دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران

در این مقاله، نگارنده کوشیده است تا به شیوه اى مستند و تحقیقى نشان دهد که مفاهیم، نگرش ها و اشارات اساطیرى در میان شعراى معاصر تا چه اندازه مورد توجه قرارگرفته است, اما از آنجایى که بررسى مضامین اسطوره ای سروده های همه ی شاعران این دوره در قالب یک مقاله ناممکن به نظر مى رسید ، با محور قرار دادن عمدگى های سبکى و برجستگى هاى فکرى و هنرى، چهار تن از شاعران مطرح این روزگار (نیما، اخوان، سپهرى و شفیعى کدکنى) برگزیده شدند و به صورت گذرا، اشارات، نگرش ها و بینش هاى اساطیری جلوه یافته در اشعار آنان به طور مستقل بررسى شد و هر عنوان، تعبیر، مفهوم و یا مطلبى که به نوعى نمودار اندیشه و دیدگاهى کل گرا، نمونه وار و اسطوره اى بوده، مورد توخه و نقد قرارگرفت.

مولوی با بهره گیری کامل از قران و تفاسیر آن ‘ سعی در ترسیم سیمای الهی و بشری از موسی (‘ع) دارد. موسی (ع) در مثنوی گاه چون مریدی است که از ولادت تا وفات با عنایت الهی رشد ونمو یافته‘ درمسیر شریعت ربانی گام نهاده‘ طریقت معنوی را آزموده و به منزل حقیقت خلیفة الهی واصل گردیده است. وگاه چون شیخ کاملی برای قوم بنی اسرائیل به مدد الهی معجزات نه گانه خویش را آشکار ساخته ‘ و وادیهای خطرناک رهایی از فرعون ستمگر را که مثل شیطان ونفس است پشت سر گذاشته و به مقامات الهی نایل آمده است. با اینهمه موسی (ع) در برابر خضر (ع) چون سالکی زانوی تأدب به زمین زده و در آزمون سخت صبر مردود گشته برمی گردد. موسی (ع) در نظر مولوی گاه مظهر عقل الهی است و گاه مظهر عقل بشری

آشنایى با متون نظم و نثرکهن زبان فارسى وکشف رمزها و اشارات و اصطلاحات و اندیشه هاى موجود در زبان و بیان شاعران و نویسندگان کهن، حلقه پیوندگذشته و حال قوم ایرانى است و موجب غنا، تحول، تنوع و پویایى ادب فارسى در مقطع کنونى اسث، در راستاى همین اندیشه ابیاتى از حدیقه الحقیقه سنا یى مورد بررسى قرارگرفته است. شاعرى که آثارش آینه آغاز و انجام رگه هاى خاص تفکر فرهنگى و اجتماعى و اخلاقى و به تعبیرى مجمع اضداد در جامعه ما بوده است. و خصوصآ حدیقه، که خود سرآغازى مهم در شعر فارسى محسوب مى شود. تأثیر پذیرى بسیار این شاعر گران مایه از قرآن کریم، احادیث، روایات، تاریخ، اشعار و امثال شاعران عرب، به کارگیرى علوم، همراه با قدرت خلق معانى و تعابیر و امثال، ریزنگرى ها و چابک دستى هاى شاعرانه، همراه با عذوبت کلام- هرچندگروهى نپسندند- و ایجاز، هم برگیرایى کلام مى افزاید و هم دریافت کنه معانى را دشوار مى نمایاند و بدین سب شعر سنایى را نیازمند شرح و بررسى مى سازد.

بوستان " سعدى در میان متون قدیمى ادبیات فارسى از جایگاهى ویژه برخوردار و از دیرباز چه در ایران و چه خارج از آن مورد توجه بوده است. این منظومه ارزشمند به زبانهاى گوناگون ترجمه و بسیارى از محققان و منتقدان آن را تصحیح کرده و یا بر آن حاشیه و شرح نوشته اند. یکى از شرحهایى که بر بوستان نوشته شده، شرح ( سودى بسنوى)، شارح ترک زبان آثار فارسى است که اصل شرح به زبان ترکى در آسیاى صغیر تألیف شده و در ایران به زبان فارسى ترجمه گردیده و به چاپ رسیده است. آنچه موضوع مقاله حاضر است، معرفى و نقد و بررسى شرح سودى بر بوستان مى باشد که بخشى از تحقیق گسترده ترى در قالب پایان نامه دکترى نگأرنده است. در این مقاله با بررسى مهمترین ویژگیهاى شرح سودى کاستیها و اشکالات یا اشتباهات آن مشخص شده است. این نقاط ضعف و اشکال در معنى لغات و ترکیبات و شرح ابیات و بیان نکات دستورى بوستان و موارد دیگر است. با وجود نواقص این شرح بایدگفت سودى در پیروى از شیوه اى معتدل بر اساس شرح لفظى و توجه به جنبه هاى معنوى متن بوستان و تلفیقى از این دو موفق بوده است و نیز با وجود نا آشنایى با دقایق و ظرایف شعر و زبان فارسى توانسته است شرحى ارائه کندکه مانند شرحهاى دیگر او مفیدترین و موفقترین شرح در نوع خود براى غیر فارسى زبانان است.

تأثیر شگرف معارف دینى بر شاهکارهاى ادب فارسى تردید ناپذیرست. مطالعه برخورد بزرگان ادب با شاه کلیدهاى معارف دینى، راهگشاى نقد و ارزیابى دقیق تر این شاهکارها و راهنمون موارد عدیده اى از رویکردها و رهیافت هاى صاحبان این گونه آثار است. در این مقاله، نویسنده کوشیده است با بررسى حدیث نامبردار"سفینه " از منظر منظومه سترگ تصوف، مثنوى، نگاهى " دیگر" به این اثر برجسته تصوف بیندازد.

در این مقاله به نمادهاى قدسى نباتات اعم از رستاخیز آیینى نباتات، وحدت وجود و بازگشت به اصلى واحد، باورهاى دینى و عامیانه درباره درختان و جنبه هاى قداست گیاه در مثنوى مولوى پرداخته ایم.

زاویهء دید، یکى از مهمترین اصطلاحات داستان نویسى است که به نحوهروایت داستان اطلاق مى شود. در فن داستان نویسى، براى زاویهء دید انواعى در نظر گرفته اند که عبارتند از: 1- زاویهء دید اول شخص 2- زاویهء دید سوم شخص 3- زاویا دید داناى کل در این مقاله، براى اولین بار این اصطلاح براى تحلیل شعر به کارگرفته شده و منظور از آن، چگونگى نگرش شاعر به یک شى یا یک پدیده است که منجر به برداشت هاى گوناگون از یک حقیقت واحد مى شود.

تجلى به معنى آشکار و هویدا شدن است که در اصطلاح عرفانى، هویدا شدن انوار غیب بر دلهاست و به انواع مختلف از جمله تجلى فعلى، صفاتى و ذاتى تقسیم شده است. گروهى نیز به تجلى روحانى و ربانى اشاره دارند و شهود تجلى افعالى را محاضره و شهود تجلى صفات را مکاشفه و شهود تجلى ذات را مشاهده گویند و معتقدند که اگر سالک به اندازهء مویى به تعلقات وابسته باشد، هرگز شایستگى تجلى نیابد و این سه تجلى هرکدام مقدمهء دیگرى است که در تفصیل مبحث تجلى به انواعى دیگر از جمله تجلى ظهورى، غیبى، آثارى و... برمى خوریم و ارتباطش را با فیض اقدس و مقدس نیز در مى یابیم.

مصطفى وهبى التل ملقب به عرار (899 ا- 1949 م) بزرگترین شاعر و پرآوزه ترین ادیب، روشنفکر و فرهیختة اردن است. او از دیر باز به ادبیات فارسى و به ویژه رباعیات خیام روى آورد و از این رهگذر بودکه با زبان شیرین فارسى آشنا شد و حتى توانست گزیده اى از رباعیات خیام را به گونه اى مطلوب به زبان عربى برگرداند. این ترجمه، نخستین برگردان از زبان فارسى به عربى است. تلاش هاى شاعر بزرگ اردن در گسترش ادبیات فارسى منحصر به ترجمه رباعیات خیام نیست، بلکه او به بررسى شخصیت، فلسفه، آثار خیام و..... نیز مى پردازد. و چندین مقاله در این زمینه نوشته که در آنها به مولانا، سعدى و حافظ نیز اشاره شده است. بدون شک خدمات او در جهت گسترش ادبیات فارسى انکارناپذیر است، و بدون افراط و تفریط این تلاش ها نقطه عطف تاریخى در نمایاندن توجه مردم اردن به ادبیات فارسى است. مراد نگارنده از این مقاله این است که این کوشش ها را مورد بحث و بررسى قرار دهد تا هر چه بهتر و بیشتر مورد استفاده علاقه مندان قرار بگیرد.

زاویهء دید، یکى از مهمترین اصطلاحات داستان نویسى است که به نحوهروایت داستان اطلاق مى شود. در فن داستان نویسى، براى زاویهء دید انواعى در نظر گرفته اند که عبارتند از: 1- زاویهء دید اول شخص 2- زاویهء دید سوم شخص 3- زاویا دید داناى کل در این مقاله، براى اولین بار این اصطلاح براى تحلیل شعر به کارگرفته شده و منظور از آن، چگونگى نگرش شاعر به یک شى یا یک پدیده است که منجر به برداشت هاى گوناگون از یک حقیقت واحد مى شود.