دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران پاییز 1378 شماره 151

مقالات

۱.

فضولی بغدادی وتجلی عرفان درآثارفارسی او

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۲ تعداد دانلود : ۷۴۶
فضولی بغدادی سالک شیرازه بندکتاب شریعت وطریقت،پس ازفراگیری دانش های زمان به سلوک فکری پرداخت وبابه دست آوردن تجارت عرفانی دیدگاهی نوین درعرفان اسلامی ایران زمین عرضه کرد.هرچندزندگانی معمول صوفیانه،چون پشمینه پوشی وخانقاه نشینی درنوشته هایش چندان نمودی ندارد. اماازبرکت نام اولیای دین وعرفان ،ذوق عرفانی خود راشکوهمندترودرخشان تردرجلوه آورده است. اماازبرکت نام اولیای دین وعرفان ،ذوق عرفانی خود راشکوهمندترودرخشان تردرجلوه آورده است.
۲.

فراز و فرود سخن در مثنوی مولوی بر اثر غلیان عشق و شور و جذبه تداعی ها

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۵۶ تعداد دانلود : ۳۳۱۹
اگر مثنوی جلال الدین محمد مولوی با سایر مثنوی های عرفانی سنجیده شود‘ وجه تمایز مثنوی مولوی با آنها آشکار می گردد. به عنوان مثال در مثنوی منطق الطیر عطار‘ سبک و شیوه سخن تقریباً یکنواخت و یکدست ادامه می یابد‘ در حالی که در مثنوی معنوی مولوی در بسیاری از جاها سطح سخن و اندیشه به اوج می گراید و دیر یا زود به وضع معمولی باز می گردد. تداعی هایی که ویژه تفکر و اندیشه منحصر به فرد مولوی است‘ ناخودآگاه‘ افسار سخن را از تصرفش می گسلاند و طوفان شور و اندیشه وی‘ جزیره مثنوی را زیر امواج خود می گیرد.
۳.

غالب شاعر ی توانا

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۶۹ تعداد دانلود : ۶۲۸
بازوال پذیرفتن شکوه واقتدارامپراطوری بابری درهند وروبه کاهش نهادن حشمت وعظمت دولت صفویه درایران سبک هندی رواج واعتبار پیشین خودراازدست داد ودوران طلایی اش به سرآمد.آخرین گوینده ای که به این شیوه سخن گفت وباسرودهای رنگین خود عرصه ادب پایان دوره تیموریان رامزین نمود وآنازیکنواختی ملال انگیزمدیحه سرایان درباری بیرون آوردوتوانی تازه بخشیدشاعر تواناغالب دهلوی است.غالب با تسلطی که برملک سخن پارسی داشته است توانسته ساختاراشعارش راازرهگذر هماهنگی وتناسب عواطف واحوال روحی بازبان وواژگانی که به طورآگاهانه یاناآگاهانه ازآنهاسودجسته انسجام ووحدت بخشد.
۴.

بررسی موضوع لفظ ومعنی دردوکتاب «الصناعتین»و«دلائل اعجاز»

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱۰ تعداد دانلود : ۶۱۴
از آنجا که سخن‘ آمیزه ای از لفظ و معناست‘ این دو عنصر تشکیل دهنده‘ همواره مورد توجه علمای بلاغت و ناقدان ادبی بوده است. در ادب عربی‘ غالب ناقدان کهن به جدایی لفظ و معنا اعتقاد داشته ‘ اصالت را به لفظ می دادند و به عبارت دیگر‘ حسن سخن را در حسن الفاظش می دانستند. اما عبدالقاهر جرجانی با نگارش کتاب دلائل الاعجاز این مبنا را بر هم ریخت و ضمن تأکید بر این که لفظ ومعنا را نمی توان از هم جدا کرد‘ اصالت ار به معنا داد و ثابت نمود که لفظ بیرون از چارچوب معنا و منظم نمی تواند هیچ مفهومی داشته باشد که به اوصافی همچون فصاحت موصوف گردد. ما در این نوشتار کوشیده ایم تا از میان هواداران نظریه کهن به بررسی آرای ابوهلال عسکری در کتاب الصناعتین پرداخته‘ سپس نظریه عبدالقاهر را تشریح نماییم.
۵.

حریت(آزادی )در مثنوی

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۳۸ تعداد دانلود : ۸۷۴
یکی ازمواردمهم تربیتی درمثنوی،رهایی ازتعلقات وظواهردنیایی و رسیدن به آرامش درونی است.درتربیت اسلامی ،انسان مطلوب،انسانی است که دارای صفت حرباشد.مولانازندگی بدون آزادگی راحیلت گری می داندومعتقداست که اگرانسان چند لحظه پیش از مردن هم انسان آزاده ای شودوازتعلقات برهد،به این زندگی ظاهری می ارزد. مولانامعتقداست که کسی که بنده راستین حق باشدوبه خداعشق بورزدواعمالش مطابق خواسته حق شود،ازپنج حس ظاهری وشش جهت دنیای بیرونی(مادی) آزادورهامی گرددوحقایق امورراازخارج ازپنج وشش می بیند. بنابراین تربیت اوبادیگران متفاوت می شودونگاه او نسبت به خودواجتماع ودنیای اطرافش الهی خواهد بود .
۶.

ششمین همایش سالانه زبان وادبیات فارسی دانشگاه هرمزگان

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳۶ تعداد دانلود : ۵۰۱۶
بحث ونظردرباره تولیت مانسبت به حفظ مواریث فرهنگی کشورمان که زبان فارسی ابزارآن است وتشکیل گردهمایی های راهبردی درجهت پیشبرد اهداف ووظایف سازمانهای ذیرربط ،غیرقابل انکاراست.شناسایی وتقویت انگیزه های کاردرحوزه های مختلف سازمانهای مربوط وایجادزمینه مناسب وحدت رویه درتعیین سیاستگزاری وبیان وضعیت مطلوب درارتباط بامحورمباحث وقلمرهای زبان وادب فارسی که مالا به روشنترشدن تصویر واقعی ازموقعیت آن کمک خواهد کرد،ازمحاسن حائزاهمیت درتشکیل همایش هاست .مقاله ای که پیش روی شماست،بررسی علمی وتحلیل پیرامون همایش سالانه زبان وادبیات فارسی دردانشگاه هرمزگان است که نویسنده محترم با بیان نقدونظر،دیدگاههای خود راباشیوه مخصوص وبه صورت طرح وپیشنهادپیرامون رایزنیهای مناسب دربرگزاری واستفاده بهینه ازسلسله همایشهای زبان وادبیات فارسی درهرمزگان،مطرح می سازد.
۷.

بحث تصوردرفلسفه دکارت بااقتباس ازمقاله( (Descartes on ideasآنتونی کنی

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۱۳ تعداد دانلود : ۶۳۲
یکی ازمتفکرینی که با نظم خاصی بحث تصوردرفلسفه دکارت را پی گرفته ،آنتونی کنی است که به دلیل تبحروتخصصی که درفلسفه غرب دارد،موفق شده ابعادتازه ای رادررابطه بااین موضوع به روی علاقه مندان به آثارفلسفی بگشاید.توضیحی که آنتونی کنی ارائه می نماید خواننده رابه این نکته رهنمون میگرددکه مفهوم تصوردرفلسفه دکارت مشترکی لفظی است.به گونه ای که معانی گونه ای که معانی مختلفی که مورداستفاده دکارت قرارگرفته وهرکدام هم درحوزه به کارگرفته شده نقش تبیین کننده دارد بعضامتضاد باهم بوده وقابل جمع نیستند.به همین دلیل است که بعضی تناقضات وناهمخوانیها دراین فلسفه به چشم می خوردوابهاماتی ایجاد می کند که پاسخ آنهارانمی توان درکلیت فلسفه مذکوربه دست آورد.
۸.

زن درجاهلیت عرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۱۰ تعداد دانلود : ۸۷۴
درجاهلیت پسران به عللی چون :نگاهبانی ازشتران جنگ بادشمنان دفاع ازکیان قبیله بر دختران برتری داشتندوبعضی ازقبایل ازترس فقرواسارت دختران آنان رازنده به گورمی کردندزن در این دوره به کنیزوبانوتقسیم می گشت بانوان ازحقوقی چون انتخاب همسرپناه دادن شفاعت وآزادی اسیربرخورداربودندزنان درجنگ باخواندن سرودها مردان رابه پایداری تشویق کرده به اسبان آذوقه می دادند دراین عصرازدواج هایی چون ازدواج مهر،متعه،مقت،استبضاع ،سبی،استرقاق،شغاروغیره رواج داشت.مرد،حق طلاق داشت ولی زن ازاین حق محروم بود. زن دراین دوره از آزادی نسبی وحق دخل وتصرف در اموالش برخورداربود.برخی اززنان شعرمی گفتندودرشعروشاعری داوری وی کردند.
۹.

عشایردشت مغان ازکوچ روی تااسکان

حوزه های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی انسان شناسی قوم شناختی
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی انسان شناسی قوم شناختی عشایر
تعداد بازدید : ۱۲۶۶
دشت مغان درشمال غرب ایران ودرحاشیه رود ارس، منطقه ای است که از دیر باز به دلیل داشتن مراتع سرسبز در فصل پاییز و زمستان به عنوان قشلاق عشایر شاهسون (ایل سون) مورد استفاده قرار می گرفته است. با انجام برنامه ریزیهای اقتصادی از سال 1328 و ایجاد سد ارس و احداث کانالهای آبیاری به مرور زمینه برای تشکیل مجتمع های کشت و صنعت در این منطقه فراهم و موجب جابه جایی عشایر از مراتع و یا رها سازی فعالیت دامداری سنتی و اسکان ویکجانشینی آنها در دشت گشته است. این مقاله بر آن است تا تأثیر برنامه ریزیهای اقتصادی از جمله ایجاد مجتمع های کشت و صنعت مغان و پارس را بر یکجا نشینی و اسکان عشایر در طی سالهای 1382-1370 مورد بررسی قراردهد .
۱۰.

مجموعه حرم حضرت معصومه(س)

نویسنده:
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸۸ تعداد دانلود : ۵۰۱
مجموعه بناهای مذهبی حضرت معصومه همانند دیگربناهای مذهبی ایران ازشکوه وعظمت خاصی برخورداراست .حضرت معصومه (س) خواهرگرامی امام هشتم شیعیان امام رضا (ع) حدود سال 200هجری برای دیداربرادرگرامی که درخراسان اقامت داشتند عازم مشهدمی گردند.مسافرت حضرت معصومه درمکانی بین جاده قم-ساوه به علت کسالت نیمه تمام می ماندوسرانجام درشهرقم دعوت حق رالبیک می گویند. مقبره حضرت معصومه (س)درطی هزارسال به علت علاقه شیعیان مورد بازسازی ومرمت قرارگرفت وبناهای دیگری به آن افزوده شد .به طوری که امروزه همانند دیگرمجموعه های مذهبی مانندنجف-کربلاومشهدازاهمیت خاصی برخورداراست. لازم به یادآوری است که درشماره گذشته مجله دانشکده ادبیات روندشکل گیری مجموعه مذهبی حضرت رضا(ع)برادرگرامی آن حضرت (س)اجمالامورد بررسی قرارگرفت.
۱۱.

معیارزیبایی دربلاغت سخن عربی چیست؟

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۳ تعداد دانلود : ۴۵۱
یکی ازمسائلی که درفلسفه زیباشناسی مطرح است مساله مناقشه:لفظ و معنااست ازاین جهت که آیا معیارزیبایی سخن که ازجهت فنی پایه واساس ""بلاغت"" رادرسخن عرب تشکیل می دهد لفظ یا معنا؟ ناقدان در نقد و بررسی این ارزیابی چند گروه اند: گروهی معیار زیبایی را در جانب معانی و گروهی آن را در جانب الفاظ می دانند. و گروه سوم‘ لفظ ومعنا هر دو را معیار می دانند. و در نظر ایشان‘ هر دو برابرند. و گروه چهارم که به نظر اینجانب‘ مهمترین نظریه را ابراز داشته""معیار زیبایی و فضیلت"" را در جانب الفاظ می داند؛ از این جهت که الفاظ‘ نقش تفهیم معانی را بازی می کنند و بر تفهیم معانی ونظم و نسق آن‘ دلالت دارند. و این موضوع‘ تحقیق گسترده ای را می طلبد که در این مقال‘ همراه با مصداق از نمونه قرآنی آمده است.
۱۲.

تاثیردینی انقلاب اسلامی برادب انتفاضه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵۰ تعداد دانلود : ۵۲۵
مهمترین ویژگی انقلاب ایران اسلامی بودن آن است بدیهی است دین خاستگاه انقلاب بوده است ورهبری حضرت امام (ره)مهمترین عامل پیروزی انقلاب به شمار می رود. تاثیرانقلاب برجوامع اسلامی حقیقتی ملموس وروشن است دراین میان فلسطین ازتاثر بیشتری برخودار است بانظری گذرادر می یابیم که دین دراشعار فلسطینیات ادبیات عرب قبل از انتفاضه کمرنگ است اما بعدازشروع حرکت انتفاضه که حرکتی است متاثرازانقلاب اسلامی ایران وجه دینی درشعارهاوسرودهاواشعارکاملابرجسته است همین جهت بیشترنقادان که ادبیات انتفاضه پرداخته اند ازاین بعدغافل نبوده اند.نویسندگان وادباوشعرای حوزه ادبیات انتفاضه بیشترازنسل جدیدی هستندکه اکثراموردتائیدنویسندگان معاصرمیانی ادبیات فلسطین می باشندگرچه نام شعرایی چون نزارقبانی وسمیح قاسم نیزدرزمره شعرای ادبیات انتفاضه جای گرفته است ولی بستر کلی ادب انتفاضه –بخصوص درحوزه شعر-توسط نسل جدیدفراهم شده است در این نوشتار نمود دینی انقلاب درحوزه شعرادب انتفاضه بررسی وتحلیل می گردد.
۱۳.

فی ظلال الأمثال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷۹ تعداد دانلود : ۶۷۶
در سایه ضرب المثلها بی شک ضرب المثلها دامنه بزرگ از زندگانی بشر را پر کرده است‘ بنابراین بنظر نگارنده برای آنها ارزشی فراوان وجود دارد‘ که از شعر کمتر نیست‘ چه نزد ملل مختلف و چه خواص‘ و اگر ادعا کنیم که جایگاه ضرب المثلها در مرتبه دوم بعد از شعر قرار گرفته است‘ گزاف نگفته ایم. برای دسترسی به ماهیت ضرب المثل و شناخت انواع آنها به مطالب زیر پرداخته شده: تعریف ضرب المثل از نظر لغت و اصطلاح‘ معانی گوناگون دامنه ضرب المثلها‘ نقش قرآن کریم و رسول عظیم (ص) و امیر سخن علی (ع) و ادیبان در ضرب المثها‘ بیان نظرات ابن ابی الحدید در این باره‘ و مطالب دیگر.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۱۲۰