فاطمه تیلکوی بگه جان

ارزیابی توان اکولوژیکی بخشی از فرآیند برنامه ریزی آمایش سرزمین هر کشور و منطقه ای است که بر اساس آن ظرفیت و توانایی هر منطقه در راستای کاربری های خاصی مثل کشاورزی، توسعه ی کاربری ها و یا توسعه ی فیزیکی شهرها و غیره مورد ارزیابی و بر اساس مولفه های علمی، میزان توان منطقه تعیین و درجه بندی می-گردد. رویکرد ارزیابی توان اکولوژیکی، فعالیت های انسانی را در پهنه سرزمین و در راستای قابلیت و توانایی آن منطقه هموار می کند. از این نظر هدف این پژوهش ارزیابی توان اکولوژیکی کاربری کشاورزی در شهرستان دهگلان است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش شناسی توصیفی – تحلیلی است. جهت انجام پژوهش با استفاده از لایه های اطلاعاتی و در محیط نرم افزار GIS عوامل موثر در ارزیابی توان اکولوژیکی نظیر: دما، بارندگی، نوع خاک، فرسایش خاک، کاربری اراضی، ارتفاع، شیب، جهت شیب و رودخانه ها تعیین، وزن دهی، ارزش گذاری و لایه های حاصل از آن با نرم افزار اکسپرت چویس اولویت گذاری شدند و با GIS ترسیم و با هم همپوشانی و تلفیق شدند و در نهایت اقدام به تهیه ی نقشه ی توان اکولوژیکی منطقه با استفاده از روش فازی گاما 7/. و 9/. گردید. نتایج حاصل که از همپوشانی لایه ها به دست آمد، بیانگر آن است، که بخش های مرکزی شهرستان وبخش های همجوار با مرکز شهرستان کشاورزی در وضعیت بسیار مناسب و مناسب البته کشاورزی زراعی دیم و بخصوص کشت گندم قرار دارد و هر چه از مرکز شهرستان به قسمت های اطراف شهرستان و ارتفاعات پیش می رویم، کشاورزی منطقه در وضعیت نامناسب قرار دارد و نشان می دهد که بخش قابل توجه کشاورزی شهرستان تحت تاثیر پتانسیل های بالقوه طبیعی منطقه قرار دارد.

با آشکارشدن ضعف کارآمدی اجرای طرح های شهرسازی که بدون نگرش راهبردی و جامعه تهیه گردیده، ضرورت ایجاد تغییراتی در فرایند و روش های تهیه این طرح ها احساس گردید. برآیند چنین تغییراتی، تهیه و اجرای استراتژی توسعه شهری(CDS) می باشد که امروزه در بسیاری از شهرها درابعاد مختلف از جمله مقوله ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی استفاده می گردد. این سکونتگاه ها بویژه در کشورهای در حال توسعه از آن جا که توزیع فضایی شهرها و جمعیت در چارچوب یک برنامه جامع که مبتنی بر هماهنگی های بخشی و ناحیه ای باشد، صورت نگرفته است، مشکلات گسترده ای را برای مجموعه شهر بوجود آورده است. از همین رو امروزه کسی بویژه در نگاه برنامه ریزی جامع و سیستماتیک، نمی تواند تأثیرات خرد و کلان سکونتگاه های غیررسمی را که بر مجموعه خود(کل شهر)، را انکار کند. از این رو باتوجه به این که موضوع مورد پژوهش در بسیاری از کشورهای در حال توسعه از موضوعات چالش برانگیز در عرصه مدیریت شهری، امنیت و پایداری شهری به شمار می رود، پژوهش حاضر به مطالعه ابعاد مختلف سکونتگاه های غیررسمی شهر مهاباد می پردازد. روش مطالعه در این تحقیق بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی استوار بوده و مبنای اصلی آن نیز، اجرای طرح مطالعات استراتژی توسعه20 ساله شهر و برنامه پنج ساله شهرداری شهر مهاباد است. نتایج این بخش از مطالعه، نشان از وضعیت نامناسب بخش های مختلف نقاط یازده گانه سکونت گاه غیررسمی شهر مهاباد در ابعاد مختلف اجتماعی، کالبدی، رفتارهای فرهنگی و آسیب ها، مسائل طبیعی، جمعیتی و ... دارد. براین اساس، در هر مرحله با توجه به این که در مطالعات پیمایشی، ویژگی ها و مشکلات مختلف محلات، شناسایی گردید، اهداف کلی، عملیاتی، راهبردها و راه حل های دستیابی به اهداف نیز بر اساس چارچوب تعیین شده در مطالعات استراتژی توسعه شهری(CDS) بیان گردید.

مقدمه: امروزه با توجه به رشد فزاینده شهرنشینی، به ویژه در کشورهای در حال توسعه، ابتکار شکوفایی شهری یکی از مسائل کلیدی توسعه انسانی پیش روی جهان است. شکوفایی، مفهومی گسترده است که در ارتباط با توسعه متعادل و هماهنگ در محیطی همراه با انصاف و عدالت مطرح می شود.داده و روش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی – توسعه ای  و از نظر ماهیت و روش تحلیلی – اکتشافی است. داده ها و اطلاعات مورد نیاز در این پژوهش، در بخش نظری با استفاده از روش کتابخانه ای و در بخش میدانی با استفاده از (پرسشنامه) مبتنی برتکنیک دلفی جمع آوری شده است. جامعه آماری ما در این پژوهش متخصصان و خبرگان شهر یزد بوده است که با استفاده از روش نمونه گیری غیر احتمالی هدفمند تعداد 30 نفر به عنوان نمونه از جامعه آماری انتخاب شدند. سپس 43 متغیر اولیه به روش دلفی با استفاده از پرسشنامه توسط کارشناسان شناسایی شد. درمرحله بعد ماتریس تأثیرات متقاطع برای سنجش میزان تأثیرگذاری متغیرها بریکدیگر طراحی شده و در اختیار خبرگان قرار گرفت. نتایج با بهره گیری از تکنیک تحلیل ساختاری و نرم افزار MICMAC مورد بررسی قرارگرفت که در نهایت ازمجموع 43 متغیر اولیه تأثیرگذار بر شکوفایی شهری یزد، تعداد10 عامل به عنوان پیشران های کلیدی شناسایی شدند.یافته ها: نشان می دهد که بیشترین تأثیر گذاری در بین ابعاد پنج گانه به ترتیب مربوط به 1- برابری و شمول با28/93 درصد 2- کیفیت زندگی 23/21 درصد 3- بهره وری 71 /18درصد است. همچنین بیشترین تأثیرپذیری در بین ابعاد پنج گانه به ترتیب مربوط به 1- برابری و شمول با24/29درصد 2-کیفیت زندگی 58/23 درصد 3- بهره وری 40/17 درصد می باشد.نتیجه گیری: نشان دهنده آن است که در بین پیشران های کلیدی مؤثر بر آینده شکوفایی شهر یزد متغیرهای، مساحت بافت فرسوده (372)، دسترسی به منابع آب (372)، بیکاری جوانان (352)، نرخ فقر (348)، مشارکت مردم در حکومت (338)، میانگین درآمد(331)، درصد خانوارهای حاشیه نشین (331)، درصد اشتغال زنان (321)، نسبت اشتغال به جمعیت (310) و نرخ پس انداز (307) بیشترین اثرگذاری را دارا بوده اند. همچنین نتایج حاکی از آن است که سیستم شکوفایی شهری در شهر یزد، وضعیت ناپایداری دارد و کمبود متغیرهای اثر گذار پایداری سیستم را تهدید می کند.

بخش تعاون می تواند با جاذبه های خود موجبات ایجاد تشکل های مردمی را فراهم آورد و حلقه های مفقود شده را که در زنجیره اقتصادی کشور وجود دارد به یکدیگر پیوند دهد. در این میان ضروری است پیشران های موثر بر عملکرد تعاونی های مسکن در توسعه مسکن شهری مورد بررسی قرار بگیرد؛ چرا که فعالیت این شرکت ها می تواند به عنوان یکی از پارامترهای شتاب دهنده به توسعه کالبدی- فضایی شهرها مدنظر قرار گیرد. با این رویکرد تاکید این نوشتار بر روی چالش موثر بر عملکرد تعاونی های مسکن شهر تبریز در اثربخشی بر بازتولید مسکن شهری با رویکرد آینده پژوهی خواهند بود. روش تحقیق پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی می باشد. همچنین استفاده از اسناد و مدارک و روش میدانی (مصاحبه با 30 نفر از اعضای تعاونی های مسکن شهر تبریز از طریق ابزار پرسشنامه نیمه ساخت یافته به روش نمونه گیری غیراحتمالی (گلوله برفی)) صورت گرفته است . نتایج نشان داد پیشران های« تدابیری منسجم به منظور خارج شدن بازار مسکن از رکود؛ مشارکت دادن نهادهای سرمایه گذاری مسکن، انبوه سازان و تعاونیها در تولید مسکن؛ و رضایتمندی از کارایی سود مسکن » در حاشیه بردار قرار دارند. این روند نشان می دهد که این شاخص ها گرایش به بهبود ندارد و با روند فعلی، وضعیت در سازمان همچنان نامطلوب خواهد بود. در نتیجه لازمه تحولات عملکردی تعاونی های در تحولات کالبدی فضایی مبتنی بر برنامه ریزی غیرمتمرکز و تأمین کننده نیازهای تمامی شهروندان در آینده، ارتقاء شاخص های فوق می باشد .

فضای باغشهری به عنوان «شبکه ایمنی» و تأمین غذای ثانویه و تضمین منابع غذایی محلی در مواقع بحران هایی مانند همه گیری کووید-19 که زنجیره های تأمین جهانی به شدت تحت تأثیر قرارگرفته است، نقش مهمی دارد. بنابراین هدف پژوهش بر اساس مباحث پیشین، آغاز راهی است در پاسخ به این مسئله که نقش فضاهای باغشهری بر حاکمیت غذایی پایدار چگونه تفسیر می شود. تحقیق حاضر ازلحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ روش از نوع طرح تحقیق با مدل ساختاری- تفسیری است که به جهت اهمیت بیشتر داده های کیفی به عنوان طرح تحقیق آمیخته اکتشافی محسوب می گردد. گردآوری داده ها به صورت مطالعات پیمایشی و کتابخانه ای انجام شد. جامعه آماری تحقیق شامل 140 خانوار از پاسخ دهندگانی بودند که خود را مالک باغشهر معرفی کردند و تعداد نمونه برحسب شرایط همکاری 35 مالک باغشهری و عمدتاً مالکین باغ بوده است. روش نمونه گیری برحسب نمونه گیری احتمالی از نوع تصادفی ساده بوده است. یافته ها نشان داد برای دستیابی به یک مکانسیم منسجم در ارائه «حکمروایی غذا بر اساس نظام باغشهری»، نیازمند تقویت مدیریت منابع آب در حوزه های توسعه و افزایش راندمان در تولید کشاورزی از طریق وجود خلاقیت و نوآوری در کشاورزان می باشیم. چالش های دیگری که بر کشاورزی موفق شهری تأثیر می گذارد شامل ناامنی مالکیت زمین، تضادهای کاربری زمین، دسترسی به آب، چارچوب های نظارتی ضعیف برای حمایت از کشاورزی و منابع مالی ناکافی برای نگهداری یا راه اندازی یک باغ تولیدی می باشد. علی رغم یافته های ما از سهم ضعیف باغ شهر در نظام تولیدی؛ حمایت از امنیت غذایی و تنوع غذایی در درون این فضاها در آینده نزدیک مصاف با چالش جهانی و ملی ارزشمند خواهند بود.