فرهنگی - تربیتی زنان و خانواده

جامعه ایران در دو دهه اخیر، شاهد تحولات گسترده ای در ساحت فرهنگ جنسی بوده است. این تغییرات منجر به رشد و گسترش آسیب هایی در زمینه زیست جنسی ایرانیان گردیده و مخاطراتی برای سلامت جنسی خانواده ایجاد کرده است. این شرایط ضرورت مدیریت، پایش و کنترل سلامت جنسی و تربیت جنسی صحیح را نشان می دهد. در مطالعه حاضر، با 22 نفر از صاحب نظران حوزه سلامت جنسی، مصاحبه عمیق انجام گرفته و با استفاده از راهبرد تحلیل مضمون، الزامات این مداخله ازمنظر صاحب نظران، استخراج شده است. نتایج پژوهش در قالب 10 الزام کلان و 30 الزام جزیی به عنوان الزامات مداخله در سلامت جنسی دسته بندی شده است. این الزامات، ژرف نگری و رویکرد سیستمی به سلامت جنسی، هنجارسازی و الگوسازی زیست جنسی مطلوب، تقویت ارزش های مشترک فطری، خانواده محوری در تربیت و آموزش جنسی، آموزش مهارت های مواجهه با مسائل جنسی، مواجهه قانونمند  با تحریکات جنسی، مداخله سطح بندی شده در سلامت جنسی، تسهیل و زمینه سازی  برای ازدواج دائم، مداخلات تخصصی برای مواجهه با اختلالات و انحرافات جنسی و هم چنین پشتیبانی حاکمیت از مؤسسات مردم نهاد در حوزه سلامت جنسی می باشند که به عنوان پیش نیاز هرگونه مداخله  در جهت ارتقاء سلامت جنسی خانواده باید مورد توجه قرار گیرند.

هدف پژوهش حاضر بررسی کارامدی بسته آموزشی ارتقای روابط عاطفی زوجین براساس آیه مودت و رحمت نسبت به رضایت زناشویی بود. طرح پژوهش از نوع نیمه تجربی با روش پیش آزمون پس آزمون با دو گروه آزمایش و گواه بود. جامعه آماری را زوجین مراجعه کننده به یکی از مراکز مشاوره شهرستان همدان تشکیل دادند که با درنظرگرفتن ملاک های ورود و خروج، 14 زوج در دامنه سنی 21 تا 44 و سابقه ازدواج حداقل 2 و حداکثر 16 سال انتخاب و در دو گروه آزمایش و گواه جای گرفتند. ابزار پژوهش، پرسش نامه رضایت زناشویی جدیری و بسته آموزشی محقق ساخته بود. تعداد جلسات آموزشی 7 جلسه بود و هفته ای یک بار اجرا شد. پس از اتمام جلسات آموزشی از هر دو گروه، پس آزمون گرفته شد. پس از تجزیه و تحلیل داده ها نتایج نشان داد که بسته آموزشی تدوین شده، کارامدی قابل قبول داشته و مشاهده شد که بین دو گروه آزمایش و گروه گواه، تفاوت معناداری وجود دارد. هم چنین نتایج پژوهش نشان داد که اثربخشی این بسته آموزشی بر رضایت زناشویی زنان و مردان یکسان بوده است.

پوشش اسلامی و رعایت حجاب ازسوی زنان و مردان در جامعه، یکی از اصول اساسی و بنیادی دین مبین اسلام تلقی می شود؛ چون پوشش به عنوان ابزار مؤثری در برقراری ارتباطات اجتماعی افراد بوده و در شکل گیری هویت آنان تأثیرگذار است. تنوع و تناسب لباس که نشان دهنده هویت افراد است، امکان دارد در طول زمان همراه با تحولات اقتصادی، جمعیتی و دیگر تغییرات اجتماعی دگرگون شود. در همین راستا، هدف اصلی مقاله تعیین میزان پای بندی به پوشش و حجاب هنجاری در بین دختران و زنان 15 تا 45 ساله و تبیین تأثیر عواملی مانند هویت ملی، دین داری، قانون گرایی، سن و تحصیلات بر آن است. تحقیق به روش پیمایشی، با تعداد نمونه 542 نفر انجام شده است. روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای توأم با تصادفی ساده بوده و به وسیله پرسش نامه اطلاعات لازم از دختران و زنان 15تا 45 ساله شهر تبریز گردآوری شده است. یافته ها نشان می دهد که میانگین میزان پای بندی به پوشش و حجاب هنجاری در میان دختران و زنان شهر تبریز، 2/66 درصد برآورد شده است. این میزان بالاتر از متوسط درصدی طیف یعنی 50 بوده است. نتایج به دست آمده از تحلیل همبستگی نشان داد که هویت ملی، دین داری، سن و تحصیلات، به جز متغیر قانون گرایی با میزان پای بندی به پوشش و حجاب هنجاری همبستگی معنی داری دارند. در مجموع این متغیرها در مدل معادلات ساختاری برازش شده (Lisrel) 20 درصد از تغییرات متغیر وابسته یعنی میزان پای بندی به پوشش و حجاب هنجاری را مورد تبیین قرار می دهند. مدل نهایی تولیدشده در نرم افزار لیزرل نشانگر این است که متغیرهای دین داری، هویت ملی، تحصیلات و سن ازجمله عوامل مؤثر بر میزان پای بندی به پوشش و حجاب هنجاری دختران و زنان تلقی می شود.

این جستار به روش کتابخانه ای و با هدف واکاوی معنای احادیثی از پیامبر (ص) در «برتری زنانی که صاحب فرزندان متعدد هستند» انجام شده و با توصیف و تحلیل آیات و روایات، به بررسی مقصود محتمل گوینده پرداخته شده است. ابتدا حدیث «إِنَّ خَیْرَ نِسَائِکُمُ الْوَلُودُ الْوَدُودُ» از میان احادیث مشابه انتخاب شد و پس از حصول اطمینان از اعتبار سندی و متنی آن، معنای لغوی بررسی گردید. با پذیرفتن معنای ظاهری صفت «وَلُود» یعنی تأیید صفت پرفرزندی در برتری بخشی به زنان زایا دو فرضیه درنظر گرفته شد که براساس آن ، بیان این کلام به جهت 1) مصلحت و اقتضای زمان و عصر پیامبر (ص) بوده یا 2) حکمی عام و توصیه به امری مطلوب در همه ادوار می باشد. در روند تحقیق تعدادی از آیات و برخی از روایات شامل معیارهای اصلی ازدواج و برتری افراد بررسی گردید تا ابهام حاصل از نوع برتری بخشی این حدیث که می توانست بار منفی آموزشی داشته باشد رفع گردد. یافته ها نشان داد که در قرآن کریم تنها صفت متمایزکننده و ملاک برتری افراد چه مرد و چه زن، میزان تقوا و طهارت نفس بوده و در روایات نیز منحصر به یک صفت خاص و مطلق نمی باشد؛ لذا این نتیجه به صورت استقرایی حاصل شد که مقصود پیامبر (ص) از بیان برتری چنین زنانی، تبیین اهمیت موضوع فرزندآوری در بعد اجتماعی آن بوده؛ زیرا درصورت تمایل به تعدد فرزندآوری در جوامع اسلامی، ضمن لحاظ نمودن شرایط آن هم چون تربیت، امنیت و معاش فرزندان، تأثیرات مثبت آن ازجمله افزایش استحکام خانواده ها، پرورش نسل سالم، هوشمند و پایبند به اصول اخلاقی، رشد و شکوفایی فرهنگی و اجتماعی، ترقی و تعالی عموم اقشار و ... در جامعه حاصل خواهد شد؛ لذا احادیث مذکور دستوراتی تعلیمی به روش تشویقی برای مسلمانان در همه سطوح جامعه بوده و مخاطبان آن، تنها مسلمانان عصر رسالت نبوده اند.

هدف این پژوهش تعیین میزان شکست عاطفی در دانش آموزان دختر پایه دوازدهم و ارتباط آن با استفاده از شبکه های مجازی و برنامه های شبکه های ماهواره بود. در این تحقیق از روش تحقیق توصیفی (علی مقایسه ای) استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق دانش آموزان دختر پایه دوازدهم شهرستان مشگین شهر بود و نمونه آماری تحقیق شامل 260 نفر بود که با استفاده از نمونه گیری خوشه ای چندمرحله انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسش نامه نشانگان شکست عاطفی دهقانی (1389) استفاده شده است. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون فیشر نشان داد که میزان شکست عاطفی در بین دانش آموزانی که از شبکه های مجازی و برنامه های شبکه های ماهواره استفاده کردند، برابر با 92/67 درصد است و میزان شکست عاطفی در بین دانش آموزانی که از شبکه های مجازی و از برنامه های شبکه های ماهواره استفاده نکردند، برابر با 02/17 درصد بود. تحلیل واریانس نشان داد که تفاوت به دست آمده در بین گروه ها با اطمینال 95 درصد (05/0>p) معنادار است. هم چنین، میزان شکست عاطفی در بین دانش آموزانی که در شبکه های مجازی وبگردی کردند، نسبت به دانش آموزانی که از برنامه های شبکه های ماهواره استفاده کردند، بیشتر است (05/0>p). عدم تناسب ارزش های فرهنگی حاکم بر محتوای برنامه های شبکه های ماهواره و شبکه های مجازی با ارزش های فرهنگی حاکم بر جامعه از یک طرف و نیازهای روانی به خصوص بیداری عاطفی دختران در این سن در بروز تعارضات نگرشی در گرایش به جنس مخالف موجب تجربه روابط عاطفی ناپخته شده که می تواند در بروز شکست عاطفی در بین نوجوانان دختر تأثیرگذار باشد.

یکی از مهم ترین لوازم توصیف، تبیین و تجویز یک پدیده، فهم تحولات آن در بستر تاریخی و سیاسی است. نهاد خانواده و احکام و قواعد حاکم بر آن، از این قاعده مستثنی نیستند؛ لذا هدف از این پژوهش، فهم تحولات نهاد خانواده در بستر تاریخی و سیاسی صدر اسلام است. این دوران، از جهت شکل گیری تصور ما از خانواده اسلامی یا نمونه ایده آل خانواده، مهم ترین برهه زمانی برای فهم تحولات نهاد خانواده است. سؤال اصلی این پژوهش این است که «نهاد خانواده از عصر جاهلیت تا عصر علوی، چه تحولاتی داشته است»؟ برای پاسخ به این سؤال تلاش شده است با استفاده از روش اجتهادی، از آموزه های قرآن کریم، سیره و سنت معصومین (علیه السلام) و هم چنین سیره خلفای ثلاث، سیر تحول خانواده در صدر اسلام استنباط شود. با تمرکز بر چند محور ازجمله کیفیت تشکیل خانواده، ملاک های ازدواج، نحوه طلاق، میزان شیوع آسیب های اجتماعی در نهاد خانواده و نحوه مقابله با این آسیب ها در ادوار مختلف صدر اسلام، نتیجه می گیریم که نهاد خانواده سیری پرفراز و نشیب و متفاوت را طی کرده است. ضمن اینکه متوجه تأثیر و تأثّرات نهاد خانواده در ادوار مختلف سیاسی می شویم. ساختار امروزین خانواده در ایران و جهان اسلام، محصول ترکیبی از سیره و سنن نبوی و علوی، انحرافات عصر جاهلیت و بدعت های خلفای ثلاث در این زمینه است. فهم این سیر تحول، می تواند منجر به تصور درستی از توصیف، تبیین و تجویز های کنونی ما در مورد مسائل نهاد خانواده شود.

هدف پژوهش حاضر تدوین مدل ساختاری پرخاش گری پنهان براساس ویژگی های شخصیتی و ادراک انصاف با میانجی گری مهارت های ارتباطی در زنان متقاضی طلاق است. روش پژوهش این مطالعه همبستگی از نوع معادلات ساختاری است. جامعه مطالعه شامل کلیه زنان متقاضی طلاق در دادگستری شهرستان مسجدسلیمان در فاصله زمانی فروردین تا تیرماه 1400 به تعداد 300 درخواست طلاق بود که از بین آنان، 230 زن به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری در این پژوهش، پرسش نامه شخصیتی مک کری و کاستا (1985)، پرسش نامه ادراک انصاف پری (2004)، پرسش نامه مهارت های ارتباطی جرابک (2004) و پرسش نامه پرخاش گری پنهان نلسون و کارول (2006) بود. داده ها با استفاده از مدل یابی معادلات ساختاری (تحلیل مسیر) تحلیل شدند. نتایج تحلیل، بیانگر تأیید برازش مدل فرضی پژوهش بود. ضرایب تحلیل مسیر نشان داد که ویژگی های شخصیتی و ادراک انصاف، با میانجی گری مهارت های ارتباطی بر پرخاش گری پنهان اثرگذار است. از بین ویژگی های شخصیتی، ویژگی های روان رنجوری، برون گرایی، توافق پذیری، وظیفه شناسی و ادراک انصاف، بر مهارت های ارتباطی اثر مستقیم و معنی داری دارند. اثر مستقیم برون گرایی، بازبودن به تجربه، توافق پذیری، وظیفه شناسی و ادراک انصاف با مهارت های ارتباطی بر پرخاش گری پنهان معنی دار است. هم چنین از میان ویژگی های شخصیتی، روان رنجوری، برون گرایی، توافق پذیری، وظیفه شناسی و ادراک انصاف با میانجی گری مهارت های ارتباطی بر پرخاش گری پنهان اثر غیرمستقیم دارند. براین اساس می توان گفت که بین ویژگی های شخصیتی و ادراک انصاف با پرخاش گری پنهان رابطه وجود دارد و این رابطه می تواند با نقش مهارت های ارتباطی تعدیل شود.