امام خامنه ای (مدظله العالی)

در پژوهش پیش رو که مبتنی بر روش کتابخانه ای و به صورت توصیفی−تحلیلی بوده است، پس از ارائه سنجه های الگو از منظر امام خامنه ای (مدظله العالی) و با بهره گیری از روش دلفی از حیث کیفی، الگوی پژوهش ترسیم شد، و در نهایت این نتیجه حاصل شد، که الگوی اسلامی−ایرانی پیشرفت از حیث سخت افزاری و نهادی با قوامیت سنجه های: کلان چهارگانه و محتوایی نه گانه، در قامت اصولی فطری و در مقامی ثبوتی است؛ و در سطح نرم افزاری و تحلیلی در همه حوزه های علوم، متکی بر ظرایف زمان و مکان است، که در مقامی اثباتی و در ظرف اصول متغیر می گنجد. از این رو در آن دسته از اموری که دین مبین اسلام جزء ثابتات قرار داده، الگو، واحد است، و در خصوص آن دسته از اموری که جزء متغیرات و تابع مقتضیات زمان و مکان است، الگویی چندوجهی دارد. در این مقاله، به منظور پاسخ به پرسش اصلی پژوهش، که عبارت بود از شناخت کیفیت الگوی راهبردی اسلامی−ایرانی پیشرفت، از حیث واحد یا متکثر بودن چگونه است؟، تلاش شد به تبیین این مفهوم دوسطحی که با قوامیت نظریه وحدت در کثرت و کثرت در وحدت −در فضای منطق فازی مبتنی بر ترابطی اندماجی همچون دو روی یک سکه− شکل می یابد، اشاره شود.

در گام دوم انقلاب و پس از چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی در کشور ایران نقاط ضعف و قوت (محیط درونی) و فرصت ها و تهدیدهایی (محیط بیرونی) برای این کشور قابل احصاء است. از آنجایی که اگر فضای درونی کشور و ساخت استحکام درونی قدرتمند شود، مسلماً بر فضای بیرونی نیز تأثیرگذار است؛ بنابراین اصلاح و ایجاد ساختارها، کارگزاران و عملکرد آنها نقش به سزایی در این امر مهم دارد. در این میان شیوه حکمرانی و انتخاب و انتصاب حکمرانان با مؤلفه ها و ویژگی های مشخص اهمیت زیادی در نیل به اهداف ترسیم شده برای گام دوم انقلاب دارد. در این تحقیق با تحلیل محتوای بیانات امام خامنه ای (مدظله العالی)  به واکاوی سبک و سیاق حکمرانی جوان و حزب الهی پرداخته شده است. بر همین اساس با توصیف و تبیین مختصات دولت جوان و حزب الهی، چشم انداز و تصویر سازی نوینی از این دولت انجام شده که عملیاتی کردن، حفظ و تقویت آن با تلفیق دستاوردها و توصیه های بیان شده در بیانیه گام دوم انقلاب امکان پذیر است. اهمیت پرداختن به چنین موضوعی، قرار گرفتن تاریخ در پیچ سرنوشت ساز آن و نقش جمهوری اسلامی ایران به عنوان بازیگر فعال و الگوساز در این برحه از زمان است. بنابراین تنها با استحکام ساخت درونی نظام و ارائه الگویی کارآمد و مقتدر از حکمرانی است که می توان آن را به جهان معرفی نمود. بر همین مبنا تنها راه اثبات چنین ادعایی، اجرای عملی حکمرانی متعالی براساس مؤلفه های آن توسط دولت جوان و حزب الهی است.

جهاد تبیین اصطلاحی است که امام خامنه ای(مدظله العالی) جهت مقابله با جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی ایران مطرح نمودند. جهاد تبیین به معنای بیان درست واقعیت ها، هدایت اذهان، پاسخگویی به سؤالات و ابهاماتی می باشد، که توسط دشمن به جامعه اسلامی تزریق شده و فضایی غبار آلود را بر جامعه حاکم ساخته است. در این میان آنچه که مورد تأکید است نقش نخبگان به ویژه دانشجویان در این عرصه مبارزه است. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف بررسی رسالت راهبردی دانشجویان در جهاد تبیین انجام شد. پژوهش حاضر در زمره پژوهش های ترکیبی می باشد. جامعه آماری این پژوهش مجموعه بیانات امام خامنه ای(مدظله العالی) از ابتدای دوره زعامت ایشان 1368 تا 1401 است، که با بکارگیری روش تحلیل محتوای کیفی تجزیه و تحلیل شدند. پایایی داده ها با استفاده از روش هولستی و اعتبار داده ها با استفاده از(CVI) و (CVR) بررسی و مورد تأیید قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که به منظور حصول موفقیت در جهاد تبیین پیش نیازها و الزاماتی لازم است، که در 4 مقوله مدیریت و کار جهادی، اخلاق مداری، ولایت مداری و تزکیه و خودسازی احصاء و شناسایی شدند. همچنین مبتنی بر یافته های پژوهش رسالت دانشجویان در 5 مقوله بصیرت افزایی، تحول خواهی، امید آفرینی، تحول آفرینی و آگاهی و آگاهی بخشی شناسایی و دسته بندی گردیدند.

پژوهش مذکور درصدد فراهم آوردن بستری تازه در جهت شناخت و پاسخ دهی به نسبیت سنجی عاملیت ساختار و کارگزار در تحقق دولت سازی اسلامی مبتنی بر رویکرد ساختار کارگزار و با تکیه بر اندیشه امام خامنه ای(مدظله العالی) می باشد.با بررسی اجمالی سیر تطوری نظریات ساختار کارگزار در علوم سیاسی و انتخاب نظریه ساختیابی آنتونی گیدنز به نظر میرسد در تشکیل دولت اسلامی به معنای مرحله سوم از فرایند تحقق اهداف انقلاب اسلامی به سوی تمدن اسلامی از منظر امام خامنه ای(مدظله العالی) باید به هر دو وجه ساختار و کارگزار توجه نمود. از منظر معظم له ساختارهای کلان نظام اسلامی که در مرحله دوم از حرکت فرآیندی انقلاب طرح ریزی و منجر به تدوین قانون اساسی گردیده است، با روند تکامل یافته ی امروز مشکل نداشته و بهترین ساختار مورد نیاز برای پیشبرد امور می باشد. لکن علی رغم پیشرفت های شگفت آور و افتخارات چشمگیر که با وجود مشکلات و موانع طاقت فرسا که در بیانیه گام دوم انقلاب به آن ها اشاره گردیده است ، هنوز دولت مطلوب اسلامی به نحوی که به صورت حداکثری با آرمانهای انقلاب اسلامی همسو باشد تشکیل نگردیده است. آنچه که امروز در حرکت انقلاب و تشکیل دولت اسلامی باید مورد مداقه قرار گیرد ایجاد تحول معنوی و معرفتی در جهت اسلامی شدن روش و منش کارگزاران می باشد که اساسی ترین مانع در تشکیل دولت اسلامی است، البته وجود نگاه نقادانه به ساختارهای خرد کشور در راستای تحقق دولت اسلامی تسریع بخش و تسهیل کننده این حرکت کلان خواهد بود.

بنیان انقلاب اسلامی و پیشبرد اهداف آن بر پایه استقلال و آزادی بنا نهاده شد، و پس از گذشت چهل سال رهبر انقلاب امام خامنه ای (مدظله العالی) با ترسیم منشوری با عنوان بیانیه گام دوم انقلاب به حوزه استقلال و آزادی که یکی از محور های اساسی در گام دوم انقلاب می باشد پرداخته است، به همین منظور هدف تحقیق پیشرو ارائه چشم اندازی از منظومه فکری و بیانات امام خامنه ای (مدظله العالی) در حوزه استقلال و آزادی می باشد. این تحقیق از منظر هدف توسعه ای و نوع تحقیق کیفی و روش تحقیق نظریه پردازی داده بنیاد (گراندد تئوری) بوده که روش تجزیه وتحلیل در این پژوهش مبتنی بر فن تحلیل محتوا و ابزار مورداستفاده نرم افزار تخصصی maxqda بوده که بیانات امام خامنه ای (مدظله العالی) بر اساس آن مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و کدگذاری شده است و پس از تحلیل ۹۷ مورد از بیانات امام خامنه ای (مدظله العالی) از سال های ۱۳۶۸ تا ۱۴۰۰ در حوزه استقلال و آزادی و انجام مراحل کدگذاری های باز، محوری و گزینشی، ۳ بعد و ۸ کد محوری و ۴۶ کدباز در این تحقیق یافت شده است. نتایج حاصل از کدگذاری ها در بیانات امام خامنه ای (مدظله العالی) در حوزه استقلال و آزادی منجر به شکل گیری سه بعد اصلی: استقلال و عدم وابستگی، آزادی، هویت طلبی گردید که جهت دهنده به تصمیم گیران و برنامه ریزان در حوزه استقلال و آزادی در گام دوم انقلاب است.

جمهوری اسلامی ایران، دارای منابع متعدد قدرت نرم است که می توان به فرهنگ، تاریخ، تمدن، زبان فارسی، مردم گرایی، مشارکت سیاسی و اجتماعی مردم و مواردی ازاین دست، اشاره نمود. جهت ارتقای توانمندی ایران باید این منابع را شناسایی و برای تبدیل آنها به قدرت نرم همت گمارد. برای دستیابی به این هدف بزرگ باید اقشار مختلف مردم مشارکت و همکاری داشته باشند؛ زنان به عنوان نیمی از افراد جامعه می توانند نقش مهمی داشته باشند. پژوهش حاضر درنظر دارد با روش تحلیل محتوا به این سؤال پاسخ دهد که از دیدگاه امام خامنه ای (مدظله العالی) بانوان چه نقشی در تقویت قدرت نرم نظام جمهوری اسلامی دارند؟ برای پاسخ به این سؤال، پس از تعیین شاخص های اجتماعی قدرت نرم، بیانات و سخنرانی های امام خامنه ای (مدظله العالی) در این زمینه، شناسایی و جمع آوری شد. روش حاکم بر تحقیق، بر تحلیل محتوا استوار بوده و برای  استخراج مفاهیم و مقوله ها و تعداد کاربرد آنها، تحلیل متون مربوط به بیانات و مکتوبات امام خامنه ای، از منابع مختلف و مستند صورت گرفت. با بررسی متون درنهایت 48 عنوان سخنرانی و مکاتبه به عنوان موارد متضمن و مرتبط با مفهوم قدرت نرم، انتخاب شد که در مرحله اول 244 کد شناسایی شد. در قدم بعدی این کدها در 24 مفهوم (شاخص) اصلی و در 6 مقوله اصلی شامل نهاد خانواده، جامعه اخلاقی، سرمایه اجتماعی، امنیت اجتماعی، وحدت و انسجام اجتماعی و روحیه ملی طبقه بندی شده است. یافته ها نشان می دهد ازنظر امام خامنه ای (مدظله العالی)، زنان با اقداماتی چون تحکیم بنیان خانواده، تربیت نسل آینده، مقابله با تهاجم فرهنگی، تقویت سبک زندگی اسلامی، تقویت روحیه ملی، کمک به اقتصاد مقاومتی با مصرف کالاهای ایرانی، تحصیلات، فعالیت در بسیج و... می توانند نقش مهمی در تقویت قدرت نرم نظام جمهوری اسلامی ایران داشته باشند.

تمدن اسلامی، درطول تاریخ اسلام دچار فراز و فرودهای بسیاری شده، اما با طلوع انقلاب اسلامی ایران و بیداری اسلامی در کشورهای مسلمان دوباره مورد توجه قرار گرفته است. در این میان، چگونگی ایفای نقش سبک زندگی اسلامی در تمدن سازی اسلامی به عنوان مهم ترین مسأله در بین مؤلفه های فرهنگی برای تکامل روند تمدن سازی مطرح است. روش انجام این پژوهش، ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر شیوه انجام، از نوع تحلیل اسنادی در چارچوب نظری امام خامنه ای(مدظله العالی) است که ابعاد، مؤلفه ها و شاخص ها از مضامین بیانات و فرمایشات معظم له با کمک نرم افزارMAXQDA20  استخراج گردیده اند.  با تحلیل 283 مضمون از بیانات معظم له، به تعداد 3 بعد (بینشی، رفتاری، روشی)، تعداد 9 مؤلفه (الزامات حکم رانی در سبک زندگی، تعلیم و تربیت، جلوگیری از نفوذ دشمنان، علم و دانش، عناصر استحکام و وحدت و انسجام اسلامی، قدرت و امنیت ملی، مشارکت های مردمی، مقاومت و ایستادگی و نمادهای ابزاری سبک زندگی) و تعداد 83 شاخص برای این مؤلفه ها استخراج گردیده است. نتیجه این است که نقش سبک زندگی در تمدن سازی عصر حاضر که دنباله رو تمدن اسلامی گذشته است با سیاست گذاری فرهنگی درست در حوزه سبک زندگی اسلامی علاوه بر این که کشور را به سمت یک زندگی بهتر و متمدن سوق می دهد، می تواند در احیاء، اصلاح و تحقق تمدن اسلامی پیشین نقش پیشران و جنبش نرم افزاری را ایفا نماید.

 بیگانگی قدرت از معنویت در گفتمان لیبرال-دموکراسی، سیاست را به عرصه تنازع در سلطه طلبی آن هم با ادّعای اخلاق مداری مبدّل ساخته است. در بحث از قدرت به عنوان مهمترین مقوله علم سیاست نیز، امروزه قدرت نرم در ساحت نظر و عمل تفوّق یافته است. در گفتمان انقلاب اسلامی، معنویت جریان و حرکت در مسیر تالّه (خداخواهی مسبوق به خداشناسی و ذوب شدن در الوهیّت او) است. انقلاب اسلامی مدّعی است اگر معنویت اسلامی به عنوان یکی از منابع قدرت، از امری صرفاً فردی و درونی، به ساحت اجتماع و سیاست نیز وارد شود به گونه ای که فرد، جامعه و دولت به وصف معنوی درآیند، قدرت معنوی تولید می شود. بدین معنا که فرد، جامعه و حتّی دولت با تمام ساختار و کارگزارانش می توانند خداگونه شوند که در صورت حصول چنین توفیقی، دیگر نه تنها قدرت فسادآور نخواهد بود بلکه موجب تعالی و سعادت صاحبان قدرت در وهله اول و به تبع افراد جامعه خواهد شد. مسأله این پژوهش آن است که گفتمان انقلاب اسلامی در مقوله قدرت چه ادّعا و ابداعی در مقابل قدرت نرم لیبرال-دموکراسی دارد؟ نتیجه حاصله آن است که قدرت معنوی مولود گفتمان انقلاب اسلامی است که با توجّه به ماهیّت، منابع، گونه ها و کاربردهایش دارای چنان ظرفیّتی است که می تواند در مسیر پیچ تاریخی کنونی، از گفتمان قدرت نرم سبقت گرفته و خود به گفتمان غالب بدل شود؛ به ویژه در دوران کنونی که نه فقط در شرق حتی در غیردینی ترین بخش های جامعه غربی نیز معنویت خواهی دیده می شود.

دانشگاه به عنوان طلایه دار فرهنگ و اندیشه و به دلیل نقش برجسته ای که در تربیت نیروی انسانی متخصص برعهده دارد، از ارج و احترام والایی برخوردار می باشد و از آنجا که علم، یکی از اصلی ترین ابزارهای توسعه، پیشرفت و اقتدار ملی کشور محسوب می گردد و یکی از خاستگاه های آن نیز دانشگاه می باشد، از این رو، نهاد دانشگاه همواره موردتوجه مردم و مسئولین بوده است. بر این اساس، مقاله حاضر درصدد پاسخ گویی به این سوال اصلی است که دانشگاه در تراز جمهوری اسلامی ایران در سپهر اندیشه امامین انقلاب اسلامی چگونه باید باشد؟ تحقیق پیش رو، از نظر هدف، کاربردی و از جنبه ماهیت، آمیخته است و با استفاده از روش تحلیل مضمون(تماتیک) کلیه بیانات و مکتوبات امام خمینی(ره) از سال 1357 تا 1368 و امام خامنه ای(مدظله العالی) از سال 1368 تاکنون را به شیوه تمام شمار مورد مطالعه قرار داده است. یافته های تحقیق پس از اِعمال نظر جامعه خبرگان شناسایی شد و شامل 172 مضمون پایه اولیه، 50 مضمون پایه ثانویه، 17 مضمون سازمان دهنده(6 مورد مشترک بین فرمایشات امام و رهبری) و 1 مضمون فراگیر است. بر اساس نتایج تحقیق، مهم ترین انتظارات و مطالبات ولی فقیه از دانشگاه برای اینکه در تراز جمهوری اسلامی ایران قرار گیرد، عبارت است از: استقلال فکری، استکبارستیزی، اسلامی شدن، آرمان خواهی، وحدت با حوزه، امیدآفرینی، خدمت به کشور و اسلام، شکوفایی استعدادها، تحول آفرینی، کسب مرجعیت علمی و شکل گیری تمدن نوین اسلامی. 

گام اساسی برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی، پیشرفت علمی است. از همین رو هدف از پژوهش حاضر شناسایی ویژگی های جامعه ی علمی کشور در جهت پیشرفت از دیدگاه امام خامنه ای ( مدظله العالی) می باشد. جامعه آماری پژوهش را بیانات مقام معظم رهبری از سال 1390- 1401 تشکیل داده است که از میان آنها بیانات ایشان در دیدار با جامعه علمی کشور نیز مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش به منظور دستیابی به یافته-هایی دقیق از رویکرد کیفی با روش داده بنیاد استفاده گردید؛ که به این منظور از نرم افزار مکس کیودا 2020 برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. پس از تمام خوانی داده ها در محیط نرم افزار و کدگذاری در سه مرحله و ادغام و حذف کدهای تکراری در نهایت، 204 کد باز و 5 کد محوری شناسایی شد که همگی در زیر مجموعه ی کد گزینشی ویژگی های جامعه ی علمی کشور در جهت پیشرفت از دیدگاه امام خامنه ای ( مدظله العلی) قرار گرفتند. بر همین اساس 58 کد در زمینه ی ویژگی های فردی، 47 کد در زمینه ی ویژگی های تخصصی، 23 کد در زمینه ی ویژگی های دینی و مذهبی، 32 کد در زمینه ی ویزگی های اعتقادی، 21 کد در زمینه ی ویژگی های فرهنگی و 22 کد در زمینه ی ویژگی های اجتماعی شناسایی شدند.

یک سازمان موفق، سازمانی است متشکل از نیروی انسانی بافرهنگ سازمانی، اندیشه و اهداف مشترک که تجارب و دانش خود را در اختیار سازمان قرار می دهند. تحت این شرایط هر فرایندی که موجب ارتقای توانمندی نیروی انسانی شود، فرایندی سرمایه افزا است که نتیجه آن به طور مستقیم در کیفیت و کمیت خدمات نمودار می شود. نمو و بالندگی انقلاب ها با تأویل و تکوین یافتن آرا و خرد بزرگان آن انقلاب آغاز و استمرار می یابد و عدم توجه به این اندیشه ها جامعه را از آرمان ها دور نموده و یکنواختی روزانه، زمینه پذیرش اندیشه های استحاله و دگرگون شده را فراهم می کند. هدف از انجام این پژوهش، آشنایی با شاخص های توانمندسازی معنوی نیروهای مسلح جهت تحقق و نهادینه سازی جامعه اسلامی در اندیشه های امام خامنه ای (مدظله العالی) هست.این تحقیق از حیث هدف، تحقیقی کاربردی؛ و ماهیتی توصیفی و استنباطی دارد. در این مقاله به کشف و تصویرسازی ویژگی ها وضعیت موجود موضوع و مساله تحقیق پرداخته شده و سعی شده راهکارهای نهادینه شدن توانمندسازی معنوی نیروهای مسلح جهت تحقق و نهادینه سازی جامعه اسلامی از منظر امام خامنه ای (مدظله العالی) احصاء شود. در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت که از آثار وجود توانمندسازی معنوی در جامعه، کم شدن میزان جرائم، گناهان و بزه ها هست امام خامنه ای (مدظله العالی) نیز در سخنرانی های مختلف به آثار توانمندسازی معنوی نیروهای مسلح جهت تحقق و نهادینه سازی جامعه اسلامی در بین کارکنان نیروهای مسلح اشاره کرده اند؛ بنابراین عامل اقتدار نیروهای مسلح آراستگی به توانمندسازی معنوی و دوری از دنیاست. پس حفظ و توسعه اقتدار نیروهای مسلح همانا ایجاد، حفظ و تقویت توانمندسازی معنوی در بین آن ها هست.