مـطـالعـه انقلاب هاى بزرگ جهانى از جمله فرانسه ، روسیه و چین ، توجه پژوهشگر را بـه ایـن نـتـیـجـه سـوق مـى دهـد کـه انـقلاب ها معمولاً در شرایط ضعف رژیم هاى سیاسى صـورت مى گیرند. امّا این قاعده درباره رژیم پهلوى صادق نبود. انقلاب اسلامى ایران (1341 ـ 1357 ش .) در شـرایـط قـوت و قـدرت رژیـم پهلوى واقع شد. بر این اساس پرسش اصلى این مقاله به قرار زیر است : چـرا با وجود موقعیت بسیار مناسب رژیم پهلوى از نظر اقتصادى ، سیاسى و نظامى ، این رژیم در کنترل انقلاب اسلامى ایران عاجز ماند؟ مـقـاله حـاضـر، در پـى اثـبـات ایـن فـرضـیـه است که رژیم پهلوى در عین بهره مندى از ابـزارهـاى قـدرتـمـند سیاسى و نظامى ، به دلیل عدم شناختِ ماهیت انقلاب و قدرتِ رهبرى انـقـلاب و نـیـز تـوجـه نـکـردن بـه روحـیـه مـذهـبـى نـیـروهـاى مـسـلح خـود، نـتـوانـسـت در مقابل نهضتِ اسلامى دوام آورد و در مدت کوتاهى شکست خورد.
آن چه می خوانید، قطعه ای از خاطرات خالصی زاده است که متن کامل آن توسط بنیاد آیت اله خالصی زاده در اختیار فصل نامه مطالعات تاریخی قرار گرفته است. متن به زبان عربی و برگردان فارسی آن در ایران منتشر نشده است. برای این شماره از فصل نامه موضوع جمهوری خواهی رضاخان انتخاب و ترجمه شده، که مرحوم خالصی از نزدیک شاهد آن و از مخالفان موثر این ماجرا بوده است. توضیح این که نویسنده، این بخش از خاطرات خود را در زندان خواف نوشته و آن را در 187 بند که هر یک از آنها را شماره گذاری کرده بود، به پایان برده است. شماره ها هنگام ویرایش حذف شده، متن عینا تقدیم پژوهشگران می شود. مرحوم خالصی زاده در پایان این بخش از خاطرات
حاصل مقاله آن است که اولویت در تحلیلهای سیاسی- اجتماعی با سیاست است . هرچند که این موضوع نافی جایگاه اقتصاد نخواهد بود ولی توضیح داده خواهد شد که چرا کوششهای مدیران مشروطیت نتوانست به استقرار و ماندگاری مشروطیت کمک کند.