فاطمه فیاض

مطالعه حاضر با هدف طراحی الگوی هویت یابی اجتماعی مبتنی بر تجربه زیسته دختران نوجوان صورت گرفت. روش پژوهش کیفی از نوع داده بنیاد بود. جامعه آماری پژوهش دربرگیرنده آموزش دیدگان مرکز ندا (نهضت دختران امام) بود که در سال 1402به صورت نمونه گیری هدفمند از شهر اراک انتخاب شدند. سپس مقیاس هویت اجتماعی بر روی آنان اجرا و افرادی که نمره ی بسیار خوب را کسب نمودند و با در نظر گرفتن نقطه ی اشباع نظری تعداد 7 نفر، تحت مصاحبه نیمه ساختار یافته قرار گرفتند. بر اساس یافته ها الگوی هویت یابی اجتماعی شامل: شرایط علی رشد یافتگی و هدفمندی، شرایط زمینه ای دوری از واقعیت، عدم مهارت ارتباط میان فردی، ضعف شخصیت، بی هویتی، راهبردهای تقویت کنشگری اجتماعی، راهبری، پرورش استعداد، مهارت افزایی، نقش پذیری انقلابی، تربیت دینی و بینش افزایی به دست آمد. همچنین عوامل مداخله گر شامل عدم مهارت کار با نوجوان در مراکز و نهادها و تقابل خانواده با نوجوان و پیامدها شامل نقش آفرینی دینی و انقلابی، کنشگری اجتماعی، تربیت اجتماعی و هویت یکپارچه حاصل گردید. این مطالعه، می تواند به گونه ی کاربردی مورد توجه و کاربست ارگان ها و نهاد های دولتی و غیر دولتی، فعالان عرصه ی تعلیم و تربیت، روان شناسان و مشاوران فعال در عرصه ی سلامت روان و سیاست گذاران قرار گیرد.

سابقه و هدف: بلوغ عاطفی به معنای توان رشدیافته پیوند و عطف با دیگران بر اساس مبناهای الهی است که پیش نیازی برای برقراری روابط مطلوب با همسر نیز است. در صورت فقدان این بلوغ در همسران، روابط زوجی دچار آسیب می گردد. با عنایت به تأکید فراوان بر استفاده از الگو ها و ابزارهای مبتنی بر فرهنگ جهت آموزش و درمان مشکلات زوجی و نارضایتی زناشویی، هدف پژوهش حاضر طراحی و اعتبارسنجی مقیاس سنجش بلوغ عاطفی مربوط به روابط زوجی مبتنی بر منابع قرآنی و روایی بود. روش کار: روش این پژوهش کیفی-کمّی و از نوع آمیخته است. جامعه آماری شامل زنان و مردان متأهل شهر اصفهان بود که به روش نمونه گیری دردسترس 300 نفر از آنان (150 زن و 150 مرد) انتخاب شدند و پرسش نامه بلوغ عاطفی مربوط به روابط زوجی را تکمیل کردند. بررسی روایی پرسش نامه از طریق ارزیابی روایی محتوایی، روایی صوری و همچنین روایی ملاک از نوع هم زمان و با استفاده از روش تحلیلی عامل اکتشافی و تأییدی و نیز همبستگی پیرسون بررسی شد. جهت تعیین پایایی پرسش نامه از آلفای کرونباخ استفاده شد. در این مطالعه همه موارد اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: نتایج نشان می دهد که روایی صوری و محتوایی پرسش نامه بلوغ عاطفی مربوط به روابط زوجی مبتنی بر منابع قرآنی و روایی قابل قبول است. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی هشت عامل با عناوین احسان، اکرام، اصلاح، مسئولیت پذیری، هم کلامی، همفکری، همدلی و همراهی را تأیید نمود و تعداد نهایی ۵۱ سؤال مشخص شد. روایی هم زمان نیز تأیید شد. یافته های پژوهش بیانگر این است که این پرسش نامه روایی و اعتبار مناسب دارد و می توان از این ابزار جهت سنجش بلوغ عاطفی در روابط زوجی استفاده نمود. محاسبه شاخص آلفای کرونباخ نیز بیانگر این است که مقیاس ساخته شده اعتبار بالایی دارد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصل از روایی و پایایی پرسش نامه مذکور می توان بیان کرد که این مقیاس ابزاری پایا و روا جهت بررسی بلوغ عاطفی در روابط زوجی مبتنی بر منابع قرآنی و روایی است و قابلیت اجرا و استفاده در زوجین ایرانی دارد.

دوره کودکی مهم ترین و حساس ترین دوره رشد انسان و ارزیابی آن از مهم ترین وظایف والدین و متخصصان این حیطه است. با وجود مقیاس های متعدد، تدوین مقیاس هایی با مبنای نظری اسلامی ضرورت دارد. ازاین رو، هدف پژوهش حاضر ساخت مقیاس دوره اول رشد مبتنی بر منظومه رشد قرآنی اخوت و بررسی روایی و پایایی آن بوده است. روش کار: روش پژوهش حاضر طرح آمیخته اکتشافی است. جامعه آماری پژوهش والدین کودکان پنج تا هفت ساله شهر تهران بود که در اجرای اصلی 820 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. در بخش کیفی، تدوین مقیاس و در بخش کمّی ارزیابی روایی و پایایی انجام شد. در این پژوهش همه مسائل اخلاقی رعایت شده است و مؤلفان مقاله تضاد منافعی گزارش نکرده اند. یافته ها: شاخص روایی 78/0 و ضریب پایایی 94/0 نشان دهنده روایی و پایایی مطلوب مقیاس است. تحلیل عاملی اکتشافی نشان داده است که مقیاس دارای دو عامل محوری؛ و بار عاملی گویه ها بیشتر از 4/0 بود. در بررسی روایی سازه، مقیاس شامل دو عامل زیربنایی و هشت مؤلفه بود. تمام مسیرها از گویه ها به عامل ها در سطح 05/0 معنادار بودند و مقیاس روایی سازه مناسبی داشت. نتیجه گیری: یافته ها نشان می دهد که مقیاس محقق ساخته با عنوان مقیاس تحولی کلام طیّب ابزاری مناسب برای استفاده در جامعه ایران است.

در ادوار مختلف تاریخی شبه قاره هند بارها بیماری های همه گیر و مهلکی شیوع پیدا کرده و هزاران نفر را به کام مرگ فرستاده است. این پدیده الهام بخش تعدادی از آثار مهم ادبی شده است که واکنش های شخصی و اجتماعی مردمان این ناحیه نسبت به بیماری های واگیردار، به ویژه طاعون، را نشان می دهد. تاریخ نویسان دربار پادشاهان گورکانی نیز در کتب تاریخی خود چون طبقات اکبری، جهانگیرنامه ، شاه جهان نامه و... به وقوع این مصیبت در مناطق مختلف هند پرداخته اند. شاعران وابسته به دربار گورکانی چون طالب آملی، کلیم کاشانی و دیگران در آثار خود به این اشاره کرده و حتی سروده های مستقلی در این باب خلق کرده اند. همچنین در متون عرفانی این منطقه نگاه دینی و صوفیانه نسبت به سرایت طاعون و امراض واگیردار دیگر منعکس شده است. این مقاله ردّپای بیماری های همه گیر، به ویژه طاعون، را در متون شبه قاره هند بررسی می کند تا نشان دهد چگونه این موضوع مایه خلق شماری از آثاری ادبی، عرفانی و تاریخی شده اند.

مقدمه: پژوهش حاضر با هدف اثربخشی بسته زوج درمانی حسادت زدایی با رویکرد اسلامی بر کارآمدی خانواده و حسادت در زوجین ناسازگار انجام پذیرفت. روش کار: روش پژوهش آزمایشی و در چارچوب طرح شبه آزمایشی از نوع پیش آزمون_پس آزمون با گروه گواه همراه با پیگیری بعد از دو ماه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه زوجین در تهران بود که از طریق فراخوان برای شرکت در دوره آموزش ارتقای روابط زوجی، اعلام آمادگی کردند. پس از اجرای تست ها، محقق، زوجینی را که در آن زنان، نمره پایین تر از میانگین در پرسشنامه کارآمدی خانواده صفورایی پاریزی (1388) و نمره بالاتر از میانگین در پرسشنامه حسادت زوجی محقق ساخته داشتند را انتخاب کرده و در گروه ها به صورت تصادفی جای داد. 32 زوج به روش نمونه گیری هدفمند، از میان جامعه آماری پژوهش انتخاب گردید و به تصادف در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند. ابزارهای گرداوری اطلاعات در این پژوهش شامل پرسشنامه کارآمدی خانواده صفورایی پاریزی (1388) بود و مطابق با طرح، آزمودنی ها در دو مرحله قبل و بعد از اجرای الگوی طراحی شده به سنجش درآمد. برای تحلیل داده ها از تحلیل کوواریانس با نرم افزار آماری SPSS-25 استفاده شد. یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان داد که میانگین نمرات کارآمدی خانواده در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل افزایش و میانگین نمرات حسادت در گروه آزمایش نسبت به کنترل کاهش پیداکرده است. نتایج: درنتیجه می توان گفت بسته زوج درمانی حسادت زدایی با رویکرد اسلامی بر کارآمدی خانواده و حسادت در زوجین ناسازگار اثربخش بوده است.

فهم چیستی و چگونگی مشکلات زوجین و خانواده ها از منبع وحیانی قرآن کریم بسیار حائز اهمیت است. حسادت یک ویژگی است که ابعاد شناختی و رفتاری و هیجانی و .. دارد و در الگوهای تعاملی زوجین اثرات مخربی را به بار می آورد. پژوهش حاضر با هدف کشف معنا شناسی حسد از منظر قرآن و روایات و طراحی الگوی زوج درمانی اختصاصی بر اساس حسادت زدایی بود. در این پژوهش از هر دو روش کیفی و کمی، استفاده شد. در بخش کیفی و تحلیل محتوای آیات و روایات، مؤلفه های پروتکل زوج درمانی، بر مبنای واژه حسد از آیات و روایات، استخراج شدند و در بخش کمی، روایی صوری و روایی محتوایی پروتکلِ ساخته شده، مورد ارزیابی قرار گرفت. در مرحله ی طراحی و تدوین پروتکل، با تحلیل آیات قرآن و روایات مربوطه حول محور ریشه "حسد"، مولفه های مفهومی حسادت شامل مقدمات، لوازم و نتایج و آثار حسد به دست آمد و با توجه به بروز حسادت در روابط زوجی، پروتکل زوج درمانی بر اساس آن و با طراحی تکنیک های رفع کننده آن، توسط گروهی 5 نفره طراحی شد. در مرحله ی دوم نیز برای بررسی محتوای پروتکل، از نظرات پنل تخصصی 10 نفره به روش دلفی استفاده شد و ضریب نسبی روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI) محاسبه گردید. تعریف فرایندی حسادت و تعریف حسادت زوجی در این پژوهش به دست آمد. هم چنین پروتکل مبتنی بر آیات قرآن و با بهره گیری از روایات، تدوین گردید. نتای ج بررس ى روایى محتوای ى پروتکل توس ط پن ل متخصص ان نش ان داد CVRکل پروتکل به ترتیب 8/0 و 1 و CVI جلسات 1 می باشد ک ه نش اندهنده دارا ب ودن حداق ل مق دار م ورد قب ول اس ت.از آنجا که حسادت، ویژگی است که در بسیاری از زوجین دیده می شود، شناسایی و رفع آن می تواند زمینه اختلافات بسیاری را بین زوجین از بین ببرد و سبب بهبود رضایتمندی زوجی و ارتقای صمیمیت بین آن ها گردد. مهم تر از همه این که درمان با این رویکرد، فرد را در راستای اهداف الهی و جهت مندی اخروی در زندگی و تجربه رضایت حقیقی قرار می دهد.

با شیوع ویروس کرونا افراد، سطح زیادی از اضطراب را تجربه کردند و روانشناسان به این مسئله توجه ویژه داشته اند. این پژوهش با هدف بررسی نقش پیش بینی کننده معنای زندگی و جهت گیری مذهبی بر اضطراب کرونا به انجام رسید. روش پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر ماهیت، توصیفی - همبستگی بود. جامعه آماری شامل دانشجویان زن و مرد ۲۰ تا ۴۰ ساله ساکن شهر تهران بود که به شیوه دردسترس انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه اضطراب کرونا، پرسشنامه معنای زندگی و پرسشنامه جهت گیری مذهبی استفاده شد. برای تحلیل استنباطی و بررسی مفروضه های تحلیل از معادلات رگرسیون خطی چندگانه استفاده شد. نتایج به دست آمده از تحلیل رگرسیون نشان دادند مؤلفه های معنای زندگی شامل حضور معنا و جست وجوی معنا روی هم رفته 14% اضطراب کرونا و مؤلفه های مذهبی گرایی، سازمان نایافتگی مذهبی، ارزنده سازی مذهبی و کام جویی نیز روی هم رفته، 13% اضطراب کرونا را پیش بینی می کنند. با الهام از یافته ها می توان با طراحی مداخلات مبتنی بر مذهب و معنویت در راستای ارتقای سلامت روان مردم و بیماران، گامی اساسی برداشت.      

فهم چیستی و چگونگی مشکلات زوجین و خانواده ها از منبع وحیانی قرآن کریم بسیار حائز اهمیت است. حسادت ویژگی ای است که ابعاد شناختی و رفتاری و هیجانی و... دارد و در الگوهای تعاملی زوجین اثرات مخرب به بار می آورد. در همین راستا هدف پژوهش حاضر کشف معنا شناسی حسادت زوجین از منظر قرآن بود. طرح پژوهش حاضر، کیفی بوده و از روش تحلیل محتوای آیات قرآن استفاده شد. محتوای موردپژوهش با تأکید بر روش تدبر کلمه ای از سری روش های تدبر در قرآن انجام شد و واژه حسد در قرآن و کشف معناشناسی عمومی آن در سوره های بقره، نساء، فتح و فلق موردبررسی قرار گرفت. درنهایت مفهوم حسد درآیات قرآن، تفاسیر ذیل آیات، لغت نامه التحقیق، جمع بندی معناشناسی حسادت، مقدمات، لوازم و نتایج، ابعاد، مراتب و مؤلفه های آن بررسی گردید و تعریفی از حسادت زوجین مبتنی بر قرآن به دست آمد.

سابقه و هدف: شیوع ویروس کووید 19 بحرانی فراگیر در جهان است که نظام درمانی کشورها را به شدت به خود مشغول ساخته است. اثرات روان شناختی همه گیری کرونا اگر بیش از اثرات جسمانی آن نباشد، کمتر نیست. دعا یکی از اعمال مذهبی است که اثرات مثبت آن از طریق مسیرهای زیستی، روان شناختی و معنوی تأیید شده است. هدف این مطالعه ارائه تعریفی از دعا، معرفی انواع و الگو های دعا و تبیین اثرات آن با تأکید بر شرایط بحران کرونا بود.

با توجه به رشد روزافزون آمارهای رسمی طلاق و آمارهای غیررسمی طلاق عاطفی و نارضایتی زوجین در دنیای امروز، جهان، نیاز به تحولی جدی در حوزه های نظری به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر است. اکنون زمان آن رسیده تا با چشم اندازی متفاوت بهبود روابط زناشویی را پیگیری کرد. هدف این پژوهش، تعیین اثربخشی مشاوره گروهی رشدمحور، بر بهبود رضایت زناشویی زن و اثر غیرمستقیم آن بر افزایش رضایت زناشویی همسران آنها بود. روش پژوهش، شبه آزمایشی و از نوع طرح دوگروهی ناهمسان با پیش آزمون پس آزمون و گروه گواه بود. بخشی از نمونه ها، شامل ۳۰ نفر زن متأهل و داوطلب در سنین ۳۰ تا ۴۰ سال بودند که گروه آزمایش در ۹۰ دقیقه مشاوره گروهی رشدمحور، به مدت ۱۲ جلسه شرکت کرده و پرسش نامه رضایت زناشویی را طی دو مرحله پیش آزمون پس آزمون، تکمیل کردند. بخش دیگر نمونه ها، همسران این زنان بودند که تنها پرسش نامه رضایت زناشویی را در همین دو مرحله پاسخ دادند. یافته ها حاکی از این است که مشاوره گروهی رشدمحور، بر رضایت زناشویی زنان و رضایت زناشویی همسران آنها، با استفاده از تحلیل کوواریانس معنادار شد. همچنین، ارتباط بین رضایت زناشویی زنان و رضایت زناشویی مردان و از طریق آزمون همبستگی پیرسون معنادار شد. در نتیجه، به نظر می رسد بتوان با به کارگیری بسته مشاوره گروهی رشدمحور، که بر پایه تدبر بر سوره هایی از قرآن کریم و فطرت الهی تمام انسان ها ساخته شده، ضمن بهبود، زمینه افزایش رضایت زناشویی و استحکام خانواده را فراهم آورد.

امروزه با توجه به رشد روزافزون اختلالات رفتاری در حوزه روان شناسی، نیاز به کشف و بررسی علمی نظریات جامع و متقن که یاری دهنده هر چه بیشتر متخصصین در تشخیص و درمان اختلالات باشد، بیش از پیش ضروری به نظر می رسد. در همین راستا هدف از این مطالعه، تعیین اثربخشی مشاوره گروهی رشد مدار بر افسردگی از منظر قرآن و افسردگی (بک) در زنان بود. بدین منظور، طی یک پژوهش شبه آزمایشی و از نوع پیش آزمون - پس آزمون با گروه گواه، 30 تن زن متأهل در سنین 30 تا 40 سال که صاحب فرزندان دختر دبستانی در منطقه 14 آموزش و پرورش شهر تهران بودند، به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه جای گذاری شدند (15 تن گروه آزمایش و 15 تن گروه گواه). گروه ها در ابتدا و انتهای پژوهش، پرسشنامه افسردگی از منظر قرآن و افسردگی را تکمیل کردند. سپس گروه آزمایش به مدت سه ماه (12 جلسه 90 دقیقه ای) تحت مشاوره گروهی رشد مدار، مبتنی بر شاخص های افسردگی از منظر قرآن کریم قرار گرفتند. نتایج حاصل تحلیل کوواریانس نشان داد میانگین نمرات افسردگی (در هر دو مقیاس) و همین طور زیرمقیاس های افسردگی مبتنی بر قرآن در گروه آزمایش، در مرحله پس آزمون به میزان معناداری نسبت به گروه گواه کاهش پیدا کرده است (0001/0 p <). معناداری این اثربخشی بر گروه آزمایش، در مرحله پیگیری سه ماهه نیز حفظ شد. بدین ترتیب بر اساس یافته های فوق می توان گفت، تدوین و توسعه مشاوره های گروهی مبتنی بر قرآن کریم که همگی در نهایت، موجب ارتقای سطح رشدی و معنویت فردی می گردد، می تواند بر شاخص های سلامت روان - نظیر: افسردگی و اختلالات خلقی - تأثیرات مثبت و معناداری را بر جای گذارد.

تربیت صحیح فرزند یکی از اساسی ترین وظایف والدین است. تربیت دینی در اصل بر پایه ی فطرت، حرکت به سمت فضیلت است. هدف این پژوهش طراحی و ساخت بسته ی آموزش عاطفی مبتنی بر محاوره ی کلامی بود. در گام اول منابع مختلف و مرتبط با موضوع، انتخاب و سپس با استفاده از روش تحلیل کیفی مؤلفه های مهم تربیت مبتنی بر کلام به دست آمد. در این راستا 7 مؤلفه ی تربیت کلام برای کودکان 5/3 تا 5/6 سال استخراج شد و در نهایت بسته ی آموزشی با اهداف هشت گانه طراحی شد که عبارت بودند از: 1. اهمیت ارتباط عاطفی با کودک، 2. لحن، 3. اهمیت توجه 4. سلسله مراتب پذیرش القاء و لحن، 5. پرورش طیب حواس، 6. آموزش جهت و شرط، 7. آموزش قید، 8. نشان دادن اهمیت افعال. به منظور تعیین روایی محتوایی، بسته ی آموزشی در اختیار 10 نفر از متخصصان حوزه ی مرتبط با پژوهش قرار داده شد. شاخص های CVR و CVI برای همه ی جلسات بالای 8/0 بود که بیانگر روایی محتوایی بالای پروتکل است و از این جهت بسته ی آمورشی تربیت عاطفی دارای حداکثری از شاخص روایی محتوایی است. این بسته در زمینه ی تربیت عاطفی کودک می تواند برای مادران کاربردی باشد.

خودشناسی مهارتی اکتسابی و مؤثر بر رشد فرد است که با بسیاری از متغیّرهای روان شناختی مرتبط است و نقش مهمی در فرایندهای درمانی ایفا می کند.همچنین تأکید زیادی در متون دینی به آن شده است؛ به نحوی که آن را سودمندترین شناختها دانسته اند. هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه خودشناسی و جهت گیری مذهبی بوده است. روش: شرکت کنندگان در پژوهش، 214 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات بودند که تقریباً از هر دو جنس زن و مرد به نسبت مساوی با نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. مقیاس خودشناسی انسجامی(قربانی و همکاران، 2008) و جهت گیری مذهبی(بهرامی احسان، 1380) ابزار های سنجش در این پژوهش اند. تحلیل داده ها از طریق ضرایب همبستگی، تحلیل واریانس و تحلیل رگرسیون صورت گرفت. یافته ها و نتیجه گیری: یافته ها نشان داد که خودشناسی با جهت گیری مذهبی و ارزنده سازی، همبستگی مثبت و با سازمان نایافتگی و کامجویی، همبستگی منفی دارد. بنابر داده های رگرسیون سازمان نایافتگی و ارزنده سازی، قدرت پیش بینی خودشناسی را 34/0 نشان می دهند. بنابر این، خودشناسی می تواند به نحو مؤثری ابعاد مختلف جهت گیری مذهبی را پیش بینی کند.

افسردگی از بیماری های بسیار رایج روانی است که زندگی فردی و اجتماعی بسیاری از افراد را تحت الشعاع قرار داده است. مطالعات بسیاری حاکی از نقش تأثیرگذار مذهب بر سلامت روان است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه انواع افسردگی از منظر قرآن با جهت گیری مذهبی بود. نمونه آماری 214 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات بود که تقریباً از هر دو جنس زن و مرد به نسبت مساوی انتخاب شدند. در این پژوهش سن دانشجویان بین 20 تا 40 سال بود و به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای سنجش در این تحقیق، پرسش نامه افسردگی از منظر قرآن (فیاض و همکاران، 1394) و مقیاس جهت گیری مذهبی (بهرامی احسان، 1380) بود. یافته ها نشان داد جهت گیری مذهبی با انواع افسردگی از منظر قرآن همبستگی منفی دارد و این بدان معنا است که افرادی که جهت گیری مذهبی قوی تری دارند کمتر به افسردگی مبتلا هستند. بنا بر داده های رگرسیون، ابعاد جهت گیری مذهبی علاوه بر همبستگی، قدرت پیش بینی انواع افسردگی را دارند. نتیجه این پژوهش نشان داد ابعاد جهت گیری مذهبی با افسردگی از منظر قرآن ارتباط دارد و می تواند آن را پیش بینی کند.  

هدف این پژوهش عبارت بود از ساخت مقدماتی مقیاس تشخیصی افسردگی براساس بعضی از آیات قرآن؛ به این منظور از روش های تحلیل محتوا، تحلیل عاملی اکتشافی و بررسی ویژگی های روانسنجی استفاده شد. ابتدا تحت نظر متخصصان قرآنی، شش مدل افسردگی و ملاک های روان شناختی آنها از قرآن کریم به دست آمد. سپس گویه ها تنظیم و روایی محتوایی آن توسط ده متخصص دینی ارزیابی و در نمونه ای صد نفره، اجرای مقدماتی شد. در تحلیل عاملی، نتایج به دست آمده در بخش نظری در عمل نیز تأیید شدند؛ شش عامل به دست آمده عبارت بودند از «انزواطلبی»، «احساس شکست و پوچی»، «دین گریزی»، «ضعف اعتماد به خدا»، «خودجانبداری» و «نوسانات خلقی».

غایت و مباحث غایت شناسانه در زمره مباحث محوری حوزه معرفت و علم جای دارد تا جایی که در برخی از نگاه های معرفت شناسی به عنوان ملاک و معیار مقایسه علوم و نحله های علمی مختلف در نظر گرفته میشود و بر مبنای آن علوم مختلف متشابه و متفاوت تشخیص داده میشوند. از این منظر غایت و هدف هر علم، محوری اساسی در تأیید و تردید نسبت به آن محسوب میشود. و گاه نیز با توجه به این ملاک و میزان، اعتبار یک حوزه علمی را به لحاظ معرفت بخشی مورد ارزیابی و نقادی قرار میدهند. نوشته حاضر با توجه به این نگاه، حوزه علمی روانشناسی را مورد کنکاش قرار میدهد تا از این ر هگذر شناختی اجمالی از علم روانشناسی و اهداف و غایات آن به دست دهد.