پژوهش در نظام های آموزشی

بررسی عوامل مؤثر بر ارتقای کیفیت پژوهش ها موضوعی نیازمند توجه به ویژه در حوزه علوم انسانی و اجتماعی است. با توجه به متفاوت بودن معیارهای کیفیت پژوهش در حوزه های مختلف علمی، هدف پژوهش حاضر شناسایی ارزش های غالب و مضامین مرتبط با کیفیت پژوهش در حوزه علوم انسانی و اجتماعی است. از این رو، پژوهش حاضر با استفاده از دو روش مرور نظام مند ادبیات و تحلیل مضمون انجام شده است. با استفاده از روش مرور نظام مند ادبیات، تمامی پژوهش های مرتبط در پایگاه های اطلاعاتی معتبر بین المللی و داخلی بازیابی شده و مورد غربالگری قرار گرفتند؛ سپس، بر اساس منابعِ مرتبطِ گزینش شده، همه معیارها و مضامین اثرگذار بر کیفیت پژوهش شناسایی و استخراج شدند. معیارهای استخراج شده به عنوان کد یا مضمون در سه مرحله کدگذاری شدند. در نتیجه، سه دسته کد شامل مضامین فراگیر، مضامین سازمان دهنده و مضامین پایه شکل گرفتند. اعتبارسنجی مضامین نیز از طریق مشارکت و همفکری با متخصصان علوم انسانی واجتماعی محقق گردید. یافته های این پژوهش نشان داد که، مضامین فراگیر عبارتند از: زیرساخت پژوهش، جو سازمانی، طرح علمی دقیق، مطلوبیت علمی و مولد بودن پژوهش، نفوذ و اقتدار علمی و تصویرسازی خلاقانه. انتظار می رود یافته های این پژوهش یاریگر پژوهشگرانی باشد که درصدد انجام پژوهش باکیفیت هستند و از سوی دیگر این یافته ها، تسهیل گر ارتقا نظام مدیریت پژوهش دانشگاهی به هنگام ارزیابی دقیق پژوهش ها به ویژه در حوزه علوم انسانی و اجتماعی باشد. کلیدواژه ها: کیفیت پژوهش دانشگاهی، علوم انسانی و اجتماعی، مرور نظام مند ادبیات، تحلیل مضمون

برنامه درسی یکی از عواملی است که می تواند موجب بهبود کیفیت آموزش در نظام های آموزش عالی شود. هدف از این مطالعه شناسایی شایستگی ها و راهبرد های بالندگی اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان در زمینه برنامه درسی (از میان عناصر نه گانه برنامه درسی فقط سه عنصر روش تدریس، محتوا و ارزشیابی) در سال 1399 بود. این مطالعه در چارچوب رویکرد کیفی و روش گرانددتئوری صورت گرفته است. جامعه پژوهش شامل تمامی اساتید دانشگاه فرهنگیان تهران بود، در این مطالعه بر اساس منطق نمونه گیری در روش های کیفی و با استفاده از روش نمونه گیری ملاک محور و شبکه ای 16 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از مصاحبه نیمه ساختاریافته در چند مرحله و با استفاده از تحلیل مضمون صورت گرفت است. برای حصول اطمینان از اعتبار نتایج بدست آمده از ممیزی بازبینی اعضاء استفاده شد. نتایج بدست آمده از پژوهش نشان داد که می توان شایستگی های اعضای هیئت علمی در ارتباط با سه عنصر برنامه درسی را در 20 شایستگی طبقه بندی کرد و همچنین از پنج راهبرد برای بالنده کردن اعضای هیئت علمی استفاده کرد. در نتیجه با استفاده از راهبردهای درس پژوهی، کارگاه های آموزشی مناسب، منتورینگ، فرصت مطالعاتی و دعوت از اساتید برجسته می توان شایستگی های اعضای هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان در ارتباط با برنامه درسی را بهبود بخشید.

هدف از پژوهش حاضر بررسی معیارهای صلاحیت حرفه ای معلمان دوره ابتدایی بود. روش پژوهش توصیفی- همبستگی با تاکید بر معادلات ساختاری بود. جامعه آماری پژوهش را معلمان مدارس ابتدایی شهرستان پرند (160 نفر) تشکیل می دادند. برای تعیین حجم نمونه از جدول کرجسی مورگان استفاده شد و تعداد 113 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند که گزینش آنها به شکل تصادفی – طبقه ای متناسب صورت گرفت .جمع آوری داده ها بر اساس پرسشنامه استاندارد سنجش صلاحیت معلمان با ضریب الفای کرانباخ 87% و روایی صوری و محتوایی آن با نظرات اساتید متخصص و خبره تایید و انجام شد . تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل عاملی و نرم افزار SPSS 21 صورت پذیرفت .نتایج پژوهش نشان داد که میانگین کلی 11 معیار مطرح شده (4.38) از میانگین متوسط بالاتر بوده و معلمان از صلاحیت حرفه ای نسبتاً خوبی برخوردار بوده اند و همه معیارهای ارائه شده با کسب نمرات بالاتر از میانگین کلی 3 از معیارهای صلاحیت حرفه ای ایشان به شمار می روند و دو عامل فعالیت در جهت توسعه حرفه ای( با میانگین 7.73) و طرح ریزی و برنامه ریزی آموزشی(با میانگین 7.26) از مهم ترین و موثرترین عوامل و 2 عامل سنجش و برقراری ارتباط با نتایج یادگیری(با میانگین 4.39) و مشارکت در امور اجرایی و مدیریتی(با میانگین 4.35) از کم اهمیت ترین عوامل در صلاحیت حرفه ای معلمان بوده است. واژه های کلیدی: معیارهای صلاحیت حرفه ای، معلمان دوره ابتدائی

هدف از این پژوهش ساخت و استانداردسازی پرسشنامه خودمدیریتی براساس طرح نماد در دانش آموزان دختر دوره ی متوسطه بود. روش پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی بود بود. جامعه آماری شامل دانش آموزان دختر دوره ی متوسطه ی اول و دوم مدارس غیر دولتی شهر تهران در سال تحصیلی 98-97 بود. 300 دانش آموز به روش تصادفی خوشه ای انتخاب شدند و پرسشنامه خودمدیریتی ساخته شده بر اساس طرح نماد را تکمیل کردند. برای تحلیل داده ها ابتدا از تحلیل عامل تأییدی استفاده شد و شاخص های برازش در گام اول مطلوب نبود. پس از تلفیق گویه ها با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی، بار دیگر از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد و شاخص های برازش حاکی از تناسب مدل با داده های گردآوری شده بود. براین اساس عامل های هدفمندی، مهارت مدیریت زمان، مهارت مدیریت تغییر، مهارت مدیریت هیجان ها، مهارت مدیریت ارتباطات، مهارت خود کنترلی، مهارت خود تنظیمی و مهارت خودمدیریتی انگیزشی مورد تأیید قرار گرفتند. برای بررسی همسانی درونی پرسشنامه خودمدیریتی ضریب آلفای کرونباخ مؤلفه ها استخراج شد. همسانی درونی کل پرسشنامه برابر 93/0 است و همسانی درونی مؤلفه های مذکور با استفاده از آلفای کرونباخ به ترتیب معادل 76/0، 80/0، 68/0، 91/0، 87/0، 80/0، 71/0، 75/0 بود. ضرایب همبستگی بین مؤلفه های پرسشنامه ی خودمدیریتی مثبت و معنادار بود. روایی همگرا و پایایی ترکیبی مؤلفه های پرسشنامه در حد نسبتا قابل قبولی بود. با توجه به ویژگی های روان سنجی مطلوب این پرسشنامه به مشاوران تحصیلی و روان شناسان مدرسه توصیه می شود که از این پرسشنامه برای اندازه گیری خودمدیریتی در دانش آموزان دختر دوره ی متوسطه استفاده کنند.

بحران بیکاری به عنوان یک معضل، تمام جنبه های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی یک جامعه را تحت تأثیر قرار داده و گاهی اثرات غیرقابل جبرانی بر جای می گذارد، دولتمردان کارآفرینی را به عنوان حل معظلات بیکاری در نظر می گیرند. در این میان دانشگاه ها در ایجاد دانش جدید و ورود به این رقابت ها و توسعه کارآفرینی بویژه در میان قشر تحصیلکرده نقش به سزایی می توانند داشته باشند از این رو با توجه به نقش و اهمیت کارآفرینی در دانشگاه ها، این پژوهش به تبیین مدل رفتار کارآفرینانه دانشگاهی با رویکرد سیستمی پرداخته است. پژوهش حاضر در چارچوب رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی صورت گرفته است و برای استخراج ابعاد و مولفه های سیستم کارآفرینی دانشگاهی، با 15 نفر از کارآفرینان، خبرگان و اساتید با استفاده از نمونه گیری گلوله برفی انجام شده است. یافته ها نشان داد؛ سیستم کارآفرینی دانشگاهی در قالب 7 مقوله اصلی، 29 مقوله فرعی و 110 مفهوم استخراج شد. مولفه های سیستم کارآفرینی دانشگاهی از درون داد(رفتار کارآفرینانه)، فرآیند(ویژگی کارافرینان، فرهنگ و سبک رهبری) و برون داد(نتایج و دستاوردها) تشکیل می یابد. از این رو استفاده از رویکرد سیستمی در دانشگاه ها ضمن تقویت تعاملات صنعت و دانشگاه، به ایجاد شرکت های خوشه ای، ثبت اختراعات و ابداعات دانشگاهی کمک کرده و میزان انتشارات و مقالات دانشگاهی را افزایش خواهد داد.

هدف از پژوهش حاضر بررسی نقش واسطه ای حمایت اجتماعی ادراک شده و ادراک خویشتن در رابطه باورهای هوشی و انعطاف پذیری شناختی با عملکرد تحصیلی بود. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی در قالب الگوسازی مدل معادلات ساختاری ب ود. جامعه آماری تمامی دانش آموزان پسر و دختر پایه نهم دوره اول متوسطه شهر تهران درسال تحصیلی 98 -97 بودند که 450 دانش آموز با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای به عنوان نمونه انتخاب شد. اابزارهای پژوهش عبارت بود از پرسشنامه عملکردتحصیلی درتاج(1383)، باورهای هوشی(ITIS) عبدالفتاح و یتس(2006)، انعطاف پذیری شناختی(CFI) دنیس و وندروال(2010)، حمایت اجتماعی ادراک شده(MSPSS) زیمنت وهمکاران (1988) و ادراک خویشتن شوستروم(1962). داده های پژوهش با استفا ده از مدلسازی معادلات ساختاری تحلیل شد. یافته ها حاکی از آن بود که حمایت ادراک شده در رابطه بین متغیر باورهای هوشی و عملکرد تحصیلی نقش میانجی را دارا نمی باشد. همچنین رابطه باورهای هوشی و عملکرد تحصیلی با نقش میانجی ادراک خویشتن نشان داد، اثر غیرمستقیم معنادار نمی باشند. یافته دیگر درزمینه نقش میانجی حمایت ادراک شده در رابطه بین انعطاف پذیری شناختی با عملکرد تحصیلی نشان داد رابطه بین متغیرها دارای اثر غیرمستقیم و معنادار می باشد ولی ادراک خویشتن قادر نیست نقش میانجی دررابطه بین متغیر انعطاف پذیری شناختی و عملکردتحصیلی ایفا نماید. می توان نتیجه گرفت که در این گروه سنی(پایه نهم) انعطاف پذیری شناختی به صورت مستقیم و غیرمستقیم از طریق حمایت اجتماعی ادراک شده بر عملکرد تحصیلی تأثیر می گذارد. یافته های پژوهش برای سیاست گذاران عرصه آموزش وپرورش مفید است.

هدف از پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه های شایستگی معلمان و ارائه ی چارچوبی جهت ارزشیابی آنان بود. این پژوهش در سال 1399 و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی انجام شد. جامعه آماری متخصصان علوم تربیتی و منابع مکتوب بودند که 11 نفر از متخصصان با استفاده از روش هدفمند و 20 منبع بعد از فیلترگذاری انتخاب شدند. در این پژوهش از مصاحبه نیمه ساختار یافته با متخصصان و فیش برداری از منابع برای گردآوری داده ها استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها بعد از مشخص شدن جملات کلیدی متون، به ترتیب کدها، زیر مقولات و مقولات تعیین شدند. در این پژوهش واحد ثبت "مضمون" بود. برای اطمینان از روایی یافته ها، از روش "بررسی توسط اعضا" و برای پایایی، از روش پایایی "توافق بین دو کدگذار" استفاده شد. در انتهای تحلیل محتوای استقرایی و با مقایسه ی مستمر کدهای به دست آمده، پنج مولفه شایستگی جهت ارزشیابی معلمان استخراج شد. این مولفه ها عبارتند از: مهارت تربیتی، دانش تخصصی، صلاحیت اخلاقی و سلامت جسمانی و روانی و وضعیت دانش آموزان؛ که این شایستگی ها را می توان با روش های مشاهده ی کلاس، فرم ارزشیابی عملکرد، نمونه کارهای معلمی و نمرات استاندارد دانش آموزان بررسی کرد. نتایج نشان داد به منظور آگاهی از کیفیت فعالیت معلمان، به جای تمرکز بر یک عامل، باید سیستم ارزشیابی موثر و مشخص استفاده کرد تا ضمن شناسایی نقاط قوت و ضعف معلمان، برنامه ریزی منطقی برای بهبود شرایط انجام شود.

آینده پایدار با توسعه ذهنیت جهانی ازطریق پرورش مهارت ها و نوآوری در دانشگاه های پایدار شکل می گیرد. در این راستا هدف پژوهش، تحلیل کانونی پرورش مهارت های مبتنی بر توسعه پایدار بر شایستگی نوآوری دانشجویان مهندسی دانشگاه سیستان و بلوچستان بوده است. روش پژوهش همبستگی بوده است که در جامعه دانشجویان تحصیلات تکمیلی گروه مهندسی دانشگاه سیستان و بلوچستان با نمونه 265 نفری بر اساس روش تصادفی ساده در سال 1399 اجرا شده است. ابزار پژوهش دو پرسشنامه مبتنی بر مدل پرورش مهارت های مبتنی بر توسعه پایدار مولدرز و فونسیکا (2018) و مبتنی بر مدل شایستگی نوآوری دانشجویان کیانین و باتر (2018) بوده است. پایایی براساس آلفای کرانباخ به ترتیب 88/0 و 79/0 و روایی تأییدی و محتویی در هر دو ابزار مناسب گزارش شده است. روش تجزیه و تحلیل با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل کانونی و رگرسیون بوده است. نتایج نشان داد، بین کلیه مولفه هایی پرورش مهارت های مبتنی بر توسعه پایدار و شایستگی نوآوری دانشجویان مهندسی با ضریب تعیین 98/0 رابطه وجود دارد از طرفی کلیه مولفه های پرورش مهارت ها قدرت پیش بینی مولفه های شایستگی فردی، بین فردی و شبکه ای در نوآوری را دارند. می توان گفت در ایجاد شایستگی نواوری دانشجویان، مهارت های کلیدی بین-فردی، تفکر سیستمی، پیش بینی کننده، هنجاری و راهبردی نقش دارند و دانشگاه ها با پرورش مهارت های پایدار در جهت ایجاد شایستگی های نوآوری در شکل دهی آینده جامعه پایدار سازنده هستند.

هدف اساسی پژوهش حاضر طراحی و برازش مدل مطلوب سازمان یاد گیرنده در آموزش و پرورش با تأکید بر مدیریت دانش بود. با استفاده از طرح متوالی اکتشافی (کیفی و کمی) این مطالعه در سال 1398 به انجام رسید. در فاز کیفی با انجام مصاحبه عمقی با 20 نفر از خبرگان حوزه مدیریت آموزشی و نیز مدیران آموزش و پرورش شهر تهران داده های لازم جمع آوری شد. با استفاده از روش تحلیل مضمون و از نوع شبکه مضامین تحلیل شده و مدل مفهومی اندازه گیری شبکه ای سازمان یادگیرنده در آموزش و پرورش تهیه شد. نتایج کیفی پژوهش نشان داد که مدل مطلوب سازمان یاد گیرنده از شش مضمون فراگیر و در مجموع با 259 مضمون پایه ای به اشباع نظری رسیده است. در فاز کمی پژوهش با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته داده های لازم از 226 نفر از مدیران و کارکنان آموزش و پرورش شهر تهران که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده بودند گردآوری شد. نتایج نشان داد که مدل تجربی از برازش نسبتاً مطلوبی برخوردار است و بعد مدیریت دانش با میزان 935/0 نسبت به پنج بعد دیگر در سنجش مدل تجربی سازمان یادگیرنده بیشترین سهم رادارد. براساس یافته های این تحقیق می توان نتیجه گرفت که با تاکید مدیریت دانش می توان به رشد و شکوفایی سازمان ها به ویژه در آموزش و پرورش کمک کرد.به عبارت دیگر، برای بهبود عملکرد سازمان ها و نهادهای مختلف می توان با تکیه بر مدیریت دانش در سازمانهای یادگیرنده تحول ایجاد کرد.

هدف پژوهش حاضر یررسی تأثیر آموزش کارآفرینی بر قصد کارآفرینی با نقش میانجی خودباوری، نگرش کارآفرینی، ذهنیت نسبت به کارآفرینی بوده است. روش پژوهش مطالعه حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود. نمونه پژوهش شامل 482 نفر از دانشجویان دانشگاه های استان مازندران بود که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای، انتخاب شدند. ابزارهای این پژوهش شامل مقیاس های سنجش آموزش کارآفرینی (هندیاتی، 2020)، نگرش به کارآفرینی (جنا، 202) و احساس خودکارآمدی، ذهنیت نسبت به کارآفرینی و قصد کارآفرینی (واردنا و همکاران،2020) بود که پس از محاسبه روایی و پایایی آن ها، بین نمونه توزیع و داده ها با استفاده از مدل معادلات ساختاری تحلیل شدند. یافته ها نشان دادآموزش کارآفرینی بر خودباوری، ذهنیت و نگرش (عاطفی، شناختی و رفتاری) وقصد کارآفرینی تأثیر مثبت و معناداری داشته است وخودباوری بر ذهنیت و نگرش (عاطفی، شناختی و رفتاری) وقصد کارآفرینی تأثیر مثبت و معناداری داشته است و همین طوربعد عاطفی، رفتاری نگرش بر قصد کارآفرینی تأثیر داشت اما بعد شناختی بر قصد کارآفرینی تأثیر نداشته است. چراکه، آموزش می تواند بسترساز رشد مهارت ها و توانمندی های افراد کارآفرینی بوده است و این عامل با تأثیری که بر نگرش افراد در زمینه قابلیت های خود می گذارد، احساس خودکارآمدی آنان را افزایش می دهد و ذهنیت مثیتی نسبت به کارآفرینی در آنان ایجاد کرده و قصد کارآفرینی آنان را تقویت می کند