امنیت نرم

با حاکم شدن گفتمان نرم بر محیط امنیتی نظام جهانی، اولا ماهیت مفاهیمی چون قدرت، تهدید و امنیت و نحوه ارتباط میان آنها در حال دگرگونی است و ثانیاً مشارکت، اعتماد و وفاداری مردم به دولت و در یک کلام سرمایه اجتماعی نقشی مهم در تأمین امنیت ملی و مقابله با تهدیدات امنیتی و نیز افزایش میزان قدرتمندی کشورها یافته است. در این دیدگاه میزان امنیت و قدرت ماهیتی متفاوت و معطوف به مردم دارد. از همین رو سرمایه اجتماعی می تواند به عنوان حلقه اتصال بین سه مؤلفه قدرت، امنیت و تهدید در گفتمان نرم افزاری قرار گیرد. وجود سرمایه اجتماعی کارآمد، به مثابه افزایش ضریب تدافعی و توانشی نظام سیاسی می باشد که نتیجه آن ثبات سیاسی است و فقدان سرمایه اجتماعی کارآمد، به معنای افزایش آسیب پذیری نظام تلقی می شود که نتیجه آن بی ثباتی سیاسی است. فهم این نوع ارتباط و بیان آن در قالب مدلی ارتباطی، هدف غایی انجام این پژوهش است.در همین راستا سئوال اصلی پژوهش حاضر عبارت است از اینکه: چگونه می توان میان سه مؤلفه قدرت،تهدید و امنیت نرم ارتباط برقرار نمود؟در پاسخ به سئوال، الگوی ارتباطی بین سه مؤلفه طراحی شده که تشریح آن در متن به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است. نحوه ی برقراری ارتباط میان قدرت، تهدید و امنیت در مکاتب مختلف امنیتی پاسخ های مختلفی را دارد. اما برقراری این ارتباط در گفتمان نرم افزاری، به جهت نبود نظریه ای منسجم و کارآمد، در تبیین مفاهیمی نظیر تهدید نرم و امنیت نرم با مشکلی دو چندان مواجه است. چرا که از یک طرف خودِ این مفاهیم هنوز در قالب نظریه سازمان دهی نشده اند و ثانیاً نحوه ارتباط آنها مشمول اظهار نظرهای گوناگونی واقع شده است. از اینرو، به نظر می رسد در گام اول بتوان با بهره گیری از سرمایه اجتماعی به مثابه منبع مشترک هر سه مفهوم، و در گام دوم با شاخص سازی مناسب برای سرمایه اجتماعی، نوعی ارتباط نرم بین این واژگان برقرار نمود. این نحوه ی ارتباط به خصوص در مقطع انتخابات می تواند کارآمد باشد.روش انجام این پژوهش توصیفی - تحلیلی است و شیوه گردآوری مطالب از طریق مطالعه کتابخانه ای اسنادی می باشد.

موضوع جنگ نرم به دفعات در فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی مطرح شده است، معظم له استادان و پژوهشگران دانشگاه ها را به عنوان فرماندهان در میدان مقابله با جنگ نرم دشمن ، مورد خطاب قرار داده اند . جنگ نرم اقتصادی از ابعاد مهم در صحنه جنگ نرم است که به رغم اهمیت و تمرکز روزافزون دشمنان بر آن، کمتر در ادبیات جنگ نرم مورد کنکاش قرار گرفته است . تحقیق حاضر با هدف شناسایی ماهیت و اهداف جنگ نرم اقتصادی و معرفی ظرفیتها و محدودیتهای مدیریت این صحنه ، به روش توصیفی- پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام شده و از طریق روشهای آماریِ توصیفی و استنباطی به سؤالات تحقیق پاسخ داده است . نتایج این تحقیق با تمرکز بر اصول مدیریت پیشگیرانه بحران در صحنه جنگ نرم اقتصادی در سه سطح نهادی ، ابزاری و شناختی -انسانی در دو بعد داخلی و خارجی ، برای هر یک از سه حوزه عموم مردم(افکار عمومی)، نخبگان ،دولت و کارگزاران دولتی تشریح شده است . یافته های تحقیق حاکی از آن است که جنگ نرم اقتصادی را می توان مترادف با تضعیف یا فروپاشی باورها ، ارزشها و الگوهای رفتاری یک کشور در حوزه اقتصاد دانست که اهداف آن در قالب ارزشها و الگوی تولید، ارزشها و الگوهای مصرف و نیز ارزشها و الگوی مدیریت اقتصادی شامل ساختار رسمی و غیر رسمی اقتصاد کشور قابل دسته بندی می باشد . در پایان ، نتایج نهایی تحقیق، در 51 شاخص به عنوان ظرفیت و33 شاخص به عنوان محدودیت در مقابله با جنگ نرم اقتصادی دشمن شناسایی شده و چگونگی استفاده از آنها در بیان راهبرد و مدل مفهومی موضوع موردمطالعه، خلاصه شده است.

توسعه اقتصادی و اجتماعی ناموزون، شکاف و میزان بهره مندی اقتصادی مرکز- پیرامون، عوارض ناگواری بر زندگی اجتماعی، امنیت اقتصادی، مناطق محروم و دورافتاده داشته و دارد. بر همین اساس و در راستای کمک به رفع عقب ماندگی های این مناطق، ایده و طرح بسیج سازندگی به عنوان یکی از راهبردهای محرومیت زدایی در مناطق محروم از سوی مقام معظم رهبری بیان شده است که از سه جنبه: کمک به توزیع عادلانه امکانات در مناطق محروم و جلب مشارکت، هدایت نیروی جوانان وخدمات داوطلبانه عمومی و در نهایت تأثیر بر توسعه زیرساختهای امنیت پایدار، قابل بررسی و تحلیل است. این مقاله با هدف «تحلیل و تبیین نقش فعالیتها و اقدامات بسیج سازندگی در امنیت پایدار» به روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است. نتایج بررسی نشان می دهد، فعالیتها و اقدامات انجام شده در عرصه های «اشتغالزایی و کارآفرینی، عمران و آبادانی، بهداشت و درمان، آموزش، کشاورزی و منابع طبیعی، محیط زیست و فرهنگی» با بیش از صد میلیون نفر ساعت در یک دوره ده ساله در تسریع و تسهیل فرایند توسعه پایدار و حمایت از طبقات محروم مؤثر واقع شده است. بسیج در این فرایند با ارائه چهره کارآمد از نظام اسلامی در پاسخ به نیازهای اولیه مناطق محروم، مقابله با فقر و محرومیت، جلب مشارکت مردمی، بهبود رضایت اجتماعی، تقویت سرمایه اجتماعی، تولید قدرت و امنیت نرم در سطح ملی، امنیت همه جانبه و فراگیر را به ارمغان آورده است. نگارنده بر این باور است که توسعه دامنه فعالیتهای بسیج سازندگی به عنوان یک راهبرد ملی می تواند ضمن تقویت زیرساختهای امنیت پایدار( در ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، روانی ، فیزیکی، ملی و محلی) امکان تحقق رسالت و مأموریتهای حفاظت و حراست از انقلاب و پاسخگویی به خلأهای پیش روی نظام اسلامی را با مشارکت و همکاری آحاد مردم تسهیل نماید.

ارتقاء کیفیت هر یک از ابعاد نرم و سخت امنیت نیاز به برنامه ای راهبردی دارد تا بتوان به صورت هم افزا، اعضای مختلف جامعه امنیتی کشور را برای تحقق اهداف تعیین شده همراه نماید. مدیریت راهبردی و آینده نگر امنیت، خود مستلزم وجود الگویی جامع و مانع از امنیت جمهوری اسلامی ایران است که نهادهای دخیل در مدیریت امنیت را از تعارضات شناختی مصون دارد. هدف این پژوهش، ارائه الگویی جامع از امنیت هوشمند در جمهوری اسلامی ایران است. ابتدا با مطالعه ی کتابخانه ای، تحقیقات پیشین مورد بررسی قرار گرفت و ادبیات نظری بحث تدوین شد. سپس با بهره گیری از روش دلفی نظرات ده نفر از کارشناسان فقه امنیت و امنیت نرم که به صورت هدفمند انتخاب شدند، آنان در نقد الگوهای موجود اخذ گردید. در نتیجه محیط داخلی و خارجی امنیت نرم مورد بازنگری قرار گرفت. سپس موضوعات مرجع امنیت نرم تعیین، و امکان ترسیم توپولوژی مراجع امنیت نرم فراهم شد. در نهایت با بکارگیری داده های جمع آوری شده، الگوی کلان امنیت هوشمند در جمهوری اسلامی ایران ترسیم شد. در الگوی فوق، توحید ذاتی به عنوان مرجع اصلی امنیت ج.ا.ا به دلایل هستی شناختی در مرکز دیگر موضوعات مرجع امنیت نرم و بر فراز تمامی موضوعات مرجع امنیت قرار دارد. ارتباطات اجزای مدل در چهار محور «رابطه ی قدرت و سنن الهی با دیگر مولفه های الگوی امنیت»، «رابطه ی منابع قدرت، قدرت و اصل دفاع/ جنگ»، «نرم افزاری، سخت افزاری و هوشمندی دفاع/ جنگ»، «مسیرهای دفاع/جنگ» مورد تبیین قرار گرفته است.

مفاهیم «قدرت» و «فرهنگ» در دوران اخیر دچار تحول معنایی شده است. حالا «قدرت فرهنگی» به عنوان مبنای اساسی قدرت ملی مطرح شده است. نقش «فرهنگ» در افزایش «قدرت نرم» و «امنیت نرم» یک کشور، جدی تر شده و نقش مهمی در تحولات و شکل گیری قدرت هر کشور ایفا می کند. گذار مفهومی قدرت از حوزه سخت افزاری به حوزه نرم افزاری، امروزه موردتوجه کارگزاران سیاسی کشورها واقع شده است. حصول به جنبه نرم افزاری قدرت، شرایط خاص خود را می طلبد که نوع فرهنگ سیاسی یکی از لوازم اصلی برای تحقق هدف مذکور است. انقلاب اسلامی ایران ساختار فرهنگی منحصربه فردی را داراست که آن را از تمامی انقلاب های جهان جدا می کند. این انقلاب بر پایه فرهنگ ایثار، شهادت و مقاومت در باورهای عمیق مذهبی و فرهنگی مردم ایران ریشه دارد. این پژوهش بر مبنای روش کتابخانه ای و اسنادی و تجزیه وتحلیل یافته ها با شیوه توصیفی و تحلیلی انجام پذیرفته است. ابتدا به بررسی و سیر تحولات قدرت، شکل گیری قدرت نرم و مؤلفه های قدرت نرم با تأکید بر فرهنگ ایثار و مقاومت پرداخته شده است و با توجه به توانایی دشمنان در احاطه و کاربرد تهاجم فرهنگی در تلاش برای فشار و ایجاد بحران در جمهوری اسلامی ایران، این پژوهش بهترین رهیافت و الگوی ارتقای قدرت نرم و امنیت نرم را استفاده و رجوع به فرهنگ اصیل و گهربار اسلامی فرهنگ ایثار و مقاومت می داند.

زمینه و هدف: وظیفه اصلی پلیس، ایجاد امنیت بهویژه در بعد اجتماعی است و معمولاً بدین منظور، برخورداری از قدرت انتظامی یکی از مؤلفههای اساسی میباشد. مقاله حاضر مفاهیم امنیت نرم (افزاری) و قدرت نرم (افزاری) را مورد مطالعه قرار داده و سپس به چگونگی پیدایی آنها، پایگاه نظری این مفاهیم و نظریهپردازان عمده که در این باره بحث کردهاند، اشاره کرده است. در ادامه، رابطه میان نظریات قدرت و امنیت نرم، با جایگاه نیروی انتظامی (پلیس) در جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق اسنادی است و از منابع الکترونیکی و مصاحبههای مسئولین سپاه و پلیس نیز جهت تبیین جایگاه این نیرو در داخل و حارج از ایران بهره برده شده است. روش: روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است که با ابزارهای مطالع اسنادی و مراجعه به منابع الکترونیکی و مصاحبههای مسئولین سپاه و پلیس نیز جهت تبیین جایگاه این نیرو در داخل و خارج از ایران کوشیده ایم مسئله را تحلیل کنیم. در بخش توصیفی، با استفاده از دادههای کتابخانهای و منابع الکترونیکی را در چارچوب نظریه پژوهش (قدرت نرم به عنوان پایهای برای امنیت نرم) مورد تجزیه و تحلیل قرار دادهایم. یافتهها: فرصتها و چالشهایی که در عرصه قدرت و امنیت نرم در داخل و خارج از کشور، پیش روی نیروی انتظامی (پلیس) است شناسایی شدهاند. نتیجهگیری: دو ستون اساسی قدرت نرم، دانشگاه و رسانهها هستند که با تأثیر بر مردم میتوانند به عنوان زنجیرهای برای گسترش قابلیتهای پلیس در عرصه امنیت نرم کمک کنند.

با توجه به تحول وضعیت محیط و کشورها، امروزه در ادبیات امنیتی بجای بحث از قدرت سخت و نیمه سخت، سخن از قدرت نرم به میان می آید. قدرت های حامی وضع موجود، از مفاهیم فوق برای تاثیر گذاری و تغییر در جوامع هدف در راستای منافع خود بهره می برند. حال، سوال اصلی این است غرب برای نفوذ فکری- فرهنگی بر طیف نخبگان روشنفکری دینی، چگونه از ابزار قدرت نرم استفاده می کند؟ مبتنی بر روش اجتهادی دلالت محور و چارچوب مفهومی قدرت نرم و رابطه نظریه و فرهنگ؛ زمینه نفوذ در جریان روشنفکری دینی از دو جنبه قابل تحلیل و بررسی است. اول؛ حضور و تحصیل در غرب، زمینه جذب فرهنگی را فراهم می کند در این صورت نظریه های طرح شده بجای اینکه جمع کننده میان سنت و مدرنیته باشد با روکش اسلامی ولی بن مایه غربی خواهد بود. دیگر اینکه در اثر داد و ستدی که میان فرهنگ و نظریه است، هر فرهنگی علم متناسب با خود را تولید کرده، نیز هر نظریه ای فرهنگ متناسب با خود را تقویت می کند. در این صورت بکارگیری نظریه های غربی برای تبیین و فهم دینی، بنیان فرهنگی جوامع سنتی را کاملا متلاطم و حتی متلاشی می کند در این صورت می توان استدلال کرد، غرب با هدف متلاطم کردن فضای فرهنگ سنتی، زمینه آشنایی روشنفکران با محیط فرهنگی و علمی غرب را فراهم می کند که می تواند ظریف ترین و نرم ترین مصداق نفوذ بوده و زمینه ای برای تضعیف امنیت نرم جمهوری اسلامی باشد

هسته مرکزی روابط بین الملل فراتر از امنیت و راه های تحصیل آن توسط بازیگران بین المللی، مربوط به حوزه جنگ، تهدید به جنگ و راهبردهای پدافندی علیه آن است. از این رو، بحث جنگ و اشکال متنوع آن بر محیط بین المللی سایه افکنده و عناصر و مفاهیمی همچون «امنیت» را تحت تأثیر قرار داده است، به گونه ای که امنیت و مشتقات آن تحت تأثیر چهره های ژانوسی جنگ میان دولت ها هستند. پرسش اساسی دراین نوشتار این است که تحول جنگ از رویکرد کلاسیک به رویکرد نرم افزاری و نوین چه تأثیری بر تحول گفتمانی امنیت داشته است؟ بر این اساس، فرضیه پژوهش که عبارت است از تغییر شیوه های جنگ از سخت به نرم، بستر های تغییر امنیت از کلاسیک به سوی امنیت نرم را سبب شده و دگرگونی اساسی را در حوزه امنیتی فراهم آورده است و این حرکت با توجه به منطق جنگ های نرم افزارانه یک ضرورت و الزام محسوب می شود. کاهش گرایش نظامی در جنگ های نوین، دامنه تهدیدات امنیتی علیه کشور هدف را فزونی بخشیده است به گونه ای که تأمین امنیت در عرصه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی- اجتماعی ضروری گشته است و به همین خاطر توجه به امنیت نرم در قبال جنگ نرم که تهدیداتی در تمامی سطوح غیر نظامی را به همراه دارد الزامی است. در این پژوهش برای اثبات فرضیه ها و پاسخ دهی به سؤالات، از روش اسنادی و با رویکردی پژوهشی و تحلیلی بهره گرفته شده است.

اقتدار، توانمندی، امنیت و مصونیت از ارکان بقا و استمرار نظام سیاسی است که در ایجاد و حفظ آن، عوامل مختلفی دخیل اند. این تحقیق با روش توصیفی تحلیلی در پی پاسخ گویی به این پرسش است که امر به معروف و نهی از منکر چه نقشی در قدرت و امنیت در جامعه دینی ایفا می کند. یافته های تحقیق بیان گر آن است که امر به معروف و نهی از منکر با ایفای نقش در مواجهه با تهاجم دشمنان که مبانی فرهنگی جامعه اسلامی را مورد هجمه قرار می دهند، یکی از مبانی و پایه های قدرت نرم نظام سیاسی در جامعه اسلامی را شکل می دهد. با امر به معروف و نهی از منکر، جامعه اسلامی، زنده، هوشیار، آسیب ناپذیر، پرامید، آماده مقاومت، آماده ضربه زدن، به صورت یک موجود زنده مقاوم خواهد بود؛ در پرتو اجرای دقیق و گسترده امر به معروف و نهی از منکر در همه ابعاد زندگی انسان، با بهره گیری از شیوه های درست، می توان ناب ترین نوع قدرت و امنیت نرم را شاهد بود و از مزایای بی شمار آن بهره مند شد. با توجه به کارآمدی فریضه امر به معروف و نهی از منکر، اگر جامعه دینی و حکومت اسلامی بخواهد از خطرات و آسیب های اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی (که زوال تمدن ها را به دنبال دارد) مصون و محفوظ بماند، باید در راستای گسترش فرهنگ این فریضه و نهادینه کردن آن در همه ابعاد اجتماع تلاش و برنامه ریزی نماید.

حقوق امنیت ملی مجموعه موازین و هنجارهای ناظر بر تعریف و تعیین ابعاد، اهداف، مرجع، بایسته ها و چارچوب های نکوهیده و در نهایت حقوق و تکالیف دولت و ملت در این ارتباط و نحوه تضمین رعایت این چارچوب هاست. اینکه چگونه می توان امنیت ملی را قانونمند کرد و در قالب ضوابط مورد تعریف، اجرا و دفاع قرار داد، دل مشغولی اساسی این حوزه مطالعاتی است. دو قرن از گرایش دولت ها به تدوین مجموعه واحد یا متکثر از «قانون امنیت ملی» و تصویب آنها در مجالس قانون گذاری می گذرد. امروز شرح و تفسیر رابطه حقوق (مجموعه موازین موضوعه) با امنیت ملی در گسترده ترین معنای آن، خود روش و چارچوب پژوهش بین رشته ای است و برای آشنایی بیشتر نهادها و مراجع کشورمان با آن، این نوشتار به بررسی و تبیین عمده ترین محورهای آن می پردازد.

توجه به تأثیر اخلاق بر امنیت در رویکردهای جدید مطالعات امنیتی افزایش یافته است؛ در حالی که آموزه های دین مبین اسلام از قرن ها پیش سرشار از پیوستگی اخلاق با سیاست و به تبع آن امنیت است. در این میان اولویت های منظومه اخلاق سیاسی جایگاهی والا در نظام سیاسی دارد. اخلاق سیاسی در هر جامعه و هر نظام سیاسی ممکن است تولید قدرت و مشروعیت کند یا موجب امنی ت زدایی و مشروعیت زدایی شود. با توجه به مفروض یادشده، هدف اصلی این تحقیق شناسایی اولویت های اخلاق سیاسی در امنیت نرم جمهوری اسلامی ایران است. اهداف این پژوهش با گردآوری اطلاعات از اسناد و مدارک علمی و به روش پیمایشی به دست آمده است. یافته های میدانی تحقیق بیانگر آن است که به ترتیب مؤلفه های شجاعت و مرعوب نشدن در برابر دشمن، ترجیح منافع ملی، قانو نگرایی، پا یبندی به همبستگی و انسجام ملی، بصیرت و رازداری بیشترین وزن و اهمیت را در منظومه اخلاق سیاسی بر امنیت نرم دارند.

بازی های رایانه ای، از ابزارهای رسانه ای بسیار فراگیر و درعین حال جذاب برای کودکان و نوجوانان است. تکنولوژی برتر کارتل های تولید بازی های رایانه ای غربی، از مزیت های نسبی آنان در مقایسه با دولت های توسعه نیافته یا درحال توسعه است. صنعت بازی های رایانه ای علاوه بر منافع تجاری و اقتصادی کلان، از ابزارهای انتقالی مهم در عرصه فرهنگی و اجتماعی است که با بازنمایی اسطوره ها، تاریخ، شخصیت ها، آرمان ها و حتی راهبردهای آینده پژوهانه دولت های متبوع، به افکار عمومی مخاطبان جهت، و زیربنای ساختار امنیتی جامعه را مورد هجمه قرار می دهد. سؤال پژوهش، نحوه ترسیم چهره اسلام و تشیع به عنوان محور مقاومت غرب آسیا در برخی بازی های رایانه ای است؛ مسئله ای که بیانگر کیفیت نفوذ فرهنگی غرب در اذهان نوجوانان و جوانان ایرانی است. در این پژوهش با بهره مندی از رویکرد «بازنمایی» در مطالعات فرهنگی برگرفته از نظرهای «استوارت هال»، اندیشمند برجسته مطالعات فرهنگی، راهبرد بازی های رایانه ای برضد امنیت نرم جامعه ایران در دو نمونه «ندای وظیفه: جنگ مدرن» و «آیین قاتل» را تجزیه وتحلیل می کنیم. در این بررسی ها روشن می شود بازنمایی های رسانه ای غرب در بازی «ندای وظیفه: جنگ مدرن» در راستای معرفی جبهه مقاومت به عنوان قدرت منطقه ای تروریستی مسلح به سلاح های هسته ای است و بازی «آیین قاتل» نیز در جهت تخریب فرهنگ تشیع و اسلام انقلابی به مثابه اسطوره تاریخی الهام بخش جریان های تکفیری است.

زمینه و هدف: جریان روشنفکری دینی معاصر در تلاش است تا برداشت و قرائتی از دین عرضه نماید که با دنیای جدید در تناسب باشد. برخی از روشنفکران معاصر تحصیلکرده در غرب، به دنبال آن اند تا وجوه معرفت شناختی آموخته از غرب را در تحلیل و تفسیر دینی به کار برده و از این طریق، میان سنت دینی خود و آورده تمدنی غرب تلفیق نمایند.روش: ازآنجاکه مسئله پژوهش، ردیابی و تأثیرات مبانی معرفتی غرب در روشنفکران معاصر است، روش تحقیق، کیفی و تطبیقی است.یافته ها: در این پژوهش، به وجوه اثرگذاری هرمنوتیک بر تفسیر دینی روشنفکران غرب زده پرداخته شده و به عنوان نمونه، آرای عبدالکریم سروش بررسی و تأثیر طرح فکری وی بر امنیت نرم جمهوری اسلامی ایران کنکاش شد.نتایج: نتیجه طرح فکری سروش را می توان پلورالیسم دینی، دین گرایی فردی و نوعی سکولاریسم دینی و طرد دین از عرصه و کارکرد اجتماعی، عدم قطعیت قرآن کریم و سنت نبوی در تبیین آموزه های اجتماعی- سیاسی، پذیرش لیبرالیسم و حقوق بشر با بنیان ها و معیار های غربی به عنوان مبنای حکومت داری و در یک کلام، "عرفی سازی دین" تلخیص و در این صورت، به نوعی، تعارض قطعی میان امنیت نرم جمهوری اسلامی ایران و طرح فکری سروش ترسیم نمود.