درخت حوزه‌های تخصصی

تفسیر و علوم قرآن

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی ادبیات عرب تاریخ اسلام و سیره تصوف و عرفان اسلامی تفسیر و علوم قرآن حدیث و علوم حدیث علوم غریبه فقه و اصول گروه های ویژه منطق، فلسفه و کلام اسلامی
ترجمه قرآن تفسیر قرآن علوم قرآنی
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین
فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۷۴۱ تا ۱٬۷۶۰ مورد از کل ۱۳٬۴۰۳ مورد.
۱۷۴۱.

واکاوی مبانی نقد الحدیثی علامه طباطبایی در تفسیر المیزان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سراج منیر سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۳۹ 65 - 97

کلیدواژه‌ها: نقد حدیث روایات تفسیری تفسیر المیزان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۳ تعداد دانلود : ۱۱۵
استناد به روایات یکی از منابع اصیل برای مفسر است، اما مفسران در شیوه بهره گیری از این منبع، دیدگاه و عملکرد متفاوتی داشته و هر کدام به نوعی از روایات استمداد کرده اند که البته بسیاری از آنان در این زمینه دچار لغزش شده اند. علامه طباطبایی با مطرح کردن «بحث های روایی» در تفسیر المیزان، درصدد سنجش اعتبار و تعیین صحت و سقم روایات تفسیری و همچنین نقد نظرات مفسران در استفاده از این میراث بوده و با به کارگیری مبانی و ملاک های نقد الحدیثی به طور مفصل به بررسی و نقد اجتهاد مفسران در زمینه به کارگیری روایات پرداخته و موارد فهم نادرست، اجتهاد نارسا و ضعف های موجود در روایات تفسیری را با دلایل مستند و مستدل بیان کرده است. البته نویسنده ارزیابی های علامه پیرامون نقد روایات و بررسی نظر مفسران را نیز مورد قضاوت و سنجش قرار داده و میزان اعتبار نظرات انتقادی ایشان را ذکر و موارد قوت و ضعف دیدگاهش را بیان کرده است.
۱۷۴۲.

واکاوی مفهوم «حشر أعمی» در آیه 124 سوره طه

نویسنده:
منبع: تفسیرپژوهی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۳ 265 - 245

کلیدواژه‌ها: حشر أعمی قیامت محشور سوره طه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۸ تعداد دانلود : ۱۸۵
مسأله حشر، از ویژگی های مهم جهان آخرت است که آیات بسیاری از قرآن به این مسأله اختصاص پیدا کرده و در آن حالات مختلف حشر انسان ها بیان شده است. یکی از آن ها، حشر به صورت از دست دادن بینایی (حشر أعمی) است که مربوط به انسان های بی توجه از یاد خدا است. خداوند می فرماید: « وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَهً ضَنْکًا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ أَعْمَى » (طه/ 124) پیرامون «حشر أعمی»، نظرات گوناگونی مطرح شده است. پژوهش حاضر بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیل و با ابزار کتابخانه ای به بررسی و تحلیل این موضوع بپردازد؛ نتایج حاصل نشان می دهد با توجه به سیاق آیه 24 سوره طه، مراد از حشر أعمی، از دست دادن حس بینایی ظاهری یعنی از دست دادن بینایی چشم سر است که از جانب خداوند متعال، عذابی برای بی توجهان از یاد خدا و آیات شریفش است. کور دلی نتیجه اعراض از یاد خداوند و نابینایی حس باصره است. این حس (فقدان بینایی ظاهری)، شامل همه گناهکاران نمی گردد بلکه مختص به گروهی است که از یاد خدا روی گردان شده و آیات الهی را به دست فراموشی بسپارند.
۱۷۴۳.

نقد آرای تفسیری درباره نظریه تمثیل در آیه میثاق

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ 47 - 66

کلیدواژه‌ها: تفسیر تمثیلی زبان نمادین زبان حال آیه میثاق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳ تعداد دانلود : ۱۶۱
آیه 172 سوره اعراف از پیمان و میثاقی که خداوند از فرزندان آدم در موطن ویژه ای گرفته، حکایت دارد.این نوشتار با بررسی نظریه تمثیل در این آیه و بیان دلائل این نظریه به این نتیجه دست یافته است که حمل آیه بر بیان واقعیت دست کم با ظاهر پنج فقره از آیه شریفه، مخالفت دارد؛ امّا تمثیل انگاری آن با این برداشت که آیه مربوط به فطرت انسان است، به مراتب از دیگر نظرات استوارتر خواهد بود زیرا دلالت ظاهری آیه بگونه ای نیست که عدول از آن جایز نباشد، بلکه در صورت وجود دلیل یا قرینه ای برخلاف، باید از ظاهر متن دست کشید و به مفاد آن دلیل و قرینه ملتزم شد؛ اگر آیات دیگر قرآن را در کنار آیه میثاق و آیه فطرت قرار داده و طبق روش تفسیر قرآن به قرآن، همگی را یک جا مورد مطالعه قرار دهیم، درستی احتمال یاد شده آشکارتر خواهد شد؛مفاد مجموع این آیات، آن است که آفرینش انسان بگونه ای است که با اندکی تأمل در نظام آفرینش و هستی خویش، بر وجود خداوند اذعان می کند
۱۷۴۴.

روند تاریخی فهم مفسران از آیه 34 سوره نساء

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 117 - 142

کلیدواژه‌ها: تاریخ تفسیر آیه 34 سوره نساء خانواده حقوق زن تأثیر گفتمان بر تفسیر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۵ تعداد دانلود : ۱۱۸
برخی آیات قرآن کریم در بعضی دوره های تاریخی مورد توجه خاص مفسران قرار گرفته، یا نگاه مفسران به آن ها در طول تاریخ دچار تحولاتی شده است. از جمله این آیات آیه 34 سوره نساء است که به بحث قَوّام بودن مردان بر زنان می پردازد. با توجه به مطرح شدن بحث های حقوق زنان هم چون گفتمانی جدید در دوران معاصر، پی گیری آراء تفسیری درباره این آیه از سده های متقدم تا کنون می تواند نشان دهنده روند تغییرات نگاه مفسران در تفسیر این آیه و تأثیر تحولات اجتماعی و گفتمان جدید بر تفسیر قرآن باشد. در این مطالعه با استفاده از تحلیل تطبیقی تاریخی، بخش نخست این آیه را بررسی خواهیم کرد. بنا داریم نشان دهیم که مفسران معاصر در حرکتی برخلاف مسیر متقدمان در تفسیر آیه، سبب نزول یادشده برای آیه را نقد، قوّامیت را محدود، دامنه برتری های مردان بر زنان را مشخص، و متقابلاُ حتی برخی برتری های زنان بر مردان را نیز در مقام تعدیل بحث مطرح کرده اند. چنآن که خواهیم دید، حجم تفسیر ارائه شده توسط معاصران از این آیه بسیار بیش تر از متقدمان است؛ امری که نشان می دهد تمرکز آن ها بر این آیه و تلاش شان برای پاسخ به برخی سؤالات، با توجه به گفتمان دوره معاصر درباره زنان است.
۱۷۴۵.

بازنمود رویداد حرکت فعل «ذَهَبَ» در قرآن کریم: رویکردی شناختی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی و فرهنگ اسلامی سال چهارم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیایی ۱۵) 93-118

کلیدواژه‌ها: قرآن کریم زبان شناسی شناختی الگوی واژگانی شدگی استعاره مفهومی فعل حرکتی ذهب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۹ تعداد دانلود : ۲۴۳
حرکت، مفهومی اولیه، جهانی و پیچیده است که در زبان های گوناگون، با عناصر روساخت متفاوتی بازنمایی می شود. مطالعات تالمی در واقع شروع مطالعات زبان شناسی شناختی در موضوع حرکت محسوب می شود؛ تالمی روابط نظام مند میان روساخت ها و ژرفﹾ ساخت های زبانی را تبیین نموده است. مقاله حاضر به بررسی مفهوم سازی فعل حرکتی ذَهَبَ در قرآن بر مبنای الگوی واژگانی شدگی تالمی پرداخته است.پیکره پژوهش حاضر56آیه مشتمل بر ماده«ذَهَبَ»است که از این تعداد، 48 روساخت فعل «ذَهَبَ» مشاهده شد و پس از تحلیل داده ها در بافت قرآنی، 28 نمونه استعاری و 20 مورد غیراستعاری و به معنای حرکت فیزیکیِ رفتن کشف شد. در مرحله بعد بسامد و نحوه کاربست مؤلفه های رویداد حرکت استخراج و نقش آن در بهبود و تدقیق تفسیر آیات قرآن مشخص شد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که تمامی چهار مؤلفه اصلی رویداد حرکت و دو مؤلفه فرعی در گزاره های مورد مطالعه وجود دارد و بالاترین بسامد در میان مؤلفه های اصلی، مربوط به مؤلفه مسیر وجزءحرکتی(20مورد)سپس مؤلفه پیکر/زمینه(19مورد)و در مؤلفه های فرعی، سبب(13مورد) است. یکی دیگر از نتایج مقاله حاضر، تبیین وقوع بسط معنایی در روساخت مشترک مفهوم «رفتن» در قالب مفاهیم«برطرف شدن»،«نابود شدن» و «مردن» است.
۱۷۴۶.

سبک شناسی سوره تکویر

نویسنده:
منبع: پژوهش های نوین در آموزه های قرآن و سنت سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۵ 117-136

کلیدواژه‌ها: قرآن سبک شناسی تفسیر بلاغت قرآن کریم سوره تکویر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۹ تعداد دانلود : ۵۹۷
پژوهش حاضر بر اساس سبک شناسی به بررسی آواشناسی و ساختارهای صرفی و نحوی و بلاغی سوره تکویر می پردازد. موسیقی آیات سوره تکویر دارای نظم شگفت انگیز است و ارتباط بسیار دقیق با معانی و مقاصد آیات دارد همنشینی واژه ها، نظام آوایی و معنایی این سوره متن زیبای ادبی را به وجود آورده است. هم چنین انتخاب واژه های به کار رفته در جملات و عبارت های سوره تکویر به گونه ای هدف مند است که هر واژه با ساختار صرفی اش در جایگاه خود در جمله قرار گرفته است. به علاوه، کلمات نیز دارای فصاحت و عاری از عیوب بلاغی می باشد. در سوره تکویر چیدمان کلمات و عبارات و نظم و موسیقی آنها، با معنا و مفهوم آیات، متناسب و هماهنگ است، به طوری که با خواندن آن می توان تصویر برخی از حوادث را در آستانه قیامت و بعد از آن دریافت کرد.
۱۷۴۷.

دورنمای رستاخیز در آموزه های قرآن و ادیان غیر ابراهیمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۲ 315 - 338

کلیدواژه‌ها: دورنما (منتظر) رستاخیز آموزه های قرآن کریم ادیان غیر ابراهیمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۰ تعداد دانلود : ۸۴
از دیرباز اقوام بشر و ملل و نحل مختلف به این سؤال پاسخ های متفاوت و حتی متضاد داده اند: برخی را عقیده بر آن بوده است که مرگ نیستی کامل است و انسان به کلی معدوم می شود. بعضی به تناسخ قائل شدند و گفتند ارواح آدمیان پس از مرگ (فناناپذیری روح) به بدن جانور یا انسان گیاه، جامدات وارد شده و به زندگی خود در همین جهان ادامه می دهد، و جمعی کثیر که اغلب از سرچشمه تعالیم پیامبران سیراب شده اند جهانی دیگر را باور داشته اند و به پاداش و مجازات نیکوکاران و بدکاران معتقد بوده اند. فلاسفه و حکما نیز بر حسب نحله ها و مذاهب و مذاق های خود آراء و افکار گوناگونی در این زمینه اظهار کرده و به سخنان در قالب استدلال و بیان فلسفی یا عرفانی پرداخته اند، و آنانی که زندگانی را محدود و محصور به همین حیات دنیوی انگاشته اند در حقیقت مردمان سطحی نگر و عامی و طرفداران طرز فکر ماتریالیسم بوده و هستند.
۱۷۴۸.

بازخوانی فرضیه ثبوت با فرضیه تکامل انواع و ارتباط آن با رویکرد قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ 137 - 162

کلیدواژه‌ها: نقد داروین تکامل انواع قرآن انسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳ تعداد دانلود : ۸۸
تبیین رابطه علم و دین نزد بسیاری از اندیشمندان از اهمیت خاصی برخوردار است؛ گرچه بسیاری از نزاع ها فقط دامنگیر مسیحیت است، ولی پاره ای از دستاوردهای علمی باورهای مشترک سایر ادیان را نیز به چالش خوانده است. مانند مدعیات داروین درباره خلقت انسان که منشأ او را نه از خاک، بلکه از حیوان انسان نما می داند و تقریباً فرایند خلقت را کاملاً به شکلی دیگر تقسیر می نماید می تواند چالشی برای ادیان آسمانی محسوب گردد. متأسفانه تا کنون تحقیق جامعی درباره نظر قرآن نسبت به نحوه خلقت موجودات زنده نشده است؛ تا معلوم شود که آیا قرآن، خلقت را دفعی می داند یا تدریجی و تکاملی؟ در این مقاله- به فراخور مجال- به تبیین فرضیه تکامل انواع و نقد اصول و تعارضاتی که بین علم و دین از فرضیه داروین و پیروانش گمان شده است و راه حل ارائه شده برای رفع تعارض آن با تکیه بر دیدگاه صاحبنظران پرداخته شده است به هر شکل مسأله تعارض علم و دین با پیدایش داروینیسم صور مختلفی گرفت که پژوهشگران در آن تأملات گوناگونی دارند در این میان مدعای این نوشتار آن است که اثبات یا عدم اثبات آن را نمی توان با قاطعیت به قرآن نسبت داد.
۱۷۴۹.

بررسی طلقا از دیدگاه احادیث و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ 345 - 369

کلیدواژه‌ها: اسلام احادیث روایات طلقا ابوسفیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۶ تعداد دانلود : ۸۹
پژوهش حاضر در صدد بررسی طلقا از دیدگاه احادیث و روایات است. از این منظر پس از بسط فضای مفهومی موضوع، به بررسی بحث طلقا خواهد پرداخت. مطابق با مستندات موضوعی ارائه شده در این پژوهش، روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، کتابخانه ای می باشد.یافته های تحقیق حکایت از آن دارند که اولاً طلقا به کسانی مانند ابوسفیان ، معاویه و عموماً اهل مکه گفته می شود که پس از فتح مکه، مسلمان شدند و سپس رسول اکرم(ص) آن ها را آزاد کرد، ثانیاً فتوحات ایران و اسلام عاملی شد بر نفوذ هرچه بیش تر گروه طلقا در سیاست و خلافت که گسترش این گروه پیامدهای فراونی در پی داشته است. آنچه ضرورت و اهمیت این مقاله را نشان می دهد این است که بررسی این موضوع سبب خواهد شد تا با مراجعه به منابع مختلف و دارای اعتبار علمی، دروغ ها و برخی برچسب های نامناسب که از سوی دشمنان به اسلام و پیروان آن نسبت داده می شود، آشکار گردد و تفاوت خالص و ناخالص مشخص گردد.
۱۷۵۰.

تأثیر وضعیت بدن بر کمال نفس از دیدگاه قرآن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: قرآن شناخت سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۵) 27-44

کلیدواژه‌ها: بدن نفس تأثیر بدن بر نفس کمال نفس ویژگی ها و عملکرد بدن روابط بدن با خارج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۱۹۷
بدن انسان تأثیرات مختلفی بر نفس او می گذارد. این تأثیرات گاهی بر حرکت نفس در مسیر تعالی و رشد تأثیر می گذارد. ازاین رو بررسی این تأثیرات در جهت برنامه ریزی فردی و اجتماعی برای کمال بشریت، امری حیاتی محسوب می شود. به خصوص بررسی این مسئله از منظر کتاب آسمانی اسلام اهمیت ویژه ای دارد. این مقاله آیات قرآن را با همین رویکرد و با روش تفسیر موضوعی مورد مطالعه قرار داده و نشان داده است که ویژگی ها و عملکرد بدن و نیز روابط بدن با خارج، چه نقشی را در جهت تقویت و کمال نفس ایفا می کند. بررسی آیات نشان می دهد امور یادشده از جهت فراهم کردن زمینه برای ابتلائات، تنبهات، وارد شدن در دایره تکالیف، مقدمیت در عبادات و امثال آن، تأثیرات چشمگیری در رشد نفسانی انسان دارند.
۱۷۵۱.

بررسی تفسیری سازوکارهای درونی تأثیر نظارت خدای متعال در پیشگیری از کجروی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۴۴ 81-104

کلیدواژه‌ها: نظارت اجتماعی نظارت خدا پیشگیری از کجروی نظارت عاطفی نظارت ارزشی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۹ تعداد دانلود : ۳۲۲
تحقیق حاضر به دنبال کشف دیدگاه قرآن کریم درباره سازوکارهای درونی اثرگذاری نظارت خدای متعال بر رفتار انسان در پیشگیری از کجروی است. حاصل تحقیق ، شناسایی پنج سازوکار اثرگذاری نظارت خدا است: آثار درونی تقویت، حیا، خشیت، نظارت عاطفی و نظارت ارزشی. برخی از آیات قرآن کریم کارکرد این سازوکارها را ارتقا می بخشد که ازجمله می توان به تأکید بر قطعیت تشویق و تنبیه، تأکید بر وابستگی همه جانبه انسان به خدا، تقویت میزان دلبستگی به خدا، یادآوری نظارت و قدرت خدا و ویژگی های آن اشاره کرد. همچنین برخی از دستورالعمل های عبادی قرآن در ارتقای اثرگذاری این نظارت، مؤثر است؛ دستورالعمل هایی مانند امر به اقامه نماز، ذکر کثیر، قرائت قرآن، دعا و درخواست نیازها از خدای سبحان. روش به کاررفته در این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی است که قابلیت دارد تا به فهمی از آیات برسد که در علوم اسلامی و اجتماعی از روایی برخوردار باشد.
۱۷۵۲.

بازخوانی تفسیر سوره مائده با تکیه بر کلیدواژه های آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 43-56

کلیدواژه‌ها: آیات 3 ، 55 و 67 مائده آیات ولایت تفسیر سوره مائده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۷ تعداد دانلود : ۳۷۳
آیات 3، 55 و 67 سوره مائده در موضوع ولایت است. بازخوانی تفسیری سوره مائده با محوریت این آیات بیانگر آن است که آیات ولایت تنها به سه آیه این سوره محدود نمی باشد، بلکه تمام آیات این سوره با نگاهی آسیب شناسانه در راستای تبیین و توضیح مسأله ولایت است. بیان موضوعاتی چون وفای به میثاق ها و کیفر نقض پیمان ها، بیان نعمت های عظیم الهی و عقوبت ناسپاسان، طرح آیاتی در باب حبط، ارتداد، کیفر مرتدین، غلو و زیاده گویی در باب پیشوایان دینی، قصه پسران آدم و طرح موضوع مبعوث شدن دوازده رهبر آسمانی در بنی اسرائیل و اخذ میثاق برای آن، همه به نوعی با موضوع ولایت مرتبط هستند و هر یک از این عناوین در بردارنده انذاری بر امت اسلام است تا قدر نعمت عظیم ولایت را بدانند و مانند امت های پیشین به عقوبت کفران نعمت گرفتار نشوند.
۱۷۵۳.

قرائات و ترجیح و اختیار تفسیری آن از نگاه نسفی در تفسیر مدارک التنزیل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۲ 225-242

کلیدواژه‌ها: قرائات ابوالبرکات نسفی تفسیر مدارک التنزیل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۳ تعداد دانلود : ۲۶۲
ابوالبرکات نسفی از مفسران قرن هشتم در تفسیر خود؛ مدارک التنزیل و حقائق التأویل، ضمن تکیه به قراء سبعه، از قراء عشره، مانند: یعقوب و خلف و از قاریان شاذ، مانند: حسن و أعمش نقل نموده و در این میان بعضی از قرائت های منسوب به ابوحنیفه مانند قرائت موضوع را ذکر می کند، همانطور که به قرائت های صحابه مانند ابن مسعود و ابن عباس نیز استناد جسته است. نسفی در بین قرائات متواتر مطابق دیدگاه اهل سنت قرائت عاصم را بر قرائت مکی، بصری و نافع ترجیح می دهد . نسفی سه نوع ترجیح را در تفسیر مدارک التنزیل به کار گرفته است و بر ترجیحات خود بر قواعد و معیارهای عربی، بلاغی و سیاقی اعتماد کرده و برای اختیار و ترجیح قرائات، به هفت معیار تکیه نموده است. او ضمن نادیده گرفتن صحت قرائت که نقل و تواتر آن است، بعضًا قرائات شاذ را بر متواتر ترجیح داده است.
۱۷۵۴.

بررسی و نقد انتقادات ذهبی بر تأویلات شیعه با تأکید بر آرای آیت الله معرفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۴۰ 5 - 27

کلیدواژه‌ها: آیت الله معرفت التفسیر و المفسرون بطن و تأویل ذهبی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۷ تعداد دانلود : ۲۷۴
بطن و تأویل آیات قرآن، از دیرباز یکی از مسائل بحث برانگیز و مورد توجه اندیشمندان بوده که حجم گسترده ای از روایاتِ ذیل آیات را به خود اختصاص داده است. تطبیق بخش عمده ای از روایات بر امامت، دوستان و دشمنان آن ها در تأویلات شیعه، دستاویز برخی مخالفان شده است؛ ذهبی از جمله نویسندگان منتقدِ معاصر اهل سنت در کتاب «التفسیر و المفسرون»، شیعه را به تأویلات ناصحیح و افراطی آیات بر اهل بیت(ع) درراستای تحمیل آرائشان بر قرآن، متهم نموده که آیت الله معرفت از شخصیت های بارز معاصرِ قرآن پژوهی شیعه کتاب «التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب» را درراستای نقد و پاسخ به ذهبی در دفاع از شیعه نگاشته است. این پژوهش در راستای انتقادات ذهبی بر تأویلات شیعه، با تبیین مفهوم صحیح بطن و تأویل، و یافتن ضوابط صحیح در تبیین لایه های درونی قرآن، به بررسی و نقد اتهامات ذهبی با تأکید بر آرای آیت الله معرفت پرداخته است. یافته های حاصل از پژوهش این است که تفاوت نگرش ذهبی در تبیین ماهیت بطن و تأویل، منجر به انتقاداتی بر تأویلات شیعه شده و آیت الله معرفت در پاسخ به این انتقادات، باتوجه به جاودانگی و جهان شمولی قرآن، بطن را همتای تأویل، مفهوم عامی دانسته که با الغای خصوصیات از آیه، قابل انطباق بر مصادیق نوظهور است. تطبیق مفهوم عام بر مصادیق مختلف مطابق با معیارهای صحت تأویلی است که مورد قبول ذهبی نیز می باشد.
۱۷۵۵.

ارزیابی رویکرد تأویلی نصرحامد ابوزید در فهم آیات الاحکام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تفسیری سال یازدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۴۳ ۲۱۵-۲۳۴

کلیدواژه‌ها: آیات الاحکام نصر حامد ابوزید ضابطه مندی تأویل

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۴۰۷
حامد ابوزید از نواندیشان معاصر معتقدست که راه زنده ماندن پیام قرآن، تأویل است. از دیدگاه وی، آیات الاحکام باید به صورت عصری تأویل شود؛ از سیر تکوین احکام در عصر نزول، پیامی حاصل می شود که با استفاده از آن می توان احکام عصری را به دست آورد. از آنجا که هر فهمی از قرآن باید ضابطه مند باشد، بررسی ضابطه مندی تأویل ابوزید ضروری می نماید. هدف پژوهش حاضر، پی گیری ضابطه مندی در مؤلفه های تأویل ابوزید؛ مبانی هرمنوتیکی، روش و معیار تأویل است. مطابق نتایج پژوهش، برخی عوامل موجب بی ضابطگی تأویل می شود: در مبانی، غفلت از قصد مولف، اعتقاد به تاریخمندی فهم و ...؛ در روش، خوانش پذیری پیام حاصل از سیر تکوین احکام و در معیارها، عصری بودن و مطابقت با پیام حاصل از سیر تکوین احکام. البته دو معیار پیوند معنا با فحوا و توجه به بافت های مختلف کلام، خوانش افراطی متن را مهار می کنند.
۱۷۵۶.

بازخوانی انتقادی شبهات و تردیدها درباره توحید مصاحف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه معارف قرآنی (آفاق دین) سال یازدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۴۱ 151 - 184

کلیدواژه‌ها: مصاحف عثمانی توحید مصاحف عثمان صحابه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۷ تعداد دانلود : ۲۹۱
یکی از مباحث گسترده در حوزه تاریخ قرآن، بحث کتابت و جمع آن است. بیشتر دانشوران اسلامی علی رغم پذیرش نگارش قرآن در روزگار پیامبر، پیدایش مصحفی واحد و رسمی را به دوران عثمان بازگردانده اند. اهمیت پرداختن به مصاحف عثمانی، واکاوی اعتبار و بررسی تردیدها و شبهات آن به جهت از میان رفتن اکثر مصاحف رایج عصر صحابه، موافقت صحابه و اهل بیت(ع) با توحید مصاحف و رواج نسخه های تدوین شده عثمانی تا عصر حاضر، دو چندان خواهد شد. مخالفت صحابه، وجود اغلاط، اختلاف و تغییر مصاحف عثمانی و اختلاف مصاحف صحابه با این مصاحف از جمله شبهات قابل توجه در این عرصه است. بیشتر این شبهات از سوی محققان جدید مسلمان و غیرمسلمان به عنوان بازپژوهی در روایات و گزارشات موجود با رویکردی تاریخی القا شده که اعتبار مصاحف عثمانی و در نهایت نسخ موجود از قرآن را مورد خدشه قرار می دهد. این مقاله با رویکردی انتقادی و شیوه توصیفی تحلیلی، ضمن گزارش این شبهات، به نقد و بررسی هر یک از آن ها می پردازد. یافته-های این مقاله نشان می دهد که از آنجایی که مخالفت افرادی همچون ابن مسعود برگرفته از غرایضی خاص بوده، اغلاط و اختلافات مصاحف عثمانی با ارسال قاریان به همراه مصاحف جبران شده، ادعاهای این اندیشمندان بی اساس بوده و در آن همه جانبه نگریسته نشده است.
۱۷۵۷.

واکاوی واقعه میقات بنی اسرائیل با تأکید بر مفهوم و مصداق آیه 155 سوره اعراف

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۴ 63-83

کلیدواژه‌ها: آیات میقات بنی اسراییل قرآن واکاوی إهلاک حیات برزخی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۴ تعداد دانلود : ۳۵۹
جریان «میقات بنی اسرائیل» در قرآن، مبحثی پر دامنه میان مفسران اسلامی است. از مسائل مهم در این زمینه، بررسی مفهوم و مصداق فراز «أ تهلکنا بما فعل السفهاء» (اعراف/ 155) است. بیش تر مفسران عبارت «أ تهلکنا» را به حضرت موسی (ع) نسبت داده، آن را به عذاب و عقاب تفسیر کرده اند؛ اما با توجه به موارد استعمال مشتقات «إهلاک» در قرآن و نیز با لحاظ سیاق و آیات همگون، به نظر مفهوم و مصداق دقیق تری می توان برای عبارت مورد بحث جست وجو کرد.جستار حاضر بر آن است، با روش توصیفی تحلیلی، ضمن نقد آرای مفسران، دلایل و شواهد تفسیر برگزیده را تبیین نماید. پژوهش پیش رو به این نتیجه می انجامد که «إهلاک الاهی» در عرف قرآن به معنای «عذاب و مرگ بدفرجام» است و این معنا با وضعیت حضرت موسی (ع) در جریان میقات بنی اسرائیل هماهنگ نیست؛ بلکه تطبیق عبارت «أ تهلکنا» بر گفت وگوی برگزیدگان بنی اسرائیل با خداوند پس از صاعقه مرگ، با «حقیقت قرآنی إهلاک» سازگارتر می نماید.از پیامدهای کلامی این بحث می توان به تأیید سخن گفتن خداوند با صاعقه زدگان بنی اسرائیل در عالم برزخ و دنیا، امکان احتجاج با بنی اسرائیل در پی این مکالمه و نیز زدودن ابهام از مسائلی چون امکان رجوع به دنیا در صورت «إماته» نه إهلاک اشاره کرد.
۱۷۵۸.

تبیین جهان شمولی امر به معروف و نهی از منکر بر پایه آیات قرآن

نویسنده:
منبع: الاهیات قرآنی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۴ 121-140

کلیدواژه‌ها: قرآن تفسیر جهان شمولی امر به معروف نهی از منکر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶ تعداد دانلود : ۵۳۸
یکی از آموزه هایی که قرآن کریم مردم را به آن فراخوانده است امر به معروف و نهی از منکر است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با مراجعه به آراء مفسران قرآن در پی آن است که جهان شمولی امر به معروف و نهی از منکر و نیز آثارجهانی آن را مورد بررسی قرار دهد. سؤال اصلی پژوهش این است که آیا امر به معروف و نهی از منکر و آثار آن تنها شامل امت اسلامی می باشد یا در تمام ادیان جریان دارد.یافته های پژوهش حاضر نشان داد که این اصل، ریشه در فطرت انسان ها دارد و در میان اقوام گذشته و ادیان پیش از اسلام نیز وجود داشته است مانند: مذمت امت های گذشته، نفرین حضرت داود و عیسی (ع)، و مذمت قرآن نسبت به احبار و رهبان اهل کتاب، توصیه لقمان به فرزندش در عمل به این اصل.هم چنین اطلاق آیاتی که با خطاب «ای انسان» به این فریضه فراخوانده است جهان شمولی آن را نشان می دهد.عمل به این اصل و ترک آن برخی پیامدهایی فراگیر و جهان شمول دارد. به عنوان مثال: «تعالی جامعه»، «نجات از عذاب عمومی الاهی» و «نجات از خسران حتمی». همان طور که «دچار شدن به لعنت خدا و انبیاء»، «عذاب سخت جهنم» و «شریک بودن در جرم مجرمان»، ازجمله آثار عمومی ترک این واجب الاهی است.
۱۷۵۹.

مسئله جنسیت در رویکرد معرفت شناسانه ملاصدرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۵ بهار ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۹۹)

کلیدواژه‌ها: جنسیت معرفت شناسی عقلانیت مراتب تعقل فرایند کسب معرفت حکمت صدرایی ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۱ تعداد دانلود : ۴۱۱
در فلسفه اسلامی بطور عام و حکمت متعالیه بطور خاص، مسئله جنسیت بصراحت مورد توجه قرار نگرفته است. اما بر اساس مبانی فلسفه اسلامی و از لابلای آثار فیلسوفان میتوان به آراء ایشان در اینباره و تفسیرهای گوناگونی از این موضوع دست پیدا کرد. هدف این مقاله، نشان دادن نسبت میان عقل و جنسیت بر اساس حکمت صدرایی است و اینکه آیا زن و مرد در ادراک عقلانی سهم یکسانی دارند یا بین این دو تفاوت وجود دارد؟ طبق نظر ملاصدرا بنیادیترین ویژگی انسان، عقلانیت، بخصوص عقل نظری است و زن و مرد از حیث داشتن قوه تعقل یکسان هستند؛ بدین معنا که بین زن و مرد ذاتاً و طبیعتاً در برخورداری از عقل تفاوتی وجود ندارد. ملاصدرا تصریح میکندکه رسیدن به مرتبه تعقل یعنی از قوه به فعلیت رساندن عقل بطور اکتسابی بدست می آید و تفاوتی که بین زن و مرد و حتی در میان خود زنان و مردان در فرایند کسب معرفت مشاهده میشود، امری عارضی و نتیجه غلبه شرایطی است که شخص در آن قرار گرفته است. او در تقسیمبندی عقل و مراتب تعقل از عقل هیولانی تا عقل مستفاد این امر را بخوبی نشان داده است.
۱۷۶۰.

بررسی و تحلیل نقدهای ملاصدرا بر دیدگاه متکلمین درباره هویت انسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: خردنامه صدرا دوره ۲۶ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۱۰۱)

کلیدواژه‌ها: انسان معاد دین خداوند علم کلام ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۸ تعداد دانلود : ۴۲۳
بحث جسم انگاری ما سوای خداوند، در میان آموزه های کلامی از اهمیتی ویژه برخوردار است و از اندک مباحثی است که تقریباً همه فرقه های کلامی درباره آن همنظرند. متکلمان ماسوی الله، یعنی انسان و دیگر موجودات، را اموری جسمانی میدانند و موجود مجرد را حقیقتی کامل و بینیازِ مطلق معرفی میکنند. نگاه ظاهرگرایانه، عینی و انضمامی کلامی، جسم انگاری هویت و حقیقت انسان را نیز ایجاب و ایجاد مینماید. ملاصدرا از جمله افرادی است که با جسم انگاری متکلمان مقابله کرده و درصدد است تفسیری فلسفی و جامع از واقعیت و هویت انسان ارائه دهد؛ تصویری که بتواند در زندگی فردی و اجتماعی او تأثیری مثبت داشته باشد. نوشتار حاضر، از طریق روش اسنادی، تحلیل محتوا و توصیف گرایانه، به طرح، بررسی و نقد دیدگاههای متکلمان از منظر ملاصدرا میپردازد و نشان میدهد که تعریف صدرالمتألهین از هویت انسان و ظرفیت وجودی او، با تعریفی که متکلمان در اینباره ارائه کرده اند، بکلی متفاوت و حتی مقابل آن است. متکلمان برخلاف ملاصدرا، هویت و ظرفیت وجودی انسان را بسیار جزئی و محدود شمرده اند و بتبع آن دچار مشکلات و محذوریتهای متعدد شده اند.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان