فرهنگی - تربیتی زنان و خانواده

مطالعه حاضر با هدف مفهوم سازی کاربردی «مراقبت» در پیشگیری از بحران های خانواده انجام شد. بدیهی است درک عمیق تر این مفهوم، به تعیین دقیق تر قلمرو و مرز رفتارهای مراقبتی در خانواده کمک می کند و به عنوان اهرمی در پیشگیری از بحران های خانواده می تواند سودمند باشد. این مطالعه از نوع مطالعات ثانویه و به روش مرور سیستماتیک ا نجام شد. جامعه آماری پایگاه های اطلاعاتی و مطالعاتی است که از جنبه های متعدد به موضوع مراقبت در بازه ی زمانی 1401-1390 (2010 تا 2023) پرداخته اند. تجزیه و تحلیل داده ها به صورت کیفی انجام و در نهایت 52 مقاله ی دارای معیار ورود به مطالعه (30 مقاله داخلی و 22 مقاله خارجی) بررسی شدند. نتایج، سه گروه مفاهیم اصلی مراقبت را نشان داد که شامل مقوله های بُعد شناختی مراقبت (آگاهی، پذیرش و آمادگی)، بُعد عاطفی (هشیاری عاطفی، همدلی و صمیمیت) و ُبعد رفتاری (رعایت حدود، حضور فعال، حمایت، حفاظت از خطر و خیرخواهی) بود. نتایج نشان داد مراقبت، در سه بعد شناختی، عاطفی و رفتاری، ظرفیت پیشگیری از خطرات و بحران های خانواده را دارد. این مفهوم سازی می تواند به عنوان یک مدل مراقبتی برای خانواده تنظیم شود و مطالعات عمیق تری را به خود اختصاص دهد.

هدف پژوهش حاضر، بررسی پدیداری تجربه زندگی دختران نوجوان در خانواده های ناتنی و در ارتباط با مادرخوانده بود. روش پژوهش، کیفی از نوع پدیدارشناسی تفسیری بود. جمعیت مورد مطالعه، 25 نفر از دختران نوجوان 11 تا 16 ساله منطقه 9 تهران بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و تا سر حد اشباع اطلاعات، انتخاب و در مطالعه شرکت کردند. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. کدگذاری داده ها، هم زمان با جمع آوری داده ها، انجام و ادامه یافت. تحلیل داده ها با استفاده از روش ون مانن (2016) در 6 مرحله انجام شد. مجموعاً از تعداد 25 مصاحبه، 368 کد اولیه، 92 مفهوم اولیه، 12 مضمون فرعی و 2 مضمون اصلی به دست آمد. مضامین اصلی شامل «چالش ها و موانع» با مضامین فرعی «پریشانی هیجانی – شناختی؛ فقدان های چندگانه؛ عدم اختصاص زمان و توجه؛ ادراک منفی از والد ناتنی؛ تضادهای وفاداری؛ تعارض فرسایشی؛ کنترل گری و اعمال قوانین شدید؛ و ابهام نقش» و «فرصت ها و منابع» شامل « اختصاص زمان و توجه کافی؛ حمایت و مراقبت گری؛ شبکه حمایتی گسترده تر و منابع بیشتر؛ و یادگیری و رشد شخصی» بود. نتایج نشان داد که سازگار شدن با تغییرات ناشی از ازدواج مجدد والدین و حضور در خانواده ناتنی، برای نوجوانان فرآیندی زمان بر است که با توجه به عوامل مختلف فردی و بین فردی، محدوده آن کم یا زیاد خواهد شد. همچنین در کنار آسیب های موجود در این گونه خانواده ها، راهبردهای مقابله ای موفقی از سوی برخی خانواده ها و نوجوانان، اتخاذ و استفاده می شود که می تواند در مشاوره های خانواده بدان توجه کرد.

هدف از تحقیق حاضر شناسایی راهبردها و پیامدهای سبک زندگی ورزشی در بانوان ایران می باشد. تحقیق حاضر از منظر پارادایم از نوع تحقیقات تفسیری و از نظر هدف زمینه ای و از منظر رویکرد یک تحقیق کیفی با روش تماتیک می باشد. مشارکت کنندگان تحقیق خبرگان حوزه مدیریت و علوم ورزشی و همچنین زنان متخصص در حوزه فعالیت های بدنی و اوقات فراغت می باشند. در این میان 21 نفر از آنان به روش هدفمند و تاکتیک گلوله برفی به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته شدند. ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه های عمیق و نیمه ساختار یافته بود. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از فرایند کدگذاری باز و محوری و با استفاده از نرم افزار مکس کیودا نسخه 2022 صورت پذیرفت. نتایج تحلیل موضوعی داده ها نشان داد راهبردهای حامیان، فردی، ساختاری و زیرساختی، انگیزشی، آموزشی، فنی و تخصصی و ایدئولوژیکی به عنوان مضتمین اصلی و راهبردی سبک زندگی ورزشی بانوان اکتشاف گردید. همچنین در میان مفاهیم احصاء شده مفهوم تنظیم برنامه منظم، آگاهی از فوائد و نهادهای آموزشی، به ترتیب با ضریب اهمیت 29، 25 و 23 و در مجموع تمامی راهبردها با ضرایب اهمیت 565 استخراج شد. در مجموع این راهبردها می توانند به رفع موانع مشارکت ورزشی زنان و ارتقای محیط فراگیرتر و حمایت کننده تر برای ورزشکاران زن و ایجاد لحظات مشترک و خاطرات مثبت، کمک کنند. همچنین اختصاص دادن معنای مثبت و بهداشتی به فعالیت بدنی، و هدایت بانوان با ارائه برنامه های آموزشی جامع و فراگیر می تواند به سبک زندگی فعال و ورزشی در زنان منجر شود.

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی مداخله مبتنی بر چشم انداز زمانی بر کنش وری اجرایی زنان مطلقه انجام شد. روش پژوهش، نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه پژوهش، کلیه زنان مطلقه تحت پوشش موسسه خیریه محبان الرضا (علیه السلام) و مرکز مشاوره هیمان مشهد در سال 1401 بود. از میان این زنان، 30 نفر که دارای اختلال در کنش اجرایی بودند به صورت داوطلبانه انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه 15 نفره آزمایش و کنترل جایگزین شدند. برنامه چشم انداز زمان طی 6 جلسه برای گروه آزمایش اجرا شد، ولی گروه کنترل مداخله ای دریافت نکرد. ابزار پژوهش پرسشنامه نارسایی ها در کنش وری اجرایی (بارکلی، 2012) بود که در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون تکمیل شد. داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره و تک متغیره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد مداخله مبتنی بر چشم انداز های زمانی بر بهبود نارسایی در کنش وری اجرایی زنان مطلقه اثربخش بود (05/0>p). همچنین مداخله مبتنی بر چشم انداز زمانی بر مولفه های پنج گانه کنش وری اجرایی شامل خودسازماندهی، خودکنترلی، خودانگیزشی، خودنظم جویی هیجانی و خودمدیریتی زمان تاثیرگذار بود (05/0>p). بر اساس یافته های این پژوهش می توان نتیجه گرفت که مداخله مبتنی بر چشم انداز زمانی با روشن نمودن فرایند تفکر در سه چشم انداز زمانی گذشته، حال و آینده، یعنی توجه بیشتر به گذشته مثبت، توجه به حال و مهم جلوه دادن آینده همراه با تمرین های متعدد موجب بهبود در کنش وری اجرایی و مولفه های آن می گردد.

ویژگی های متفاوت زنان و مردان زندانی، لزوم توجه به تفاوت های جنسیتی و نگاه خاص به زنان درمواجهه با پدیده ی جُرم را دوچندان می سازد. زنان و مردان زندانی به شیوه ای متفاوت قضاوت می شوند و تجربه زندان معانی و دلالت های متفاوتی برای آن ها به همراه دارد. هدف از این پژوهش، بررسی تأثیر تجربه زندان بر معناسازی و درک زنان زندانی از هویت زنانه است برای این منظور ،از 25 زن سابقه دار محکوم به قاچاق مواد مخدر که بیشترین آمار زنان زندانی را تشکیل می دهند در ندامتگاه زنان قرچک، مصاحبه های نیمه س اختاریافته و عمیق به صورت هدفمند انجام گرفتو برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل مضمون استفاده ت شد. یافته های پژوهش به سه مضمون اصلی:دگرگونیِ زنانگی, زوال و از دست دادن نقش ها, ائتلاف "فرودستی و هم دستی" رسید که حاکی از آن است که اکثر زنان زندانی مواد مخدر به دلیلِ قرار گرفتن در موقعیت «فرودست» مورد سوء استفاده ی مردان قرار گرفته و راهی زندان شدند و این هم دستی در شرایطِ پذیرشِ روحیِ آنان در زندان موثر بوده و زندانیان با توجه به از دست دادنِ ویژگی های زنانه شان در زندان به دنبالِ استراتژی هایی برای بازسازی و تقویتِ بعد زنانه ی خود هستند.

هدف از پژوهش حاضر، طراحی الگوی خانواده کارآمد ایرانی اسلامی و اثربخشی آن بر تعارضات زناشویی زوجین متقاضی طلاق است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و به لحاظ روش اجرا آمیخته است. مشارکت کنندگان پژوهش حاضر در بخش کیفی اساتید حوزه روانشناسی اسلامی و اساتید علوم اسلامی به روش غیرتصادفی گلوله برفی انتخاب شدند. جامعه آماری در بخش کمّی نیز شامل متقاضیان طلاق مراجعه کننده به دادگاه در شهر کرمانشاه در سال 1401 شامل 30 زوج (15 نفر زن و 15 نفر مرد) به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی مصاحبه و در بخش کمّی پرسشنامه تعارض زناشویی براتی و ثنایی (1379) بود. براساس نتایج به دست آمده عوامل زمینه ساز خانواده کارامد ایرانی – اسلامی شامل سلامت محیط کار، سلامت خانواده، سلامت جامعه، سلامت روابط، تفریح های سالم، تجربه بالا، دانش کافی، فرهنگ سازی صحیح، تمیز کار از خانواده، عوامل مداخله گر شامل ناظر تلقی نمودن خدا، پرورش توحیدی خود، اعتقاد به معاد، مقابله با خودخواهی، روزی حلال، دعا در حق خانواده، تربیت صحیح فرزندان در هر دوران، بردباری، غلبه بر نفس اماره، حکمفرمایی قانون، باور به موهبت بودن خانواده، امر به معروف در خانواده، احترام به یکدیگر، حساب شده بودن امر و نهی ها، رازداری و خویشتن داری، خیرخواهی در حق یکدیگر، فرهنگ سازی در خانواده، راهبردها شامل مراجعه زوجین به مشاوره، آموزش احترام به یکدیگر، آموزش مسئولیت پذیری، برنامه ریزی کردن برای تفریح، کنترل روابط با جنس مخالف، آموزش احترام به یکدیگر، پرورش زوجین، آموزش و فرهنگ سازی صحیح در خانواده ها، توکل به خدا، آموزش تعامل صحیح زوجین با یکدیگر شناسایی شدند. نتایج بخش اثربخشی نشان داد که الگوی خانواده کارامد ایرانی – اسلامی بر تعارضات زناشویی زوجین متقاضی طلاق اثربخش بود.

هدف پژوهش حاضر تبیین نقش های اجتماعی زن و مرد در تحکیم روابط خانواده با استفاده از قرآن کریم به عنوان منبعی جامع و متقن است. روش مورد نظر، روش تدبر در قرآن به ویژه تدبر کلمه ای است. این روش با طرح سؤال از آیه 34 سوره نساء، بررسی برداشت های به دست آمده از ظاهر آیه ( با در نظر گرفتن تفسیر المیزان ) و تدبر در کلمات آ ن با استفاده از کتب لغت انجام شده است. یافته ها حاکی از آن است که ایفای مطلوب نقش های مردانه و زنانه با ابعاد تشخیصی اندیشه ای، باوری توجهی، صفتی شاکله ای و رفتاری، روابط متعادل زوجی و در نتیجه رشد و تعالی خانواده و جامعه را رقم می زند. با اختلال در هریک از ابعاد نقش های مردانه و زنانه سلامت رابطه زوجی و خانواده و در نتیجه جامعه مورد تهدید قرار می گیرد.

حجاب استایل به عنوان یک پدیده فرهنگی رو به رشد در جوامع معاصر در میان زنان مسلمان، دامنه گسترده ای از پرسش ها را برانگیخته و موجب بحث های فرهنگی، اجتماعی و دینی شده است. هدف این پژوهش بررسی دو دیدگاه متمایز درباره ی این مفهوم است: آیا حجاب استایل به عنوان ابزاری برای تکریم زنان عمل می کند یا به مثابه ی ابزاری برای جلوه گری و تزئین آن ها در نظر گرفته می شود؟ به این منظور ابتدا به مفهوم شناسی حجاب استایل پرداخته، سپس مروری کوتاه بر حجاب در اقوام و فرهنگ و ادیان گذشته می کنیم. به علاوه دو دیدگاه متمایز درباره ی حجاب به عنوان ابزار تکریم یا تزیین زنان را بررسی کرده، سپس به جنبه های اجتماعی و فرهنگی حجاب استایل اشاره می کنیم. در ادامه به تأثیرات مصرف گرایی و تجاری سازی بر تلقی از حجاب و عفاف می پردازیم. درک چگونگی تأثیر حجاب استایل بر هویت شخصی و اجتماعی زنان مسلمان موضوع دیگری است که در این مقاله مورد توجه قرار می گیرد. در پایان، با تأکید بر روش هایی که به حفظ تکریم زنان در پرتو حجاب کمک می کنند، راهکارهایی برای جلوگیری از تحریف مقصود والای حجاب و عفاف ارائه خواهد شد. کلیدواژه ها: حجاب استایل، تکریم در برابر تزیین، زنان مسلمان، مصرف گرایی و تجاری سازی، عفاف و حجاب.

زنان از آغاز فرآیند مدرنیته در ایران یعنی بازه تاریخی جنبش مشروطه تا پایان پهلوی اول که از آن باعنوان نقطه پیدایی مسئله زنانگی و هویت جنسیتی زن در ایران یاد می شود با ایدئولوژی های گوناگونی از زنانگی روبرو بوده اند. زبان، به ویژه تحلیل گفتمان، ابزاری برای بررسی چیستی این ایدئولوژی ها یا گفتمان ها و چگونگی تداوم آن ها فراهم می کند. یکی از منابع غنی زبانی که ایدئولوژی های زنانگی را رمزگذاری و تداوم می بخشد، نشریات زنان است چنانکه می توان گفت تاریخ نشریات ارتباط تنگاتنگی با تاریخ بازنمایی ها و گفتمان های زنانگی مدرن دارد. پژوهش حاضر بر پایه رویکرد تحلیل گفتمان در چارچوب نظریه جیمز پل جی به بررسی برساخت متنی زنانگی در نخستین نشریات زنان ایران می پردازد که در فاصله سال های 1289 تا 1320 انتشار یافته اند. بر اساس نتایج پژوهش، این نشریات با برساخت ایدئولوژی های گوناگونی از زنانگی همچون «زنانگی مردسالار»، «زنانگی برابری خواه»، «زنانگی قدرتمند»، «زنانگی ملی گرا» و «زنانگی تنانه» مجموعه ای ازگفتمان ها یا هویت های رقیب و بالقوه متناقض را درباره چیستی زن ایده آل پیش رو می نهند. تجزیه و تحلیل واژگان، انتخاب های استعاری و ساختارهای بلاغی نشان می دهد که چگونه زبان نشریات در پیوستاری تاریخی زنانگی را در طیف گفتمانی گسترده ای از بازتولید مردسالاری تا برساخت پسافمینستی زن ایده آل قرار می دهد که بر اساس آن استفاده از بدن زنان و حتی جذابیت جنسی زنان منبعی غنی برای هویت بخشی و توانمندسازی زنان قلمداد می شود.

در آیه 21 سوره روم، مودت و رحمت به عنوان قوام بخش روابط زن و مرد دانسته شده که در خلقت تکوینی انسان قرار داده شده است. دانشمندان علوم اسلامی ضمن آیه مذکور بیشتر به بیان روابط زن و مرد در زوجیت اعتباری پرداخته اند و توجه کمتری نسبت به روابط زن و مرد در زوجیت تکوینی مستنبط از آیه مذکور مبذول داشته اند. لذا پژوهش حاضر با گردآوری مطالب به صورت کتابخانه ای و با استفاده از روش توصیفی _ تحلیلی، به بیان احکام فقهی روابط زن و مرد در زوجیت تکوینی و ارتباط آن با آیه 21 سوره روم پرداخته است. طبق بررسی های انجام شده و با بیان مفردات آیه مذکور، مبنای مودت و رحمت میان زن و مرد خلقت تکوینی بر اساس زوجیت است نه صرف زوجیت اعتباری؛ بلکه عاملی که باعث وصول زن و مرد به سکونت است، زوجیت اعتباری در سایه تعهداتی است که زوجین نسبت به هم با عقد ازدواج به آن ها متعهد می گردند. بر اساس واقعیت طرح شده در آیه مذکور، می توان یکی از حکمت ها و کارکردهای مهم برخی احکام فقهی مربوط به روابط زن و مرد از جمله عدم نگاه، عدم خلوت، عدم طنازی کردن در سخن، عدم اختلاط و داشتن ستر و حجاب را تاثیر عدم رعایت این احکام در ایجاد مودت و رحمت بین زن و مرد نامحرم و مفاسد ایجاد شده در پی آن دانست. در طرف مقابل، مستنبط از آیه شریفه، تحکیم خانواده نیز بر اساس وجود فطرت و غریزه نهاده شده در خلقت انسان و تاثیر مودت و رحمت میان زن و مرد است و کارکرد آرام بخشی خانواده از این رهگذر تامین خواهد شد.