درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱۴۱ تا ۱۶۰ مورد از کل ۲۷٬۱۲۳ مورد.
۱۴۱.

نقش و جایگاه قبیله مذحج در تحولات علمی و فرهنگی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال ۱۸ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۷۱

کلید واژه ها: قبیله مذحج عراق شام تحولات علمی و فرهنگی علوم اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷ تعداد دانلود : ۵۴
بررسی نقش قبایل عرب در رویدادهای علمی و فرهنگی جهان اسلام، از موضوعات مهم تاریخ اسلام است. در این پژوهش به مطالعه نقش این قبیله در رویدادهای تاریخی، جناح های سیاسی، جریان های فکری و عقیدتی و دستاوردهای فرهنگی جامعه اسلامی در دو قرن نخست این هجری پرداخته شده و زمینه ها، اسباب و آثار این مقوله مورد تحلیل قرار گرفته است. قبیله مذحج در زمان حیات رسول خدا صلی الله مسلمان شدند و گرایش آن ها به اسلام بی ارتباط با سوابق فرهنگی و مذهبی این قبیله در آستانه ورود به اسلام، تحولات داخلی جامعه اسلامی و تاثیرپذیری از مناطق مفتوحه نبوده است. این قبیله به دلیل برخورداری از طوایف متعدد، پراکندگی در قلمرو وسیع اسلامی و تمایلات و تعصبات قومی و محلی مذهبی و سیاسی رویکردهای متفاوتی نسبت به تحولات مهم تاریخ اسلام داشتند. به دلیل ماهیت این پژوهش، منابع تحقیق کتابخانه ای و اسنادی است و شیوه به کار رفته در آن جستجو مطالعه و تحلیل داده ها است. بر اساس این منابع اصیل و معتبر مورد استفاده قرار گرفته است نیز ضرورت روش تحقیق علمی ایجاد می کند که از تحقیقات نوین برای رسیدن به تحلیل بیش تر استفاده شود و شیوه بیان مطالب مبتنی بر توسعه و تحلیل تاریخی است.
۱۴۲.

ساختارشناسی لعاب آبی فیروزه ای در سفال های به دست آمده از کاوش باستان شناسی محوطۀ تاریخی خانۀ مروّج در اردبیل

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۲۳ ۲۸۴-۲۶۵

کلید واژه ها: اردبیل محوطه تاریخی خانه آیت الله مروج لعاب آبی فیروزه ای روش آنالیزXRD EDX

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱ تعداد دانلود : ۶۹
در پژوهش حاضر، پنج قطعه سفال با لعاب آبی فیروزه ای مربوط به سده های 8 تا 12ه .ق. به دست آمده از کاوش باستان شناسی محوطه تاریخی خانه «آیت الله مروّج (خلیل زاده)» در شهر اردبیل، جهت فن شناسی این گونه لعاب و شناخت نوع و مقدار عناصر موجود در آن مورد مطالعه قرار گرفت. برای نیل به این هدف از روش های آزمایشگاهی طیف سنجی اشعه ایکس (XRD) و طیف سنجی پراش انرژی اشعه ایکس (EDX) استفاده شد. این پژوهش ماهیت توصیفی- تحلیلی دارد و روش انجام آن به صورت ترکیبی از مطالعات آزمایشگاهی و تحلیل های مقایسه ای و آماری است. با توجه به داده های حاصل از نتایج آزمایش ها، می توان اظهار داشت که چهار قطعه از لعاب ها از دسته لعاب های قلیایی و تنها یک قطعه سفال، لعاب پایه سربی دارد. براساس اکسیدهای رنگ ساز شناسایی شده می توان گفت که در ایجاد رنگ آبی فیروزه ای، از عنصر واسطه رنگ ساز مس در هر پنج نمونه استفاده شده است و فقط در یک نمونه علاوه بر مس، اکسید کروم نیز به کار رفته است؛ به طور کلی، مهم ترین عناصر موجود در نمونه لعاب های مورد پژوهش، سیلیس، آلومینیوم، کلسیم، سدیم، پتاسیم و درصد ناچیزی از سرب است. براساس مطالعات آماری، بیشترین هم بستگی عناصر در نمونه های مربوط به سده های 8 تا 9ه .ق. وجود دارد و کمترین شباهت بین نمونه ای از دوره صفوی در مقایسه با سفال های سده های مذکور مشاهده شد.
۱۴۳.

تاریخ نگاری فضای توسعه ورزش ایران (1285- 1320)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی سال ۱۲ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 173 - 198

کلید واژه ها: تاریخ نگاری قاجاریه پهلوی اول ورزش و تربیت بدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۶۱
 ورزش به عنوان پدپده ای مدرن پس از انقلاب مشروطه، مورد توجه قرار گرفت که حاکی از تلاش مشروطه خواهان برای اداره بهینه امور کشور، از جمله امر ورزش و تربیت بدنی است. قوانین موضوعه ورزش در مجلس از جمله اسناد الکترونیکی و جزء منابع دسته اول تاریخی است، وقایع ورزشی نیز از منابع تاریخی دسته اول و دسته دوم تاریخی استخراج گردید که براین اساس ترسیم تاریخ نگاری توسعه فضای ورزش صورت گرفت. دراین پژوهش با تحلیل محتوای قوانین، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، واکاوی مفاهیم و اصطلاحات در متن قوانین با استنباط و آشکار کردن الگوها و مضامین نهان آنها انجام شد. بدین منظور با نرم افزار MAXQDA2020 کدگذاری، ترسیم نمودار و استخراج مقوله ها صورت گرفت؛ جامعه آماری تحلیل محتوا، قوانین و احکام قانونی واجد ارتباط با موضوع تربیت بدنی در مجلس طی دوره زمانی 1285-1320 بود و نمونه بصورت کل شمار برابر با جامعه در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که دو مقوله توسعه ورزش تربیتی، و توسعه ورزش های قهرمانی و باشگاهی سیاست های تقنینی را در بر می گیرند. برگزاری مسابقات ورزشی، راه اندازی کلوب های ورزشی، تشکیل مجمع فوتبال، ساخت اماکن ورزشی، تشکبل انجمن تربیت بدنی و تاسیس باشگاه های ورزشی وقایع و رویدادهای ورزشی بود که به طور تقریبی در بین سال های مذکور رخ داد. لذا براساس تحلیل محتوای قوانینی موضوعه ورزش و تطبیق زمانی آن با رویدادهای و وقایع مهم ورزشی فضای توسعه ورزش ایران مدرن در این بازه زمانی تاریخ نگاری شد.
۱۴۴.

شناسایی الگوهای معماری خانه های تاریخی و ارزیابی پایداری آن ها با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای: نمونه موردی روستای یاسه چای چهارمحال وبختیاری

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ۷ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۲۵ ۴۱۶-۳۸۹

کلید واژه ها: الگوی معماری بافت باارزش تاریخی پایداری مسکن روستایی دوره قاجار فرآیند تحلیل شبکه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۸۰
خطر فرسودگی و تخریب مسکن ارزشمند سنتی در بافت های تاریخی روستاها را تهدید می نماید. شناسایی الگوهای معماری خانه های تاریخی و تحلیل پایداری آن ها برای حفاظت از ارزش های معماری سنتی و بهره گیری از آن ها در طرح های مسکن معاصر ضرورت دارد. این درحالی است که با وجود مطالعات متعدد در زمینه گونه شناسی خانه های سنتی و پایداری مسکن روستایی، تحلیل الگوهای معماری خانه ها کمتر دیده شده است. هم چنین تاکنون الگوهای معماری خانه های ارزشمند بافت تاریخی روستای یاسه چای استخراج و تحلیل نگردیده اند؛ لذا پرسش های اصلی پژوهش این است که، الگوهای معماری خانه های تاریخی روستای یاسه چای کدام اند؟ و اولویت الگوهای معماری به دست آمده ازلحاظ پایداری به چه صورت است؟ هدف این مطالعه نیز، شناسایی الگوهای معماری مسکن در بافت تاریخی روستای یاسه چای چهارمحال وبختیاری و اولویت بندی آن ها برمبنای پایداری است. برای نیل به هدف پژوهش، ابتدا با مرور تحقیقات و با روش تحلیل محتوای کیفی، مؤلفه ها، معیارها و شاخص های پایداری مسکن روستایی استخراج گردید؛ سپس، مشابهت ها و تفاوت های خانه های بافت تاریخی روستای یاسه چای از جنبه خصوصیات معماری کلان، میانی و خُرد بررسی شد و برمبنای آن ها شش الگو برای خانه ها شناسایی شد. در مرحله بعد، الگوهای شناسایی شده برمبنای پایداری با روش فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) مقایسه و رتبه بندی گردیدند. الگوی معماری غالب بافت تاریخی روستا با بیشترین فراوانی، رتبه سوم پایداری را کسب نمود. با توجه به نتایج پژوهش، فراوانی بیشتر یک الگوی معماری به معنای ارجحیت آن الگو برای کاربرد در طراحی خانه های معاصر نیست؛ هم چنین آفتاب گیری، فرم و نحوه استقرار فضاهای زیستی و ایوان هایشان در طبقه اول و تعداد و کشیدگی حیاط مهم ترین خصوصیات معماری بودند که موجب تمایز الگوها از یک دیگر می شدند. برای بهبود پایداری الگوها و به کارگیری آن ها در طرح های مسکن معاصر پیشنهادهایی مانند اعطای تسهیلات مالی برای ایجاد فضاهای اقامتی در خانه های تاریخی و بررسی سازگاری ضوابط طرح هادی روستا با الگوهای معماری مسکن ارائه شده است.
۱۴۵.

Turban Helmets, from the Il-khanid Period to the Safavid Era

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال ۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲۴ ۳۱۰-۲۸۷

کلید واژه ها: Turban Helmet Il-khanid Timurid Turkoman Safavid

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱ تعداد دانلود : ۹۲
The Turban helmet is a type of war helmet during the 14th to 16th centuries AD in Middle East countries. This type of helmet has become known by Western scholars by this name because of the special decorations that made it look like a turban as well as the visibility of the helmet from under the warriors’ turban. Based on the numerous documents remaining, one can say that the use of Turban helmets was popular in Middle East territories’ armies during the Middle Ages. Despite being widely used and in style for more than two centuries and among many west Asian countries, among all the remaining samples of this type of middle eastern helmet, only two distinct styles, the Turkoman and the Ottoman styles, have been examined and introduced. This can be due to a large number of remaining samples of these two being kept for years in the armouries of the Ottoman Empire. Apart from these two known styles, few studies have been done so far on investigating other possible types of turban helmets. The purpose of this research is to study the turban helmets that were popular among the armies of the Il-khanid, Jalayirid, Muzaffarid, Timurid, Turkoman, and Safavid that ruled respectively in the cultural Iran region, by relying on the remaining documents from the 14th to the 16th centuries, such as the collection of helmets and illustrated manuscripts. The results of this research reveal that the changes that occurred in the making of turban helmets during the 14th to the 16th centuries have led to the representation of four different types of helmets: Mongolian style, Timurid style, Turkoman style, and Qizilbash style.
۱۴۶.

جایگاه و امتیازات نظامیان قزلباش در حکومت شاه اسماعیل اول صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال ۷ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۳) 18 - 33

کلید واژه ها: صفویه شاه اسماعیل اول نظامیان قزلباش امتیازات و مناصب حکومتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۸۱
شکل گیری حکومت صفویه (907-1135ه.ق./1501-1722م.) به مدد حضور و قدرت نمایی نظامیان قزلباش وابسته به ایلات و عشایر ترکمانی تحقق یافت که با پیوند مذهبی طریقت صوفیانه صفویه در اردبیل، رابطه ای مرید- مرادی را با شیوخ و شاهان صفوی برقرار کردند. این رابطه با رسمیت مذهب شیعه در ایران در قالب پیوند شاه الهی- غازی، رزمنده پرشور شیعی- صوفی تقویت شد. این نظامیان به سبب نقش آفرینی نظامی در پیکارهای شاه اسماعیل (907-930ه.ق./1501-1524م.) با خاندان های حکومتگر، حکام داخلی و سلسله های حکومتی رقیب مانند عثمانیان و اوزبکان و تلاش در استقرار، تثبیت و تداوم حکومت صفوی به امتیازات گوناگونی در این حکومت دست یافتند؛ و پس از خاندان سلطنتی در جایگاه دوم هرم اجتماعی و ساختار قدرت قرار گرفتند. هدف این پژوهش، بررسیِ جایگاه و امتیازات نظامیان قزلباش در حکومت شاه اسماعیل اول، به روش توصیفی- تحلیلی و براساس داده های منابع کتابخانه ای است. اساس بررسی بر این پرسش قرار دارد که عامل تعیین کننده جایگاه و امتیازات نظامیان قزلباش در حکومت شاه اسماعیل صفوی چه بوده است. مفروض پژوهش بر توان نظامی و پشتوانه قبیله ای نظامیان به عنوان عامل تعیین کننده تأکید دارد. یافته های پژوهش نشان داده که اساس قدرت شاه اسماعیل به حضور و قدرت نظامیان قزلباش مربوط می شد. نقش های گوناگون این نظامیان در عرصه نظامی گری، مناسبات داخلی، حکومت ایالات، لَلگی شاهزادگان و حتی در عرصه روابط خارجی که نشان از تکثر وظایف و مسئولیت های نظامیان در این دوره داشت، جایگاه و دامنه نفوذ آنان را در حکومت شاه اسماعیل افزایش داد و به مقامات اصلیِ حکومت راه یافتند.
۱۴۷.

Review Paper: Luristan during the first Millennium B.C.

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۲, Issue ۱ - Serial Number ۵, June ۲۰۲۳ 69 - 92

کلید واژه ها: Luristan First Millennium B.C Assyrian Text Inscription Annals

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۱۱۸
Luristan is located in the Central Zagros Chains and it plays an important role in the events of the first millennium BC. Therefore, archeological and historical studies of this region lead to a better understanding of the events and the role of Lorestan in this period. The purpose of this research is to investigate the role of Lorestan in the first millennium BC based on historical and archeological sources. This research was done with a descriptive-analytical method with a historical approach. The Results show According to the Assyrian documents, Greek and Roman sources an ethnic group lived in the Zagros Mountains. Their land more probably was bigger than the administrative borders of Lruistan. Presumably, it should be somewhere between the Greater Media and Susa or Chaospes River. Luri is the common language of these peoples in this area.
۱۴۸.

از فرارود به طبرستان: پیوستگی فتح اسلامی در جبهه شمالی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال ۱۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۷۰

کلید واژه ها: ماوراءالنهر طبرستان فتوحات دوره اموی و عباسی اوضاع سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷ تعداد دانلود : ۱۳۸
یکی از دلایل گرایش اعراب مسلمان برای فتح ماوراءالنهر و خوارزم این بود که آنان در اوایل فتوحات قادر به فتح طبرستان نبودند و چون متوجه شدند که ازطریق فرارود، چینی ها با طبرستان در ارتباط هستند و نیز، حضور ترکان در نواحی شمال شرق طبرستان و جنوب خوارزم تا ماوراءالنهر سختی فتوحات را دوچندان می کند،بر آن شدند تا به جهت ممانعت از پیشروی چینیان و ترکان ،ناحیه سوق الجیشی طبرستان را تصرف کنند. ولی شرائط جغرافیایی این خطه همچون: صعب العبور بودن، متراکم بودن جنگل ها و باتلاقی بودن منطقه، رطوبت بالا و بارندگی های مداوم و نیزمقاومت اهالی ،کار فتح را دشوار می کرد. این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای، درصدد است تا به این پرسش پاسخ دهد که فرایند تصرف مناطق شمال و شمالشرق فلات ایران بر اساس چه فرایندی رخ نمود؟ مطالعات نشان میدهد که با توجه به تهدید نفوذ اقوام غیرمسلماندر مناطق استراتژیک ایران و ضرورت اتصال نواحی مفتوحه به خط سیر فتوحات و تاکید بر تمامیت ارضی ایران، خلافت اسلامی از طریق اعزام نیروهای متعدد و جلب اهالی مناطق هدف، توانست نواحی فرارود و طبرستان را تقریباً در یک بازه زمانی متقارن به تصرف درآورد . هرچند، با وجود لشکرکشی های امویان، ثمره استیلای طبرستان را عباسیان به دست آوردند و سرنوشت این خطه را به خراسان و ماورالنهر گره زدند.
۱۴۹.

بررسی تطبیقی روایت های صفوی و عثمانی در واقعۀ بازپس گیری تبریز (1012ق. / 1603م.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۴ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 51 - 78

کلید واژه ها: تبریز صفویان عثمانی ها تاریخ نگاری بازپس گیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰ تعداد دانلود : ۲۱
شهر تبریز بعد از حدود هجده سال و نیم که در تصرف امپراتوری عثمانی بود، با اقدام نظامی شاه عباس اول صفوی بازپس گرفته شد. این مدت، طولانی ترین زمانی بود که شهر تبریز تحت تسلط دولت عثمانی ماند و اولین و آخری باری بود که طی یک معاهده رسمی به قلمرو کشور متخاصم منضم گردید؛ چراکه قبل و بعد از این تاریخ نیز اشغال نظامی از سوی عثمانی ها را تجربه کرده بود/کرد. این واقعه در منابع صفوی به نوعی، و در منابع عثمانی به نحوی دیگر روایت شده است. این تحقیق، بررسی تطبیقی این دو روایت به عنوان یک نمونه از اختلاف و شباهت تاریخ نگاری از یک واقعه در دو جبهه رقیب است. شیوه تنظیم مقاله توصیفی تحلیلی است و به روش کتابخانه ای، با مراجعه به آثار ایرانی و عثمانی فراهم آمده است.
۱۵۰.

الگوی اسکان اعراب مسلمان در ایران و بازتاب آن در زمین داری و مناسبات ملکی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 169 - 189

کلید واژه ها: اسکان اعراب در ایران مناسبات ملکی قواعد ملکی مالکیت زمین در ایران زمین داری اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲ تعداد دانلود : ۶۰
با ورود اعراب مسلمان به ایران در پی فتوح اسلامی، اسکان آنها از نظر مکان یابی، ارتباط و تعامل آنها با بومیان ایرانی اهمیت به سزائی یافت. مهاجرت اعراب به ایران در سده نخست اسلامی، در مسئله مالکیت زمین و نحوه بهره برداری و اداره آن تحولات عمیقی به وجود آورد که در برخی موارد با با سنت های ملکی ایران و یا موازین فقهی اسلام مطابق بود، امّا در بسیاری موارد در تضّاد با این اصول شمرده می شد. پرسش اصلی مقاله این است که اسکان اعراب فاتح در ایران چه تحولاتی در مناسبات زمینداری و حقوق مالکیت زمین به وجود آورد؟ برای پاسخ به این پرسش به شیوه تبیین داده های تاریخی پرداخته شده و دستاورد این پژوهش نشان می دهد که اعراب در سه قرن نخست اسلامی، برای جاری کردن قواعد شرع اسلام در سنت ها و قوانین ملکی ایران تلاش زیادی به کار بستند، اما چالش های بسیاری نیز پیش روی خود داشتند و این چالش ها تا قرن های بعد ادامه یافت.
۱۵۱.

ساخت یابی برنامه توسعه در ایران عصر پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اقتصادی سال ۱۲ پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 215 - 238

کلید واژه ها: برنامه توسعه عصر پهلوی جامعه شناسی تاریخی کنشگر - ساختار ساخت یابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳ تعداد دانلود : ۵۳
تجربه ایرانیان در دوران معاصر با مفهوم توسعه پیوند خورده است. این مفهوم که در قرن بیستم رواج یافت، تاثیر زیادی بر ساختارها، فرایندها و رویکردهای اندیشه ای به جای گذاشته است. در ایران نیز با روی کار آمدن حکومت پهلوی، مفهوم توسعه مبتنی بر الگوهای نظری مختلف، در جهت گذار ایران از جامعه سنتی به جامعه صنعتی به کار گرفته شد. اما علیرغم اجرای 5 برنامه توسعه، جامعه عصر پهلوی دچار بحران ها، گسست ها و شکاف های عظیمی شد که نتیجه آن در انقلاب سال 1357 نمود یافته است. ازاین رو، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به چگونگی ساخت یابی برنامه های توسعه اجرا شده در ایران عصر پهلوی و کارکرد آن در روند توسعه ایران است. این پژوهش با رویکرد جامعه شناسی تاریخی صورت خواهد گرفت. به این معنا هم به بستر تاریخی رویدادها و هم به ساختارها و فرایندهایی که بر اساس الگوی نظری توسعه شکل گرفته است، توجه خواهد شد. علاوه بر آن به تعامل دوسویه کنشگر-ساختار در این صورتبندی خواهیم پرداخت. مطالعه حاضر بر آن است که برنامه های توسعه پیش از انقلاب، به دلیل تضادهای موجود در سطح نظری و کنشگران نتوانست به ساخت منسجم دست پیدا کند و در بستر تاریخی نیز امکان ساخت یابی گفتمان توسعه و تثبیت معنایی و مفهومی آن مهیا نشد.
۱۵۲.

مقدمه ای تحلیلی در حفاظت و مرمت بناهای تاریخی از منظر تاریخ اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال ۱۳ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۲۵) 277 - 309

کلید واژه ها: تاریخ اجتماعی مرمت میراث فرهنگی حفاظت و مرمت تاریخ فرهنگی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷ تعداد دانلود : ۴۶
بیان مسئله:  خلقِ آثار ارزشمندِ هنری و معماری را در هر جامعه ای بخش مهمی از کنش هایِ فرهنگی اجتماعی محسوب می شود. اقدامات حفاظتی و مرمتیِ احتمالی در این آثار نیز به تبعِ آن، می تواند کنشی فرهنگی و اجتماعی باشد. عموماً امر حفاظت ومرمت از آثار و بناهای تاریخی را در ساحتی انسان گرا و مدرن مورد نقد و بررسی قرار می دهند اما می توان نمونه هایی از این دست کنش های فرهنگی اجتماعی را در بستر تاریخ و دوره پیشامدرن یافت که از منظر هدف اگر نه به تمامی، در بخش های عمده ای با این رویکرد تطابق دارد.روش پژوهش:  بر همین اساس و با جستاری توصیفی -تحلیلی و با نظرداشت رویکرد تاریخ اجتماعی برخی از نمونه های موجود و پاره ای از کنش های مضبوط در منابع تاریخی را مورد واکاوی قرارداده ایم. پرسش اصلی این پژوهش آن است که نگهداری و مرمت بنا های تاریخی به عنوان یک کنشِ فرهنگی اجتماعی  چگونه در ساحت تاریخ اجتماعی می تواند تحلیل گردد؟ پاسخ به این پرسش، از آن جهت اهمیت می یابد که اقدامات حفاظتی و مرمتی، نه الزاماً کنشی مدرن بلکه رفتاری فرهنگی، اجتماعی است که در برخی موارد با نیات سیاسی و دینی رخ داده و بخش هایی از زیستِ اجتماعی و فرهنگی مردم در جامعه پیشامدرن در ایران را روشن و قابل تحلیل می سازد.نتیجه: ضمن اثبات جاری بودن فرهنگِ توجه به بناهای تاریخی در طول زمان، به دلایل مختلف ازجمله؛ ارزشمندی، علقه های ملی و دینی و باورهای فرهنگی و اجتماعی و خواست ه ای سیاسی، این فرهنگ در پدیداری نوعی آگاهی و سپس ایجاد کنش های اجتماعیِ حفظ ومرمت، و در برخی موارد نیز تخریب آثارتاریخی و فرهنگی با همان دلایل مؤثر بوده است.          
۱۵۳.

اقتصاد و معیشت عمومی ایران در سال 1325ﻫ.ق، با اتکا بر تحلیل محتوای روزنامه صبح صادق(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۳۴ 85 - 113

کلید واژه ها: ایران معیشت اوضاع اقتصادی یومیه صبح صادق قیمت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۳ تعداد دانلود : ۱۰۸
روزنامه « یومیه صبح صادق » بعد از صدور فرمان مشروطیت و در زمان مجلس اول شورای ملی، به صاحب امتیازی «مرتضی قلیخان مؤیدالممالک فکری» به چاپ رسیده است. او به علت مخالفت با استبداد محمدعلی شاه، اقدام به چاپ روزنامه یومیه صبح صادق کرد و از حکومت بر مازندران و عراق عجم دست کشید. پژوهش زیر در پی آن است که با تحلیل محتوای این روزنامه، به اوضاع اقتصادی و معیشت عمومی ایران در سال 1325 ﻫ.ق بپردازد. روزنامه با جزئیات به مشکلات و اوضاع رایج اقتصادی در سال 1325 ﻫ.ق پرداخته است. با تحلیل محتوای روزنامه یومیه صبح صادق می توان به درک درستی از وضعیت معیشت و مشکلات اقتصادی مردم ایران در آن روزگار رسید. در این روزنامه اخباری دقیق و دست اول از مذاکرات و مصوبات نخستین مجلس شورای ملی، قیمت کالاها و خدمات عمومی و دیگر شاخص های اقتصادی وجود دارد. پرسش اصلی پژوهش حاضر آن است که اوضاع اقتصاد و معیشت عمومی ایران در سال 1325 ﻫ.ق، با اتکا بر داده های اطلاعاتی روزنامه صبح صادق چگونه بوده است؟ مدعای اصلی آن است که تحلیل محتوای این روزنامه می تواند به فراهم آوردن اطلاعاتی دست اول از اوضاع اقتصادی ایران در این مقطع مهم تاریخی بینجامد. با بررسی این روزنامه به تورم برخی کالاها، مشکلات تحصن کارکنان، عدم موفقیت طرح تأسیس بانک ملی دست می یابیم و تصویری منطبق با اوضاع آن دوران را به دست می آوریم و روشن می شود که اوضاع اقتصادی، نابسامان و مردم گرفتار مشکلات معیشتی بسیاری بوده اند، و قیمت برخی کالاهای اساسی افزایش داشته اند. با توجه به ماهیت موضوع، این پژوهش در حیطه تحقیقات بنیادی نظری قرار دارد و روش به کاربرده شده در آن، توصیفی تحلیلی است و از تکنیک های تحلیل محتوا در دسته بندی موضوعات و بسامد واژگان استفاده شده است. شیوه گردآوری داده ها کتابخانه ای است.
۱۵۴.

An investigation of Sassanian stamps in the National Museum of Iran

نویسنده:
منبع: Journal of Archaeology and Archaeometry, Volume ۲, Issue ۲ - Serial Number ۶, August ۲۰۲۳ 43 - 53

کلید واژه ها: Sassanian Period Seal Stamps Motifs Symbolic

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶ تعداد دانلود : ۷۰
Among the archaeological documents, seals and seal impressions are of special importance because the symbols and designs therein represent much of a country's customs, practices, customs, and beliefs, as well as aspects of its history. It shows rituals, religion, philosophy, and art as well as administrative and social management over the centuries. This motif has its roots in the ancient civilization of Iran and is sometimes influenced by the neighboring nations. These portable data have caused the spread of culture and art to other lands for the sake of use in business exchanges, administrative letters, and political relations. The introduction of seals and the study of inscriptions carved and motifs on them can help us to know some of the unknown aspects of ancient Iranian culture and civilization and introduce us to the intellectual world of this period. The main goal of this article is related to the documentation of stamp seals of the Museum of Ancient Iran and the interpretation of the symbols engraved on them.
۱۵۵.

مقاومت در برابر سیاست رفع حجاب دولت رضاشاه؛ مطالعه موردی: عدم همراهی قشر متوسط جدید آذربایجان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۵۷) 69 - 82

کلید واژه ها: دولت پهلوی منع حجاب زنان مقاومت ها قشر کارمند آذربایجان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰ تعداد دانلود : ۷۸
مقاله حاضر مقاومت های شکل گرفته در برابر سیاست منع حجاب را در دوره رضاشاه بررسی و به صورت موردی نارضایتی و عدم همراهی قشر متوسط جدید شاغل در ایالت آذربایجان دوره رضاشاه پهلوی را مطالعه می کند. ضرورت مطالعات این چنینی، ناظر بر اهمیت طراحی نوع سیاست های دولت و نظام سیاسی در عرصه های فرهنگی جامعه و به ویژه مناطق قومی کشور و اتخاذ استراتژی های پیشبرد آنهاست. رویکرد این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است و از شواهد برگرفته از مطالعه اسناد تاریخی بر جای مانده از آن دوره، برای تحلیل دلایل مقاومت یکی از عاملان اجتماعی مؤثر در فرایند منع حجاب استفاده شده است. هدف از این مطالعه، یافتن پاسخ این پرسش است که چه عواملی زمینه را برای همراهی نکردن کارکنان و مأموران دولتی آذربایجان در اجرای سیاست منع حجاب در این منطقه قومی فراهم کرد؟ نتایج به دست آمده نشانگر آن است که عوامل و مؤلفه های مختلفی به شکل گیری مقاومت مردم و اقشار مختلف منطقه آذربایجان ازجمله قشر متوسط جدید آن در برابر تغییر یاد شده انجامید که ازجمله آنها به تلقی تضاد آن طرح با فرهنگ جاری، فقدان باور نیاز به اجرای آن، کوتاهی در ایجاد همخوانی بین رفع حجاب زنان آذربایجان با هنجارها، ارزش ها و عناصر فرهنگ بومی و محلی مردم، بی اعتنایی کارگزاران دولتی به هنجارها و عناصر فرهنگ بومی و محلی مردم، بهره گیری از شیوه های تبلیغی و ترویجی مختلف برای اشاعه منع حجاب در بین اقشار مردم آذربایجان بدون فراهم کردن زیرساخت های فرهنگی-اجتماعی لازم، اصرار دولت برای پیشبرد سیاست منع حجاب با توسل به الزام و اجبار و...، اشاره می شود.
۱۵۶.

آغاز نامه وقایع نگاری های اسلامی قرون نخستین اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال ۱۴ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۳۶ 25 - 51

کلید واژه ها: تواریخ عمومی آغاز تاریخ بینش دینی نگرش غیردینی نخستین بشر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴ تعداد دانلود : ۳۷
در یک نگاه به تواریخ عمومی قرون نخستین اسلامی، یعنی آثار تألیف شده در دو برهه نیمه دوم قرن 3 و نیمه اول قرن 5 هجری نکته ای که به چشم می آید، نقطه آغازین این تاریخ هاست. تواریخِ عمومی محدوده زمانی نخست همچون کتاب های تاریخ دینوری ، تاریخ یعقوبی و تاریخ طبری ، اگرچه به نظر می رسد که آغازِ تاریخِ خود را از بحث زمان شروع می کنند و نه خلقت یا حتی نخستین انسان، ولی از دیده آنان، آغاز زمان و تاریخ با خلقت حضرت آدم شروع می شود؛ بنابراین، نگارشِ تاریخ را با روایتِ داستانِ خلقتِ حضرت آدم به عنوان نخستین انسان به تعبیر قرآن کریم و البته سایر ادیان ابراهیمی آغاز می کنند؛ و آثار دوره زمانی دوم، تواریخی همچون تجارب الامم ، تاریخ ثعالبی و تاریخ گردیزی روایت تاریخ را با داستان نخستین پادشاهان ایرانی برطبق خداینامه های ایرانی آغاز می کنند. برای یافتن دلایل این امر، یعنی چرایی تفاوت سبک مورخان در آغاز تاریخ هایشان طی انجام یک مطالعه تطبیقی میان این آثار و با بررسی احوال و آثار تاریخ نگارانه این مورخان در دو بحث جداگانه از طریق روش توصیفی تحلیلی به این نتیجه رسیدیم که مورخان دوره نخست به دلیل داشتن بینش دینی نسبت به تاریخ و با هدف استفاده از آن در خدمت دین و شریعت، تاریخ هایشان را با نظر به روایات اسلامی آغاز می کنند اما مورخان دوره بعد با داشتن نگاه غیردینی و عمل گرایانه نسبت به تاریخ و استفاده از آن در راستای اندیشه و اعمال سیاسی مرسوم تاریخ خود را با داستان نخستین فرمانروایان ایرانی شروع می کنند.
۱۵۷.

واکاوی منازعات اهل حدیث با امامیه در مقوله «جامعه سازی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ 23 - 52

کلید واژه ها: اهل حدیث امامیه کارکرد حدیث جامعه سازی خلفای عباسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹ تعداد دانلود : ۵۹
متوکل (232-247 ق) دو سال پس احراز مسند خلافت، از اندیشه معتزله رخ برتافت و روی به اهل حدیث نهاد و تمامی امور دینی حکومت را به اهل حدیث واگذار کرد. با این رویداد، ضمن حکومتی شدن اندیشه اهل حدیث و سلطه آنان بر ساختار اندیشه دینی، نوعی از داد و ستد فکری- سیاسی میان خلیفه و اهل حدیث شکل گرفت. در این شرایط، امامیه که با انتقال کانون امامت به سامرا مواجه شده بود، در برابر خود شبکه محدثان نقل گرایی را می دید که ضمن شکل دهی به جامعه ی جدید دینی، اعتقاداتشان، پهلو به معارف شیعه می زد. این مقاله در پی پاسخ به چگونگی این رخداد و بازکاوی آن در مفهوم «جامعه سازی» و به عبارتی ساخت جامعه ای نو، آن هم متناسب با فهم خود از آموزه های دینی است. کوشش تحقیق پیش رو، واکاوی تعامل و نزاع های اهل حدیث و امامیه با روش توصیف و تبیین داده های حدیثی-تاریخی و بر اساس نظریه ی «تعامل سیاسی-فرهنگیِ دین و قدرت در عصر دوم عباسی» می باشد. یافته های پژوهش حکایت از تکاپوی جریان اهل حدیث برای جامعه سازی، با تعابیر جدید از مفاهیمی مانند «سواد اعظم»، «جامعه اسلامی» و «دین حداکثری» دارد که اندیشه اهل حدیث را پشتیبانی و تایید می کرد. امامیه نیز با بهره گیری از پردازش حدیث، تبیین حدیث و شرح شبکه امامت شیعی، به کارزار این رویداد فرهنگی رفت. 
۱۵۸.

ارزیابی درمان زردشدگی کاغذهای تاریخی با استفاده از شستشو و عوامل کاهنده(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهه باستان سنجی سال ۹ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۷)

کلید واژه ها: کاغذ تاریخی زردشدگی سفیدگری شستشو عوامل کاهنده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳ تعداد دانلود : ۴۵
کاغذ با هر درجه کیفی، در طول زمان زرد می شود و اکسایش سلولز یکی از مهمترین دلایل شکست زنجیره است. اکسایش سلولز سبب تشکیل گروه های جاذب نور و در نتیجه زردشدگی کاغذهای تاریخی می شود. شستشو با آب خالص می تواند سبب خروج برخی محصولات تخریب رنگی از ساختار کاغذ و روشن تر شدن رنگ کاغذ شود. همچنین سفیدگری با عوامل کاهنده می تواند با احیاء کروموفورهای جاذب نور در کاغذ، سبب بی رنگ شدن آنها و در نتیجه افزایش روشنایی و سفیدی کاغذ شود. در این تحقیق، تغییرات ایجاد شده در خصوصیات ظاهری و ساختاری کاغذ تاریخی پس از استفاده از شستشو با آب خالص و عوامل احیا کننده بوروهیدرید سدیم و دی تیونیت سدیم ارزیابی شده است. این دو ماده کاهنده، در صنعت کاغذ سازی، جهت سفیدگری خمیر چوب استفاده می شوند. نمونه کاغذ تاریخی با آزمون های رنگ سنجی، طیف سنجی مادون قرمز، سنجش pH و فلورسانس اشعه ایکس تعیین مشخصه شده اند. با توجه به نتایج تجربی، استفاده از عامل کاهنده منجر به افزایش روشنایی و کاهش زردی، پایداری الیاف و جوهر و همچنین افزایش pH کاغذ (به ویژه نمونه تیمار شده با سدیم بوروهیدرید) می شود. در نتیجه تیمار با عوامل کاهنده نشان دهنده کارایی بیشتر در مقایسه با آب مقطر است.
۱۵۹.

شهریار ایرانی و جایگاه مردمی حکومت در باور ابوحنیفۀ دینوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال ۵۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ 63 - 80

کلید واژه ها: ایران ایرانشهر شاه حکومت فره ایرانی فره شاهی ابوحنیفه دینوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷ تعداد دانلود : ۱۱
با تأملی در اسطوره ها و البته برهه هایی از تاریخ ایران، چنین به نظر می رسد که اهتمام به مردم و اعتنای به دادگری در جهت مصالح رعیت، در تکوین نظام قدرت و جایگاه مشروع پادشاهان سهم به سزایی داشت و فرّه ایرانی، موجبات فرّه شاهی را فراهم می آورد. شاه تا زمانی که در کنار مردم و مردم مدار بود از فرّه مندی و اقتدار لازم برخوردار بود. در این نگاه، پیدایش نهاد شاهی، برآیند کنش و جمعِ آرای مردمی بود و نظام قدرت ماهیتی عرفی و در ادامه هاله قدسی داشت. اقبال جمعی ساکنان ایرانشهر به شاه دادگر و خردمند در مانایی قدرت او مؤثر بود و اِدبار و بغضِ مردمی نیز در زوال جایگاه او، سهمی اثرگذار داشت. بر این اساس، نوشتار حاضر با رویکرد توصیفی- تحلیلی، ضمن بررسی جایگاه مردمی حکومت و کارکرد نهاد شاهی در ایران، این مسئله را در بینش تاریخ نگارانه ابوحنیفه دینوری مورد تأمل قرار می دهد. براساس انگاره های ایرانی در تاریخ نگاری ابوحنیفه دینوری، به نظر می رسد مورخ مذکور، به عنوان یکی از پیشگامان تاریخ نگاری اسلامی، با ابتنای به ضرورتِ اعتنای به مردم از سوی حاکمان، مناسبات جامعه و حکومت را رخدادگویی کرده است. دینوری در وجه اسطوره ای، هم نوایی جامعه و حکومت را به نحوی تبیین می کند که جایگاه مردمی و وجاهت عرفی- قدسی حکومت در آن مبرهن است. افزون بر آن در ساحت تاریخی نیز انگاره های هم گرایانه قابل توجهی در تاریخ نگاری خود ارائه می دهد.
۱۶۰.

وضعیت سیاسی اقتصادی ایالت آسورستان شاهنشاهی ساسانی با مرکزیت مدائن و ارتباط آن با فتح اعراب (651- 590م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال ۱۱ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 53 - 68

کلید واژه ها: ساسانیان آسورستان وضعیت سیاسی اقتصادی اعراب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴ تعداد دانلود : ۲۰
انتخاب همیشگی تیسفون در ایالت آسورستان به عنوان پایتخت توسط شاهنشاهان ساسانی، نشان از اهمّیت این منطقه در نظام کشورداری آنها داشت. ساخت شهرهای جدید و توسعه ی زیرساخت های شهری، مانند سازه های آبی و گسترش کشاورزی توسط ساسانیان در این ایالت، گویای توجّه ویژه به نقش سیاسی اقتصادی شهرهای آسورستان است. بدین ترتیب بررسی وضعیت سیاسی اقتصادی این منطقه بویژه در نیم قرن پایانی سلطنت ساسانیان، که سرانجام به سقوط این سلسله انجامید، حایز اهمیت است. این پژوهش با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و روش توصیفی تحلیلی، به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که وضعیت سیاسی اقتصادی ایالت آسورستان با مرکزیت مدائن بر سقوط و فتح آنجا بدست اعراب مسلمان چه تأثیری داشته است؟ یافته های پژوهش نشان می دهند که در اثر جنگ های مختلف، بیماری هایی مثل طاعون و سیل، قسمت های حیاتی سیستم آبیاری ساسانیان ویران شد و در نتیجه ی کاهش درآمدهای دولت و همزمان با زوال اقتصادی، نیروی نظامی شاهنشاهی نیز رو به انحطاط گذاشت. از سوی دیگر، تغییر ترکیب جمعیتی ایالت با کوچاندن اقوام یا در اثر تغییر دین مردم، تأثیرات منفی در مقاومت ایرانیان داشت و بسیاری از اهالی شهرها و در رأس آنها دهقانان، برای بهبود وضع معیشت یا حفظ امتیازات خود، ناچار به مصالحه و همکاری با اعراب شدند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان