مطالب مرتبط با کلیدواژه

فرزندآوری


۴۱.

تبیین رابطه دوسویه احساس تنهایی و نگرش به فرزندآوری پژوهشی بر مبنای مدل بازگشتی معادلات ساختاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فصلنامه فرهنگی - تربیتی زنان و خانواده سال پانزدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۵۴ 69 - 90

کلیدواژه‌ها: نگرش به فرزندآوری احساس تنهایی فرزندآوری مدل بازگشتی معادلات ساختاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۱۸ تعداد دانلود : ۲۵۳
جلوگیری یا رهایی از احساس تنهایی، به عنوان یکی از نیازهای اساسی انسان مطرح می شود. پیدایش بعضی نیازها نیز، انگیزه فرزندآوری را در افراد ایجاد می کند و منجر به تغییر روابط اجتماعی والدین و به دنبال آن، کاهش احساس تنهایی می شود. بر این اساس هدف اصلی این پژوهش، تبیین رابطه دوسویه احساس تنهایی و نگرش به فرزندآوری است. این پژوهش از نوع پیمایشی است و اطلاعات تحقیق با استفاده از تکنیک پرسشنامه، توأم با مصاحبه گرد آوری شده است. علاوه بر این، با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران، حجم نمونه تعیین شده و با مد نظر قرار دادن شاخصه های جمعیت شناختی جامعه هدف و ویژگی های بافتی ساکنان پهنه جغرافیایی شهر تهران، 550 تن به عنوان نمونه به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. نتایج پژوهش حاضر، بیانگر رابطه معکوس و معنادار میان متغیر های احساس تنهایی و نگرش به فرزندآوری است. به عبارت دیگر، افرادی احساس تنهایی کمتری دارند که نگرش مثبت تری به فرزندآوری دارند و متقابلاً، افرادی که نگرش مثبتی به فرزندآوری دارند، احساس تنهایی کمتری می کنند. این رابطه دوسویه، علاوه بر تأیید به وسیله ضریب همبستگی پیرسون، در مدل معادله ساختاری نیز مورد تأیید قرار گرفت و خروجی مدل بازگشتی معادله ساختاری، بیانگر رابطه متقابل یا دوسویه متغیر های بیان شده است.
۴۲.

مولفه های موثر بر تمایل به فرزندآوری زنان شاغل شهر تهران: همبسته ها و الزامات سیاستی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جمعیت بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۱۱ و ۱۱۲ ۲۸۲-۲۶۳

کلیدواژه‌ها: مولفه های فرهنگی اجتماعی اقتصادی جمعیتی سازمانی فرزندآوری زنان شاغل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۱ تعداد دانلود : ۴۱۰
همزمان با مدرنیزاسیون و تغییر در ساختار خانواده، افزایش سطح تحصیلات، شهرنشینی، مشارکت زنان در بازارکار، فرزندآوری در سالهای اخیر در بین زنان به تدریج کاهش یافته است و می توان انطباق فرایند انتقال جمعیت دوم در ایران خصوصاً کلان شهری مانند شهر تهران را، با تغییر در بسیاری از ارزشها، نگرشها وگرایشها به فرزندآوری به وضوح مشاهده کرد. پژوهش حاضر به شیوه پیمایشی و با هدف شناسایی مولفه های تاثیرگذار بر فرزندآوری زنان شاغل شهر تهران انجام گردیده است. داده ها با استفاده از ابزار پرسشنامه محقق ساخته و 1065 نمونه به روش نمونه گیری اتفاقی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان می دهد، حدود 30 درصد از تغییرات متغیر تمایل به فرزندآوری توسط متغیرهایی چون تحصیلات، سن، تعداد فرزندان، تعداد فرزندان ایده ال، مولفه سازمانی و اجتماعی تبیین شده است. تحصیلات و تعداد فرزند رابطه معکوسی باتمایل به فرزندآوری دارند و همچنین به لحاظ سازمانی هرچه حمایت سازمانی بیشتر باشد، تمایل به فرزندآوری زنان شاغل افزایش خواهد داشت. بنابراین پیشنهاد می شود که سیاست های جمعیتی از برنامه های طولانی مدت پیروی کند و اجرای آن توسط مسوولان و مدیران سازمان با تمرکز ویژه به ارزش گذاری فرزندآوری و حمایت سازمانی از سازگاری نقش مادری و کارمندی زنان شاغل تضمین شود.
۴۳.

مقایسه استعاره مفهومیِ «فرزند» در میان دو نسل از زنان متأهل شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره پانزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۰ 51-74

کلیدواژه‌ها: استعاره مفهومی انسان شناسی زبان شناسی شناختی شناخت فرهنگی فرزندآوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۳ تعداد دانلود : ۱۷۶
خانواده، به عنوان یکی از نهادهای مهم جامعه، در طول تاریخ دستخوش تغییرات زیادی شده است، که این موضوع، تاحد زیادی حاصل تغییر نگرش ها و باورهای افراد جامعه نسبت به این نهاد است. در این رابطه، یکی از حوزه هایی که در چند دهه اخیر شاهد دگرگونی های چشم گیری در آن بوده ایم، حوزه فرزندآوری و تمایل خانواده ها به داشتنِ فرزندِ کمتر است. در پژوهشِ حاضر، قصد داریم تا با رویکرد انسان شناسی زبان شناسی شناختی و به شیوه ای تطبیقی، مفهوم سازی فرزند را در میان دو نسل مختلف از زنان متأهل فارسی زبانِ شهر تهران مورد بررسی قرار دهیم و نشان دهیم که این دگرگونی ها، درواقع حاصل تغییر باورها و نگرش های زنان نسبت به مفهوم فرزند است، که در استعاره های زبانی قابل ردیابی هستند. برای رسیدن به این هدف، از روش شناسی کیفی و راهبرد قوم نگاری استفاده شده است. با نمونه گیریِ هدفمند از بیست زن در دو گروه سنیِ 25 تا 40ساله و نیز 50 تا 70ساله که دارای فرزند هستند، با کمک مصاحبه نیمه ساخت یافته، داده هایی درباره نگرش آنها نسبت به فرزند جمع آوری شد. در ادامه، داده ها با توجه به نظریه استعاره مفهومی در زبان شناسی شناختی مورد تحلیل محتوای کیفی قرار گرفتند. نتایجِ به دست آمده نشان می دهند که استعاره های به کاررفته درباره فرزند توسط این دو گروه دارای تفاوت های قابل تأملی هستند. کلیدواژه ها: استعاره مفهومی، انسان شناسی زبان شناسی شناختی، شناخت فرهنگی، فرزندآوری.
۴۴.

بررسی فقهی و حقوقی افزایش جمعیت

نویسنده:
منبع: رهیافت های نوین در مطالعات اسلامی سال سوم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۸ 77-113
تعداد بازدید : ۴۴۳ تعداد دانلود : ۶۶۵
جمعیت از جمله مؤلفه های اصلی توسعه و پیشرفت هر کشوری است که باید همه سیاستها، راهبردها و برنامه ریزی ها بر اساس آن صورت گیرد. از این رو، شناخت اندازه جمعیت، رشد، ساختار سنی و جنسی و رسیدن به یک جمعیت متناسب امری اجتناب ناپذیر است. ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎیﺞ ﺳﺮﺷﻤﺎرى ﺳﺎل١٣٩٠، ﺟﻤﻌیﺖ ایﺮان ﺑﻪ ﻫﻔﺘﺎد و ﭘﻨﺞ ﻣیﻠیﻮن و ﺻﺪ و ﺷﺼﺖ و ﻧﻪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ رﺳیﺪه اﺳﺖ. در ﻗیﺎس آﻣﺎرﻫﺎى ﺟﻤﻌیﺘﻰ ﺳﺎل ١٣٩٠ ﺑﺎ ﻧﺘﺎیﺞ ﺳﺮﺷﻤﺎرى ﺳﺎل ١٣٨٥، ﻧﺮخ رﺷﺪ ﺟﻤﻌیﺖکﺎﻫﺶ یﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ایﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﮕﺮاﻧﻰﻫﺎ را ﺑﺎﺑﺖ کﺎﻫﺶ رﺷﺪ ﺟﻤﻌیﺖ و ﭘیﺮ ﺷﺪن ﺟﻤﻌیﺖ کﺸﻮر در ﺳﺎلﻫﺎى آﺗﻰ اﻓﺰایﺶ داد؛ اﻋﻼم ﺳیﺎﺳﺖﻫﺎى اﻓﺰایﺶ ﺟﻤﻌیﺖ در ایﺮان ﻃﻰ ﺳﺎلﻫﺎى ﮔﺬﺷﺘﻪ در ﻫﻤیﻦ راﺳﺘﺎ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدیﺪ. از دیﮕﺮ ﺳﻮ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻼﻧﻰ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﺷﺮایﻂ و اﻣکﺎﻧﺎت ﺟﺎﻣﻌﻪ را در ﭘیﻮﻧﺪ ﺑﺎ کﻨﺶ ﻫﺎى ﺧﻮد ﺳﻨﺠیﺪه و دﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻣﻰ زﻧﻨﺪ، از این رو، ارائه تحلیلی از جایگاه جمعیت در اسلام و نظام اسلامی، و اتخاذ رویکرد مناسب در این عرصه در کشور امری ضروری است. این پژوهش با رویکرد توصیفی و تحلیلی، درصدد بیان ضرورت افزایش جمعیت و در خصوص افزایش جمعیت نیز پیشنهادتی ارائه می نماید.
۴۵.

بررسی معنایی، مفهومی و کاربردی احادیث «فضیلت مندی زنان زایا و مهربان»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فصلنامه فرهنگی - تربیتی زنان و خانواده سال پانزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۷ 79 - 105

کلیدواژه‌ها: برترین زنان فرزندآوری قرآن کریم روایات معصومان (ع) ملاک برتری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۹ تعداد دانلود : ۲۰۸
این جستار به روش کتابخانه ای و با هدف واکاوی معنای احادیثی از پیامبر (ص) در «برتری زنانی که صاحب فرزندان متعدد هستند» انجام شده و با توصیف و تحلیل آیات و روایات، به بررسی مقصود محتمل گوینده پرداخته شده است. ابتدا حدیث «إِنَّ خَیْرَ نِسَائِکُمُ الْوَلُودُ الْوَدُودُ» از میان احادیث مشابه انتخاب شد و پس از حصول اطمینان از اعتبار سندی و متنی آن، معنای لغوی بررسی گردید. با پذیرفتن معنای ظاهری صفت «وَلُود» یعنی تأیید صفت پرفرزندی در برتری بخشی به زنان زایا دو فرضیه درنظر گرفته شد که براساس آن ، بیان این کلام به جهت 1) مصلحت و اقتضای زمان و عصر پیامبر (ص) بوده یا 2) حکمی عام و توصیه به امری مطلوب در همه ادوار می باشد. در روند تحقیق تعدادی از آیات و برخی از روایات شامل معیارهای اصلی ازدواج و برتری افراد بررسی گردید تا ابهام حاصل از نوع برتری بخشی این حدیث که می توانست بار منفی آموزشی داشته باشد رفع گردد. یافته ها نشان داد که در قرآن کریم تنها صفت متمایزکننده و ملاک برتری افراد چه مرد و چه زن، میزان تقوا و طهارت نفس بوده و در روایات نیز منحصر به یک صفت خاص و مطلق نمی باشد؛ لذا این نتیجه به صورت استقرایی حاصل شد که مقصود پیامبر (ص) از بیان برتری چنین زنانی، تبیین اهمیت موضوع فرزندآوری در بعد اجتماعی آن بوده؛ زیرا درصورت تمایل به تعدد فرزندآوری در جوامع اسلامی، ضمن لحاظ نمودن شرایط آن هم چون تربیت، امنیت و معاش فرزندان، تأثیرات مثبت آن ازجمله افزایش استحکام خانواده ها، پرورش نسل سالم، هوشمند و پایبند به اصول اخلاقی، رشد و شکوفایی فرهنگی و اجتماعی، ترقی و تعالی عموم اقشار و ... در جامعه حاصل خواهد شد؛ لذا احادیث مذکور دستوراتی تعلیمی به روش تشویقی برای مسلمانان در همه سطوح جامعه بوده و مخاطبان آن، تنها مسلمانان عصر رسالت نبوده اند.
۴۶.

بررسی بازنمایی فرزندآوری در فضای اینستاگرام از منظر نشانه شناسی گفتمانی

نویسنده:
منبع: فرهنگ پژوهش تابستان ۱۴۰۰ شماره ۴۶ ویژه علوم اجتماعی 67 - 106

کلیدواژه‌ها: فرزندآوری نشانه شناسی گفتمانی نظریه گفتمان لاکلا و موف شبکه های اجتماعی اینستاگرام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۱۳۸
کاهش سطح زاد و ولد و باروری علاوه بر تأثیری که بر میزان رشد جمعیت داشته، بر ترکیب و ساختار جمعیت نیز تأثیر گذاشته است. کشور ایران در طی دهه های گذشته تغییرات شدید و بی سابقه ای را در شاخص های باروری تجربه نموده و در حال حاضر از باروری طبیعی به یک باروری ارادی رسیده است. کاهش مستمر زاد و ولد و انتقال از باروری طبیعی به باروری کنترل شده، به تدریج ساختار سنی جمعیت را از وضعیت جوانی خارج و به طرف سالخوردگی سوق می دهد. از جمله مواردی که می توان نقش موثری در روند کاهش باروری داشته باشد، پیشرفت و توسعه و رشد تکنولوژی است که بر زندگی مردم حتی در زمینه های ارزشی و عاطفی تأثیر گذاشته و به صورت عاملی در جهت کاهش باروری عمل می کند. مقاله حاضر با هدف بازنمایی گفتمان فرزندآوری در میان کاربران زن ایرانی در اینستاگرام از منظر نشانه شناسی گفتمانی به انجام رسیده است. جهت تدوین پیشینه نظری تحقیق تلفیقی از دیدگاه های مختلف همچون دیدگاه کالدول، نظریه برابری جنسیتی، تئوری نوگرایی، نظریه گذار جمعیتی و نظریه منزلت اجتماعی استفاده شده است. روش تحقیق مقاله حاضر مبتنی بر مدل نشانه شناسی گفتمانی (سلطانی 1393) که برای کاربست نظریه گفتمان لاکلا و موف به صورت مرحله بندی شده عملیاتی شده است. این مدل شامل سه مرحله است: تحلیل متنی، تحلیل بینامتنی و تحلیل بافتی. جهت گردآوری داده ها محقق تعداد 50 صفحه از صفحات منتخب بر اساس شرایط: (کاربر زن ایرانی و متاهل و دارای بیشترین دنبال کننده (فالوور بالای هزار) در اینستاگرام) انتخاب و تحلیل کرده است. نتایج تحقیق نشان داده است که زنان محجبه نسبت به زنان غیر محجبه گرایش بیشتری به فرزندآوری دارند. از سوی دیگر افراد دارای پایگاه اقتصادی بالاتر، تمایل کمتری به فرزندآوری دارند. همچنین تحلیل صفحات منتخب نشان داده است هر چه گرایش های دینی در افراد کمتر می شود، گرایش به سبک زندگی مدرن و در نتیجه کاهش فرزندآوری، افزایش می یابد.
۴۷.

تحولات باروری در ایران برمبنای نسبت توالی زنده زایی، 95-1385(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال شانزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۳۱ 133 - 157

کلیدواژه‌ها: نسبت توالی زنده زایی باروری کل باروری نکاحی سیاست های جمعیتی فرزندآوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۹ تعداد دانلود : ۲۱۵
تحولات باروری مهم ترین مسئله جمعیتی سال های اخیر ایران بوده است که منجر به ابلاغ سیاست های جمعیتی شد که درآن بر نقش همه ارگان های مرتبط با مسائل جمعیتی تاکید شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی روند باروری در سرشماری های سه دوره گذشته بر مبنای نسبت فزایندگی زنده زایی است. این شاخص نسبت زنانی را نشان می دهد که تعداد مشخصی فرزند داشته و فرزندان بعدی را می خواهند. لذا اطلاعات مربوط به رتبه موالید در میان نمونه زنان همسردار 15 تا 49 ساله در نمونه دو درصدی سرشماری سال های 85 تا 95 که معادل 983000 نفر هستند، مورد تحلیل قرار گرفتند. نسبت توالی زنده زایی از بدون فرزند به یک (85 درصد) و از یک به دو فرزند ( 76درصد ) تقریبا ثابت بوده اما از سه به چهار فرزند کاهش داشت (75 درصد به 61 درصد). باروری تجمعی از 3.2 در سال 85  به 5.2 در سال 1395 رسید. درنتیجه فرزندآوری زنان متاهل در وضعیت قابل قبولی است، لیکن سیاست های جمعیتی مبتنی بر تقویت زیرساخت های اقتصادی، رفاهی مانند کاهش تورم و افزابش اشتغال و بهبود وضعیت مسکن منجر به افزایش ازدواج شده و در نهایت فرزندآوری را تقویت خواهد کرد.
۴۸.

مطالعه زمینه ها و بسترهای کاهش نرخ باروری: پژوهشی کیفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جمعیت پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۱۳ و ۱۱۴ ۶۹-۹۶

کلیدواژه‌ها: خانواده فرزندآوری زنان کیفی شیراز

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۴ تعداد دانلود : ۱۶۹
کاهش نرخ باروری و موضوع سالمند شدن جمعیت محققان و اندیشمندان را مجاب نموده تا به کنکاش علمی و دقیق این مسئله اجتماعی بپردازند. بر این مبنا، هدف پژوهش حاضر مطالعه زمینه ها و بسترهای کاهش نرخ باروری از منظر زنان متأهل و با تحصیلات دانشگاهی شهر شیراز که بیش از یک سال از ازدواج آنان گذشته بود می باشد. رویکرد پژوهش مقاله حاضر، کیفی است. به این منظور با 19 زن متأهل ساکن شهر شیراز که با روش نمونه گیری هدفمند و استراتژی گلوله برفی انتخاب شده بودند، مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته انجام شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل مضمون برای تفسیر تجارب مصاحبه شوندگان مورد استفاده قرار گرفت، که در نهایت 10 مضمون اصلی کشف و استخراج گردید. بازاندیشی فرصت های فردگرایانه، فقدان اثر بخشی وکارآمدی سیاست های جمعیتی، ترس از بیماری کرونا، فرسایش سرمایه اجتماعی درون خانوادگی، سبک نوین زندگی و ایدئولوژی ها و ارزش های نوظهور، کم رنگ شدن ابعاد نگرشی و عملی ارزش های دینی، نابسامانی و شوک های اقتصادی، بزرگ پنداری دافعه های فرزندآوری، محدودیت های پذیرفته شده اجتماعی و تحولات خانواده.
۴۹.

حمایت سازمانی و تمایل به فرزندآوری زنان شاغل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جمعیت پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱۱۳ و ۱۱۴ ۱۳۴-۱۱۷

کلیدواژه‌ها: حمایت سازمانی فرزندآوری زنان شاغل شهر تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۶ تعداد دانلود : ۲۵۵
پدیده اشتغال و کار زنان از ابتدای زندگی اجتماعی بشر وجود داشته، ولی در فراز و نشیبهایی ق رار گرفت ه است. در جوامع امروزی زنان همپای م ردان در جامع ه کار می کنند و از جایگاه اجتماعی برخوردارند. تغییر و تحولات در ساختار خانواده، افزایش سطح تحصیلات، شهرنشینی، مشارکت زنان در بازار کار را می توان در انطباق فرایند انتقال جمعیت دوم در ایران خصوصاً کلان شهری مانند شهر تهران با تاثیرپذیری در بسیاری از مولفه های جمعیتی از جمله فرزندآوری به وضوح مشاهده کرد. پژوهش حاضر به شیوه پیمایشی و با هدف شناسایی تاثیر حمایت سازمانی بر فرزندآوری زنان شاغل شهر تهران انجام گردیده است. داده ها با استفاده از ابزار پرسشنامه محقق ساخته و 1065 نمونه به روش نمونه گیری تصادفی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج حاصل ازتحلیل رگرسیون نشان می دهد حدود 7/15درصد از تغییرات متغیر تمایل به فرزندآوری توسط متغیرهایی چون تحصیلات، سن، تعداد فرزندان ایده ال، حمایت سازمانی، درآمد تبیین شده است. همچنین نتایج نشان داد تحصیلات رابطه معکوسی باتمایل به فرزندآوری دارند و به لحاظ سازمانی هرچه حمایت سازمانی بیشتر باشد، تمایل به فرزندآوری زنان شاغل بیشتر خواهدشد، بنابراین پیشنهاد می شود مسوولان و مدیران سازمان از انعطاف پذیری لازم با تمرکز ویژه به ارزش گذاری فرزندآوری و حمایت سازمانی از سازگاری نقش مادری و کارمندی زنان شاغل برخوردارباشند.
۵۰.

بررسی موانع فرزندآوری از منظرآیات و روایات (با رویکرد نقد ادّله فمینیسم)

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ 99 - 126

کلیدواژه‌ها: تفسیر آیات فمینیسم روایات فرزندآوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۸ تعداد دانلود : ۲۸۹
اسلام ضمن احترام به جایگاه زنان، آنان را به ازدواج و تشکیل خانواده سفارش کرده، چرا که زنان را مقوّم خانواده و تکثیر نسل می داند؛ در حالی که فمینیست ها نسبت به نقش حیاتی زایش زنان که استمرار نسل بشر وابسته آن است، دیدگاه چالش برانگیزی دارند و این مسئله عاملی برای کاهش باروری و نرخ رشد جمعیّت شده که به عنوان چالشی جدّی با پیامدهای بسیار، جوامع انسانی را تهدید می کند. پژوهش تحلیلی حاضر که داده های آن به روش کتابخانه ای گردآوری شده به بررسی و نقد باور فمینیست ها در خصوص عدم فرزندآوری زنان از منظر تفسیر آیات قرآن و روایات اهل بیت (علیهم السلام) پرداخته است. نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که استدلال فمینیست ها همچون کتمان غریزه مادری، رفع ستم بر زنان با نیاوردن فرزند، اولویت اشتغال بر داشتن فرزند و غیره با آموزه های اسلام ناسازگار است و راهکار همجنس گرایی، تجویز استفاده از فناور ی های نوینِ تولیدمثل، همچون خرید نطفه و غیره بن بست هایی است که نوعی از ظلم را به نوعی دیگر تبدیل می کند. غافل از اینکه زنان آنگاه در سلامتند که میل فطری و هویّت حقیقی خود را رشد دهند، لذا زنان مسلمانی که تحت تأثیر افکار فمینیست با ژستی روشنفکرانه از ایفای نقش مادری فاصله گرفته اند، در حقیقت از جایگاه ارزشمند خود فاصله گرفته اند.
۵۱.

بررسی مبانی فقهی ناظر بر فرزندآوری و تکثیر موالید در فقه شیعه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: حکومت اسلامی سال بیست و ششم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۱۰۲) 97-126

کلیدواژه‌ها: مبانی فقهی فرزندآوری افزایش جمعیت کنترل موالید فقه حکومتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۳ تعداد دانلود : ۲۲۳
این نوشتار با عنایت به اختلاف نظریه پردازان در مسأله افزایش یا کاهش جمعیت و در پاسخ به این سؤال است که حکم تکثیر موالید و افزایش جمعیت در صورت تضعیف اسلام و امنیت ملی چیست؟ این مقاله که به روش اسنادی و با مراجعه به آیات و روایات سامان یافته است، با هدف تبیین و تشریح موضوع فرزندآوری و تکثیر موالید، مبتنی بر مبانی فقهی و اصولی و با اتکا بر نظامات فقه شیعه در راستای اشاعه ارزش های دینی در عصر کنونی سامان پذیرفته است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که با تعمّق در مجموعه آیات و روایات می توان اذعان نمود منظومه فکری و راهبردی شریعت اسلام در زمینه جمعیت به شکل یک قضیه حقیقی و به صورت یک خط مشی دائمی و همیشگی، همان تکاثر کمی و کیفی جمعیت، به منظور افزایش قدرت و توان جامعه اسلامی و استقرار دین حق بوده است. هم چنین به اقتضای درک قطعی عقل، مطلوبیت تکثیر نفوس را می توان برداشت نمود و چنین استنباط کرد که تحدید نسل مؤمنین، زمانی که موجب تضعیف اسلام گردد و امنیت ملی را به مخاطره اندازد، نه تنها جایز نیست، بلکه تکثیر موالید ضروری و لازم است.
۵۲.

بررسی عوامل اجتماعی، فرهنگی و جمعیت شناختی مؤثر بر فرزندآوری (مطالعه موردی کارمندان زن متأهل آموزش و پرورش ناحیه یک شهر ارومیه)

نویسنده:
منبع: رهیافت های نوین در مطالعات اسلامی سال چهارم بهار ۱۴۰۱ شماره ۱۰ 173-224
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۵۱۳
این پژوهش باهدف «بررسی عوامل اجتماعی، فرهنگی و جمعیت شناختی م ؤثر ب ر فرزن دآوری (مطالعه موردی: کارمندان زن متأهل ناحیه یک آموزش وپرورش شهر ارومیه)» با روش تبیینی از نوع پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کارمندان زن متأهل کارمندان زن متأهل ناحیه یک شهر ارومیه است. ب رای انتخاب جامعه آماری زنان زیر 50 سال انتخاب شده اند. روش نمونه گیری این پژوهش تصادفی و حجم نمونه از بین 300 نفر، پس از برآورد از طریق فرمول کوکران 129 نفر بدست آمد و در نهایت به 120 نف ر تقلیل یافت. با ابزار پرسش نامه که با کمک و نظر استاد راهنما توسط محقق طرح شده و شامل 30 سؤال اس ت، شده و 01/0<P، عوامل اجتماعی با بیش از 44 % عوامل فرهنگ ی ب ا ب یش از 25 % و عوام ل جمعی ت - اطلاعات لازم جمع آوری گردید. در بررسی فرضیه های پژوهش دریافت شد باتوجه به رگرس یون محاس به شناختی با بیش از 19 % در فرزندآوری مؤثر است. همچنین در نتایج فرضیه های فرعی دریافت شد باتوجه به محاسبه رگرسیون و 01/0<P سن ازدواج 55 درصد، ف ردی 61 درصد، بعد خانوار 9 درصد، باورهای نوع خانواده (هسته ای، گسترده) 44 درصد، منزل ت اجتم اعی 65 تحصیلات 27 درصد، درص د، عدالت محیطی 49 درصد و درآمد 75 درصد بر فرزندآوری کارمندان زن متأهل تأثیر داشته اند. ب ا توجه به محاسبه رگرسیون تعداد مطلوب فرزند بر فرزندآوری کارمندان زن متأهل ت أثیر نداش ته است.
۵۳.

تحلیل اقتصادی مهریه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خانواده پژوهی سال هجدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۶۹ 7 - 21

کلیدواژه‌ها: مهریه تحلیل اقتصادی ازدواج طلاق فرزندآوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۰ تعداد دانلود : ۲۹۳
این مقاله در پی آن است که با استفاده از آموزه های اقتصاد خرد، تأثیر میزان مهریه بر رفتار ازدواجی افراد و نیز برخی از مهم ترین تصمیمات درون خانواده ای را به صورت نظری بررسی و تحلیل کند. نتایج حاصل از تحلیل های نظری حاکی از آن است که افزایش مهریه، با افزایش قیمت ضمنی ازدواج برای مردان منجر به کاهش میزان تقاضای آنها برای ازدواج و سرریزشدن این تقاضا به بازارهایی می شود که جایگزینی برای ازدواج در آنها عرضه می شود. افزایش مهریه خالص منفعت انتظاری فرزندآوری را برای مردان افزایش و برای زنان کاهش خواهد داد که منجر به ایجاد انگیزه های واگر برای فرزندآوری در خانواده می شود. با توجه به آنکه با افزایش مهریه ، خالص منفعت انتظاری طلاق برای مرد کمتر و برای زن بیشتر می شود، این نکته می تواند رفتار پس اندازی خانواده را مختل نماید. تأثیر میزان مهریه بر احتمال وقوع طلاق با توجه به وجود انگیزه های متضاد در مرد و زن قابل پیش بینی نیست اما به نظر می رسد با افزایش مهریه اگر زن تمایلی به مبادله تمام یا بخشی از مهریه با حق طلاق و حضانت فرزندان، که طبق قانون به صورت پیش فرض به مرد داده شده است، نداشته باشد احتمال آنکه فرآیند طلاق به خشونت کشیده شود افزایش خواهد یافت.
۵۴.

تمایل به فرزندآوری در ایران: تعیین کننده ها و محدودیت ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی فرهنگ‎ سال اول زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ 59 - 80

کلیدواژه‌ها: باروری فرزندآوری تمایلات سیاست های جمعیتی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۸۴ تعداد دانلود : ۵۴۰
در جوامع مدرن امروزی که زوجین تا حد زیادی امکان تصمیم گیری درمورد تعداد فرزندان و زمان به دنیا آوردن آن ها را دارند، ترجیحات و تمایلات باروری مهم ترین تعیین کننده های رفتار باروری به شمار می رود. هدف مطالعه پیش رو بررسی تمایلات فرزندآوری افراد ازدواج کرده همسردار و عوامل مؤثر بر آن و نیز موانع و محدودیت های تمایل به داشتن فرزند در ایران است. بر این اساس، داده های گردآوری شده در پیمایش ملی خانواده ، که سال 1397 در سطح کشوری اجرا شده بود، تجزیه وتحلیل شد. نتایج نشان داد که حدود 30 درصد افراد بدون فرزند و 48 درصد افراد دارای یک فرزند تمایلی به داشتن فرزند/فرزندی دیگر ندارند. یافته ها رابطه منفی بین تحصیلات و تمایلات باروری افراد را نشان داد. از طرفی، تمایلات باروری در بین پیروان اهل تسنن در مقایسه با پیروان اهل تشیع بیشتر بود. مردان نیز تمایلات باروری بیشتری در مقایسه با زنان داشتند. همچنین رضایت از زندگی و روابط زناشویی تأثیر معناداری بر تمایلات فرزندآوری افراد دارد. مهم ترین علل عدم تمایل به فرزندآوری در چهار دسته مشکلات و نگرانی های مرتبط با فرزندان و آینده آن ها، شرایط کاری و هزینه فرصت، روابط بین همسران، و مشکلات سلامتی و جسمانی افراد قرار گرفتند. بر این اساس، سیاست گذاران و برنامه ریزان، برای افزایش مجدد باروری به سطح جایگزینی، نیاز است تا مجموعه ای از سیاست هایی را اجرا کنند که به خانواده ها در پوشش هزینه های مراقبت از کودکان کمک کند و تلفیق زندگی شغلی و خانوادگی زنان را تسهیل کند.
۵۵.

اهمیت فرزندآوری در جامعه فردگرا (مورد مطالعه شهر بجنورد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه زنان سال سیزادهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۴۰) 21 - 43

کلیدواژه‌ها: فردگرایی فرزندآوری باروری زیر سطح جانشینی مدرنیته متاخر خانواده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۲۳۶
جوامع امروزی در حال تجربه افول ارزش های فرزندآوری هستند. به طوری که باروری زیر سطح جانشینی ویژگی مسلط جمعیت این جوامع شده است. به نظر می رسد نقش اصلی روند این تغییرات را عوامل فرهنگی بر عهده دارند. به عبارتی، غلبه تمایلات و خواسته های فرد بر جامعه و گسترش روزافزون فردگرایی، منجر به کاهش اهمیت فرزندآوری شده است. از اینرو، هدف این مقاله توصیف و تبیین فرزندآوری از طریق فردگرایی است. پژوهش حاضر از نوع پیمایشی است که در سال 1398 با استفاده از تکنیک پرسشنامه و با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای با حجم نمونه 754 زن و مرد متاهل ساکن در شهر بجنورد انجام شده است. نتایج توصیفی نشان دهنده گسترش فردگرایی و کاهش اهمیت فرزندآوری در جامعه است. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان می دهد رابطه معنادار و معکوسی بین فردگرایی و اهمیت فرزندآوری وجود دارد. یعنی با افزایش فردگرایی اهمیت فرزندآوری کاهش می یابد.
۵۶.

چالش های اجرای سیاست های تشویقی فرزندآوری: مطالعه ای کیفی در شهر اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال شانزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۲ 79 - 112

کلیدواژه‌ها: سیاست های جمعیتی باروری زیر سطح جانشینی نظریه زمینه ای فرزندآوری قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۴۱ تعداد دانلود : ۴۱۵
به دنبال کاهش سریع باروری در ایران، چرخش به سوی سیاست های مشوق فرزندآوری، در دهه 1390 مورد توجه قرار گرفت و در آبان ماه 1400 "قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت" ابلاغ گردید. اکنون، در گام های نخست اجرای این قانون، زمان مناسبی است که مطالعات جمعیتی نحوه ارزیابی مردم و مخاطبین را نسبت به چالش های اجرایی این قانون و نقاط قوت و ضعف آن واکاوی نمایند. پایش سیاست ها و برنامه های جمعیتی می تواند علاوه بر تشخیص چشم انداز موفقیت آن ها، درجهت تجدیدنظر و اصلاح برنامه ها و طراحی اقدامات مداخله ای دقیق تر و اثرگذارتر مفید واقع شود. مقاله حاضر، برمبنای رویکرد نظریه زمینه ای، داده هایی را از یک مطالعه میدانی در شهر اصفهان و مصاحبه عمیق با 30 زن و مرد مشارکت کننده گردآوری نمود. پس از کدگذاری باز، محوری و گزینشی، پانزده مقوله اصلی از داده ها استخراج و مقوله هسته " نارسایی مشوق ها در ایجاد انگیزه فرزندآوری " در میان افراد غیرمتمایل به فرزندآوری مشخص شد. تحلیل ها نشان می دهد که فرزندآوری به مثابه ی امر خصوصی، مشوق های ناکافی و بی ارزش، ابهام در سیاست گذاری از تصویب تا اجرا، سیاست های موقتی و مقطعی، منجر به بی اعتمادی نهادی و غیرنهادی شده است. این گونه عوامل، همسوسازی خواست افراد با سیاست ها را دشوار و پیچیده نموده است. موفقیت سیاست های حامی فرزندآوری در گرو اعتماد متقابل مردم و دولت است. 
۵۷.

در دوراهی تصمیم به فرزندآوری: واکاوی چالش های فردی و اجتماعی فرزندآوری در بستر باروری پایین در شهر اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی کاربردی سال سی و سوم زمستان ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۸۸) 1 - 28

کلیدواژه‌ها: فرزندآوری رفتار باروری عقلانیبودن ارزش فرزند نظریه زمینه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۳ تعداد دانلود : ۳۲۴
در شرایط باروری پایین، تصمیم زوجین به فرزندآوری، بیشتر یک تصمیم برنامه ریزی شده و پیچیده است که زوجین از یک سو برمبنای ملاحظه وضعیت زندگی فردی و خانوادگی خود و از سوی دیگر با در نظر گرفتن موقعیت اجتماعی و اقتصادی جامعه آن را اتخاذ می کنند. کدام ملاحظه ها و چالش های کنونی خواست فرزندآوری زوجین ایرانی را صورت بندی می کند؟ در پژوهش حاضر برای پاسخ به این پرسش، کوشش شده است فهم کنش فرزندآوری و چالش های آن در بستر خانواده ایرانی در شهر اصفهان بررسی شود. داده های پژوهش با استفاده از رویکرد نظریه زمینه ای، نمونه گیری نظری و مصاحبه عمیق با 30 زن و مرد مشارکت کننده گردآوری و داده های حاصل از مصاحبه با استفاده از کد گذاری باز، محوری و گزینشی تجزیه و تحلیل شد و در نهایت، بیست مقوله اصلی به دست آمد و بر اساس جمع بندی مفاهیم و مقوله ها، مقوله هسته با عنوان «گذار ارزشی از فرزند آوری» معرفی شد. نتایج نشان داد که بیم و هراس های اقتصادی، آینده هراسی، مسئولیت پذیری اجتماعی و دغدغه های انباشته، تصمیم به فرزندآوری را درگیر محاسبات مبتنی بر عقلانی بودن ابزاری می کند. چنین محاسباتی نه تنها انواع راهبردها را در خانواده ها فعال، آنها را دچار نوعی دگردیسی و گذار ارزشی می کند. همچنین، برنامه ها و سیاست های تشویقی جمعیت، زمانی موفق است که با درک واقع بینانه از چالش های فرزندآوری زوجین، برای رفع آنها تلاش کنند.
۵۸.

جایگاه زنان باردار و اهمیت فرزندآوری در متون مزدیسنی و جامعه باستانی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 315-340

کلیدواژه‌ها: مادران ایران باستان زنان باردار ازدواج فرزندآوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۳ تعداد دانلود : ۱۶۲
در ساختار نظام مادرتباری، زنان به عنوان قشر مهمی از جامعه مطرح شده و سرمنشاء زندگی،زایندگی و برکت شناخته می شدند. حال با توجه به دگرگونیهای پیشامده در نظام اجتماعی و سیاسی ایرانیان و برخورداری جوامع ایرانی از نظام پدرتباری در روزگار مادها تا افول قدرت ساسانی، از مسائل مطرح این است که زنان به به سبب ویژگی بهره مندی از قدرت باروری چه جایگاهی در جامعه ایرانی داشته و در کل رویکرد متون دینی(اوستایی و پهلوی) و جامعه مدنی که از طریق اسناد تاریخی برملا می گردد به مقوله ازدواج(پیوند زناشویی) و به ویژه فرزند آوری چگونه بوده است. همچنین در جامعه ایرانی(عصرهخامنشی و ساسانی) بارداری زنان و دارا بودن فرزند چه اهمیت و اعتباری داشته و آیا می توان برای مادران و زنانِ باردار نقشی در اقتصاد جامعه و معیشت خانواده قائل گردید و در این صورت چه تمهیداتی در بهبود حال مادران شاغل انجام گرفته بود. بر این مبنا با بهره بری از روش کتابخانه ای و واکاوی متون تاریخی و دینی و همچنین از طریق مطالعه الواح و گل نبشته های تخت جمشید و با تحلیل اطلاعات مستخرج از منابع و استنادات، این نتایج حاصل آمد که به سبب اهمیت نظام خانواده در جامعه دینی و مدنی ایرانیان باستان، ازدواج امری مهم تلقی شده که سبب زایش و کثرت جمعیتِ خانواده و جامعه گردیده و بدین ترتیب داشتن اولاد از اهمیت بسزایی برخوردار بود. زیرا افزون بر اینکه موجب تداوم نسل ایرانیان (اهورایی) می شد و بدینگونه در کسب ثواب و کرفه والدین در جهان اخروی تاثیر گذار بود، در افزایش روزافزون قدرت و توانایی(اقتصادی و نظامی) ایرانیان موثر واقع می گردید. همچنین آنگونه که شواهد و مدارک گواهی می دهند مادران و البته زنان باردار در اقتصاد خانواده دخیل بوده و در کنار فرزندان سبب ایجاد رفاه در خانواده و جامعه می گردیدند. بدین روی و به دلایل مذکور در ایران باستان در ارائه خدمات و تسهیلات به مادران باردار و شاغل شاهد اقداماتی هستیم.
۵۹.

مؤلفه های نگرش به فرزندآوری و فرزندپروری بر اساس منابع اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: اسلام و پژوهش های روانشناختی سال هشتم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 27 - 49
تعداد بازدید : ۲۸۰ تعداد دانلود : ۱۹۸
نگرش نسبت به خانواده در حیطه فرزندآوری و فرزندپروری در ایران، طی دهه های اخیر تغییرات فراوانی داشته است. تأثیرگذاری خانواده و ایفای مناسب نقش های آن، به ویژه انتقال ارزش ها و فرهنگ جامعه تحت تأثیر نگرش های اعضا قرار می گیرد. با توجه به اهمیت موضوع فرزندآوری و فرزندپروری و نگرش به آن، محقق درصدد است، مؤلفه های نگرش به فرزندآوری/پروری را از منابع دینی استخراج کرده و به تبیین و بررسی آنها بپردازد. رویکرد پژوهش، کیفی– کمی بوده، به این معنا که در بخش کیفی از روش تحلیل محتوا و در بخش کمی، توصیفی از نوع پیمایشی است که برای سنجش روایی مؤلفه های نگرشی استفاده می شود. در این پژوهش ابتدا مفاهیم مرتبط با فرزندآوری/پروری و نگرش به آن مقوله بندی شده و از طریق روش کدگذاری (باز، محوری و گزینشی) مؤلفه های مرتبط با نگرش به فرزندآوری/پروری استخراج گردید؛ سپس برای سنجش روایی محتوایی مؤلفه ها از نظر 8 تن از کارشناسان متخصص در حوزه علوم دینی و روان شناسی، بهره گرفته شده است. پس از ارزیابی مؤلفه ها توسط کارشناسان، تعداد 10 مؤلفه مورد تأیید قرار گرفته است
۶۰.

ارزش شناسی فرزند آوری از چشم انداز اسلامی و تبیین آثار معنوی- روان شناختی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه اخلاق سال پانزدهم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۵۶ ۱۱۴-۹۳
تعداد بازدید : ۲۸۱ تعداد دانلود : ۲۰۹
برخورداری والدین از نگرش مثبت و ارزشی به فرزند آوری، می تواند در همه ساحت های مرتبط با فرزند سایه افکنده و تلاش های والدین را در یک ریل مناسب قرار دهد. هدف پژوهش پیش رو ارزش شناسی فرزند آوری از چشم انداز اسلامی و تبیین آثار معنوی، اجتماعی و روان شناختی فرزند آوری است. سئوال اساسی این است که در چشم انداز اسلامی چه نگاه ارزشی به فرزندآوری وجود دارد و فرزند آوری چه آثار معنوی، اجتماعی و روان شناختی می تواند در پی داشته باشد؟در پژوهش حاضر از روش توصیفی-تحلیلی بهره گرفته شده و آموزه های اسلامی و روان شناختی مرتبط بررسی شده است.یافته های پژوهش پیش رو نشان می دهد که از چشم انداز اسلامی، فرزند آوری امری مقدس و دارای فواید مختلف معنوی و روان شناختی می باشد. فرزندآوری زمینه ساز استحکام خانواده خانواده، شادکامی والدین، شکوفایی ظرفیت های روانی، افزایش رزق، باعث امنیت و قدرت اجتماعی و زمینه ساز تحوّل معنوی والدین، است.