شاهد اندیشه

فرهنگ و اجتماع امروزه به صورت پویا از طریق فضاهای کالبدی پیام رسانی شده و این فضاها نقش کنشگر را در تعاملات انسانی ایفاء می کنند. هدف این پژوهش، نیز بررسی فضایی شدن فرهنگ ایثار و شهادت در مساجد استان خراسان رضوی است. روش پژوهش پیمایش بوده که در آن با استفاده از یک پرسشنامه محقق ساخته بسته پاسخ به گردآوری داده ها پرداخته شده است. با مروری که بر رویکرد فضایی شدن، فرهنگ فضایی شده و نظریه رسانش نوآوری و اقناع و اشاعه گردید، نقش مساجد از منظر شاخص های پیام رسانی فرهنگی فضایی مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد که در سطح منظرسازی به شاخص هایی همچون نصب تصاویر، پیام های هفتگی و روزانه، نصب خاطرات، دست نوشته و نصب وصیت نامه اشاره گردید که امتیازی کمتر از متوسط توسط پاسخگویان داده شده است. از سوی دیگر در بخش محتوا نیز مواردی همچون تجهیز کتابخانه، ویترین و سی دی ها و نرم افزارهای مرتبط با ایثار و شهادت نیز امتیاز کمتر داده شده و در بخش برنامه ها که شامل مواردی همچون سخنرانی، حضور خانواده های شهدا، جشن، فعالیت های کانون ها نیز کمترین امتیاز گرفته شده است. در نهایت سه شاخص پژوهش مقداری کمتر از متوسط را گرفته و این بدان معناست که مساجد استان اگرچه ظرفیت بالایی در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت دارند امّا از این ظرفیت غفلت شده است.

گسترش فرهنگ ایثار مستلزم شناسایی متغیرهای مؤثر در این حوزه است. مدیریت این روابط نیازمند کسب درکی عمیق از پیشران های تأثیرگذار بر شکل گیری آن بوده که هدف اصلی تحقیق بر این استوار شده است. فرایند تحقیق مشتمل بر چهار فاز شناسایی، صورت بندی ساختاری، تحلیل متغیرها و تعیین متغیرهای کلیدی بود؛ بنابراین، با مراجعه به خبرگان علمی و نیز استفاده از روش تحلیل ساختاری اثرات متقاطع با نرم افزار میک مک، تعداد 20 متغیر در قالب الگوی پستل شناسایی و برای تعیین متغیرهای کلیدی با هدف مدیریت آینده روابط فیمابین تحلیل گردید. بر این اساس از بین متغیرهای 20 گانه، «شهادت طلبی» به عنوان پیشران و متغیرهایی چون «انجام مناسک دینی»، «نقش دانشگاه در ترویج دینداری»، «پایداری از ارزش ها»، «رفتار دینی»، «تفکر بسیجی» متغیرهای کلیدی آن هستند که بیشترین قابلیت را در اعمال مدیریت در جهت گسترش فرهنگ ایثار و مقاومت دارند.

توجه به آرمان فلسطین، به عنوان مهم ترین مسأله جهان اسلام از جنبه های مختلف، دارای اهمیت زیادی است. این پژوهش، با هدف بررسی تحلیل محتوای کتب درسی با توجه به مؤلفه های فرهنگ مقاومت، ایثار و شهادت ملت فلسطین انجام گرفته است. روش پژوهش، توصیفی و به صورت تحلیل اسنادی و تحلیل محتوا و رویکرد آن، کاربردی و جامعه پژوهشی شامل کل کتب درسی دوره ابتدایی و نمونه شامل کتب فارسی، تعلیمات اجتماعی و هدیه های آسمان تألیف سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ بوده و ابزارهای اندازه گیری فرم فیش برداری و سیاهه (چک لیست) با استفاده از شاخص های آمار توصیفی هستند. در پایان مشخص شد که بیشترین میزان توجه و فراوانی به ترتیب مربوط به مؤلفه های وطن دوستی و وطن پرستی و حفظ دستاوردها و ارزش های اسلامی و عربی مربوط به آرمان فلسطین و بیشترین فراوانی هم مربوط به پایه ششم بود. همچنین مشخص شد که محتوای کتب درسی در حیطه شناخت و آگاهی، نسبتاً خوب در زمینه مؤلفه های شهادت طلبی و میل به جهاد در راه خدا، انسجام و همبستگی اسلامی عربی در مورد مسئله فلسطین، شناخت خطرات صهیونیسم و تأکید بر حقوق مسلم فلسطینیان، آرمان خواهی و آزادی طلبی برای فلسطین توجه کرده، ولی در حیطه عاطفی و عملکردی یعنی علاقه مندی به دوستان و متحدان کشور و ملت فلسطین و جبهه مقاومت در منطقه، بیزاری از دشمنان اسلام اصیل، آشکار نمودن جنایات صهیونیسم بین الملل و اثرات مداخلات قدرت های زورگو در منطقه، به صورت سطحی و گذرا بوده و چندان به صورت عمیق پرداخته نشده است.

در پی صیانت از ارزش های دفاع مقدس با راه اندازی موزه های شهدا، آثار به عنوان سند فرهنگی، بدون مطالعه و طراحی علمی، تنها جهت نمایش به موزه ها راه می یابد. این مقاله با رویکرد توصیفی تحلیلی و مطالعه بر روی بیش از 4000 شیء، سند و اثر باقی مانده از شهدا در موزه شهدای تبریز تلاش می نماید شناختی دقیق تر از ارزش های موجود در آثار شهدا ارائه نموده و در پی پاسخ به این سؤال است که ارزش های مؤثر در تعیین مبانی و روش حفظ و مرمت آثار شهدا کدام است؟ بر این اساس ضمن معرفی و تبیین ارزش های مهم به مسأله اصالت در آثار شهدا پرداخته و با هدفِ یافتن اصول و روش حفظ و مرمت این گونه آثار، به بررسی روابط ارزش ها و اصالت آثار شهدا با چگونگی حفاظت می پردازد و درنهایت روش حفاظت پیشگیرانه را به عنوان بهترین روش برخورد با آثار شهدا بر اساس ارزش های موردبحث پیشنهاد می کند.

رهیافت های گوناگونی در مطالعه هویت وجود دارد. بررسی آراء و اندیشه های رهبران کشورها نشان دهنده این است که نگرش آن ها به هویت و نحوه شکل گیری هویت آن ها، نقش تعیین کننده ای در اولویتها در برخورد با مشکلات امنیتی دارد. این مقاله با نگاه به آراء و اندیشه های امام خمینی (ره) درصدد پاسخ به این سؤال است هویت و رابطه آن با امنیت در دیدگاه امام خمینی (ره) چیست؟ روش این پژوهش، برای درک ارتباط هویت و امنیت در دیدگاه امام خمینی (ره)، ارزیابی و بازاندیشی درمجموعه سخنرانی ها، پیام ها، مصاحبه ها و همچنین سیر عملی ایشان است. یافته های پژوهش نشان می دهد ازآنجاکه دین و هویت دینی اصلی ترین مؤلفه هویت ساز در دیدگاه امام خمینی (ره) است. بنابراین، اصلی ترین تهدیدات و مسائل امنیتی در مکتب امام خمینی معطوف به این مؤلفه است. امام خمینی (ره) بحران هویت و شخصیت را از مهم ترین مشکلات جوامع اسلامی و از عوامل تأثیرگذار بر امنیت ملی، می دانستند. در نگاه امام خمینی (ره)، آنچه موجب مخدوش شدن یا در پی برهم زدن هویت است، همان دگر است که البته تقابل و تضاد میان این دو موجب برجسته شدن هویت خودی در برابر دیگری و سستی و تسلیم شدن در برابر دیگر موجب فروپاشی هویت و ناامنی می شود.

یکی از عوامل مؤثر بر تداوم انقلاب اسلامی، فرهنگ شهادت است که ریشه درگذشته سرخ جامعه شیعی یعنی اعتقاد به عاشورا و مؤلفه های ایثار، ازخودگذشتگی و شهادت در راه ارزش ها دارد. این عناصر بعد از واقعه عاشورا به صورت یک فرهنگ در جوامع شیعی نمود پیدا کرد؛ به طوری که هنوز زمان زیادی از این واقعه نگذشته بود که قیام های متعددی با تأثیرپذیری از عاشورا در جوامع شیعی به وقوع پیوست که ازجمله آن ها می توان به قیام توابین اشاره نمود. از همان زمان بود که شهادت طلبی به عنوان یک فرهنگ در جامعه مطرح شد و این اندیشه موجب گردید شیعیان در مبارزه با ظلم و ستم از مرگ نهراسند. انقلاب اسلامی ایران با اتکاء به نیروی ایمان و جوانان پر شور به رهبری امام خمینی (ره) در سال 1357 با پیروزی بر یکی از قدرتمندترین دیکتاتورها جهان توانست نهال انقلاب اسلامی را باوجود توطئه های بسیاری ازجمله جنگ هشت ساله، به ثمر بنشاند و از آن درختی تنومند بر جای بگذارد که اکنون در جهان به عنوان قدرتی بزرگ و تأثیرگذار در معادلات بین المللی از آن یاد می شود. اهمیت چنین موضوعی دستاورد امنیت و استقلال ایران را فراهم می آورد. پژوهش پیش رو با هدف بررسی تأثیر فرهنگ شهادت بر تداوم انقلاب اسلامی ایران با روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است.نتایج این پژوهش نشان می دهد که اندیشه شهادت طلبی با تأثیرپذیری از فرهنگ عاشورا نه تنها عامل اصلی پیدایش انقلاب اسلامی بوده بلکه از عوامل اصلی حفظ و تداوم آن نیز بوده است.