فرهنگی - تربیتی زنان و خانواده

تشکیل خانواده، اساس همه تربیت های اجتماعی و انسانی است و جامعه اسلامی بدون بهره مندی از نهاد خانواده سالم، سرزنده و بانشاط امکان پیشرفت ندارد. هدف این پژوهش، تدوین الگوی پایداری خانواده مبتنی بر آموزه های اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری بوده است. این پژوهش، بنیادی از نوع توصیفی - اکتشافی است و با روش تحلیل مضمون، انجام شده است. بدین منظور، تمامی سخنرانی ها و پیام های ایشان در زمینه زن و خانواده از سال 1358 تاکنون از پایگاه های اطلاع رسانی دفتر رهبری و حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه ای و کتب مرتبط، گردآوری شده و با کدگذاری آن، مضامین پایه و سازمان دهنده مرتبط با پایداری خانواده شناسایی شده اند. یافته ها، الگویی مشتمل بر نه مضمون سازمان دهنده بوده است که برخی از آنها در هیچ یک از نظریات حوزه زوج و خانواده به چشم نمی خورد. این مضامین شامل شناخت اهمیت خانواده در اسلام، خدامحوری در خانواده، بنای رابطه بر محبت و رفاقت، سازگاری، پایبندی به اخلاق اسلامی، پایبندی به حقوق و وظایف، احیای کرامت زنان، ارضای متقابل جنسی و ایفای نقش مناسب والدین زوجین می باشد. مضامین حاصل نشان می دهد که از ریشه های اصلی فروپاشی خانواده در مداخلات این حوزه غفلت شده است و این مضامین ظرفیت طراحی مدل پیشگیری و درمانی را دارند.

این پژوهش با هدف بررسی مطالعه کیفی نقش زبان در روابط زوجین رضایتمند انجام شد. این مطالعه از نوع پژوهش های کیفی است که با استفاده از روش نظریه داده بنیاد، انجام شده است. بدین منظور با روش نمونه گیری هدفمند و با استفاده از روش مصاحبه نیمه ساختار یافته، داده ها جمع آوری شدند و تا رسیدن به اشباع نظری، 6 زوج از واجدان شرایط مورد بررسی قرار گرفتند. برای دستیابی به عوامل، تحلیل داده ها با استفاده از فنون استراوس و کربین انجام شد که شامل شناسه گذاری مفاهیم و شکل دادن به نظریه است. تجزیه و تحلیل داده ها در شناسه گذاری باز، به شناسه گذاری عوامل اصلی، مولفه ها و زیر مولفه ها منجر شد. پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از مصاحبه ها، هماهنگی زبانی زوجین به عنوان مقوله هسته، عوامل زبانی بسترساز رضایت زناشویی و عوامل زبانی تداوم بخش رضایت زناشویی مقولات عمده و چهار مقوله سطح دوم که از مقولات سطح اول بدست آمدند عبارت است: عوامل زبانی تقویت کننده رابطه زناشویی، عوامل زبانی تمدید کننده رابطه زناشویی، عوامل زبانی تحکیم کننده رابطه زناشویی و عوامل زبانی تثبیت کننده رابطه زناشویی شناسایی شدند. نتایج نشان داد که زبان در افزایش رضایت زناشویی نقش مهمی را ایفا می کند به طوری که هدایت آن در جهت مکالمات مسالمت آمیز، شرایط تداوم رابطه زناشویی را پیش بینی می نماید.

باتوجه به افزایش جمعیت سالمندی در جهان و ایران، تدوین برنامه های حمایت گرانه جامع (سلامت جسمی- روانی) درباره این قشر ضروری است. لازمه این کار، داشتن شاخص های سالمندی متناسب فرهنگ ایرانی است. باتوجه به نبود چنین شاخص هایی، پژوهش حاضر انجام شد. این پژوهش با استفاده از روش های مرور نظام مند و داده بنیاد در سال 1397 انجام شد. برای مرور نظام مند، 51 مقاله منتشرشده از بین 897 مقاله در بازه زمانی 2018-1970 استخراج و تحلیل شد. برای اجرای روش داده بنیاد، با استفاده از روش مصاحبه اکتشافی، 20 سالمند موفق به صورت هدف مند انتخاب و مصاحبه شدند. تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده در کدگذاری باز، منجر به شناسایی 160 مؤلفه و شاخص شد و پس از دریافت نظرات10 نفر از متخصصان و کدگذای مجدد و اصلاحات لازم، در 5 مؤلفه اصلی تدوین شد: 1. عامل جسمانی (توجه به سلامتی، مسائل رفاه جسمی، داشتن سلامت جسمانی)؛ 2.عامل روان شناختی (مدیریت، تاب آوری، عملکرد شناختی، سلامت رفتاری، پیشرفت خواهی، کمال گرایی)؛ 3. خانواده (فرزندان، همسر، والدین)؛ 4. اجتماعی (ارتباط اجتماعی، ارتباط با اقوام، فعالیت اجتماعی، وضعیت مالی و اقتصادی)؛ 5. مذهبی (اعتقادات مذهبی، فعالیت مذهبی): مجموعاً 18 عامل و 133 شاخص به دست آمد. مؤلفه هایی همانند: زندگی با خانواده، روابط و مشارکت اجتماعی، وضعیت بهداشت و سلامت جسمی و روانی، باورهای مذهبی و سبک زندگی، اصلی ترین شاخص های سالمندی سالم ایرانی است و اولویت برنامه های حمایتی، مراقبتی و سنجش و پایش وضعیت سالمندی در کشور می تواند متمرکز بر این مؤلفه ها باشد.

پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین احساس تنهایی و تعهد زناشویی با میزان استفاده از رسانه های اجتماعی در زنان می پردازد. جامعه آماری این پژوهش شامل زنان متأهل دانشجوی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مشغول به تحصیل در سال 95- 96 بودند که از میان آن، نمونه ای با حجم 297 نفر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شد. در این پژوهش از مقیاس احساس تنهایی UCLA (راسل، 1996)، پرسشنامه تعهد زناشویی (DCI) آدامز و جونز (1997) و پرسشنامه اختلال استفاده از رسانه اجتماعی (SMD) ساخته وندن اجیندن، لمنز و والکنبورگ (2016) استفاده شد. پس از جمع آوری اطلاعات، داده ها با استفاده از شیوه های آماری ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین متغیرهای احساس تنهایی و میزان استفاده از شبکه های اجتماعی در سطح (0.01>p,) رابطه مستقیم و معنی دار وجود دارد. بین خرده مقیاس تعهد به همسر و میزان استفاده از رسانه های اجتماعی در سطح (0.01>p,) رابطه معکوس و معنی دار وجود دارد و همچنین 14 درصد از تغییرات احساس تنهایی و 5 درصد از تغییرات بُعد تعهد به همسر، به وسیله میزان استفاده از رسانه های اجتماعی قابل تبیین است.

کارآفرینی، باتوجه به حرکت جامعه در مسیر توسعه اقتصادی و اجتماعی  به موضوع مهم و موردتوجه محافل علمی تبدیل شده است. از دید جامعه شناسان، کارآفرینی، فرایندی است که در شبکهی متغیری از روابط اجتماعی قرار دارد. زنان به عنوان نیمی از جمعیت فعال کشور دارای نقش روزافزون و فزاینده ای در فعالیت های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می باشند و نقش تعیین کننده ای در بهبود و ارتقای رشد و توسعه اقتصادی ایفا می کنند. ازطرف دیگر، ارتقای نقش زنان در فعالیت های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی به دستیابی به فرصت های بیشتر برای رشد و توسعه اقتصادی منجر می شود. هدف از پژوهش حاضر، بررسی تأثیر ویژگی های فردی، شخصیتی و ویژگی های اجتماعی زنان کارآفرین بر موفقیت در کارآفرینی آنان است. جامعه آماری پژوهش شامل زنان موفق کارآفرین شهر تهران به تعداد 100 نفر است. از پرسشنامه به عنوان ابزار اندازه گیری استفاده شد. نتایج پژوهش حاضر حاکی از وجود رابطه مثبت و معنی دار بین ویژگی های فردی و  اجتماعی و ابعاد آن با موفقیت در کارآفرینی است. همچنین بین ویژگی های فردی - شخصیتی و موفقیت در کارآفرینی، رابطه مستقیم و معنی داری وجود دارد.

یکی از اصلی ترین نهادهای جامعه، خانواده است و اساس شکل گیری و رشد، رابطه زوجین است که لازمه تقویت زندگی خانوادگی، ثبات و دوام آن و نوع نگرش و طرز تعامل زوجین با یکدیگر است. برهمین اساس، پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش گروهی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تعارضات زناشویی زنان متأهل انجام شد. روش این پژوهش نیمه آزمایشی (پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه) و جامعه آماری شامل زنان متأهل مراجعه کننده به سرای محله دبستان و مجیدیه در منطقه 7 تهران در بازه زمانی فروردین و اردیبهشت 1396 بود. پس از جمع آوری پرسشنامه ها و در بررسی ابتدایی (مصاحبه) 30 زن متأهل دارای تعارضات، با روش نمونه گیری دردسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه 15 نفری گواه و آزمایشی کاربندی شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه تعارضات زناشویی تجدیدنظر شده (MCQ-R) بود و تجزیه وتحلیل داده ها در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد در کاهش تعارضات زناشویی ( F=71/6 وP<0/01 ) و مؤلفه های آنها به طور معنی داری مؤثر بوده است.. بنابراین توصیه می شود مشاوران و درمان گران خانواده از این رویکرد آموزشی درمانی در مراکز مشاوره و کلاس های آموزش خانواده جهت حل مشکلات زناشویی زوج ها بهره ببرند.

این پژوهش با هدف تدوین مدلی از تاب آوری خانواده مطابق با فرهنگ ایرانی انجام شده است. این پژوهش به شیوه کیفی و با استفاده از رویکرد زمینه ای انجام شده است. این پژوهش دارای دو جامعه آماری است؛ جامعه آماری در بخش مصاحبه با متخصصان خانواده شامل کلیه متخصصان خانواده کشور ایران که دارای مدرک دکتری تخصصی در یکی از گرایش های رشته های مشاوره و یا روان شناسی در سال تحصیلی 95-1394 بود که حداقل 5  سال تجربه کار درمانی با زوجین و خانواده ها را داشتند که برای انتخاب نمونه از شیوه نمونه گیری همگون استفاده شد. جامعه آماری در بخش مصاحبه با زوجین شامل کلیه دبیران متأهل آموزش وپرورش استان فارس در سال تحصیلی 95-1394 بود که برای انتخاب نمونه از روش تصادفی خوشه ای چندمرحله ای و از روی فهرست دبیران حاضر به همکاری، انتخاب شدند و نمونه گیری تاحداشباع مقوله ادامه یافت. درنهایت 15 متخصص خانواده با روش نمونه گیری هدف مند بررسی شدند. همپنین 24 زوج با استفاده از نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند و داده ها با استفاده از مصاحبه های نیمه ساختاریافته و تعاملی تا رسیدن به اشباع اطلاعات گردآوری شده است. برای بررسی محتوای مصاحبه های صورت گرفته، مفهوم سازی و استخراج مقوله ها از شیوه نظام مند استفاده شد. طرح تحقیق نظام مند نظریه برخاسته از داده ها بر استفاده از مراحل تحلیل داده ها ازطریق کدگذاری باز، کدگذاری محوری  و کدگذاری گزینشی تأکید دارد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار MAXQDA10استفاده شد. در تجزیه وتحلیل متن مصاحبه با متخصصان خانواده در کدگذاری باز 170 مقوله و در کدگذاری محوری براساس شباهت موضوعی 21 مقوله، در تجزیه و تحلیل متن مصاحبه با زوجین در کدگذاری باز  155 مقوله و در کدگذاری محوری براساس شباهت موضوعی 20 مقوله و از تجزیه وتحلیل کیفی پژوهش ها پیرامون تاب آوری خانواده 97 مقوله به دست آمد که درکدگذاری محوری براساس شباهت موضوعی در 16 دسته موضوعی قرار گرفتند. سپس با استفاده از مثلث سازی براساس مقوله های مستخرج از مصاحبه با زوجین، متخصصین خانواده و پژوهش ها مدل تاب آوری خانواده در 16 بعد تدوین شد.