ستاره

در طریقت عرفانی قبّالای یهودی، بررسی ملکوت آسمان ها، کارکرد فرشتگان گماشته در هر یک از آسمان ها و رابطه میان اسماء الهی موسوم به سفیروت و هر کدام از آسمان ها نقش مهمّی ایفاء می کند. از نظر عارفان قبالا، قلمرو تجلّی وجود، بر چهار بخش اصلی تقسیم می شود: اسماء الهی، عرش، آسمان ها و عالم ماده. عالم نخست یا عالم اّصیلوت، قلمرو ده اسم اصلی خداوند است که سه اسم نخست آن ها، به نحو خاصّ، در مرتبه عرش یا عالم بِریئا ظهور می یابند و هفت اسم دیگر در هفت آسمان برین، ضمن آن که عالم عسیّا یا جهان مادی، مجلای ظهور همه اسماء الهی است. بنابراین، شناخت آسمان ها، در گرو معرفت نظام اسماء و صفات الهی و تقدّم و تأخّر آن ها و مسبوق به شناخت فرشتگان کرام می باشد. این مقاله می کوشد، پس از معرّفی نظام اسماء یا سفیروت که آموزه کلیدی قبالاست، به بررسی مراتب آسمان ها از نظر اهل قبالا و متون کهن آن ها از جمله سفر زوهر و سفر یصیرا بپردازد و درجهت ایضاح و تکمیل مطلب، از روایات موجود در سنّت اسلامی و یافته ها و گفته های عارفان مسلمان نیز بهره گیرد.

این مقاله با هدف مطالعه و تحلیل مفهوم ستاره سازی پس از اینترنت و تحلیل تأثیرات رسانه های جدید و مجازی در دگرگونی معنای ستارگی نوشته شده است. در این مقاله تلاش شده تا با استفاده از مطالعه موردی بومی و مطالعه معنای ستارگی و ستاره سازی در سینما از دیدگاه های گوناگون، نقش اینترنت و فضاهای مجازی در تغییر و دگرگون کردن معنای ستاره سینمایی را مورد تحلیل قرار گیرد. بدین منظور برای مطالعات موضوع مورد نظر و تحلیل یافته ها و نمونه های موردی این مقاله، از تحقیق کیفی با رویکرد مطالعات فرهنگی و روش نشانه شناسی استفاده شده است. اطلاعات مورد نیاز این مقاله نیز به صورت کتابخانه ای گردآوری شده است. اما در مورد پیشینه تحقیق این مقاله، باید گفت تاکنون پژوهشی در این مورد خاص صورت نگرفته است. نتایج این مطالعات در مجموع نشان می دهد که ستاره های سینمایی در تعامل بی واسطه با مخاطب و نیز با راهبرد خودبیانگری و تصاویر شخصی و خصوصی تغییر مهمی در شیوه های نگرش جامعه به معنای ستارگی ایجاد کرده اند و چگونگی ستاره سازی و معرفی آن به جامعه، که در روش های کلاسیک و وابسته به رسانه های جمعی و نشریات عام، تحت اختیار هنرپیشه ها نبود، این بار در بافت و شرایط جدید و بی واسطه ای در جریان است و در حقیقت معنای جدید ستارگی، ستاره بودن در شرایط پس از اینترنت است.

عجایب نگاری های قرون چهارم تا هشتم هجری با هدف کیهان نگاری و نشان دادن عظمت و قدرت خداوند در خلقت موجودات عالم به نگارش درآمده اند. تلاش برای درک طبیعت و نحوه تعامل با آن در قالب دو گونه کیهان شناسی فلسفی و اسطوره ای در عجایب نامه ها قابل بازشناسی است. اساس کیهان شناسی اسطوره ای بر اعتقاد به وجود نیروهای اسرارآمیز در تدبیر احوال عالم است. شناخت تنجیمی در پیوند تنگاتنگ با این گونه کیهان شناسی قائل به وجود نیروهای ماورایی در اجرام سماوی است. با عنایت به شواهد متعدد تنجیمی در عجایب نامه ها پرسش اصلی این مقاله این است که باورهای تنجیمی در عجایب نامه های این دوران چگونه در شکل دادن به نگرش کیهان شناسی اسطوره ای تأثیر گذار بوده اند؟ در این تحقیق از روش تاریخی به منظور توصیف و تحلیل داده ها استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد می توان در عجایب نامه های این دوران تأثیر کواکب و سیارات را در شکل دهی به رخدادهای زندگی آدمیان در ذیل اراده خداوندی به عنوان نشانه ای از قدرت الهی پذیرفت.

مجموعه تزئینات اسلامی همواره درقالب الگوهای هندسی خاصی متبلورشده اند. در رابطه با این الگوها دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. این مقاله با بررسی دیدگاه های رایج در رابطه با دو الگوی هندسی گل و ستاره در تزئینات اسلامی، به بررسی و جمع بندی سایر ویژگی های این دو شکل هندسی مهم پرداخته شده تا زمینه بررسی بیشتر را برای محققان در آینده فراهم آورد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که این الگوها از طبیعت برگرفته شده اند و علاوه بر برخورداری از ویژگی های هندسه فرکتال ها از جمله خود متشابهی، خرد مقیاسی، بعد اعشار و تکرارشوندگی دارای ویژگی های دیگری از جمله تقارن، دوران، تناسب، مرکزگرایی و نوزایی می باشند که این امر نشان دهنده آن است که در گذشته، هنرمندان اسلامی به خوبی از ابعاد گسترده ویژگی های طرح های هندسی خود آگاه بوده و از الگوهای پیشرفته ای جهت کاشیکاری سطوح استفاده می نمودند.

تشکیل فرهنگ شخصِ مشهور در ایران و جایگاه اجتماعی و سیاسی آن در دوره پهلوی(1340 1357) حسینعلی قربانی[1] چکیده با پدیدآمدن فرهنگ شخصِ مشهور و پیدایش عنصری به نام ستاره در اواسط سده بیستم میلادی، نیروی پرجاذبه و جدیدی شکل گرفت که در اجتماع و سیاست نقش آفرینی کرد. این پژوهش به این مسئله پاسخ می دهد که چگونه در ایران که مرجعیت های قدرتِ محدودی داشت، فرهنگ شخصِ مشهور شکل گرفت و رشد یافت. برای پاسخ دادن به این مسئله، ضمن واکاوی چگونگی تشکیل عناصر این فرهنگ (مخاطبان، ستاره ها و واسطه ها) در ایران، جایگاه اجتماعی و سیاسی آن در دوره پهلوی و مناسباتش با گروه های مختلف اجتماع و حاکمیت بررسی می شود. بر اساس یافته های تحقیق، ستاره فقط هنگامی شکل گرفت که واسطه ها رشد کردند. رشد واسطه ها مرهون گسترش صنعتی شدن کشور و افزایش وسایل ارتباط جمعی در اواسط دهه 1340 بود و بدین ترتیب ضلع سوم یعنی، مخاطبان نیز به آن افزوده شد. شخص مشهور و یا ستاره به عنوان مهم ترین محصول فرهنگ جدید، به علت وجود مخاطبان فراوان، به مرجعیت جدید و تأثیرگذار تبدیل شد. در آغاز، به دلیل نبودن ابزارهای امروزی همچون اینترنت، ارتباط ستاره با مخاطب، به یکی از رسانه های دولتی، نیمه دولتی و یا مستقل وابسته بود. این موضوع فرصتی بود برای آنکه حکومت با حمایت از برخی ستاره ها، در ترویج ایدئولوژی شاهنشاهی، احیا و تداوم مشروعیت آن و تبلیغ دستاوردهایی همچون انقلاب سفید بکوشد و نیز گروه های مخالف و مبارز، برخی از ستاره های مستقل را جذب کنند. واژه های کلیدی: ستاره، دوره پهلوی، نشریات، سینما [1] . دانش آموخته دکتری تاریخ از پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی. q.hosein@gmail.com تاریخ دریافت : 30/11/1400 – تاریخ تأیید 16/1/1401

نقوش و نقش مایه ها در هنرهای اسلامی، مضمونی نمادین دارند و کاربرد آن ها در تزیینات به ویژه تزئینات معماری از جایگاه و اهمیت ویژه ای برای معماران و هنرمندان مسلمان برخوردار بوده است. هنرمند ایرانی مسلمان با به کارگیری نقوش نمادین، علاوه بر ایجاد فضایی زیبا و چشم نواز، مفاهیم نهفته در آن ها را برای مخاطب مسلمان به نمایش می گذارد. این نمایش در مکان های مذهبی که محلی برای تجلی امور عرفانی و مقدس است، رسالتی پراهمیت را عهده دار می باشد. از ویژه ترین این نقوش نمادین، می توان به نقوش هندسی اشاره داشت که در اوج تجرید رموزی در دل خود نهفته دارند. مسجد جامع فریومد با دارا بودن وفور نقوش و تزئینات متنوع، رموزی گسترده را در دل خود گنجانده و گنجینه ای از نقش مایه های نمادین هنر اسلامی است. در مطالعات انجام شده، این نقوش از نظر ظاهر و نوع، بررسی و مورد دسته بندی قرار گرفته اند و معرفی ای مختصر از هر نقش انجام شده است. اما آن چه در رابطه با این نقوش، نیازمند بررسی ای عمیق و جامع تر است، پرداختن به ذات و رموز نهفته در این نقوش می باشد که علت اصلی پیدایش و خلق آن ها است. تزیینات به کار رفته در مسجد فریومد شامل دو دسته کلی نقوش هندسی و گیاهی اند که در مقاله حاضر، به واکاوی دقیق و عمیق نقوش هندسی به کار رفته در این مسجد از منظر نمادین پرداخته شده است.

توسعه ی رسانه های اجتماعی، رویکردها به فرهنگ شهرت را تغییر داده است و چشم اندازهایی نوین را پیش روی ستاره های سنتی و افراد عادی قرار داده است تا بتوانند شهرت را در معنایی جدید تجربه کنند. هدف مقاله پیش رو، واکاوی فرهنگ شهرت در جامعه ایرانی در عصر رسانه های اجتماعی با تمرکز بر نمونه امیر تتلو است. به منظور  دستیابی به هدف پژوهش حاضر از روش تحلیل مضمون برای تحلیل مضامین ترانه های تتلو و همچنین مضامین غالب در فعالیت های مجازی اش در شبکه های اجتماعی استفاده شده است. بازه زمانی مورد تأکید در این پژوهش، دوره بعد از شیوع ویروس کووید-19 و قرنطینه گسترده جهانی است که فعالیت امیر تتلو و هوادارانش در فضای مجازی به اوج رسید. نتایج پژوهش نشان می دهد که وجه تمایزبخش تتلو از دیگر سلبریتی های مجازی در این است که او همزمان واجد ویژگی های ستاره و خرده سلبریتی است و همین مسئله وضعیتی متفاوت را در جذب مخاطب برای او ایجاد کرده است. با استفاده از این ویژگی مرکزی، اصلی ترین محورهایی که از فعالیت های تتلو اقتباس می شوند شامل «رئالیسم»، «تابوشکنی»، «تعامل دوسویه با هواداران» و «تبلیغ یک سبک زندگی» و «خودبرندسازی» هستند.

اگر چه هنوز درباره مذهب هخامنشیان ابهامات زیادی وجود دارد، اما شواهد موجود نشان می دهند که در این دوره نیز مانند دیگر ادوار باستانیِ خاور نزدیک، مذهب و سنت های آیینی نقش بسیار مؤثر و پررنگی در زندگی مردم داشته اند. چنان که از آثار بر جای مانده از این دوره پیداست بسیاری از نقوش هنری هخامنشی نمادین بوده و پیوند غیر قابل انکاری با مفاهیم مذهبی دارند. از طرفی اگرچه بسیاری از این نقوش، پیش از دوره هخامنشی نیز در میان دیگر ملل خاور نزدیک رایج بوده و حتی آشکارا مفهوم مذهبی داشته اند، اما تصور می شود که ظهور مجدد این نقوش در دوره هخامنشی در قالبی جدید و در ارتباط با اعتقادات مزداییِ آن ها بوده است. شاخص ترین نقوش آیینی و نمادین که در این مقاله به صورت مفصل تر به آنها پرداخته می شود عبارتند از نقش پیکره بالدار، خورشید، ستاره، ماه، آتشدان و برسم.