درخت حوزه‌های تخصصی

یکی از عرصه های نوظهور فعالیت رسانه های خبری جریان اصلی، حضور در زیست بوم جدید رسانه ای یعنی شبکه های اجتماعی مجازی است. خبرگزاری صداوسیما نیز از این قاعده مستثنا نیست و برای رقابت با سازمان های خبری رقیب ملزم به حضور و فعالیت مطلوب در این زیست بوم است. در این پژوهش بر آنیم تا مؤلفه های مؤثر بر فعالیت خبرگزاری صداوسیما در شبکه های اجتماعی را شناسایی کنیم. برای رسیدن به این مهم با استفاده از روش دلفی و بهره مندی از آرای 22 نفر از صاحب نظران که به صورت هدفمند انتخاب شدند در سه راند متغیرهای مؤثر در فعالیت خبرگزاری صداوسیما شناسایی شدند. تأسیس تحریریه ویژه، اتخاذ سیاست های حمایتی، بازیگری فعال، ترویج متقابل، درج تیک آبی، سئو کردن صفحات، تجاری کردن اکانت، گزارشگری منبع باز، استفاده از قالب های کاربرپسند، زمان شناسی انتشار خبرها، رفع محدودیت های زمانی و مکانی، توجه به پرسونای کاربران و هشتگ گذاری مناسب برخی از مهم ترین متغیرهای مورد اجماع کارشناسان بود که در قالب چهار مقوله؛ تولید (11 گویه)، توزیع و انتشار (9 گویه)، جذب و مشارکت (23 گویه) و سیاست گذاری و مدیریت (6 گویه) تفکیک شدند. بر این اساس متغیرهای دو  حوزه تولید و  مشارکت کاربران بیشترین فراوانی و توافق را بر اساس آرای صاحب نظران داشتند؛ بنابراین به نظر می رسد توجه به این متغیرها برای فعالیت مطلوب خبرگزاری صداوسیما در زیست بوم جدید رسانه ای راهگشا باشد.

مفهوم قدرت نرم در علوم انسانی به منظور توصیف قابلیت برای نفوذ غیرمستقیم بر رفتار سایر مجموعه ها از طریق ابزارهایی متفاوت با قدرت سخت بکار می رود. در سطح ملی، قدرت نرم، توانایی های یک کشور در بکارگیری ابزاری است که بر دیگر رفتارهای موجود تأثیر بگذارد. این ابزارها می توانند از حوزه های فرهنگی پدید آیند. سینما در جایگاه رسانه ای فراگیر و عامه پسند به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای فرهنگی در حوزۀ قدرت نرم محسوب می شود. از سویی دیگر هویت مقاومت مفهومی است که در تبیین رابطۀ نوعی از هویت و قدرت استفاده می شود. هویت مقاومت هویت کنشگرانی هست که در شرایطی قرار دارند که از طرف منطقِ سلطه بی ارزش شناخته می شوند. از این رو هدف اصلی هویت مقاومت ساخت هویت دفاعی در مواجهه با نهادهای سلطه و تقویت حد و مرزها و خطوط تمایز است. در این پژوهش ابتدا مفهوم جنگ نرم از منظر جوزف نای و هویت مقاومت از منظر مانوئل کاستلز تشریح می شود. سپس در ادامه با مطالعه سیر تاریخی سینمای فلسطین، چگونگی تبدیل سینما به هویت مقاومت و ابزاری برای قدرت نرم در این کشور تحلیل می شود. پژوهش با بررسی دوره های مختلف سینمای فلسطین نشان می دهد که چگونه هویت فلسطینی ابتدا از ابزار سینما برای مقاومت در برابر قدرت سخت بهره می گیرد و در ادامه به واسطه موفقیت های فیلمسازان فلسطینی در عرصه های بین المللی، سینمای فلسطین به ابزاری برای قدرت نرم تبدیل می شود.

در این مقاله با اتکاء به مبانی و قواعد «نظام ارتقای کیفیت» و با نگاهی به فعالیت ها و تولیدات در سپهر رسانه ای کشور؛ فرایند و چالش های این حوزه بررسی و تحلیل شده و بر شناسایی شبکة مسائل اصلی موجود در مراحل ایده پردازی، طراحی، تولید و انتشار آثار و محصولات رسانه ای، تأکید شده است. هدف این تحقیق؛ واکاوی نقش و عملکرد نظام ارتقای کیفیت در حوزة فعالیت ها و تولیدات رسانه ای کشور بوده و رفع چالش های اساسی این حوزه و سازوکارهای بهبود آن، استخراج و توصیه شده است. این تحقیق با روش پژوهش «مطالعة موردی» که از راهبردهای کیفی مورد استفاده در مطالعات مدیریت و نظام ها می باشد، با بهره گیری از ابزار مصاحبه برای بررسی عمیق شرایط خاص «فعالیت های رسانه ای» و بایسته های «نظام ارتقای کیفیت» سامان یافته است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که؛ روابط و فرایند فعالیت های رسانه ای، روابطی است که هنوز هم در عرصه هایی به طور مشخص و معناداری بر پایة استقلال فرهنگی استوار نیست و در این میان رعایت نظام مند فرایند ارتقای کیفیت «فعالیت ها و تولیدات رسانه ای» نقش عمده و زیربنایی در تعالی فرهنگی کشور خواهد داشت.

هدف این مقاله شناخت وضعیت ساختاری تیزرهای تبلیغاتی پخش شده از سیمای جمهوری اسلامی ایران از طریق مقایسه تعدادی از تیزرهای ایرانی با تیزرهای منتخب جشنواره های بین المللی تبلیغات است به نحوی که با انتخاب هر تیزر ایرانی یک تیزر منتخب با موضوعی مشابه انتخاب شده است و از سوی دیگر تیزرهای منتخب مغایرتی با آیین نامه پخش آگهی های تلویزیونی صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران ندارند. سپس با استفاده از الگوی سلبی و کاودری ابتدا هر تیزر را براساس واحد نما در قالب جدول سازه تشکیل شده از میزانسن و رمزگان فنی قرار داده و در ادامه با طی سطوح دیگر این الگو یعنی مخاطب، روایت، رده بندی، عوامل تولید به تجزیه و تحلیل قیاسی هر دو دسته تیزر پرداختیم. یافته های تحقیق نشان دهنده تفاوت در عناصر ساختاری دو دسته تیزر مورد بررسی همچون تصویر، صدا، نحوه استفاده از واژگان، بازیگر و نظام های نشانه ای است که در نتیجه بیانگر ضعف ساختاری تیزرهای تجاری ایرانی مورد بررسی است. 

درمطالعات نظری تلویزیون نوعی دسته‌بندی بسیار «عام» به نام برنامه‌های «کمیک» یا «خنده‌آور» وجود دارد. دراین دسته‌بندی بسیار عام، برنامه‌های متفاوتی قرار گرفته است که از نظر محتوایی بعضی می‌توانند هزل گونه، کنایه‌دار یا... باشند. دسته‌بندی برنامه‌های خنده‌آور تلویزیونی براساس ژانرهای مختلف و مشخصه‌های ساختاریشان است نه براساس موضوع طنز‌آمیز، هزل‌گونه یا کنایه‌إار داستان. دراینجا سعی می‌شود چنین برخورد آکادمیکی ارایه شود. برنامه‌های خنده‌آور تلویزیونی در اشکال گوناگونی ارایه می‌شود، بعضی برنامه‌های خنده‌آور تلویزیونی ریشه در (Slap-Stick) دارند که انواع پیشرفته آن حتی به شکل «صامت» به‌وسیله بی‌بی‌سی(BBC)و تمیز(Themes)تهیه‌شده‌است. نوع دیگر برنامه‌های خنده‌آور، ظهور کمدین در صحنه و خنداندن مخاطبان از طریق لطیفه‌گویی است. دراین نوع برنامه‌ها گاه اشکال فیزیکی نیز که شباهت زیادی به دلقک بازی‌های سیرک دارد، استفاده می‌شود. اما یکی از اشکال نسبتا موفق و فراگیر برنامه‌های خنده‌آور درتلویزیون استفاده از یک گروه کمدین برای اجرای تکه‌های کمیک،کاملا مجزا و بدون ارتباط با یکدیگر است. مثلا مانتی پایتان(Monty Paythan) که یکی از انواع بسیار موفق این نوع برنامه‌هاست حتی از گرافیک و نقاشی متحرک نیز استفاده می‌کند.دراین نوع آخر، پرده‌های نمایشی «بی‌ربط» از طریق «هنرپیشگان ثابت» و«سیاست حاکم بر برنامه‌»به یکدیگر ربط داده می‌شوند اماهیچ کدام از اینها موفق‌ترین ژانر خنده‌آور تلویزیونی نیست. دراین مقاله سعی می‌شود این شکل مهم ارایه طنز در تلویزیون بررسی شود.

در این مقاله تلاش شده است تا با استفاده از درس ها و فرامین قرآن کریم، نگاه انتقادی به مبانی علم ارتباطات، به ویژه در حوزه ارتباطات انسانی، تبیین شود. در این زمینه تحقیقات بسیار کمی صورت گرفته است و نسخه دقیقی درباره نگاه به ارتباطات انسانی وجود ندارد. در نگاه قرآنی بالاترین هدف در مسئله ارتباطات توّجه به خدا، رضایت او، دلدادگی و اخلاص در مقابل اوست. از این رو هرگونه ارتباطی که موجب پیدایش و تقویت پیوندهای اجتماعی برای رساندن جامعه به قرب الهی باشد، موردپسند قرآن است و هرگونه ارتباطی که موجب دوری جامعه از پرستش و عبودیت خداوند متعال شود، نکوهش شده است. بنابراین لازم است که هر نوع تماس و ارتباط بین انسان ها متناسب با هدف نهایی کل عالم، و براساس دستورات دینی و قرآنی، شکل گیرد. در مقاله حاضر با استفاده از روش اسنادی/ کتابخانه ای، و تکمیل نتایج حاصل از مطالعه به روش مصاحبه عمیق، سعی شده است گامی در این مسیر برداشته شود.

با ظهور رسانه های جدید، مصرف نه تنها در جهت تأمین نیاز، استفاده و استعمال، بلکه به عنوان پدیده ای معرفت شناختی اهمیت یافت. در دوران معاصر و پس از ظهور رسانه ها و آشکارگی تفاوت طبقات و اطلاع از زیست دیگری، مصرف به عنوان پدیده ای نشانه شناختی در جهت تأمین نیاز هویتی معرفتی افراد نقش ایفا کرد. در عصر شبکه های اجتماعی، این نقش آفرینی با مصرفِ محتوای برساخت شده توسط دیگری، عمیق تر شد و رابطه اپیستمولوژیک سوبژه و ابژه، به دلیل یکپارچگی فاعل شناسا و متعلق شناخت بر هم خورد. در این سیر، هر امری در جهان مجازی، تغییر ماهیت داد و مصرفی شد. مصرفی شدن امور، یعنی دورریزشدن، منقضی شدن و از بین رفتن آن ها. پرسش اینجاست که وضعیت هنر در این دوران چگونه است؟ با نگاهی مبنایی به آراء هایدگر و سپس به آثار متقدم ژان بودریار نظیر جامعه مصرفی و پل زدن آن با آثار متأخر وی نظیر هوش شر: معاهده شفافیت و نظرافکندن به آراء متفکران عصر شبکه های اجتماعی می توان چنین گفت که هنر نیز مانند تمام امور دیگر، به یک پدیده مصرفیِ صرف در شبکه های اجتماعی بدل شده و رابطه خود را با حقیقت و واقعیت از دست داده است. حیرت آور اینکه در این دوره و به نحو عمیقی، در این زمینه تحقیقات دچار اختلال شده، چراکه پژوهش، خود به مثابه عنصر مصرفی و کارکردی بدل شده است.

رسانه ملی به عنوان رسانه ای پرمخاطب، تاثیراتی گسترده بر فرهنگ مصرف مخاطبین خود دارد. از این رو لازم است طی فرایندی تاثیرات محتمل تولیدات این رسانه، پیش از تولید مورد شناسایی قرار گرفته و اقدامات مقتضی در جهت کنترل و کاهش تاثیرات نامطلوب و تقویت تاثیرات مطلوب صورت گیرد که به این فرایند، اثرسنجی گفته می شود. به منظور اثرسنجی محتوای تولیدات، در گام نخست باید به طراحی چارچوب اثرسنجی اقدام نمود. لذا این پژوهش به دنبال ارائه چارچوب اثرسنجی برنامه های رسانه ملی بر فرهنگ مصرف است. چارچوب اثرسنجی پژوهش حاضر، در قالب بازبینه ی(چک لیست) اثرسنجی ارائه شده است. برای این منظور در ابتدا الگوی تاثیرات محتوای رسانه معرفی و سپس با روش تحلیل مضمون، ابعاد فرهنگ مصرف با توجه به منابع دینی و لاتین ارائه گردید. سپس با استفاده از روش دلالت پژوهی، فهرست اولیه نقاط قابل بررسی که تاثیرات محتمل محتوای رسانه بر فرهنگ مصرف است، تولید گردید. این فهرست اولیه شامل 51 نقطه قابل بررسی بود که با توجه به مراحل پیشنهادی استافل بیم در طراحی بازبینه، در چهارده طبقه و سه کلان طبقه دسته بندی و سپس تشریح گردید و کابرد و اعتبار آن مورد تایید قرار گرفت. در پایان این پژوهش نیز به فرایند پیشنهادی اجرای اثرسنجی با محوریت بازبینه اشاره گردید. اثرسنجی برنامه های رسانه ملی با محوریت بازبینه ی تولیده شده ی این پژوهش، می تواند تنبه مدیران، برنامه سازان و ناظران تولید در رسانه ملی را نسبت به تاثیرات محتوا بر فرهنگ مصرف بیشتر نموده و به آنان در کاهش تاثیرات نامطلوب و تقویت تاثیرات مطلوب یاری رساند.

بررسی درس ها و فرامین قرآن در حوزه ارتباطات انسانی به ویژه در زمینه فعالیت های رسانه ای و تعامل رسانه ها با مخاطبان، از جمله مواردی است که کمتر به آن پرداخته شده است و نسخه دقیقی درباره شیوه های رفتاری رسانه وجود ندارد. در تحقیق حاضر تلاش شده است به بیان دستورالعمل قرآن درباره حقیقت گویی و لزوم مراعات دقیق آن در امر ارائه پیام از سوی رسانه ها پرداخته شود. قرآن همه پیام آورانش را به حق گویی و دوری از خیانت در امانت (پیام) توصیه کرده است و مصلحت اندیشی های بی مورد را درست نمی داند. کلام خدا و همه رسولانش بر حق استوار است و از این آموزه حتی برای رضایت عده ای و همراه شدن آنها با دین خدا، کوتاه نمی آیند. رسانه ها و صاحبانشان نباید به خاطر مصالح شخصی و گروهی و ترس از خدشه دار شدن موقعیت ظاهری اجتماعی سیاسی خود از گفتن حق چشم بپوشند و طبق هوا و هوس مردم یا گروهی خاص سخن بگویند.

دومین اجلاس جهانی«تلویزیون برای کودکان»، از نهم تا سیزدهم مارس 1998 در لندن، بیش از 1300 گوینده رادیو تلویزیونی، تهیه کننده، نویسنده، سیاستگذار، تنظیم کننده، معلم، پژوهشگر و مصرف کنندگان مختلفی را از 74 کشور جهان به خود جلب کرد، که ریاست این اجلاس به عهده آناهوم، مدیر برنامه های کودکان تلویزیون بی‌بی‌سی،بود.

تلویزیون به عنوان نهادی فرهنگی، سیاسی، اجتماعی در مواجهه با تحولات فناوری دیجیتال، دچار چالش های زیادی شد. رویکردهای خوش بینانه به فناوری های دیجیتال که با نظریه های جبرگرایی و بازیگرمحوری فناوری تقویت می شد؛ در تعامل با نظریه اقتصاد سیاسی نئولیبرال و فردگرایی، با ایجاد چالش های مفهومی رسانه قدیم و جدید، تلویزیون و پساتلویزیون، تلویزیون جمعی و تلویزیون فردی؛ افول پارادایم مخاطب اکثریت را برای تلویزیون مطرح کردند و درنهایت، سیستم توزیع خطی و پخش گسترده تلویزیون را به دلیل ظهور پدیده همگرایی به چالش کشیدند. این مقاله درصدد ارزیابی پاسخ های تلویزیون ایران به این چالش ها است. این تحقیق کیفی با روش سندپژوهی و انجام مصاحبه نیمه ساختاریافته و نمونه گیری هدفمند با هشت نفر از خبرگان و تحلیل مضمون، چالش های تلویزیون ایران، همچون همگرایی، رقابت با رسانه های جدید عرضه محتوا و قانون گذاری را بیان می کند و با بررسی پاسخ های تلویزیون ایران همچون اصلاحات ساختاری، راه اندازی کانال های موضوعی و سرگرمی، توسعه تولید در پلتفرم های جدید، این مطلب را بیان می کند که تلویزیون در اکوسیستم رسانه ای ایران کماکان تأثیرگذاری وسیعی بر عموم مردم کشور (ملت) دارد و پیوند عمیقی با مفهوم وحدت و امنیت ملی دارد و تحولات فناوری دیجیتال منبعث از تجربه غربی و امریکایی الزاماً در سایر کشورها کاربرد ندارد و باید به عوامل بومی و شرایط کشوری همچون ایران توجه نمود.

در حالی که سازمان های پخش گسترده[1] در حال گذار از آنالوگ به دیجیتال مجبور به صرف هزینه های گزافی هستند، سرویس دهنده های جدید با استفاده از زیرساخت های جدیدی چون مخابرات سیار، مدم های DSL، فیبر نوری و شبکه های کابلی با ارائه محیط های جدید، مخاطبین را به سوی خود جلب کرده و دنیای مربوط به خود را هر روز بیشتر از دیروز تحدید می کنند. مخاطبینی که تا دیروز سرویس های محدودی آنان را راضی می کرد، امروز سرویس های متنوعی را درخواست می کنند و راضی نگاه داشتن آنان مشکل تر از گذشته می باشد. رقابت شدید میان بازیگران صحنه، هر روز مرزهای جدیدی را تعریف می کند و هشیاری و برنامه ریزی دقیق تری را طلب می کند. در این بین آنان که پیش از یک تقاضا از سوی مخاطبین، برای پاسخ گویی به آن اندیشیده و فناوری لازم را به خدمت گرفته و پرسنل خود را آماده کرده اند قادر به ادامه حیات بوده و در صحنه باقی می مانند، و آنانی که بی توجه به روند تغییر در فناوری تنها امروز را می بینند در تنگنای چالش با تغییرات پرسرعت هر روز محدودتر از دیروز به حیات خود ادامه داده تا بالاخره در رقابت شدید میدان را به رقبا تسلیم خواهند نمود. آن چه سازمان ها، شرکت ها و دولت ها به آن نیازمند هستند، داشتن یک مسیرنمای فناوری است. به طوری که قادر باشند قبل از وقوع یک تغییر و قبل از تأثیر ناشی از یکفناوری جدید، آمادگی لازم را ایجاد و قادر به مدیریت شرایط جدید باشند. با روش های مطرح مانند سناریو نویسی و آینده نگاری از مرز پیش بینی گذشته و خود نسبت به تعریف شرایط در هر مقطع پرداخته و به تعبیری آینده را خود بسازند <br clear="all" /> 2. broadcasters