محمد اکبرپور

در چند دهه اخیر، خزش شهرها و توسعه فیزیکیِ بدون برنامه شهرها، پیامدهای مثبت و منفی متعددی را بر سکونتگاه های پیراشهری تحمیل کرده است. در همین رابطه، پژوهش حاضر با هدف تحلیل پیامدهای اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و کالبدی-فضایی خزش شهری و الحاق روستاها به شهر در سکونتگاه های روستایی پیرامون شهر کرمان است. پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، در زمره تحقیقات توصیفی-تحلیلی است. گردآوری اطلاعات به دو روش کتابخانه ای و میدانی صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش شامل خانوارهای ساکن در سکونتگاه های روستایی پیرامون شهر کرمان است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 372 خانوار به دست آمد و نمونه ها با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. داده های گردآوری شده با استفاده از آمون های تی تک نمونه ای، فریدمن و تکنیک ماباک در محیط نرم افزارهای SPSS و Excel تجزیه وتحلیل شدند. نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان می دهد که پیامدهای منفی اقتصادی، اجتماعی-فرهنگی و کالبدی-فضایی خزش و الحاق روستاها به شهر در منطقه مورد مطالعه با میانگین 67/3 از پیامدهای مثبت با میانگین 26/3 بیشتر است. نتایج آزمون فریدمن نشان می دهد که از میان پیامد های مثبت، شاخص آگاهی های محیطی با میانگین رتبه ای 30/12 و شاخص بهبود زیرساخت ها با میانگین رتبه ای 08/10، رتبه بالاتری نسبت به سایر شاخص ها دارند. همچنین از میان پیامدهای منفی نیز شاخص آلودگی های محیطی با میانگین رتبه ای 8/5، تغییر کاربری اراضی با میانگین رتبه ای 54/5 و تعارضات فرهنگی با میانگین رتبه ای 38/5، رتبه بالاتری نسبت به سایر شاخص ها دارند. به طورکلی نتایج آزمون فریدمن نشان می دهد روستاهای پیرامونی شهر کرمان تحت تأثیر خزش شهری و الحاق روستاها به شهر کرمان قرار گرفته اند. درنهایت نتایج مدل ماباک نیز نشان می دهد که در میان روستاهای پیرامون شهر کرمان، روستای قائم آباد با مقدار Si 221/0 رتبه اول و روستای سعادت آباد با مقدار Si 103/0 در رتبه ششم قرار گرفته اند.

پژوهش حاضر با رویکردی ترکیبی و در سه گام اساسی به دنبال شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه کارآفرینی در مناطق روستایی شهرستان هشترود بود. در گام نخست با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته عوامل مؤثر بر کارآفرینی روستایی مناطق مورد نظر از دیدگاه خبرگان شناسایی شدند. در مرحله دوم و با رویکرد کمی عوامل مذکور از دیدگاه سرپرستان خانوار روستاهای مورد مطالعه بررسی گردیدند. نتایج این گام نشان داد که گویه های «وجود زیرساخت های تکنولوژیکی مناسب روستا (مثلIT و ICT در روستا)»، «تمایل به انجام ریسک های حساب شده»، « مشارکت در تصمیم گیری و اجرای فعالیت های مختلف در روستا»، «دسترسی به خدمات حمایتی» و «حمایت های مالی و مشوق های قانونی» و مؤلفه های اقتصادی بیشترین تأثیر را در بروز و توسعه کارآفرینی روستایی داشتند. در گام سوم مدل عوامل تأثیرگذار بر توسعه کارآفرینی روستایی منطقه مورد مطالعه طراحی گردید. نتایج نشان داد از میان عوامل سیاسی و تکنولوژیک گویه «وجود زیرساخت های تکنولوژیکی مناسب روستا (مثل IT و ICT در روستا)»، از میان عوامل فردی گویه «تمایل به انجام ریسک های حساب شده»، از میان عوامل اجتماعی گویه « مشارکت در تصمیم گیری و اجرای فعالیت های مختلف در روستا»، از میان عوامل اقتصادی گویه «دسترسی به خدمات حمایتی» و از میان عوامل سیاسی و قانونی گویه «حمایت های مالی و مشوق های قانونی» بیشترین تأثیر را در بروز و توسعه کارآفرینی روستایی در روستاهای شهرستان هشترود داشتند. بر اساس نتایج، واگذاری وام های بانکی با بهره کم و دوره بازپرداخت بلندمدت، کمک بلاعوض به افراد پیشرو در زمینه فعالیت های کارآفرینی و خرید تضمینی محصولات پیشنهاد می گردد.

توانایی تصور آنچه که احتمالاً اتفاق خواهد افتاد (آینده پژوهی) یکی از ویژگی های بسیار مهم شرکت های موفق می باشد. حال اگر این شرکت، شرکت دانش بنیان باشد که اساس رقابت و مزیت رقابتی آن ها بر مبنای دانش است بیشتر خواهد بود. ازاین رو در این پژوهش سعی شده است با آینده نگری مؤلفه های مزیت ساز رقابتی در شرکت های دانش بنیان، سناریوهای محتمل و درنتیجه استراتژی های مناسب برای این شرکت ها تدوین شود. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش از نوع پیمایشی و در سطح اکتشافی است. جامعه آماری این پژوهش را 97 نفر از مدیران و خبرگان موجود در46 شرکت دانش بنیان مستقر در شهرک فناوری صنایع شیمیایی شیراز و هلدینگ دانش بنیان فتکو تشکیل دادند که با توجه به نوع و مراحل پژوهش ، تیم های 15 نفره ، 7 نفره و 6 نفره به صورت قضاوتی انتخاب شدند . در مرحله اول با بررسی ادبیات موضوع 4 دسته اصلی سیاسی- راهبردی، اقتصادی-مالی، اجتماعی – فرهنگی و فناوری انتخاب شد و سپس با استفاده مجدد از ادبیات موضوع و مصاحبه با خبرگان 30 مؤلفه شناسایی شد و آنگاه با استفاده از نظر تیم 15 نفره از خبرگان و به روش دلفی 26 مؤلفه مزیت ساز رقابتی نهایی شد. در مرحله دوم جهت تعیین تأثیرات متقابل مؤلفه ها، این مؤلفه ها وارد 2 پرسشنامه شد و یک تیم 7 نفره از خبرگان اقدام به تکمیل آن ها نمودند. یکی از این پرسشنامه ها جهت استفاده در تجزیه وتحلیل MICMAC و دیگری جهت استفاده در نرم افزار سناریو ویزارد تدوین شد. وجود سناریو در خروجی نرم افزار سناریو ویزارد و پایایی 95% پرسشنامه MICMAC اعتبار و سازگاری درونی این 2 پرسشنامه و داده های مربوطه را تضمین می کند. نتایج نرم افزار سناریو ویزارد 8 سناریوی قابل قبول (قوی) را ارائه داد که در این میان 3 سناریوی خوش بینانه، بدبینانه و محتمل ترین مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. با دسته بندی مؤلفه های مزیت ساز در 4 دسته سیاسی/راهبردی، اقتصادی/مالی، اجتماعی/ فرهنگی و فناوری، نتایج سناریوهای سه گانه نیز در این دسته بندی ارائه شد. در مرحله آخر نیز از تیم 6 نفره ای برای تدوین اقدامات و سیاست های لازم استفاده شد که این تیم درنهایت 12 اقدام برای سناریوی خوش بینانه، 9 اقدام برای سناریوی محتمل و 4 اقدام برای سناریوی بدبینانه پیشنهاد دادند. درمجموع می توان گفت که در شرکت های دانش بنیان گسیل توان مدیریت دانش به سمت چهار مقوله تولید بیشتر، توسعه بازار، نتیجه گرایی پروژه و کیفیت بیشتر می تواند سناریوی مطلوب برای رسیدن به حداکثر استفاده از امکانات و فرصت ها را فراهم آورد.

دردهه های اخیر به موازات پارادایم های توسعه پایدار و توسعه پایدار روستایی، ایده ارتقاء کیفیت زندگی در روستاها مطرح شده است، که این معنی اگرچه تفسیرهای متفاوتی دارد اما در مجموع بر پایداری و استمرار توسعه برای همه مردم و نسل های آینده طی زمان و بر همه ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی فرآیند توسعه در یک روستا تأکید دارد. سؤال محوری تحقیق اینکه روستاهای پیرامون شهرکرمانشاه (دهستان درودفرامان) در چه سطحی از کیفیت زندگی قرار دارند. روش شناسی مطالعه از جنبه هدف کاربردی و تحقیق مورد استفاده توصیفی- تحلیلی می باشد. اطلاعات مربوط به پیشینه تحقیق و کلیات موضوع، از طریق مطالعات کتابخانه ای و جستجو در اینترنت تهیه شده است. اطلاعات محدوده مورد مطالعه نیز به صورت میدانی و با استفاده از تکنیک پرسشنامه و بازدید از روستاهای نمونه جمع آوری شده است. یافته های تحقیق نشان داد در بین ابعاد پنج گانه بالاترین نمره متعلق به بعد روانشناختی با نمره 22/8 بوده است و بعد فیزیکی (کالبدی) با نمره 32/6، اجتماعی با نمره 48/5، اقتصادی با نمره 12/5 و محیطی با نمره 12/5 به ترتیب در رده های بعدی قرار دارند و بطور متناوب بعد فیزیکی (کالبدی) و بعد اجتماعی شرایط متوسطی داشته و بعدهای اقتصادی و محیطی شرایط مطلوبی ندارند.

امروزه نهادگرایی به جامع ترین الگوی روشمند موجود برای تبیین توسعه اشاره دارد. نهادگرایی نوعی تجزیه وتحلیل اقتصادی است که بر نقش نهادهای اجتماعی، فرهنگی، محلی، سیاسی و اقتصادی در تعیین وقایع اقتصادی تأکید می کند. روستاهای پیراشهری یکی از پیامدهای بارز توسعه شهری است که در شکل گیری آنها، مهاجرت های روستا–شهری و شهرگریز نقش اساسی دارند. هدف از تحقیق حاضر واکاوی عوامل مؤثر بر توسعه نهادی در توسعه فضاهای روستایی پیراشهری شهرستان هشترود است. روش انجام این تحقیق ترکیبی از روش های پیمایشی و تحلیلی است. برای تعیین منطقه موردمطالعه، روستاهای مدنظر با توجه به فاصله و مسافت با مرکز شهرستان سه روستا از دهستان قرانقو (لامشان، دامناب و خورجستان) و چهار روستا از دهستان علی آباد بخش مرکزی (علی آباد علیا و سفلی، خراسانلو و ایستگاه خراسانک) انتخاب شدند. جامعه آماری این تحقیق 7 روستای موردمطالعه دهستان قرانقو و علی آباد است که از 1273 خانوار روستایی با استفاده از فرمول کوکران، عدد 295 با سطح اطمینان 95 درصد و میزان 5/0=p و q به دست آمده که حجم نمونه یا به عبارتی تعداد پرسشنامه لازم را مشخص می کند. ابتدا با نظرسنجی از کارشناسان و خبرگان علمی، شاخص ها و گویه های توسعه نهادی فضاهای روستایی پیراشهری، شناسایی و سپس دیدگاه روستاییان بومی در ارتباط با عوامل مؤثر بر توسعه نهادهای رسمی و مردم نهاد در روستاهای موردمطالعه، ارزیابی شده است. برای واکاوی عوامل مؤثر بر توسعه نهادی در منطقه موردمطالعه از نرم افزار آماری SPSS، روش های (AHP) و (AMOS) بهره گرفته شده است. نتایج نشان داد که شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه نهادی از دیدگاه خبرگان و متخصصان امر که در قالب 10 شاخص و با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) انجام گرفته است، نشان دهنده ضریب اهمیت بسیار پایین شاخص های تفکر مشارکتی«و عضویت در ارگان ها (دولتی، خصوصی و NGOها)» نسبت به سایر شاخص های تحقیق است و درنهایت وضعیت تحلیل مدل نهایی عوامل ساختاری مؤثر بر توسعه نهادی فضاهای روستایی پیراشهری موردمطالعه با متغیرهای استفاده شده، اعتبار و دقت لازم را داشته و توانسته است آثار ساختاری لازم و مطلوب جهت نیل به توسعه نهادی فضاهای روستایی پیراشهری شهرستان هشترود را تحلیل و واکاوی کند.

گردشگری روستایی نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی دارد و مورد تأکید محققان است و به منزله رویکرد اقتصادی پویا ویژگی های منحصربه فرد و بارزی دارد. این پژوهش با هدف بررسی تأثیرات گردشگری در کیفیت زندگی جامعه میزبان انجام شده است. پژوهش از لحاظ هدف کاربردی، رویکرد حاکم بر آن کمّی، و بر اساس ماهیت توصیفی   تحلیلی است. جامعه آماری شامل روستاهای هدف گردشگری استان کرمانشاه است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 380 نفر برآورد شده است که متناسب با تعداد جمعیت روستاها بین آن ها توزیع شده است. داده های لازم به دو شیوه کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده است. به منظور تحلیل موضوع، چارچوبی از شاخص های کیفیت زندگی (اوقات فراغت، رفاه، زیرساخت و دسترسی، اشتغال و درآمد، بهداشت و محیط، ایمنی و امنیت، مسکن و آموزش) در قالب 45 گویه استفاده شده است. نتایج تجزیه و تحلیل یافته ها بیانگر این موضوع است که بین گردشگری و کیفیت زندگی رابطه ای مثبت و معنی دار وجود دارد و 677/0 از تغییرات کیفیت زندگی از طریق گردشگری تبیین می شود. نتایج حاصل از تکنیک کوداس نیز نشان می دهد که از بین چهارده روستای هدف گردشگری، سه روستای شمشیر و حریر و حجیج بزرگ از لحاظ شاخص های کیفیت در بالاترین سطح و سه روستای فش و سراب هرسم و نجوبران در پایین ترین سطح قرار دارند.

هدف غایی برنامه های توسعه روستایی بهبود کیفیت زندگی در جوامع روستایی است، اما پیش شرط اصلی جهت  دستیابی به این مهم فراهم ساختن شرایط مناسب برای زندگی است که می تواند زمینه ساز ارتقای کیفیت زندگی در جوامع روستایی گردد. هدف از تحقیق حاضر سنجش وضعیت کیفیت زندگی در روستاهای پیراشهری بخش مرکزی خانقین است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و نوع آن کاربردی- توسعه ای است. حجم نمونه با استفاده از مدل کوکران (320 نفر سرپرست خانوار) برآورد گردید. ابزار اصلی گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته است و تجزیه وتحلیل  های آماری در محیط نرم افزارSpss انجام شده است. جهت تجزیه وتحلیل داده ها و مشخص کردن وضعیت شاخص های کیفیت زندگی، از آزمون تی تک نمونه ای استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که وضعیت کیفیت زندگی از نظر شاخص اقتصادی و اجتماعی با توجه به t  به دست آمده که برابر با 220/7-  است در سطح پایین تری قراردارد  واز نظر شاخص خدمات عمومی و زیر ساختها با 891/35 و ویژگی واحد کالبدی با 835/26- و شاخص زیست محیطی با توجه بهt  به دست آمده که با 061/18- با سطح معناداری 99% در سطح پایینتری قراردارد. نتایج بیانگر آن است که ضریب همبستگی بین کیفیت محیط زندگی و اشتغال خانوارهای روستایی در ارتباط با  تحولات اقتصادی آنها معادل( 59/0) بوده و سطح معناداری نیز در سطح ( 003/0) است. نتایج به دست آمده نشان داد کیفیت محیط سکونتی در روستاهای محدوده مورد مطالعه پایین تر از حد متوسط قرار گرفته و از لحاظ شاخص های مورد مطالعه بین روستاهای نمونه تفاوت معناداری وجود ندارد.

مفهوم زیست پذیری از جمله مفاهیم جدید در حوزه برنامه ریزی روستایی است که به دنبال توجه به کیفیت زندگی روستاها، موردتوجه قرار گرفته است. اساس برنامه ریزی صحیح برای افزایش سطح زیست پذیری روستاهای پیرامون شهری تنها اکتفا به بحث آسیب پذیری این مناطق نیست و نیازمند شناخت وضعیت زیست پذیری این روستاها است زیرا با شناسایی صحیح شاخص های زیست پذیری و عوامل تأثیرگذار بر آن می توان مشکلات موجود در این روستاها را تا حدودی رفع کرد و میزان زیست پذیری آن ها را ارتقا داد و شرایط توسعه پایدار را فراهم کرد. هدف این تحقیق واکاوی زیست پذیری روستاهای دهستان درودفرامان شهرستان کرمانشاه است، این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی- تحلیلی است که با استفاده از روش پیمایشی و ابراز پرسشنامه انجام گرفته است. داده های جمع آوری شده نیز با استفاده از نرم افزار SPSS تحلیل شدند. همچنین برای رتبه بندی روستاهای موردمطالعه از نظر وضعیت زیست پذیری از مدل آنتروپی شانون و کوپراس استفاده شده است. جامع آماری تحقیق شامل 20 روستای دارای سکنه دهستان درودفرامان است که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 459 نفر تعیین گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که وضعیت زیست پذیری در روستاهای دهستان درودفرامان در سطح پایینی قرار دارد و همچنین روستاهای این دهستان در سه سطح مطلوب، متوسط و نامطلوب رتبه بندی شدند که روستاهای ده پهن، شهرک صنعتی-فرامان، بیجانه، گاکیه و موریان شرایط مطلوب تری نسبت به بقیه روستاها دارند و مابقی چندان شرایط مساعدی ندارند.

نقش خلاقیت نیروی انسانی در فرایند توسعه پایدار، نقشی بی بدیل است و آینده هر ملتی را نیروی انسانی آن تعیین می کند. پایداری در فاكتورهای توازن اجتماعی، محیطی و اقتصادی برای عملكرد طولانی، از مسایل حیاتی دنیای امروز محسوب می گردد. یكی از فاكتورهای مهم موفقیت پایدار یك سازمان و یا كسب و كار، نیروی انسانی خلاق آن سازمان است. انجام فعالیتهای گردشگری که مشاغل گوناگونی راهم به دنبال دارد در هر کشوری بعنوان بخشی از فعالیتهای اقتصادی در کنار بخش صنعت وکشاورزی موجب رونق و پیشرفت اجتماعی- اقتصادی آنان می گردد. هدف اصلی این مقاله بررسی نقش خلاقیت انسانی در توسعه پایدار با تاکید بر پتانسیل های جزیره قشم بر توسعه اجتماعی و اقتصادی این جزیره می باشد. روش تحقیق، از نوع توصیفی- تحلیلی با ترکیبی از روش تحقیق کتابخانه ای و میدانی است. در این مقاله سعی شده به نقش خلاقیت در توسعه جزیره قشم که از جنبه اکوتوریسمی که حساسیت خاصی در همه ابعاد اكولوژیك، اقتصادی ، انسانی ، فرهنگی و سیاسی برخوردار است پرادخته می شود. این جزیره بزرگترین جزیره ایرانی خلیج فارس است كه نزدیكترین آنان به ساحل می باشد. توسعه پایدار جزیره با توجه به ماهیت جزیره ای بودن آن از نظر اكولوژیكی و حضور اكوسیستم های خاصی چون جزایر مرجانی، جنگل های حرا و اراضی خاص و وسیع داخلی آن در كنار روند نابسامان توسعه گذشته اش مستلزم دقت خاصی است كه باید حتماً بر شناخت دقیق وضعیت موجود از کلیه جهات خلاقیت انسانی در برنامه ریزی و مدیریتی مستمر از نظر محیط زیست مبتنی باشد.

گردشگری کشاورزی یکی از اشکال گردشگری روستایی است که در گروه گردشگری خاص یا جایگزین قرار می گیرد. امروزه گردشگری کشاورزی در جهان به عنوان راهبردی برای بهبود اوضاع اقتصادی، اجتماعی و زیستی روستاها تلقی می گردد. جامعه آماری این تحقیق شامل 17 روستای بخش دینور بخش دینور با 1260 خانوار بود که با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه این جامعه 290 نفر به دست آمده است و برای گردشگران ورودی به روستاها، از روش نمونه گیری جامعه نامعلوم استفاده شده است؛ یافته های پژوهش نشان می دهد،عوامل محیطی و طبیعی، فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی در روستاهای مورد مطالعه این توان را دارند که گردشگری کشاورزی را در منطقه توسعه بدهند. همچنین بر اساس یافته های بدست آمده مولفه تمایل به اقامت شبانه در صورت وجود اقامتگاه در مزارع، کمترین رتبه و مولفه تمایل به خرید گیاهان دارویی از بخش دینور و شهر صحنه بیشترین رتبه یعنی بیشترین ظرفیت را برای توسعه گردشگری کشاورزی بخش دینور از دیدگاه گردشگران دارا می باشد.

مسکن پایدار، کانون فعالیت های اقتصادی و اجتماعی خانوار روستایی است و بر رفاه خانوار روستایی تاثیر می گذارد. هدف این تحقیق، بررسی و تحلیل ساختاری-کارکردی پایداری مسکن روستایی در دهستان سرفیروزآباد بخش مرکزی شهرستان کرمانشاه است. پژوهش حاضر با توجه به ماهیت موضوع، توسعه ای و کاربردی و به لحاظ گستره موردی و از لحاظ روش در زمره پژوهش های توصیفی-تحلیلی است. پایایی تحقیق با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برابر با  94/0 است و روایی تحقیق مورد تأیید متخصصان جغرافیا قرار گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل 527 خانوار روستایی و برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است. بر این اساس حجم نمونه 216 خانوار تعیین شد و روش نمونه گیری در هر روستا، نمونه گیری تصادفی ساده بوده است. نتایج تحقیق نشان می دهند که از مجموع 9 روستای مورد بررسی، 6 روستا از نظر شاخص های پایداری مسکن، به عنوان روستاهای پایدار، 1 روستا به عنوان روستای نیمه پایدار و 2 روستا به عنوان روستاهای ناپایدار شناخته شده اند. از سوی دیگر شاخص دوام مصالح با اثر کلی 317/0 در اولویت اول قرار گرفت در حالی که گویه مقاومت ساختمان با اثر کلی 153/0- کمترین میزان اثرگذاری پایداری مسکن را داشته است.

رفتار مخاطرات طبیعی در طی زمان منجر به تخریب بنیان های طبیعی و انسان ساخت نقاط روستایی می گردد. تحلیل فضایی مخاطرات و ارتباط آن با محیط انسان ساخت می تواند درک فضایی ما را نسبت به روابط فضایی تبیین کند.  شهرستان های بیرجند و خوسف یکی از مناطق ناپایدار جمعیتی طی دو دهه اخیر بوده اند. مخاطرات محیطی مانند خشکسالی، بحران آب و ریزگردها پیشران ناپایداری این روستاها شده و  باعث تخلیه جمعیت روستایی در این منطقه گشته اند. این پژوهش با رویکردی کاربردی به ارزیابی مخاطرات محیطی محدوده موردمطالعه پرداخته و نقش آن ها را در ناپایداری روستاهای منطقه بررسی نموده است. برای انجام این پژوهش نخست به ایجاد پایگاه داده ای مهم ترین مخاطرات محیطی (خشکسالی، زلزله، یخبندان، گردوغبار، شوری و سختی آب) در محیط جی.آی.اس صورت گرفت و با استفاده از روش های وزن دهی فازی نقشه نهایی مخاطرات محدوده تهیه و نقاط داغ و سرد آن شناسایی و الگوهای خطر آشکار شد. سپس پایگاه جمعیتی 540 روستای منطقه برای شش دوره سرشماری (1395-1355) با استفاده از نظرسنجی درباره شدت، فراوانی مخاطرات و میزان تاب آوری روستایی با تهیه پرسشنامه تخصصی ویژگی های مخاطرات محیطی منطقه واکاوی گردید. نتایج نشان می دهد که 250 روستا دارای رشد جمعیتی صفر و منفی می باشند. مناطق جنوبی و شمالی منطقه دارای شدت آسیب پذیری بالایی هستند. همچنین 47 درصد از منطقه در پهنه خطرپذیری شدید قرار دارند که مشتمل بر67 سکونتگاه است در این پهنه واقع گردیده اند.

یکی از مهمترین راهکارها در جهت توسعه روستایی پایدار، رشد و توسعه کارآفرینی روستایی است. در واقع کارآفرینی موتور توسعه اقتصادی در بهره گیری از توان محلی به شمار می آید و در برنامه ریزی توسعه روستایی به آن توجه شایانی شده است. روش مورد استفاده به منظور گردآوری مطالب، مطالعات کتابخانه ای و اسنادی می باشد. کارآفرینی گردشگری کشاورزی در سال های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است وکشورهای مختلف جهان جهت ترویج و ارتقای آن تلاش زیادی نموده اند. صاحبنظران بر این باورند که کارآفرینی گردشگری کشاورزی میتواند به عنوان راهبردی جدید نقش مهمی در توسعه پایدار روستایی ایفا نماید. نتیجه نقش کارآفرینان گردشگری برای توسعه گردشگری روستایی و کشاورزی بسیار مهم می باشد، بنابراین بهبود محیط کارآفرینی در جوامع روستایی و همچنین افزایش دانش و مهارت های کارآفرینانه ی کشاورزان و به ویژه جوانان روستایی می تواند به توسعه ی کارآفرینی گردشگری روستایی و کشاورزی کمک شایانی نماید.

گردشگری به عنوان متنوع ترین و بزرگترین فعالیت خدماتی درجهان، مهمترین منبع درآمد و ایجاد فرصت های شغلی برای بسیاری از کشورهای دنیا است. از گردشگری به عنوان موتور توسعه نام برده می شود، و به علت اهمیتی که از نظر اقتصادی، اجتماعی دارد روز به روز بیشتر مورد توجه قرار گرفته و دولت ها به آن اهمیت می دهند و امروزه یکی از پایه های اصلی و استوار اقتصاد جهان است که با ایجاد بالاترین میزان ارزش افزوده به صورت مستقیم و غیرمستقیم می تواند سایر فعالیت های اقتصادی و فرهنگی را تحت تأثیر قراردهد. برنامه ریزی و توسعه گردشگری به عنوان عامل مهمی درروند اقتصادی شدن امور اجتماعی، فرهنگی، و نگرش ابزاری و کاربردی و کالایی به طبیعت و فرهنگ، توجه به دیدگاههای مختلف درباره گردشگری را ضروری می سازد. معمولا از توریسم به عنوان ابزاری برای تحریک اقتصادهای بحرانی و تقویت فعالیت های توسعه ای از طریق ایجاد مشاغل و  درآمد استفاده می شود.. در تحقیقات معمول برنامه ریزی راهبردی از تکنیک SWOT برای ارائه راهبردهای پیشنهادی استفاده می گردد که این روش دارای کاستی هایی مانند پیشنهاد تنها یک گروه از راهبردهای شناسایی شده و کنار گذاشتن سایر راهبردها و همچنین عدم ارائه تصویری روشن از روند برنامه ریزی و سطوح مختلف آن و عدم مشخص کردن راهبردهای زیربنایی(مستقل ترین) و وابسته ترین راهبردها می باشد. لذا در تحقیق حاضر که در پی شناسایی پتانسیل های گردشگری شهرستان بابلسر و اتخاذ استراتژی هایی بر مبنای این پتانسل ها، جهت برنامه ریزی توسعه ی گردشگری این شهرستان است؛ این پژوهش بر حسب هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی- تحلیلی است. روش جمع آوری داده ها نیز مبتنی بر روش های اسنادی و پیمایشی است. بدین ترتیب داده های تحقیق از چهار گروه جامعه ی آماری (جامعه میزبان، گردشگران، مسؤولان و کارشناسان گردشگری) جمع آوری شد. برای تحلیل عوامل داخلی و خارجی مؤثر بر شهرستان بابلسر و تدوین استراتژی های توسعه، مدل SWOT و برای طراحی و تبیین راهبردهای شناسایی شده از مدلسازی ساختاری تفسیری و نرم افزار ISM به کار رفته است. بر پایه نتایج راهبردهای تنوع بخشی (ST) برای برنامه ریزی در جهت توسعه گردشگری شهر بابلسر قابل قبول می باشند که موجب حفظ و نگهداری وضع موجود گردند. با توجه به راهبردهای معیار (ST) شناسایی شده و مدلسازی ساختاری تفسیری در محیط نرم افزار ISM نتایج نشان داد که راهبرد تدوین مقررات و ضوابط مربوط به چگونگی استفاده از مراکز گردشگری زیربنایی ترین و راهبردهای تقویت زیرساخت های گردشگری، استفاده از افراد متخصص در برنامه ریزی و توسعه و بهبود مراکز ارائه دهنده خدمات به گردشگران وابسته ترین راهبردها در ساختار مدل برنامه ریزی راهبردی می باشند.

زمینه و هدف: جانمایی منطقی و نظامند کاربری های اراضی شهری نقش بسیار مهمی در کاهش نابسامانی های شهری به ویژه انواع جرایم دارند. هدف این پژوهش تحلیل نقش کاربری اراضی در شکل گیری الگوهای بزهکاری محله اسلام آباد منطقه دو شهرداری تهران می باشد.  روش شناسی : روش این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی است. بر همین اساس، جامعه آماری پژوهش حاضر مجموع جرایم ارتکابی طی دوره یکساله در محله اسکان غیررسمی اسلام آباد منطقه 2شهرداری تهران می باشد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد بیشترین جرایم ارتکابی محله اسلام آباد در محدوده کاربری های مسکونی رخ داده است. 207 مورد برابر با 62 درصد جرایم محله اسلام آباد در فضاهای مسکونی این منطقه رخ داده است. در صورتی که میزان جرایم ارتکابی محله که در محدوده کاربری های مسکونی به ثبت رسیده است، 1838 مورد برابر با 75/48 درصد کل جرایم است. از سوی دیگر 67 مورد جرم برابر با 25/20درصد جرایم محله اسلام آباد نیز در کاربری مسکونی مختلط اتفاق افتاده است. نتیجه گیری : نتایج نشان می دهد یشترین درصد مساحت محله اسلام آباد به کاربری باغ و زمین های بایر و مسکونی اختصاص دارد، به گونه ای که میزان کاربری های مسکونی و مسکونی مختلط در محله اسلام آباد در مقایسه با کل منطقه دو حدود سه برابر بیشتر است که خود نشان از نوعی عدم تعادل و توازن در تخصیص کاربری مسکونی در این محدوده دارد. همین امر باعث شده بیشترین جرایم ارتکابی محله اسلام آباد در محدوده کاربری های  زمین های بایر و مسکونی رخ دهد.

نقش شبکه های مهاجرتی در تداوم فرایند مهاجرت، نقش وجوه ارسال شده توسط مهاجرین در توسعه نواحی روستایی و همچنین نقش وجوه ارسالی در تداوم مهاجرت نیز به ندرت مورد توجه برنامه ریزان روستایی واقع شده است. هدف اصلی تحقیق واکاوی شبکه های مهاجرت روستایی در کلانشهرکرج و نقش آن در توسعه نواحی روستایی مبداء (دهستان کوهسار) می باشد. روش کار در این تحقیق، از نوع کاربردی و روش انجام آن توصیفی و تحلیلی است. روش انجام آن نیز میدانی و با استفاده از ابزار پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده بوده و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام گردیده است. بر اساس نتایج بدست آمده بیش از 85 درصد از مهاجرین حداقل سالی یکبار برای بستگان شان وجه ارسال می کنند و وجوه ارسالی اغلب صرف تأمین مایحتاج روزانه روستاییان می گردد و لذا این وجوه نتوانسته تأثیری بر توسعه نواحی روستایی داشته باشند. همچنین، از 78 نفر از سرپرستان خانوار روستایی که به پرسشنامه ما پاسخ دادند، 72 نفر (92.30 درصد) شاغل بودند که شغل 61 نفر (71.11 درصد) از آنان در ارتباط با بخش کشاورزی می باشد. بر اساس اطلاعات بدست آمده کشاورزی مهم ترین بخش اقتصادی این منطقه می باشد و روستاییان برای کسب درآمد بایستی برای توسعه این بخش تلاش نمایند  اما به نظر می رسد با ادامه روند فعلی، یعنی عدم سرمایه گذاری در روستاهای مورد مطالعه، تداوم مهاجرت امری اجتناب ناپذیر باشد. زیرا سرمایه گذاری های اقتصادی توسط مهاجرین انجام نمی گیرد، سرمایه گذاری های محدود انجام گرفته نیز منجر به ایجاد فرصت های شغلی در روستاها نمی گردد و عدم سرمایه گذاری های اشتغال زا در نواحی روستایی تأثیری در بقای جمعیت روستایی نمی تواند داشته باشد. علاوه بر این طبق نتایج معلوم شده است که ارتباطات خانودگی توانسته نقش تأثیرگذاری بر مهاجرت روستاییان داشته باشد. مهاجرین روستایی با استفاده از اطلاعاتی که از شبکه اجتماعی مهاجرین بدست می آورند، مهاجرت می کنند.

رسیدگی به وضعیت مسکن روستایی جزو یکی از برنامه های اساسی توسعه روستایی در اکثر کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه است. در نواحی روستایی با توجه به ماهیت متفاوت مسکن و کارکرد چندمنظوره آن، مسکن روستایی باید دارای ویژگی هایی باشد، هرچند شکل مساکن در بسیاری از مناطق روستایی تابعی از اقلیم، پوشش گیاهی و موقعیت سکونتگاه ها می باشد. در همین راستا هدف اصلی این تحقیق در پی بررسی مساکن روستایی در نواحی روستایی بخش مرکزی هشترود و ارزیابی معیارهای مسکن مناسب از دید جامعه نمونه می باشد. روش تحقیق در این مقاله از نوع پیمایشی مبتنی بر پرسشنامه که اطلاعات جمع آوری شده در قالب پرسشنامه با اس تفاده از نرم افزار آماری SPSSمورد بررسی قرار گرفته است. یافته های مقاله حاکی از آن است که ساکنان از استحکام و مقاومت مسکن در برابر بلایا، رضایت ندارند این وضعیت در مورد معیارهای سیستم گرمایشی و سرمایشی و طراحی و چشم انداز مسکن هم صادق است. یافته های دیگر حاکی از آن است که از بین معیارهای مرتبط با مسکن مناسب، مقاومت بنا در برابر بلایا در اولویت اول و بهداشت محیط، مساحت و اندازه مسکن، نمای ظاهری، معماری جدید و استفاده از مصالح بومی در اولویت های بعدی قرار دارد.

زمینه و هدف : بافت های قدیمی اکثر شهرها به مرور زمان و در اثر تحولات جدید، عملکرد گذشته خود را از دست داده و رفته رفته رو به اضمحلال گذارده و امروزه به عنوان بزرگ ترین معضل و عدم امنیت در شهرها مطرح هستند. یکی از لوازم برنامه ریزی در دنیای جدید، توجه به مشارکت فعال و اثربخش افراد جامعه، در تمام ابعاد مختلف توسعه است. به نظر می رسد که مشارکت، پدیده پیچیده ای است که به تعداد زیادی از متغیرهای سرمایه اجتماعی وابسته می باشد. هدف مقاله حاضر، با مطالعه موردی محله شاطرآباد کرمانشاه، در پی آن است تا راهکارهایی به منظور بهره گیری از سرمایه های اجتماعی در جهت احیا و امنیت بافت قدیمی محله، ارائه دهد. روش شناسی : این مقاله از نظر هدف، کاربردی بوده و از نظر روش، توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری داده ها از پیمایش های میدانی پرسشنامه و مشاهده استفاده شده است. یافته ها: بررسی ها نشان داد که بین دو متغیر اصلی مطرح شده در سؤالات تحقیق، رابطه معنادار و مستقیم برقرار است و توجه به ظرفیت ها و سرمایه های اجتماعی- فرهنگی موجود در محله و ارتقای آن ها، می تواند در تسریع روند نوسازی محله و پایدار ساختن آن مؤثر باشد. نتیجه گیری : در بین مؤلفه های سرمایه اجتماعی، «آگاهی و توجه» بیشترین همبستگی را با تمایل به مشارکت در نوسازی محله نشان می دهد. همچنین آزمون سؤالات نشان داد که بین سرمایه اجتماعی ساکنان محله و هویت امنیتی و فرهنگی محله رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. این رابطه نشان می دهد که با افزایش سرمایه اجتماعی، می توان انتظار داشت که تمایل به ارتقای امنیت و حفظ هویت فرهنگی محله، افزایش یابد. هویت فرهنگی در رویکردهای نوین برنامه ریزی، به عنوان یک عامل و محرک توسعه پایدار مطرح است. با توجه به این رویکرد، نگاه به محله شاطرآباد به عنوان یک مرکز قدیمی در بافت مرکزی شهر کرمانشاه است که دارای اهمیت امنیت عمومی و فرهنگی بوده و به مثابه ثروتی بالقوه در اقتصاد شهری، اهمیت و توجهی مضاعف می یابد.

گردشگری خانه های دوم، یکی از الگوهای مهم گردشگری در نواحی روستایی است که آثار و پیامدهایی را در فضاهای روستایی در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی دارد. هدف مقاله حاضر، بررسی آثار و پیامدهای زیست محیطی گردشگری خانه های دوم در منطقه دوهزار است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی است و داده های مورد نیاز، به روش تکمیل پرسشنامه جمع آوری شده است. درحال حاضر 640 خانه دوم در منطقه استفاده می شود که تقریباً 50 هکتار از کل اراضی منطقه، بر اثر توسعه این نوع گردشگری تغییر کاربری داده است. یافته ها بیانگر آن است که این نوع گردشگری، در منطقه دوهزار گسترش زیادی داشته است و اعضای جامعه مورد مطالعه، به آثار و پیامدهای منفی زیست محیطی گردشگری خانه های دوم اذعان دارند، اما در زمینه آثار و پیامدهای زیست محیطی این نوع گردشگری، بین دیدگاه های ساکنان محلی و صاحبان خانه های دوم اختلاف معناداری وجود دارد. همچنین از دیدگاه هردو گروه، مهم ترین پیامد زیست محیطی توسعه گردشگری در روستاهای دهستان دوهزار، مربوط به گویه های تغییر کاربری اراضی است که البته تفاوت معناداری بین دو دیدگاه وجود دارد. همچنین کمترین تفاوت در دیدگاه های این دو گروه، در آلودگی محیط و چشم انداز ظاهری است. تفاوت میانگین ها در دو گروه 3/0 است.

مهاجرت از روستا به شهر همواره وجود داشته و دارد و این از پویایی جامعه حکایت دارد. موضوع مهاجرت های روستایی- شهری همواره مورد توجه اندیشمندان علوم مختلف است. اما مهاجرت بی رویه و تخلیه روستاها از نیروی کارامد امروزه یکی از نارسایی های اجتماعی- اقتصادی جامعه روستایی کشورمان است. ادبیات توسعه در کشورهای در حال توسعه نشان می دهد که مهاجرت های روستا- شهری تأثیرات منفی بسیاری بر ناحیه مبدأ و مقصد نهاده است. هرچند در طی دهه های گذشته تلاش های بسیاری در جهت شناخت این پیامدها و یافتن راهکارهایی جهت کاهش این معضل صورت گرفته است با این حال این تلاش ها به دلیل فقدان دیدگاه راهبردی و یکپارچه چندان با موفقیت همراه نبوده است. در دیدگاه راهبردی با تأکید بر توسعه پایدار یکی از راه های ماندگاری جمعیت در روستاها پایدار نمودن کیفیت زندگی روستاییان شامل دست یابی به برابری و حفظ تنوع فرهنگی، افزایش حس جمعی و شهروندی، دست یابی به کیفیت و بهتر نمودن کیفیت زندگی و هر نوع تغییر در فعالیت های اقتصادی که موجب ارتقاء و بهکرد کیفیت زندگی شود معرفی شده است.در این مقاله با استفاده از تکنیک SWOT نقاط قوت و ضعف داخلی و فرصت ها و تهدیدهای خارج از عرصه سکونتگاه های روستایی دهستان سلوک بخش مرکزی شهرستان هشترود بادید یکپارچه تبیین گردیده و اقدامات راهبردی جهت حل مسائل مربوط به ماندگاری جمعیت در روستاهای مورد مطالعه ارائه شده است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف و ماهیت بر روش تحقیق توصیفی - تحلیلی استوار است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که با آگاهی از جنبه های داخلی (قوت ها و ضعف ها) و خارجی (فرصت ها و تهدیدها) راهبرد تهاجمی موثرترین راهکار پیش روی منطقه جهت ماندگاری جمعیت در مناطق روستایی است.