مطالعات جغرافیایی مناطق خشک

تپه های ماسه ای از مهم ترین و حساس ترین لندفرم های حساس به فرسایش بادی هستند که میزان فعالیت آن ها بسته به شدت تأثیر عوامل متعدد اقلیمی و زمینی، متفاوت است. پایش بلندمدت این عوامل به همراه وضعیت تحرک پذیری ماسه های روان در مناطق مختلف می تواند اثر قابل توجهی بر کاهش اثرات نامطلوب آن ها داشته باشد. ﻣﺤﺪوده ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ؛ کویر سیرجان در استان کرمان، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن سیرجان ﻗﺮار دارد. به این منظور، از داده های ساعتی سرعت باد، کد پدیده های گردوغبار، بارندگی و دمای هوای ایستگاه سینوپتیک سیرجان در دوره آماری ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ استفاده شد. داده های بارندگی و دما برای محاسبه مقدار تبخیروتعرق به روش تورنت وایت استفاده شد. پس از محاسبه درصد فراوانی بادهای فرساینده و شاخص خشکی، با بهره گیری از شاخص لنکستر وضعیت تحرک پذیری ماسه های روان در منطقه مورد واکاوی قرار گرفت. به منظور پیش بینی اثر تغییر احتمالی عوامل اقلیمی بر تحرک پذیری ماسه های روان از آزمون تحلیل حساسیت استفاده شد. نتایج نشان داد حدود ۹۰% از سال های آماری از نظر اقلیمی در معرض خطر بیابان زایی بسیار شدید بوده است. بر این اساس، با کاهش مقدار شاخص خشکی یونپ و افزایش خشکی محیط بر میزان تحرک پذیری ماسه در کل منطقه مطالعاتی افزوده شده و خطر بیابان زایی در منطقه تشدید می شود. مقادیر شاخص سالیانه لنکستر در این ایستگاه نشان دهنده این است که وضعیت تپه های ماسه ای به صورت فعال  فقط در نوک تپه است. براساس تحلیل حساسیت مشخص شد که در صورت افزایش ۳۰% فراوانی بادهای فرساینده و تبخیروتعرق پتانسیل، فعالیت تپه های ماسه ای به میزان ۶۹% افزایش خواهد یافت و از حالت فعال فقط در نوک تپه به فعال تبدیل شده و وضعیت فعالیت تپه ماسه ای در ایستگاه مطالعاتی در اثر کاهش توأم دو پارامتر یادشده به همان مقدار، فعالیت تپه های ماسه ای ۵۱% کاهش و از حالت فعال فقط در نوک تپه به غیرفعال تغییر خواهد یافت.

در نتیجه تحول رویکردها از حکومت گرایی به مدیریت گرایی، امروزه مشارکت بخش خصوصی در ساماندهی بافت های نابسامان یکی از اصول برنامه ریزی این پهنه ها است. بررسی نقش نخبگان اقتصادی در ارتقاء محله ایثار شهر مشهد موضوع اصلی این پژوهش است. این تحقیق بر حسب نوع، توصیفی - تحلیلی و از نظر روش، علی پس از وقوع است. علاوه بر داده های میدانی و سرشمارهای رسمی، در این پژوهش، ۹۷ پرسش نامه بین مدیران فروشگاه های راسته بازار توزیع و به ۵۳ درصد پاسخ داده شد. روابط فضایی و غیر فضایی به وسیله رگرسیون عمومی و فضایی آزمون گردید. علاوه بر افزایش جمعیت یک درصدی، بیشترین تغییرات در دو کاربری مسکونی و تجاری بوده و ایجاد ۲۰ کاربری آموزشی، ۱۱ کاربری مذهبی و ۶ کاربری بهداشتی – درمانی از دیگر تغییرات است. ۶۵ درصد از شاغلین در بخش خدمات فعالیت می نمایند. بین سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۴، ۵۲۶۱۶ مترمربع کاربری تجاری و ۹۹۵۹۶ مترمربع کاربری مسکونی در این محله اضافه شد. در همین راستا، اعضای ماشین رشد با سرمایه گذاری در تغییر کاربری ها، موفق به افزایش ارزش املاک و دارایی هایشان شده اند. رگرسیون بین متغیرهای توضیح دهنده و افزایش جمعیت در محله، به عنوان نتیجه کنش مشارکتی نخبگان تولیدی – تجاری در توسعه محله ایثار نشان می دهد که متغیر مساحت کاربری تجاری با ضریب تعیین ۵۴ درصد، بیشترین میزان توضیح دهندگی را در میان متغیرها دارد. توسعه محله نتیجه مشارکت بخش خصوصی و مدیریت و کنترل تغییر کاربری ها توسط شهرداری مشهد به عنوان حاکمیت محلی بوده، مشارکتی که نه از طریق نظام بروکراتیک اداری، که مبتنی بر کارآفرین گرایی، اقتصاد بازار و ارتباطات شبکه ای اجتماع محلی است. با توجه به سهم و نقش بخش عمومی و خصوصی، محله مورد بررسی نمونه ای از مشارکت واقعی بوده، در مدل ارنشتین در پله بالا و همراه با قدرت شهروندان قرار دارد.

نیروگاه ها از مهم ترین منابع ایجاد جزایر گرمایی هستند. مصرف روزافزون انرژی، تغییر عوامل حرارتی و ایجاد خرداقلیم ها، بر شرایط حضور افراد در فضاهای باز اثرگذار بوده و استفاده از این فضاها بسیار به درک حرارتی فرد از محیط بستگی دارد. بنابراین اهمیتی که در برقراری آسایش در فضاهای باز محیط های صنعتی و نیروگاهی احساس می شود، برای حضور طولانی تر و با کیفیت تر کارکنان در این دسته از فضاها، است. بررسی عملکرد حرارتی فضاهای باز در کاربری های گوناگون، در رابطه با رفتار خرداقلیمی آن ها، مورد ارزیابی های مختلفی قرار گرفته است، اما چنین پژوهشی و با هدف طراحی درست و اصولی در فضای باز نیروگاه ها در دسترس نیست. بنابراین پژوهش حاضر تلاش کرده است تا ضمن بررسی و شناخت ویژگی های ساختاری فضای باز نیروگاه نیشابور، از نرم افزار ENVI-met 4  به منظور شبیه سازی و سنجش شرایط خرداقلیم نیروگاه استفاده کرده و تغییرات پارامترهای اقلیمی شامل دمای هوا، رطوبت نسبی، سرعت باد، دمای متوسط تابشی و شاخص اقلیمی PET در گرم ترین روز (۲۳ تیر) و سردترین روز (۳۰ دی) مورد ارزیابی قرار دهد. نتایج نشان دهنده ی خروج شرایط حرارتی نیروگاه از محدوده ی آسایش حرارتی در این دو فصل و در زمان اداری است؛ و بر اساس طراحی های پیشنهادی، مشخص شد که می توان با کاهش تراکم پوشش گیاهی در جهت باد غالب، رطوبت را در مرکز سایت افزایش داده و با کاشت درختان خزان ناپذیر و با الگوی ضربدری در جهت بادهای سرد زمستانی، شرایط آسایشی را در مرکز سایت و مسیر پرتردد کارکنان افزایش دهیم.

فلسفه وجودی جهانی اندیشی به معنای دیدگاه مشترک تمام انسان ها صرف نظر از وابستگی سیاسی خود به عنوان شهروندان واحد در نظر گرفته می شوند.  جهانی اندیشی شاهد تولید یک ایده مثبت برای پرورش تعهدات مختلف در عرصه های گوناگون است. هدف این پژوهش بررسی عوامل مؤثر بر جهانی اندیشی است. برای رسیدن به این هدف با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی درصدد تبیین عوامل تأثیرگذار بر جهانی اندیشی برآمدیم. سپس با استفاده از تکنیک دیمتل مهم ترین عوامل و میزان تأثیرگذاری و تأثیرپذری آن ها را مورد سنجش و بررسی قرار دادیم. یافته های پژوهش نشان می دهد در این بحث سه بعد اصلی اقتصادی (توزیع مجدد ثروت، اندازه دولت، مالکیت مشاع زمین، زمین عامل اصلی تولید، آزادی اقتصادی و پارادایم تولید)، اجتماعی-فرهنگی (پویایی فرهنگی، اجتماعی شدن افراد، فرهنگ قومی و محلی، مصرف گرایی، هویت یابی و زمان-فضا) و سیاسی (پویایی دیپلماسی، مردم سالاری، آموزش شهروندی، انقلاب انتظارات، امنیت سیاسی و دموکراسی) وجود دارد. متغیرهایی مانند انقلاب انتظارات (۵/۸۷۴۷)، دموکراسی (۵/۴۵۶۶)، امنیت سیاسی (۵/۲۶۶۲)، توزیع مجدد ثروت (۴/۸۸۳۸)، پویایی فرهنگی (۴/۶۶۷۵) نشان دهنده تعامل بالا و ارتباط سیستمی قوی با سایر متغیرها هستند. بنابراین این ها را می توان مهم ترین پیامدهای جهانی اندیشی دانست. متغیرهای پارادایم تولید (۰/۰۶۹۵)، پویایی دیپلماسی (۰/۱۸۶۱)، مصرف گرایی (۰/۰۱۰۸)، زمان-فضا (۰/۰۴۰۱) علت این مدل سیستمی محسوب می شوند و عواملی مانند فرهنگ قومی و محلی، اجتماعی شدن افراد، مالکیت مشاع زمین، اقتصاد اشتراکی، هویت یابی، زمین عامل اصلی تولید معلول این سیستم محسوب می شوند.

طرح هادی روستایی به عنوان سند توسعه فیزیکی و کالبدی روستا، ضمن بررسی وضع موجود روستاها، نحوه استفاده از زمین برای کاربری های متعدد و نحوه گسترش آن در آینده را مشخص می کند. با توجه به این که روستاهای کشور به دلیل شرایط ویژه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و شرایط جغرافیایی در طول قرن ها تکوین یافته است. تحقیق حاضر سعی دارد به بررسی نقش طرح هادی در توسعه کالبدی مناطق روستایی متناسب با شرایط مذکور در شهرستان دلگان بپردازد. روش پژوهش در مطالعه حاضر، به صورت توصیفی - تحلیلی و میدانی است. جامعه آماری تحقیق حاضر روستاهایی در دو دهستان جلگه چاه هاشم هستند که طرح هادی روستایی در آن ها اجرا شدند. در ضمن بر اساس فرمول کوکران ۳۱۲ نفر از خانوارهای روستایی به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند که با روش نمونه گیری تصادفی ساده مورد پرسش گری و سنجش قرار گرفتند. سپس داده های مستخرج از پرسش نامه  با استفاده از تحلیل همبستگی، مقایسه میانگین فریدمن و کروسکال والیس، در محیط نرم افزاری SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل از تحلیل همبستگی نشان می دهد تا سطح اطمینان ۹۹ درصد رابطه منطقی و معناداری بین اجرای طرح هادی با تحولات فضایی و کالبدی در روستاهای مورد مطالعه وجود دارد. همچنین نتیجه همبستگی کرامرز v نشان می دهد که اجرای طرح هادی باعث تثبیت جمعیت روستاییان در روستاهای مورد مطالعه شهرستان دلگان شده است. علاوه بر آن نتایج آزمون کروسکال والیس تفاوت معنادار و ۹۹ درصدی برخی از شاخص ها را پس از اجرای طرح هادی بین روستاهای مورد مطالعه نشان می دهند. 

از منظر زیست محیطی، ساختمان ها نیمی از مصرف انرژی و مواد خام در سراسر کره زمین را دربرمی گیرند و مسئول ۳۶ درصد زباله تولید شده هستند. به گزارش سازمان بهینه سازی مصرف سوخت، میزان مصرف انرژی در ایران ۲/۵ برابر استاندارد جهانی است. در این میان شهر مشهد به عنوان دومین کلانشهر ایران، همواره در حال رشد و توسعه بوده و ساختمان های کنونی نه با برنامه و قواعد خاص زیست محیطی، بلکه بر اساس ضوابط محدودی ساخته شده اند، همچنین در این ساختمان ها ایده طراحی اکولوژیکی و معماری سبز مغفول مانده است. لذا این مقاله با هدف ارتقاء سطح کیفیت ساخت و ساز، کاهش مصرف منابع و اتلاف انرژی در بخش عظیم ساختمان در کلانشهر مشهد، سعی دارد با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی و  روش های گردآوری اسنادی و کتابخانه ای و بهره گیری از استانداردهای بین المللی ساختمان سبز، به تبیین جایگاه ساختمان سبز در برنامه های توسعه شهری مشهد پرداخته و خلأهای ضوابط و قوانین موجود استخراج گردد و سپس مدیریت ساخت و ساز شهری که از طریق سازمان های متولی (شهرداری و سازمان نظام مهندسی) مدیریت می شود در راستای دستیابی به ساختمان سبز، بررسی و تحلیل گردد. لذا نظرات ۲۱ نفر از کارشناسان جمع آوری و مصاحبه های صورت گرفته نحوه مدیریت شهری مشهد در راستای دستیابی به ساختمان سبز و خلأهای موجود آن استخراج شد. در نهایت ضوابط ساخت ساختمان سبز در قالب ۷۰ شاخص و چهار مرحله عمر بنا (طراحی، اجرا، بهره برداری و نگهداری) و همچنین مدل پیشنهادی مدیریتی ساختمان سبز در شهر مشهد، حاصل نهایی کار است. همچنین راهکارهای لازم در جهت کاهش آسیب های زیست محیطی ساخت و سازهای موجود شهری در قالب راهکارهای مدیریتی، آموزشی، تشویقی و فرهنگ سازی، نظارتی، تولید دانش فنی و بومی دسته بندی و ارائه شده است.