علی حسینی مهر

پژوهش حاضر که به منظور بررسی جایگاه مؤلفه های آداب و مهارت های زندگی اسلامی (طرح کرامت) در کتاب های درسی دوره اول ابتدایی انجام شده، از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ شیوه گردآوری داده ها از نوع تحلیل محتواست که به روش تحلیل محتوای آنتروپی شانون انجام شده است. جامعه آماری کتاب های دوره ابتدایی و نمونه آماری پژوهش شامل کتاب های درسی پایه های اول، دوم و سوم (دوره اول) ابتدایی است که به روش هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده های پژوهش، سیاهه محقق ساخته تحلیل محتوای آداب و مهارت های زندگی اسلامی است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بیشترین ضریب اهمیت در پایه اول مربوط به مهارت ارتباط با خدا با ضریب اهمیت 161/0، در پایه دوم مربوط به مهارت ارتباط با خدا با ضریب اهمیت 118/0 و در پایه سوم مربوط به مهارت ارتباط با خدا و همدلی با ضریب اهمیت 127/0 است. در پایه اول به مهارت های شرافت و خودآگاهی، پایه دوم به مهارت های عزت نفس و خودآگاهی و در پایه سوم به مهارت های مدیریت هیجانات و خودآگاهی توجهی نشده است.

این پژوهش با هدف تعیین رابطه متغیرهای جهت گیری مذهبی و نشانه های سلامت روانی با واسطه گری خوش بینی انجام شده، که از نظر هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت و شیوه اجرا، روش پژوهش توصیفی، از نوع همبستگی به کار برده است. در این پژوهش، متغیر جهت گیری مذهبی به عنوان متغیر پیش بین سلامت روان و خوش بینی نیز به عنوان متغیر میانجی رابطه بین این دو متغیر در نظر گرفته شده است. از میان جامعه آماری پژوهش که شامل کلیه دانشجویان دختر مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 94- 1393 در مراکز دانشگاهی دولتی، غیردولتی و غیرانتفاعی، آزاد اسلامی و پیام نور استان قزوین بودند، تعداد 380 نفر زن به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای به عنوان نمونه آماری گزینش شدند. خوش بینی، سلامت عمومی و جهت گیری مذهبی، به ترتیب با پرسش نامه های جهت گیری زندگی (LOT-R)، سلامت روانی (GHQ) و جهت گیری مذهبی آلپورت ارزیابی شدند. پایایی پرسش نامه ها بر اساس آلفای کرونباخ به ترتیب، 85/0، 79/0 و 83/0 محاسبه و مورد تأیید قرار گرفت. داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و الگویابی معادله های ساختاری (SEM) پردازش آماری گردید. نتایج نشان داد که بین جهت گیری مذهبی درونی و خوش بینی رابطه مثبت معناداری و همچنین رابطه بین جهت گیری مذهبی درونی و مؤلفه های سلامت روان (علائم اضطرابی و افسردگی)، منفی معنادار می باشد همچنین مسیر جهت گیری مذهبی تنها به طور غیرمستقیم از طریق خوش بینی کاهش دهنده اضطراب، افسردگی، و جسمانی سازی است. نکته قابل توجه عدم معناداری مسیر بین جهت گیری مذهبی با مؤلفه های سلامت روانی می باشد، که حاکی از فرایند واسطه گری خوش بینی است. به عبارت دیگر، جهت گیری مذهبی به طور مستقیم بر کاهش سلامت روان تأثیر نمی گذارد؛ بلکه از طریق افزایش خوش بینی در جهت کاهش اضطراب، افسردگی و جسمانی سازی پیش می رود.

این پژوهش با هدف طراحی و اعتباریابی الگوی تربیت توحیدی بر اساس آموزه های قرآن و روایات در دوره نوجوانی انجام گرفت. در راستای دستیابی به هدف پژوهش، از روش ترکیبی، از نوع اکتشافی متوالی استفاده شد. در بخش کیفی پژوهش، از روش تحلیل محتوای استقرایی و در بخش کمی، از روش پیمایشی استفاده گردید. جامعه آماری در بخش کمی تمامی دانش آموزان و معلمان مقطع متوسطه شهر کرج بودند. همچنین در بخش کیفی پژوهش جامعه آماری شامل کلیه آیات و روایات، اسناد، مقالات، و کتاب ها بودند که به شیوه هدفمند انتخاب شده و مورد تحلیل محتوای استقرایی قرار گرفت. همچنین نمونه آماری مرحله اعتبارسنجی الگو را تعداد 23 نفر از متخصصان تشکیل دادند که به عنوان نمونه هدفمند انتخاب شدند. طبق تحلیل محتوای انجام شده، چهار مؤلفه اصلی و 15 زیرمؤلفه برای مؤلفه های اصلی استخراج شدند. پس از تحلیل محتوا و استخراج کدها، مؤلفه ها و زیرمؤلفه ها در قالب الگو ارائه گردید. ابتدا الگوی مفهومی که دربرگیرنده همه این عناصر بود طراحی شد. به منظور بررسی اعتبار درونی الگوی پیشنهادی از پرسشنامه استفاده شد.

شکوفاسازی ظرفیت های هنری دانش آموزان از رسالت های مهم آموزش و پرورش در سند تحول بنیادین است. از یک سو محورهای پنج گانه تربیت هنری متشکل از ارتباط با طبیعت، زیبایی شناسی، تولید هنری، آشنایی با تاریخ و میراث فرهنگی-هنری و نقد هنری و از سوی دیگر ساختار محتوایی کتاب های درسی فرهنگ و هنر شامل هنرهای تجسمی، خوشنویسی، هنرهای سنتی، آوایی و نمایشی همگی موضوعاتی هستند که می بایست در پرورش توانمندی های بالقوه آدمی، مد نظر برنامه ریزان قرار گیرند. این مطالعه به شیوه تحلیل محتوا صورت گرفت. جامعه هدف عبارت بود از کتاب های درسی فرهنگ و هنر هر سه پایه دوره اول متوسطه در سال تحصیلی 95-1394. واحد ثبت به متن، تصویر و فعالیت اختصاص یافت. کدگذاری به شیوه قیاسی و براساس محورهای موضوعی و ساختاری آموزش فرهنگ و هنر انجام پذیرفت. به منظور اعتباربخشی به فرایند کدگذاری، ده درصد از محتوا توسط ارزیاب دوم کدگذاری شد که میزان همبستگی برابر 89/0 بود. نتایج نشان داد که پرکاربردترین محورهای تربیت هنری به ترتیب عبارتند از تولید هنری، زیبایی شناسی، نقد هنری، آشنایی با تاریخ و میراث فرهنگی-هنری و ارتباط با طبیعت. همچنین، اولویت های اول تا پنجم در ساختار محتوایی کتاب ها عبارتند از هنرهای تجسمی، هنرهای سنتی، خوشنویسی، هنرهای آوایی و هنرهای نمایشی. بررسی الگوی ساختار برنامه درسی نیز نشان داد که به هر سه وجه فعالیت های تجویزی، نیمه تجویزی و غیرتجویزی توجه شده، اما محتوای این کتاب ها به لحاظ تناسب فعالیت ها با محتوای آموزشیِ ارائه شده، شکل تلفیق، توازن و تنوع محتوایی و عدم تحریک و تهییج خلاقیت دانش آموزان نیازمند بازنگری است.

این پژوهش با هدف بررسی و تدوین مولفه های موثر بر آموزش چند فرهنگی در دوره ابتدایی از دیدگاه معلمان انجام گرفته که از نظر مقصد و هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت و شیوه اجرا، روش پژوهش توصیفی - پیمایشی را بکار برده است. جامعه آماری پژوهش را معلمان و کارشناسان دوره  ابتدایی قزوین در سال تحصیلی 94-93، تشکیل می دهند که با بهره گیری از فرمول نمونه گیری کوکران و به روش تصادفی طبقه ای تعداد 323 نفر به عنوان نمونه آماری مورد نظر انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه محقق ساخته ای مشتمل بر 47 پرسش است که پایایی پرسش نامه با روش آزمون دوباره (89/0  Re =) و همسانی درونی آن با محاسبه ضریب آلفای کرانباخ ( 92/0 ) بدست آمد. اعتبار محتوا نیز با کسب نظرات پانزده نفر از استادان رشته های ادبیات فارسی، علوم تربیتی و علوم اجتماعی دانشگاه و هم چنین، نظرات استادان راهنما و مشاور و اصلاح جزئی بخش هایی از پرسش نامه، تامین شد. اعتبار سازه پرسش نامه نیز با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی( تحلیل مولفه های اصلی) انجام گرفت که پس از تحلیل عاملی اکتشافی به 33 پرسش کاهش یافت. یافته های تحلیل عاملی اکتشافی بیانگر آن است که محتوای ترکیبی و یکپارچه، چگونگی خلق دانش و فهم تاثیر پذیری از ویژگی های قومی، کاهش تعصب، عدالت و برابری آموزشی، تقویت و اعطای قدرت به فرهنگ مدارس و پرداختن به حقوق اقلیت های دینی و قومی، به ترتیب مهم ترین مولفه های موثر در آموزش چند فرهنگی بودند که عامل محتوای ترکیبی و یکپارچه، از اهمیتی بیش تر نسبت به سایر عوامل برخوردار بود.

هدف این پژوهش بررسی مقایسه ای نارسایی های آموزش و تربیت شهروندی در برنامه ی درسی دوره راهنمایی تحصیلی از دیدگاه کارشناسان و معلمان شهر قزوین است. تحقیق حاضر، از نظر مقصد و هدف، از نوع پژوهش های کاربردی و از نظر شیوه ی اجرا، روش پژوهش زمینه ای را مورد استفاده قرار داده است. جامعه و نمونه آماری تحقیق شامل دو گروه آزمودنی با جزئیات زیر می باشد: کارشناسان برنامه ریزی و آموزش مقطع راهنمایی آموزش و پرورش شهر قزوین و اساتیدی که در سطح دانشگاه های قزوین دروس تحلیل محتوا، ارزیابی کتب و برنامه ریزی درسی را تدریس می نمایند، که مجموع این دو گروه تحت عنوان کارشناس سی نفر بوده است. معلمان مقطع راهنمایی تحصیلی شهرستان قزوین (اعم از زن یا مرد ) که تعداد آنها در مدارس مقطع راهنمایی طبق آمار ارائه شده، 2727 نفر بوده و با بهره گیری از فرمول نمونه گیری تعداد 241 نفر از آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند. سپس از معلمان دوره ی راهنمایی تحصیلی به روش تصادفی طبقه ای، حجم نمونه ی مورد نظر انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ی محقق ساخته ای حاوی 80 سؤال بود که پس از احراز روایی و پایایی مورد قبول به وسیله محقق تهیه و بین اعضای گروه نمونه توزیع گردید، داده های گردآوری شده با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی ( خی دو ) و به کمک نرم افزار SPSS (ویرایش17) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتیجه ی کلی پژوهش نشان داد که : بین دیدگاه معلمان و کارشناسان، به لحاظ نارسایی ابعاد تربیت شهروندی (اجتماعی، فردی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ) در برنامه ی درسی دوره راهنمایی تحصیلی، تفاوت معنادار آماری وجود دارد. اگر چه طبق نتایج به دست آمده، هر دو گروه آزمودنی معتقد بودند که برنامه درسی فعلی دوره راهنمایی تحصیلی در خصوص آموزش ابعاد تربیت شهروندی دارای کمبود ها و نارسایی هایی است و از این جهات آسیب پذیر است، اما از دیدگاه کارشناسان این نارسایی بسیار بیشتر بوده است.

هدف این پژوهش بررسی مقایسه ای نارسایی های آموزش و تربیت شهروندی در برنامه ی درسی دوره ی راهنمایی تحصیلی از دیدگاه کارشناسان و معلمان شهر قزوین است. این پژوهش از نظر مقصد و هدف، از نوع پژوهش های کاربردی و از نظر شیوه ی اجرا، روش پژوهش زمینه ای را بکار برده است. جامعه و نمونه ی آماری پژوهش شامل دو گروه آزمودنی با جزئیات زیر می باشد: کارشناسان برنامه ریزی و آموزش مقطع راهنمایی آموزش و پرورش شهر قزوین و اساتیدی که در سطح دانشگاههای قزوین دروس تحلیل محتوا، ارزیابی کتاب ها و برنامه ریزی درسی را تدریس می کنند که مجموع این دو گروه با عنوان کارشناس 30 نفر بوده است. -معلمان مقطع راهنمایی تحصیلی شهرستان قزوین (اعم از زن یا مرد) که تعداد آن ها در مدارس مقطع راهنمایی بر اساس آمار ارایه شده، 2727 نفر بوده و با بهره گیری از فرمول نمونه گیری تعداد 241 نفر از آن ها به عنوان نمونه انتخاب شدند. سپس از معلمان دوره ی راهنمایی تحصیلی به روش تصادفی طبقه ای، حجم نمونه ی مورد نظر انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه ی محقق ساخته ای حاوی 80 سؤال بود که پس از احراز روایی و پایایی مورد قبول، به وسیله ی پژوهشگر تهیه و بین اعضای گروه نمونه توزیع گردید، داده های گردآوری شده با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی ( خی دو) و به کمک نرم افزار SPSS (ویرایش17) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتیجه ی کلی پژوهش نشان داد که: بین دیدگاه معلمان و کارشناسان، به لحاظ نارسایی ابعاد تربیت شهروندی (اجتماعی، فردی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی) در برنامه ی درسی دوره ی راهنمایی تحصیلی، تفاوت معنادار آماری وجود دارد. اگر چه بر اساس نتایج بدست آمده، هر دو گروه آزمودنی بر این باور بودند که برنامه ی درسی فعلی دوره ی راهنمایی تحصیلی پیرامون آموزش ابعاد تربیت شهروندی دارای کمبودها و نارسایی هایی است و از این رو آسیب پذیر است، اما از دیدگاه کارشناسان، این نارسایی بسیار بیش تر بوده است.