آفاق امنیت

پی بردن به زمینه های برتری و امنیت نهضت ها از مباحث مهم و درخور تحقیق است. ماهیت مقاومت اسلامی لبنان و اهمیت جایگاه امنیتی آن به عنوان یکی از دستاوردهای برجسته مقاومت اسلامی، ازسوی سیدحسن نصرالله مورد توجه بوده است. این موضوع در مقاله به عنوان یک هدف و شاخص درنظر گرفته شده است. مقاله کوشش دارد تا دستاوردهای مقاومت اسلامی لبنان و نتایج امنیتی آن بر محور مقاومت را به عنوان سؤال اصلی مطرح و بررسی نماید. این پرسش با استفاده از روش تحقیق آمیخته با رویکرد کیفی کمی انجام شده است. بدین صورت که در بخش کیفی دستاوردها تبیین شده و در بخش کمی تأثیرشناسی آن مورد آزمون قرار گرفته است. روش مورداستفاده در بخش کیفی مبتنی بر تحلیل مضمون بوده و در بخش کمی داده های موردنیاز با ابزار پرسشنامه گردآوری و با استفاده از فنون آماری ضریب همبستگی اسپیرمن، آزمون رگرسیون خطی ساده (دومتغیره) و آزمون رگرسیون چندگانه گام به گام تجزیه وتحلیل شده است. یافته و نتایج کیفی این پژوهش درقالب جدول هایی شامل مضامین پایه ای و سازمان دهنده، جمع بندی و توصیف شده است. در این پژوهش، پنج مضمون اصلی یعنی «برتری عوامل معنوی، ساختار توانمند، برتری اطلاعاتی و امنیتی، ایفا نقش منطقه ای و برخورداری از حمایت یک قدرت منطقه ای» به دست آمد. این پنج عنصر از مهم ترین دستاوردهای امنیتی هستند. در این نوشتار، علاوه بر آن، تأثیر کمی هریک بر محور مقاومت نیز بررسی و نتایج هریک نشان داده شد.

پایش های سمعی (شنود) یکی از مظاهر بارز ورود به حریم خصوصی افراد است که به واسطه اهمیتی که حریم خصوصی افراد در تمامی جوامع بشری در هر عصر و جغرافیای متفاوت متأثر از فرهنگ و ایدئولوژی داشته است، همواره سیاست جنایی کشورها در چهارچوب خود فصولی را برای نظام بخشی به انواع پایش ها درنظر گرفته اند. پایش های سمعی وبصری براساس ماهیتی که دارند نمی توانند، به کلی مورد نهی قانون گذار در تمامی جوامع قرار گیرند؛ چراکه از یکسو با کشف جرم در حوزه های مهم و اساسی ملازمه دارند و ازاین منظر مجاز و ازطرف دیگر حریم خصوصی آحاد مردم را مورد تاخت وتاز قرار می دهند که از این منظر باید مورد نهی قانون گذار  قرارگیرند. سؤال اصلی مقاله حاضر آن است که موارد مجاز و غیرمجاز پایش سمعی در حقوق موضوعه ایران و امریکا چه مواردی است و نگاه فقهی در حقوق ایران و امنیت گرایی صرف در حقوق امریکا چه تأثیری بر روند تحولی سیاست تقنینی این دو کشور گذاشته است؟ هدف از پژوهش حاضر نیز توسعه مطالعات تطبیقی در حوزه موضوعات امنیتی و ایجاد اشراف بر عملکرد حوزه حریف در این خصوص می باشد. تحقیق حاضر مطالعه تطبیقی با روش توصیفی تحلیلی است. به طور خلاصه، سیاست تقنینی ایران و امریکا در حوزه پایش ها تا زمان تصویب قانون میهن پرستی، رویه مشابهی در این زمینه داشت که بعد از حادثه 11 سپتامبر و به بهانه تأمین امنیت و مبارزه با تروریسم و به جهت نگرش امنیت محوری بدون ضابطه سیاست تقنینی و قضایی امریکا به کلی روند معکوسی به خود گرفته است و از این رهگذر، حریم خصوصی افراد در تمام کره خاکی با چالش جدی مواجه شده؛ امری که در ایران به دلیل ممانعت فقه و شریعت تاکنون حاصل نشده است.

جمهوری اسلامی ایران، دارای منابع متعدد قدرت نرم است که می توان به فرهنگ، تاریخ، تمدن، زبان فارسی، مردم گرایی، مشارکت سیاسی و اجتماعی مردم و مواردی ازاین دست، اشاره نمود. جهت ارتقای توانمندی ایران باید این منابع را شناسایی و برای تبدیل آنها به قدرت نرم همت گمارد. برای دستیابی به این هدف بزرگ باید اقشار مختلف مردم مشارکت و همکاری داشته باشند؛ زنان به عنوان نیمی از افراد جامعه می توانند نقش مهمی داشته باشند. پژوهش حاضر درنظر دارد با روش تحلیل محتوا به این سؤال پاسخ دهد که از دیدگاه امام خامنه ای (مدظله العالی) بانوان چه نقشی در تقویت قدرت نرم نظام جمهوری اسلامی دارند؟ برای پاسخ به این سؤال، پس از تعیین شاخص های اجتماعی قدرت نرم، بیانات و سخنرانی های امام خامنه ای (مدظله العالی) در این زمینه، شناسایی و جمع آوری شد. روش حاکم بر تحقیق، بر تحلیل محتوا استوار بوده و برای  استخراج مفاهیم و مقوله ها و تعداد کاربرد آنها، تحلیل متون مربوط به بیانات و مکتوبات امام خامنه ای، از منابع مختلف و مستند صورت گرفت. با بررسی متون درنهایت 48 عنوان سخنرانی و مکاتبه به عنوان موارد متضمن و مرتبط با مفهوم قدرت نرم، انتخاب شد که در مرحله اول 244 کد شناسایی شد. در قدم بعدی این کدها در 24 مفهوم (شاخص) اصلی و در 6 مقوله اصلی شامل نهاد خانواده، جامعه اخلاقی، سرمایه اجتماعی، امنیت اجتماعی، وحدت و انسجام اجتماعی و روحیه ملی طبقه بندی شده است. یافته ها نشان می دهد ازنظر امام خامنه ای (مدظله العالی)، زنان با اقداماتی چون تحکیم بنیان خانواده، تربیت نسل آینده، مقابله با تهاجم فرهنگی، تقویت سبک زندگی اسلامی، تقویت روحیه ملی، کمک به اقتصاد مقاومتی با مصرف کالاهای ایرانی، تحصیلات، فعالیت در بسیج و... می توانند نقش مهمی در تقویت قدرت نرم نظام جمهوری اسلامی ایران داشته باشند.

کشور ایران همواره از تجربه تلخی در مناسبات خود با انگلستان برخوردار بوده است. انگلستان هم زمان در سه حوزه اروپایی، انگلیسی امریکایی (انگلو امریکن) و انگلیسی، روابط خارجی خود را با جمهوری اسلامی ایران تنظیم می کند. باتوجه به تنش ها و اختلافات موجود میان ایران و امریکا در سه دهه گذشته و فقدان مناسبات دیپلماتیک رسمی میان این دو کشور و نیز اتحاد نزدیک و یا روابط ویژه امریکا و انگلیس، نقش و قدرت تأثیرگذاری حوزه انگلو امریکن بر سیاست خارجی انگلستان نسبت به ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار می شود. پژوهش حاضر از روش ترکیبی روند پژوهی و سناریونویسی استفاده نموده و آینده نفوذ انگلستان در جمهوری اسلامی ایران را در افق 2025 مورد نقد و ارزیابی قرار می دهد. بدین منظور، به بررسی نفوذ این کشور از زمان انقلاب اسلامی ایران در سال 1978 پرداخته و نفوذ انگلستان در ایران، اتفاقات، رویدادها و تعاملات ایران و انگلستان را در سال های پس از آن تاکنون بررسی شده است. همچنین به بررسی نفوذ انگلستان در ایران با رویکرد امنیتی در بازه زمانی مذکور براساس محورهای اقتصادی، سیاسی، مذهبی و فرهنگی اجتماعی پرداخته و آن را نقد و بررسی نموده و معنی داری این چهار مؤلفه با نفوذ انگلستان در ایران بررسی شد. درپایان، براساس سناریوهایی مربوط به محیط امنیتی ایران از سال 2017 تا سال 2025، چند سناریوی عمده طراحی شد که این سناریوها شامل مؤلفه های خوشبینانه، بی طرفانه و بدبینانه درقالب فرصت ها و چالش های تغییر در محیط راهبردی ایران، تغییر در محیط راهبردی منطقه ای ایران، الگوهای مدیریت منازعه و الگوهای تعاملی که در موضوع نفوذ انگلستان در ایران وجود دارد، آمده است.

فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی، کارکرد و ماهیت بسیاری از پدیده های سیاسی و اجتماعی معاصر را دستخوش دگرگونی کرده است. مطالعات و بررسی های انجام شده در زمینه شکل گیری و فعالیت گروه های تروریستی بیانگر این واقعیت است که پدیده تروریسم، هم ازنظر ماهیت و هم ازنظر کارکرد به صورت اساسی دگرگون شده است. امروزه، گروه های تروریستی چندملیتی بازیگرانی جدید در عرصه بین الملل محسوب می شوند و به خصوص بعد از 11 سپتامبر 2001 نقش پررنگ تری در مناسبات بین المللی پیدا کرده اند. اینکه چه عواملی در این ارتباط نقش مؤثر داشته اند همواره از موضوعات مورد علاقه اندیشمندان مختلف بوده است. در این پژوهش به بررسی این موضوع باتوجه به تأثیر شگرف فناوری های نوین اطلاعاتی و ارتباطی پرداخته خواهد شد. تأثیر رسانه های اجتماعی به عنوان یکی از مهم ترین عوامل این دگرگونی از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این پژوهش، ضمن تأکید بر گروه های افراط گرای داعش و القاعده این موضوع مورد مطالعه قرار می گیرد که چگونه رسانه های اجتماعی ماهیت گروه های تروریستی را در سه بُعد هویتی (از تک ملیتی به چندملیتی)، شکلی (از پنهان به آشکار) و ساختاری (از سلسه مراتبی به شبکه ای) تغییر داده اند. رویکرد این پژوهش توصیفی تحلیلی و روش آن علّی است و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای صورت گرفته است.

دگرگونی های داخلی، منطقه ای و جهانی در سال های اخیر، شرایط جدیدی را برای دولت عربستان فراهم کرده است که سیاست خارجی این کشور را به سمت صف بندی با کشورهای منطقه به ویژه نزدیکی پنهانی با رژیم صهیونیستی کشیده است. باتوجه به این واقعیت، مقاله حاضر می کوشد با روشی قیاسی فرضیه ای و با تکیه بر نظریه موازنه منافع رندال شولر در چارچوب نظری رئالیسم نئوکلاسیک به بررسی دلایل و زمینه های مؤثر بر شکل گیری این رفتار در سیاست خارجی عربستان بپردازد. یافته محوری حاصل از این پژوهش آن است که مبتنی بر نظریه موازنه منافع رندال شولر، ظهور نسل جدید نخبگان دولتی در عربستان (به عنوان متغیر میانجی) با اولویت بندی ها و درک خاص خود در سیاست گذاری، از ویژگی های چهار متغیر داخلی متأثر است که عبارتند از: انسجام نخبگان، اجماع نخبگان، انسجام اجتماعی و آسیب پذیری حکومت (به عنوان متغیر مستقل داخلی). در کنار این عوامل، افزایش نفود منطقه ای جمهوری اسلامی ایران همراه با تغییرات صورت گرفته در سیاست خارجی امریکا (به عنوان متغیر مستقل ساختاری)، زمینه عادی سازی روابط و ایجاد صف بندی این کشور با رژیم صهیونیستی (متغیر وابسته)، برای دستیابی به اهداف امنیتی و منافع متقابل را فراهم کرده است.