مطالعات قدرت نرم

جهاد تبیین اصطلاحی است که امام خامنه ای(مدظله العالی) جهت مقابله با جنگ نرم علیه جمهوری اسلامی ایران مطرح نمودند. جهاد تبیین به معنای بیان درست واقعیت ها، هدایت اذهان، پاسخگویی به سؤالات و ابهاماتی می باشد، که توسط دشمن به جامعه اسلامی تزریق شده و فضایی غبار آلود را بر جامعه حاکم ساخته است. در این میان آنچه که مورد تأکید است نقش نخبگان به ویژه دانشجویان در این عرصه مبارزه است. در همین راستا پژوهش حاضر با هدف بررسی رسالت راهبردی دانشجویان در جهاد تبیین انجام شد. پژوهش حاضر در زمره پژوهش های ترکیبی می باشد. جامعه آماری این پژوهش مجموعه بیانات امام خامنه ای(مدظله العالی) از ابتدای دوره زعامت ایشان 1368 تا 1401 است، که با بکارگیری روش تحلیل محتوای کیفی تجزیه و تحلیل شدند. پایایی داده ها با استفاده از روش هولستی و اعتبار داده ها با استفاده از(CVI) و (CVR) بررسی و مورد تأیید قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که به منظور حصول موفقیت در جهاد تبیین پیش نیازها و الزاماتی لازم است، که در 4 مقوله مدیریت و کار جهادی، اخلاق مداری، ولایت مداری و تزکیه و خودسازی احصاء و شناسایی شدند. همچنین مبتنی بر یافته های پژوهش رسالت دانشجویان در 5 مقوله بصیرت افزایی، تحول خواهی، امید آفرینی، تحول آفرینی و آگاهی و آگاهی بخشی شناسایی و دسته بندی گردیدند.

فرهنگ سیاسی یک جامعه مجموعه ای از آرمان ها، نگرش ها و طرز برخوردهای کم و بیش ثابت درباره قدرت و سیاست است که تحت تأثیر عقاید، نمادها، ارزش ها و باورهای افراد و در متن تاریخ و حیات جمعی آن ها شکل می گیرد و به رفتارها و کنش های متقابل سیاسی در قبال نظام سیاسی موجود جهت می دهد. قدرت نرم وا داشتن دیگران به خواستن آنچه شما می خواهید است؛ یعنی مردم را مجبور به انجام کاری کردن نیست، بلکه به همکاری خواندن است. هدف این تحقیق تبیین شاخص های قدرت نرم در فرهنگ سیاسی ایران از دیدگاه نخبگان می باشد. روش تحقیق بصورت آمیخته انجام شده است. جامعه آماری بصورت هدفمند در بخش کیفی 30 نفر، و در بخش کمی 140 نفر از اساتید علوم سیاسی دانشگاه های استان تهران انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخت در بخش کمی و مصاحبه نیمه ساختاریافته در بخش کیفی بوده است. روایی و پایایی بصورت صوری و محتوایی و آلفای کرونباخ تائید شده است. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق رتبه بندی فریدمن انجام پذیرفته است. یافته های این تحقیق نشان داد که؛ شاخص های قدرت نرم فرهنگ سیاسی ایران از دیدگاه نخبگان را می توان در سه بعد، شش مؤلفه، و 43 شاخص مجزا مطرح و ارائه نمود. هم چنین نتایج نشان داد که، شاخص های ارتباطات سیاسی، مشارکت در انتخابات، اسطوره سازی، تأکید بر ارزش های بومی، غرب ستیزی، انتظار ظهور منجی، بسیج سیاسی، مطالبات سیاسی، تنوع طلبی، تقدیر گرایی، عاملیت سیاسی نخبگان، جناح بندی و تشکل سازی، از دیدگاه نخبگان بیشتر تأثیر را به عنوان شاخص قدرت نرم در فرهنگ سیاسی ایران داشته است.

بازدارندگی در عرصه نظامی بیشتر معنا دارد و در زمینه رسانه کمتر استفاده می شود و مفاهیمی مانند قدرت نرم معمولاً در ادبیات رسانه ای بیشتر تکرار شده اند. با این وجود بازدارندگی در دو سطح در این مقاله مورد تحلیل واقع شد: سطح داخلی که پیشنهاد می کند تا صداوسیما از خلاقیت و تولید محتوای به روز بهره برد تا مخاطبین داخلی را از دست ندهد و در سطح خارجی، آنچه درباره بازدارندگی مهم است توجه به کارکرد درست شبکه های برون مرزی است که تا چه اندازه تعدد آن ها دال بر خروجی درست آن بازدارندگی می تواند باشد. مهم ترین راهبرد مقابله با جنگ رسانه ای علیه جمهوری اسلامی ایران را می توان افزایش اعتماد مخاطبان رسانه ملی از طریق پاسخگویی به نیازهای آن ها در زمینه اطلاعات، رویدادهای مختلف و افزایش اعتماد مخاطبان رسانه ملی دانست. صداوسیما با اتخاذ سیاست ایمن سازی مخاطبان در برابر اثرات نامطلوب شبکه های ماهواره ای، به جای تلاش برای دور انداختن یا آزاد گذاشتن کامل آن ها، می تواند بهتر عمل کند. از مهم ترین راهکارها می توان به افزایش اعتماد مخاطبان نسبت به رسانه ملی با ارائه اخبار و اطلاعات جامع دقیق، بی طرفانه و پاسخگویی به نیازهای اخیر مخاطبان با ارزیابی مستمر نیازمندی های گروه های مختلف اجتماعی اشاره کرد. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده است.

ظهور گونه های نوین تهدیدات علیه امنیت ملی با رویکردهای فناورانه، راهبردهای مقابله با آنها را در همه ابعاد دستخوش تحول ساخته است. احصاء راهبردهای حفاظت از جامعه دینی در برابر طیف های متنوع و وسیع تهدیدات علیه امنیت ملی با محوریت شاخص ها و مولفه های دینی که وجه تمایز آن از سایر مکاتب مادی و الحادی است، هدف این پژوهش است که با روش توصیفی و اسنادی پس از توصیف متغیرها و بیان نسبت میان تهدیدات و امنیت، محققین را بر آن داشت تا با برشماری مهمترین چالش های پیش رو، اصول و مبانی برآمده از متون دینی را متناسب با گونه های تهدیدات ارائه نمایند. یافته های پژوهش نشان داد با توجه به ساختار و ماهیت حاکمیت دینی، تهدیدات «ایدئولوژیکی، فرهنگی و ترکیبی فناورپایه» علیه امنیت ملی مهمترین وجوه تهدیدات هستند که برای صیانت از حاکمیت و ارزش های آن، نیازمند تحول کمی و کیفی در ساختارهای حفاظتی، اشکال و ابزار نوین تهدیدات، منطبق بر شریعت است که با «کنش خودانگیخته شهروندان»، «تقویت باورها و ارتقاء حس تعهد دینی و ملی» و «عملیاتی کردن آموزه های دینی ناظر به مسئولیت جمعی روزآمد» به عنوان راهبرد ایجابی حفظ جامعه قلمداد می شوند.

هدف این مقاله، تحلیل جایگاه عزت ملی در روابط خارجی در بیانیه گام دوم انقلاب است که مقام معظم رهبری در 22 بهمن 1397 خطاب به ملت ایران صادر کردند. در این بیانیه «عزت ملی، روابط خارجی و مرز بندی با دشمن» به مثابه قدرت نرم به عنوان شاخه هایی از اصل« عزت، حکت و مصلحت» که راهنمای سیاست خارجی جمهوری اسلامی است، مطرح شده است. سؤال اصلی مقاله اینگونه مطرح شده است:«عزت ملی در روابط خارجی به مثابه قدرت نرم در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی دارای چه جایگاهی است ؟» فرضیه مقاله نیز اینگونه صورت بندی شده است:« عزت ملی در روابط خارجی و مرزبندی با دشمن به عنوان قدرت نرم برآمده از اصل استقلال و آزادی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی است، با عزت ملی در روابط خارجی، اصل استقلال و آزادی نهادینه شده در گام دوم انقلاب بیشتر تثبیت می شود.» یافته های مقاله که با روش کیفی و تحلیل محتوای بیانات مقام معظم رهبری بویژه در بیانیه گام دوم و نیز سایر بیانات مرتبط از پایگاه دفتر حفظ و نشرآثار ایشان استخراج و با منابع معتبر علمی تحلیل شده، بیانگر آن است که مجموعه تحولاتی در منطقه غرب آسیا موجب برتری منطقه ای جمهوری اسلامی شده و با حفظ این دستاوردها و نیز با تدقیق مرز با دشمن، بی اعتمادی به طرف اروپایی و عدم مذاکره با آمریکا در باره مسائل هسته ای و سایر مسائل مورد اختلاف، عزت ملی جمهوری اسلامی در گام دوم انقلاب اسلامی نهادینه می شود.

هدف پژوهش حاضر عبارت بود از قدرت نرم و مدل کسب و کار سازمان های فناوری محور فعال در حوزه انرژی های تجدیدپذیر. روش پژوهش کمی و تعداد نمونه با استفاده از فرمول کوکران 337 نفر از انتخاب شدند. ابزار تحقیق عبارت بود از پرسشنامه محقق ساخته. تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده، به دو روش توصیفی و استنباطی با استفاده از نرم افزارهای SPSS 16 و Smart PLS انجام شد. نتایج نشان داد چهارده مولفه در تبیین مدل قدرت نرم و مدل کسب و کار سازمان های فناوری محور فعال در حوزه انرژی های تجدیدپذیر نقش دارند که عبارتند از: شرکای کلیدی، فعالیت های کلیدی، جریان درآمد، منابع کلیدی - فیزیکی، منابع کلیدی- فکری، منابع کلیدی- منابع انسانی، ارزش- نام تجاری، ارزش- حرکت در لبه علم و فناوری، ارزش- قیمت، ارزش- تحویل به موقع و دسترسی آسان، روابط با مشتری، بخش مشتری، کانال های توزیع، و در نهایت هزینه ها و ساختار آن.

این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و چارچوب نظری قدرت نرم به دنبال تبیین نسبت جنگ نرم و امنیت فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران به طرح این سوال پرداخت که جنگ نرم چگونه درتضعیف امنیت فرهنگی نقش آفرینی می کند. در پاسخ این فرضیه مطرح شد که جنگ نرم، باسازوکارهای فرقه سازی، جریان سازی فرهنگی، اشاعه و تحمیل سبک زندگی، ازخود بیگانگی و دامن زدن به شکاف نسل ها با استفاده از ابزارهای رسانه ای به استحاله شدن امنیت فرهنگی کمک می کند. یافته ها نشان می دهد که امنیت فرهنگی محصول سازگاری میان سه سطح نخبگان، مردم و دولت است و ناسازگاری و عدم برنامه ریزی میان این سه سطح منشا ناامنی فرهنگی و بی ثباتی معرفتی می شود. تقویت نخبگان اعم از نخبگان مذهبى، سیاسى و فرهنگى در تعمیق بخشی اشکال ارزش ها و باورها و تبدیل آنها به سمبل های رفتاری، شکل دادن به ذهنیت و رفتار مردم جامعه در تامین امنیت فرهنگی نقش بسزایی دارند.

«سهم تألیف قلوب» که در آیه ۶۰ سوره توبه به آن تصریح شده است، همچون دیگر دستورات الهی دارای اهداف و حکمت هایی است که بررسی آن راهگشای حلّ بسیاری از موضوعات اعتقادی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نظام و جامعه اسلامی است و قدرت نرمی برای حکومت اسلامی در راستای پیشبرد اهداف آن به جهت تأمین مصالح و منافع امت اسلامی به شمار می رود. در این مقاله به روش تحلیلی توصیفی و به استناد منابع کتابخانه با بهره گیری از روایات و نظریات مفسران و فقیهان جهان اسلام به بررسی حکمت ها و اهداف این حکم پرداخته شده است. از نگاه آنان، اهداف و حکمت های تشریع سهم تالیف قلوب عبارتند از: متمایل کردن دل ها به اسلام، تثبیت مسلمانان ضعیف العقیده، متمایل کردن مرزنشینان برای دفع دشمنان و جلب حمایت افراد و گروه های مختلف در راستای منافع دینی و ملی. از سوی دیگر، تردیدی نیست که تطمیع مالی برای دیندار کردن مردم، نمی تواند مورد تأیید اسلام باشد. از این رو، اهداف مذکور بایستی بازگشت به دو موارد داشته باشد تا شبهه پرداخت مال به هدف تطمیع مطرح نگردد؛ نخست جلب محبت به نفع اسلام و مسلمانان، و دوم: «ایجاد زمینه روحی» برای گرایش به اسلام.

قدرت فرهنگی– اجتماعی یک کشور، از جمعیت، ایدئولوژی، روحیه ملی، فرهنگ و همبستگی ملی آن منبعث می شود. این عوامل بر قدرت دفاعی کشورها تأثیر گذارده، در تبیین سیاست ها، دکترین و راهبردهای دفاعی- امنیتی نقش اساسی دارند. یکی از مؤلفه های اصلی قدرت ملی، قدرت نظامی است که بکارگیری صحیح آن، مستلزم وجود قواعد بنیادین و هدایت کننده یا دکترینی است که این قدرت را در رسیدن به اهداف سیاسی یاری می کند. به عبارت دیگر، دکترین نظامی، مجموعه ای از نظرات و اندیشه های اصولی است که محیط ملی، منطقه ای و بین المللی را بنا بر اقتضائات محیطی، برای کاربرد نیروهای نظامی تجزیه وتحلیل می کند و با توجه به شرایط محیطی، روش های مناسبی را برای اتخاذ تدابیر کلی دفاعی در زمان صلح و جنگ توصیه می کند. هدف این پژوهش، بررسی نقش عوامل فرهنگی- اجتماعی در تدوین دکترین نظامی ج.ا.ایران است. تحقیق از نوع کاربردی و توسعه ای بوده، روش تحقیق موردی- زمینه ای است. جامعه آماری تحقیق 480 نفر و حجم نمونه 86 نفر از صاحب نظران شاغل و بازنشسته در امور سیاسی، نظامی، فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی هستند که با روش تصادفی- طبقه ای انتخاب شده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که شاخص های قدرت فرهنگی- اجتماعی، شامل جمعیت و قومیت ها، ایدئولوژی، روحیه ملی، فرهنگ و همبستگی ملی بر انتخاب ن وع و تدوین دکترین نظام ی مؤثر هستند و مناسب ترین نوع دکترین نظامی با توجه به عوامل و شاخص های فرهنگی- اجتماعی جمهوری اسلامی ایران، دکترین بازدارندگی است. 4 فرضیه تحقیق که اثبات شده اند به ترتیب اولویت عبارتند از: عامل جمعیت وقومیت ها در ایران، عوامل اعتقادی مذهبی، عامل روحیه ملّی، عامل فرهنگی وهمبستگی ملّی.

در عصر جدید رسانه های مجازی در حال تردی شدن به امپراطوری های بزرگ می باشند و فضای مجازی، فضای قدرت های بزرگ است. منطق و محیط جنگ، سنتی براساس منطق و محیط جنگ، در فضای مجازی دگرگون شده است. اگر تا پیش از این، منطق پیروزی در جنگ، سنتی، برخورداری بیشتر از نیروهای فیزیکی و ابزارآلات فیزیکی بود، اما بدون تردید، ظهور محیط مجازی، باعث دگرگونی و تشکیل اساسی در این منطق شده است. این فضا، قدرتی را به عنوان قدرت نرم به وجود آورده است و این فناوری، بسیاری از عرصه های تقابل را متفاوت از گذشته ساخته است. به این صورت که پشتوانه هر اقدام نرمی قدرت نرم قرار دارد؛ به نحوی که قدرت نرم لازم و ملزوم یکدیگرند. جمهوری اسلامی ایران دارای پایگاه قدرت نرمی ست که پایه های آن تشکیل شده از رهبری آن، فرهنگ و هویت ایرانی و اسلامی، توده های متصل و متشکلی که قابلیت انسجام و بسیج بالایی دارند، فضای مجازی در خدمت جبهه معارض انقلاب اسلامی قرار گرفته است. مقاله حاضر با هدف نقش فضای مجازی در افزایش قدرت نرم با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شد. سؤال پژوهش حاضر این است که فضای مجازی چه نقشی در افزایش قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران دارد؟ که فرضیه بیان می کند به نظر می رسد توسعه فزاینده فناوری اطالعات و ارتباطات و مشکالت روش های سخت و تاثیرگذاری سریع و عمیق قدرت نرم در ابعاد مختلف اقتصادی اجتماعی، سیاسی، نظامی و دیپلماسی با ظهور عصر مجازی، بیت ها و بایت ها. و سایت ها که فاصله بین میدان عمل و هدف نبرد را بسیار کم کرده است.

راهبرد آمریکا در برابر ایران از همان ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مبتنی بر محدود ساختن، منزوی کردن، تغییر رفتار و در نهایت تغییر نظام سیاسی بوده است. یکی از این راهبردها به کارگیری دیپلماسی اجبارآمیز بر علیه جمهوری اسلامی ایران است. رهیافت مداخله جویانه آمریکا پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در خاورمیانه شدت یافت و موجب امنیتی شدن منطقه و تهدید حاکمیت ملی کشورهایی همچون ایران شد. لذا جمهوری اسلامی ایران برای خنثی سازی آن به دنبال بیشینه سازی قدرت هوشمند خود در خاورمیانه است. از این رو هدف اصلی از مقاله حاضر یافتن رابطه و بررسی تاثیر دیپلماسی اجبار ایالات متحده آمریکا بر شکل گیری و تقویت قدرت هوشمند جمهوری اسلامی ایران در خاورمیانه پس از ۱۱ سپتامبر است. سوال اصلی این مقاله این است که دیپلماسی اجبارآمیز ایالات متحده آمریکا بر قدرت هوشمند جمهوری اسلامی ایران چه تاثیری داشته است؟ روش تحقیق از نوع توصیفی و تحلیلی می باشد. یافته های مقاله نشان می دهد که دیپلماسی اجبار ایالات متحده آمریکا موجب شده است؛ ظرفیت های قدرت جمهوری اسلامی ایران را در قالب قدرت هوشمند در جهت خنثی سازی و کاهش فشارها و تهدیدات، فعال نموده و این کشور را به قدرت منطقه ای به دور از انزوا در خاورمیانه مبدل سازد. از جمله این ظرفیت ها می توان در حوزه قدرت هوشمند به تقویت قدرت موشکی جمهوری اسلامی ایران، الهام بخشی به جنبش های بیداری اسلامی در منطقه، محور مقاومت به عنوان راهبرد ضد مهار، نقش و اثرگذاری سردار سلیمانی اشاره کرد.

در این مقاله گفتمان اصلاح طلبی به عنوان یک خرده گفتمان در مقابل گفتمان انقلاب اسلامی، تهدید نرم جدیدی را از اواسط دهه هفتاد پیش روی نظام اسلامی پدید آورد. این گفتمان که برگرفته از دیدگاه های غربی شکل گرفته بود، در فضای سیاسی کشور گسترش یافت و موجب گردید که در محافل سیاسی و رسانه ها، دو دیدگاه اصلاحات با قرائت آمریکائی و اصلاحات با نگرش دینی در تقابل با یکدیگر سرمنشاء بحث های گوناگونی در محافل سیاسی شود در این میان ورود مقام معظم رهبری به این مقوله از جایگاه ویژه ای در شفاف سازی تعارض بین این دو دیدگاه برخوردار است. لذا در این نوشتار دیدگاهی که در تعارض گفتمانی با اسلام ناب محمدی ص است و متکی به مکاتب لیبرال دمکراسی بدنبال انحراف انقلاب از مسیر اصلی و استحاله نظام است را بعنوان تهدیدی از نوع نرم مورد بررسی قرار داده و اصلاحات را با نگرش دینی و انقلابی برگرفته از فرمایشات مقام معظم رهبری در قالب الگوی راهبردی شامل: هدف، ضرورت، اصول،  سیاست، راهبرد و مصادیق آن مورد تجزیه وتحلیل و تبیین قرار داده و در حقیقت به دنبال پاسخ به این سوال است که دیدگاه انقلابی دینی در مورد اصلاحات و تفاوت آن با دیدگاه اصلاح طلبان چیست؟