۱.
کلید واژه ها:
مفاهیم دینى مضامین مشترک بهار و شوقى مدائح نبوى شرایط مشترک فرهنگى ایران و مصر ادب تطبیقى
ادب مقارن یا ادب تطبیقى در تاریخ ادب فارسى و عربى ریشه اى کهن دارد و در تاریخ معاصر نیز به خصوص درکشورهاى عربى به ویژه مصر آثار قابل اعتنایى در این زمینه به چشم مى خورد و مقایسه دو شاعرى همچون بهار و شوقى ازآن جهت مورد تأکید است که هر دو شاعر از شرایط سیاسى، فرهنگى و مذهبى نسبتأ مشترکى برخوردارند و در یک عصر زندگى مى کنند. از سوى دیگر هر دو متعلق به دو تمدن کهن ایران و مصرند و شعراء درجه یک زمان خویش محسوب مى شوند. هر دو شاعر از عقب ماندگى مسلمانان انتقاد کرده و زبان ا عتراض گشو ده ا ند. مقایسه مدائح نبوى دو شاعر با توجه به موضوعات مشترک همچون معراج، امى بودن، برترى پیامبر (ص) و ترسیم اوضاع مسلمین براى پیامبر (ص)، قابل مقایسه و سنجش است، این مقارنه براساس مدائح نبوى مختلف دیوان هاى هر دو شاعر صورت گرفته است.
۲.
کلید واژه ها:
قرآن حدیث ادبى الله تفاسیر شیطان ستعاذه
اعوذ بالذ من الشیطان الرجیم فإذا قرأت ألقرآن فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم أعوذ بالله ألسمیع ألعلیم من الشیطان الرجیم جبرئیلابا پیمبرگوزما چونکه خواهى خواندآیات مرا ازشر ابلیس دون باید پناه خود برى درسایهء لطف إلا, بر خدایى که سمیع است وعلیم مى پناهم من زشیطان رجیم در غرف لغت و زبان، استعاذة را چه معناست؟ و در عرف شرع چه حکم و مجراست؟ و آیات و اخبار آن کدام است؟ و پیش از تلاوت قرآن امر بر قراءت آنست یا بعد ازآن؟ آیا قراءت آن مستحب است یا واجب و خواندن و نوشتن آن چه نتیجه و اثرى در دل نویسنده و خواننده دارد.
۳.
کلید واژه ها:
رثا صبر خو له سو زد رون عقل فلسفى
متنبى از سالى 337ه .ق تا 346 در خدمت سیف الدوله حمدانى بوده و در این مدت در فن رثا مجموعأ شش قصیده گفته است. در پنج مرثیه از این مراثى، هر چند ابیات نغز و نیکو فراوان است ولى بهترین قصایدى نیست که در رثاگفته است, زیرا متنبى بیشتر این قصاید را براى انجام وظیفه گفته نه به حکم احساس و عاطفه و سوز درون. وى در این قصاید به هنر و عقلش بیشتر پناه برده تا دل و احساسش، از همین رو شنونده درآنها احساس سردى مى کند. اما باید قصید ه اى را که در رثاى خوله ساخته است از بقیهء قصاید استثنا کنیم؟ زیرا این قصیده را هنکامى گفته که جدایى وى از سیف الدوله به درازاکشیده، شوقش به وى زیاد گشته و حوادثى که براى هر دو پیش آمده، آن دو را به یکدیگر نیازمند ساخته است. وى در این قصیده به عقلش- خصوصأ عقل فلسفى اش- تکیه نموده و به بسیارى از حکم شایع میان ملت ها پناه برده و آنها را در قالبى موجز و دقیق ریخته است به گونه اى که به صورت امثال سائره در آمده و در هر زمان و مکان براى تسلیت گفتن صلاحیت دارد.
۴.
کلید واژه ها:
نوآورى احیاى ادبى محمود سامى بارودى حافظ ابراهیم احمد شوقى اثر پذیرى از غرب
صاحب نظران و منتقدان ادب عربى در بررسى زمینه هاى پیدایى جمعیت هاى ادبى در ادب معاصر عرب کمتر به نقش شاعران کلاسیک جدید در تجدد و نوآورى توجه نموده اند. اما به نظر مى رسد اختلاف نظر منتقدان در مورد سبکهاى ادبى آنها تحولات و دستارردهاى عظیمى را به ارمغان آورده است به طوریکه شاید با جرأت بتوان گفت که اگر این اختلاف نظرها در عرصه ى ادبى عصر حاضر بروز نمى کرد برخى از جمعیتهاى ادبى اثرگذار معاصر هرگز پا به عرصه ى وجود نمى گذاشت. در این مقاله ما سعى نموده ایم تا ریشه ها، علائم و نشانه هاى نوآورى را در آثار و اندیشه هاى سه تن از شاعران کلاسیک جدید یعنى محمود سامى بارودى،- افظ ابراهیم و به ویژه احمد شوقى نقد و بررسى کنیم. صاحب نظران و منتقدان ادب عربى در بررسى زمینه هاى پیدایى جمعیت هاى ادبى در ادب معاصر عرب کمتر به نقش شاعران کلاسیک جدید در تجدد و نوآورى توجه نموده اند. اما به نظر مى رسد اختلاف نظر منتقدان در مورد سبکهاى ادبى آنها تحولات و دستارردهاى عظیمى را به ارمغان آورده است به طوریکه شاید با جرأت بتوان گفت که اگر این اختلاف نظرها در عرصه ى ادبى عصر حاضر بروز نمى کرد برخى از جمعیتهاى ادبى اثرگذار معاصر هرگز پا به عرصه ى وجود نمى گذاشت. در این مقاله ما سعى نموده ایم تا ریشه ها، علائم و نشانه هاى نوآورى را در آثار و اندیشه هاى سه تن از شاعران کلاسیک جدید یعنى محمود سامى بارودى،- افظ ابراهیم و به ویژه احمد شوقى نقد و بررسى کنیم.
۵.
کلید واژه ها:
اسطوره مراقبه نمادگرایى نو پردازى اتحاد با هستى
عراق سرزمین آکنده از شعر و مالامال از شاعران است وکمتر شهر و روستایى در آن یافت مى شودک شاعرى از آنجا برنخاسته باشد. از آنجاکه در محیط هاى عربى اسلامى تحت استعمار درگذشته، هماره فضایى از بازگشت و عقب گرد، ارتجاع گرایى، تحریم نمودن نداهاى جدید و جرم شمارى هر صداى تازه اى حاکم بوده است؟ نوگرایى پیوسته جرمى بزرگ و حرکتى پا عواقب و پیامدهاى ناشناخته، همراه با نا ایمنى شمرده مى شد. از این رو با وجود آنکه اروپا در سایهء آرامش خویش و در اضطراب نگهداشتن دیگرکشورهاى مستعمره، از نعمت فرهنگى وسیع و میدان هاى نوگرایى متنوع و افکارى باز برخوردار بود و پیوسته به تلاش هاى نویى در امور تجربى و علمى و نیز در ادبیات و هنر و سنت دست مى یازید، سرزمین هاى تحت استعمار در آتش جهل و عقب ماندگى و استبداد مى سوختند و عراق یکى از سرزمین هاى زخم دیده از ستم استعمار بود و""بیاتى "" یکى از طلایه داران حرکت جدید و پویاى ادبیات و شعر بودکه ققنوس وار در عصر سخت شعله کشیدن حرکت هاى انقلابى از خاکستر خویش دوبار سر بر آورد.
۶.
کلید واژه ها:
ادبیات معاصر عربى ادبیات متعهد ادب عصر نهضت عبد ا لرحمن کو ا کبى
قسمى از ادبیات عریى عصر نهضت که به فکر چاره اندیشى و در صدد روشنگرى و تبیین چالشها و معضلات پیش روى جامعه بشرى است چندان به آرایه هاى لفظى نمى اندیشد بلکه زیبایى را در معنا بویژه معانى بلند انسانى مى داند. سهولت، روانى، وضوح و تأثیر عمیق از مهمترین ویژگیهاى چنین ادبیاتى است. یکى از چهره هاى برجسته اپن گرایش ادبى که گاه زیر شاخه ادبیات متعهد قرارگرفته و زمانى عنوان ادبیات اجتماعى را پسندیده و وقتى به عنوان ادبیات انسانى مطرح مى گردد ""عبدالرحمن کواکبى "" است. وى قلم و حیات خود را در خدمت به ارزشهاى انسانى قرار مى دهد. مقاله و داستان دو بازوى نیرومندى است که کواکبى به کمک آنها مى کوشد تا انسان معاصر را از غرقاب بحرانها بیرون کشیده، ساحل اطمینان را به وى بشارت دهد. آزادیخواهى، استبداد ستیزى، تمسک به مفاهیم بلند قرآنى، احیاى شیوه شورامدارى با تکیه بر رعایت حقوق حقه مسلمانان و سنت شکنى از مهمترین مسائل مورد تأکید کواکبى در آثارش مى باشد.
۷.
کلید واژه ها:
نسبت اسم عدد منسوب
یکى از احکام عدد ساختن اسم منسوب از الفاظ عدد است. اسم منسوب عددى متناسب با نوع عدد متفاوت است. کلأ در بناى نسبت از الفاظ عدد روش قاعده مند و معینى ذکر نشده است اما آنچه مسلم است این است که گاهى بر وزن "" فعال "" که احیانأ ""یاء"" نسبت هم همراه آن است، ساخته مى شود, مانند: ثلاث و رباع و ثلاثى ورباعى. در عین حال ساختن اسم منسوب از عدد، مطابق قواعد نسبت نیز امرى جایز است, مانند: واحدئ از واحد و أربعئ از أربعة. در عدد مرکب از آن نظرکه مرکب مزجى است، مطابق قاعده مربوط به بناى اسم منسوب در مرکب مزجى، اسم منسوب ساخته مى شود, مانند:"" تسعئ "" از ""تسعة عشر، یاگفته مى شود""تسعة عشرئ "" چنانکه گفته مى شود ""الشیعة الاثناعشریة"". نسبت در اعداد عقود با الحاق "" یائ "" نسبت به لفظ عدد حاصل مى شود, مانند: "" خمسونی "" منسوب به ""خمسون "" و در اعداد معطوف به هر دو جزءعددیاءنسبت مى پیوندد.
۸.
کلید واژه ها:
قرآن نهج البلاغه انجیل محمد (ص) على (ع) جبران خلیل جبران کشیشان دین مسیح (ع)
هر که اندک آشنایى با جبران خلیل جبران و آثار وى داشته باشد، مى راندکه او از جانب کلیساهاى وقت لبنان متهم به بى دینى شده است. اما همین جبران متهم به بى دینى زیباترین کتابها را دربارهء مسیح (ع) و دین وى نوشته است. زندگى کردن درکنار مسلمانان لبنان، مسیحیان آمریکا، و یهودیان فرانسه اثرى از این دینها در ذهن او باقى گذاشت. وى به همهء ادیان به دیدهء احترام مى نگریست و خواهان تسامح دینى بود و از تعصب دینى روى مى گرداند. جبران معتقد بودکه دین حقیقى در سینهء مردم جاى دارد, به همین خاطر به کشیشانى که دین را وسیلهء تسلط بر دیگران قرار داده بودند، حمله کرد و در حملا متقابل کشیشان نیز او را به کفر متهم نمودند. او به مسیح (ع)، محمد (ص) و على (ع)، به دیدهء احترام مى نگرد و در آثارش رگه هایى ازکلام بزرگان وکتب آسمانى دیگر ادیان وجود دارد.
۹.
کلید واژه ها:
ا بو ما ضى فلسفه بافى صوفیا نه طلاسم لست ادرى
ایلیا ابوماضى از شاعران برجسته معاصر به شمار مى آید، که احساس فاصله اى عمیق میان عالم مطلوب و حقایق موجود نوعى گرایش صوفیانه در وى پدید آورده است. او با نماد خوش بینى و بدبینى به جدل برمى خیزد. گاه شک و نومیدى فزایند ه ا ى بر جانش سایه مى افکند. متحیرانه از اسرار وجود، ناموس طبیعت، سرشت آدمى و امور ماوراء الطبیعه پرسش مى کند. در پى یافتن حقیقت به هرکوى و برزن سر مى کشد تا عطش درونى خرد را سیراب سازد. مهاجرتها و فراز و نشیبهاى زندگر، او را به فلسفه بافى سوق مى دهد و در نهایت به تسلیم و رضا تن مى سپارد، بدان امید که اندکى آرامش یابد. د ر این میان خیال گسترده، واژگانى آهنگین و اسلوبى دلنشین به یارى شاعر مى شتابد، تا سخاوتمندانه نغمهء سرور و زیبایى را در تار و پود خواننده اش در افکند.
۱۰.
کلید واژه ها:
تفسیر بالرأى ذوقى تفسیر بالرأى غیر ذوقى تأویل و هرمنو تیک
تفسمیر بالرأى را به ذوقى و غیر ذوقى تقسیم مى کنند. در تفسیر بالرأى ذوقى، مفسر بدون در نظرگرفتن علوم مقدماتى و شرایط و مراحل لازم، قرآن را تفسیر مىکند که این عمل مورر نهى واقع شده است. اما در تفسیر بالرأى غیر ذوقى، تفسیر مبتنى بر لحاظ علوم مقدماتى مورد نیاز و شرایط و مراحل لازم است و مفسر از اندیشه خود به عنوان جزئى از عوامل موثر در تفسیر استفاده مى کند.
