مطالعات میان رشته ای در رسانه و فرهنگ
مطالعات میان رشته ای در رسانه و فرهنگ سال دهم پاییز و زمستان 1399 شماره 2 (پیاپی 20) (مقاله علمی وزارت علوم)
مقالات
حوزه های تخصصی:
انقلاب سایبر فضایی متفاوت تر از آنچه در گذشته وجود داشته را پدید آورده است و سبب شده تا روابط بین الملل و ارتباطات بین کشورها در عرصه های گوناگون به شکل متفاوتی مطرح گردد. بنابراین این فضا سبب تحولات قابل توجهی در عرصه نظری و عملی شده است که مطالعه آن را حائز اهمیت نموده است. این پژوهش با رویکرد کیفی و استفاده از روش گرندد تئوری انجام شده است. به این منظور پس از بررسی متون تخصصی مرتبط با موضوع پژوهش از مصاحبه نیمه ساختمند با 16 نفر از صاحب نظران حوزه سایبر (اساتید دانشگاهی و مدیران سایبری) تا اشباع داده ها که به روش نمونه گیری هدفمند بود استفاده شد. یافته های تحقیق که از طریق کدگذاری باز و محوری انجام شد نشان می دهد که داده ها متشکل از 355 کد باز، 100کد محوری و 17مقوله است و در نهایت مدلی در قالب هسته مرکزی پژوهش با 5 عامل زمینه ای، 4 عامل راهبردی، 2 عامل علی و 6 پیامد تدوین شد. در نهایت می توان گفت این فضا ایجاد کننده فرصت های بسیار مهم و قابل توجهی می باشد که بازیگران سیاسی در صورت درک مناسب شرایط جدید، در عرصه بین المللی نسبت به افزایش قدرت ملی و برقراری پیوندهای شبکه ای اقدام نمایند.
موثرترین برنامه رسانه ملی در تقویت بعد شناختی هویت قومی شهر زاهدان در دهه آینده(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
با توسعه کمی و کیفی رسانه های نوین، هویت و همبستگی ملی را نه در نفی گونه گونی هویتها بلکه در ابراز هویت و ایفای نقش اقوام در میدان فرهنگی ایران باید جست. تحقیق کمی حاضر با مدنظر قراردادن این باور اساسی و با استفاده از روش موردی- زمینه ای در پی شناسایی موثرترین برنامه رسانه ملی در ارتقاء هویت قومی شهر زاهدان به عنوان مرکز یکی از استانهای پهناور و البته چند قومی کشور در دهه پیش رو است. از این رو از بین 6132 نفر از جوانان 18 تا 20 ساله این شهر به عنوان جامعه آماری، 651 نفر به عنوان حجم نمونه با روش تصادفی ساده انتخاب و پرسشنامه 13 سئوالی محقق ساخته که اعتبار و روایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ و نظرات صاحبنظران تایید شده بین آنان توزیع گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده های پرسشنامه با استفاده از آزمون خی دو و فریدمن نشان دهنده این موضوع است که در برنامه های متنوع رسانه ملی در شهر زاهدان از نگاه پاسخ دهندگان «پخش حوادث و رویدادهای اجتماعی اقوام» می تواند بیشترین تاثیر را بر تقویت هویت قومی در دهه آتی داشته باشد.
شناسایی پیش زمینه ها و بازدارنده های درگیری مشتریان با برند در رسانه های اجتماعی در صنعت بانکداری(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
امروزه، رسانه های اجتماعی فرصت منحصر به فردی را برای برندها در جهت تقویت روابط شان با مشتریان ایجاد می نمایند. سازمان ها می توانند با افزایش درگیری مشتریان خود با برندشان در رسانه های اجتماعی، ضمن خلق ارزش از طریق تعامل و مشارکت عمیق و پایدار با آنها، زمینه ساز حفظ و تقویت وفاداری شان باشند. بر این اساس پژوهش حاضر به دنبال شناسایی مهمترین پیش زمینه ها و بازدارنده های (موانع) درگیری مشتریان با برند در رسانه های اجتماعی در صنعت بانکداری می باشد. به منظور دستیابی به هدف مذکور مصاحبه های عمیق نیمه ساختاریافته ای با مشتریانی که یک یا چند بانک را در رسانه های اجتماعی دنبال می کردند؛ صورت پذیرفت و تحلیل داده های آن با استفاده از روش تحلیل محتوا، انجام گردید. نتایج تحقیق نشان داد، مهمترین پیش زمینه های تأثیرگذار بر انگیزه مشتری برای درگیری با یک برند بانکی در رسانه های اجتماعی شامل سه بخش فردی (پاداش، سرگرمی، کسب اطلاعات، کنجکاوی، مشغولیت ذهنی با برند و مزیت اجتماعی)، سازمانی (شهرت برند، محبوبیت برند، تجربه خدماتی، اطلاع رسانی، قابلیت اعتماد و کیفیت محتوا) و رسانه (کاربرپسند بودن، امنیت، کیفیت، قابلیت ها و محبوبیت رسانه) بوده و در سطوح شخصی (عدم علاقه، فقدان مهارت شخصی، ذهنیت و گرایش منفی)، سازمانی (ضعف در ترویج، ضعف در تولید محتوا) و عوامل زمینه ای (موانع محیطی، محدودیت های رسانه ای) بازدارنده های مهم درگیری مشتری می باشند.
بررسی تاثیر کیفیت استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی بر هویت ملی شهروندان تبریزی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
هدف این پژوهش بررسی تاثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر هویت ملی است. روش پژوهش پیمایش و جامعه آماری شامل شهروندان بالای 15 سال تبریزی است و حجم نمونه برابر با 444 نفر است. روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای و ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته است. یافته های پژوهش نشان داد که مدت عضویت در شبکه-های اجتماعی مجازی بر هویت ملی، بعد آگاهی و بعد تعهد هویت ملی، میزان فعالیت بر بعد تعهد هویت ملی و حضور واقعی بر بعد آگاهی هویت ملی تاثیر منفی و میزان فعال بودن تاثیر مثبت بر بعد آگاهی هویت ملی دارد. میزان تاثیر شبکه های اجتماعی مجازی بر بعد تعهد هویت ملی بیشتر از سایر ابعاد است. نتایج نشان داد که صرف حضور در شبکه های اجتماعی مجازی تاثیر مثبت یا منفی بر هویت ملی ندارد، بلکه زمینه اجتماعی و فرهنگی کاربران در تعیین نوع تاثیر این شبکه ها موثر است و ارائه تعریفی فراگیر از هویت ملی می تواند باعث تقویت هویت ملی گردد
مقایسه تحلیلی -تطبیقی نحوه بهره برداری عرفان حلقه و اشو از بستر فضای مجازی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
امروزه، اهمیت روزافزون فضای گسترده مجازی در عرصه تبلیغ و اطلاع رسانی، بر کسی پوشیده نیست. این مسئله به قدری مهم است که غفلت از آن برای هر صاحب فکر و اندیشه ای می تواند گران تمام شود. پژوهش حاضر با تکیه بر همین اهمیت، قصد دارد تا به نحوه بهره گیری دو طیف عرفان نوظهور اشو و عرفان حلقه از فضای مجازی را مورد بررسی قراردهد. در این راستا، تلاش شد، با روشی توصیفی تحلیلی، مجموعه فعالیت های فضای مجازی در یک محدوده زمانی شش ماهه و با تأکید بر تعداد کانال ها، تعداد کاربران، تعداد پست ها، محتوای پست ها، نحوه بهره گیری عرفان های جدید از بسترسازی فضای مجازی و اهداف آنان در این فضا مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. مهمترین یافته این پژوهش که با روشی توصیفی تحلیلی نگاشته شده، بیان کننده این مهم است که عرفان حلقه و اشو، با بهره-گیری از فضای مجازی و با تمرکز بر موضوعات مهم وجذابی چون دفاع از حقوق زنان و ضدیت با برخی امور دین، توانسته اند رشد قابل ملاحظه ای در بین جوانان داشته باشند. همچنین عدم دسترسی آنها به رسانه های مجاز و انجام فیلترینگ نتوانسته است، مانع بزرگی بر سر راه آنان باشد.
شیوه های غنی سازی مشاغل خبری برای رسیدن به مرجعیت خبری(مورد مطالعه، شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
عرصه خبر، عرصه ای رقابتی است و شبکه خبر همچون هر سازمان خبری دیگر برای بقا در محیط رقابتی و رسیدن به مرجعیت خبری علاوه بر امکانات مادی، تجهیزات فنی و سیاستهای دقیق، نیاز به بازنگری در فرآیندهای کاری و طراحی شغلی کارکنان خود دارد. هدف پژوهش حاضر شناسایی شیوه های غنی سازی شغلی برای چهار شغل اصلی شبکه خبر و ارائه راهکار در این خصوص است. این پژوهش به صورت کیفی انجام شده و روش گردآوری اطلاعات ، مطالعه کتابخانه ای و مصاحبه عمیق با نخبگان است. مصاحبه شوندگان با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، کدگذاری است. تمرکز زدایی، توانایی استفاده از فناوریهای مدرن، توجه به صلاحیتهای ذاتی و کسب مهارتهای لازم، دادن استقلال کاری به شاغلین، مخاطب شناسی و رقیب شناسی و استفاده از بازخوردها مهمترین یافته های تحقیق در الگوی ارائه شده برای شبکه خبر می باشد.
واکاوی رویکرد رسانه ملی در ترویج فرهنگ شانس و اقبال(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در سالهای اخیر، در شبکه های صدا و سیمای ج. ا.ا، تحولاتی را شاهد بوده ایم، که متآثر از عوامل متعددی است که توانسته است با راهکارهای متعدد، مخاطب را به گونه ای دیگر جذب رسانه کند؛ یکی از رایج ترین این شبکه های پر مخاطب در چند سال اخیر، مسابقات و نرم افزار و اپلیکیشن هایی است که تبلیغات بخت آزمایی را ترویج می کند؛ از این رو آنچه مشاهده می شود آن است که شانس و اقبال در رسانه ها، چنان افزایش یافته است که می توان آن را به فرهنگ شانس و اقبال نسبت داد. از این رو با توجه به فراوانی این فرهنگ در رسانه ملی و ترویج آن در رسانه ملی و جذب مخاطب و نیز افزایش پیامدهای اقتصادی، سیاسی و روانی این مسئله؛ لازم دیده شد پژوهشی با هدف واکاوی رویکرد رسانه ملی در ترویج فرهنگ شانس و اقبال در جامعه و نیز بررسی پیامدهای این سیاست رسانه برای مردم از جنبه های مختلف مورد مطالعه قرار گیرد؛ پژوهش حاضر به روش کیفی و در سطح کاربردی انجام شده است. گردآوری اطلاعات این تحقیق به صورت مصاحبه و به صورت حضوری صورت گرفته است. روش تحلیل این پژوهش به شیوه داده بنیاد می باشد؛
نقش شبکه های اجتماعی مجازی در فرآیند اقناع رسانه ای جوانان اروپایی توسط گروه های تروریستی (مطالعه موردی: داعش)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در این تحقیق، با روش «مطالعه موردی» و روش نمونه گیری « گلوله برفی» 124 نفر از جوانان اروپایی که جذب داعش شده اند مورد مطالعه قرار گرفته و برای هرکدام پروفایل جداگانه ساخته شد. در این پروفایل ها نام، نام خانوادگی، نام مستعار، سن، جنسیت، تحصیلات، شغل، مذهب، محل سکونت، اصلیت نژادی، ماموریت، دلیل جذب، طریق جذب، وضعیت فعلی، فنون اقناع، نقش رسانه در جذب، نوع بازنمایی در رسانه جمعی و تولید، توزیع، مصرف یا حضور در محتوای داعش بررسی شده است. نقش رسانه های اجتماعی در جذب این مخاطبان خاص و به ظاهر دست نیافتنی پرسش اصلی این تحقیق بوده است. پرسش های فرعی عبارتند از: 1. نقش رسانه در جذب جوانان اروپایی کدام یک از این سه حالت بوده است؟ عامل جذب، کاتالیزور(شتاب دهنده) یا بی تاثیر؟ 2. نسبت (تولید کننده های محتوای داعش) با (توزیع کننده های محتوای داعش)، (مصرف کننده های محتوای داعش) و (حاضرین در محتوای داعش) در این جامعه موردی به چه میزان است؟ 3. کدامیک از فنون چهارده گانه اقناع برای جذب این افراد بیشتر به کار رفته است؟ 4. نوع و نسبت بازنمایی رسانه های جمعی این افراد چه میزان بوده است؟ 5. این افراد دارای اصلیت اروپایی بوده یا نسل دوم و سوم مهاجرین به اروپا بوده اند؟ 6. رسانه اصلی جذب این افراد در کدام سوی طیف «از منبر تا فضای مجازی» بوده است؟
دین و تصویر: تحلیل تصویری سه دهه از برنامه تلویزیونی «درس هایی از قرآن»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
یکی از دغدغه های حوزه دین و رسانه، پرسش از نسبت دینِ مبتنی بر «کلام»، با «تصویر» و «رسانه تصویری» است. در این مقاله ضمن مروری بر ادبیات نظری، از میان برنامه های دینی تلویزیون، برنامه «درسهایی از قرآن» که توسط آقای قرائتی حدود 40 سال هر هفته از تلویزیون پخش گردیده، مدنظر قرار گرفت و به دنبال پاسخ به این سؤال بود که تصاویر دینی این برنامه، چه تحولاتی را در طی این سالها پیموده است؟ و آیا استفاده از تصویر تلویزیونی، منجر به ارائه بهتر «دین» شده است؟ روش تحقیق در این پژوهش، «نشانه شناسی» است که با ۵ آیتم «لباس، سن و جنسیت»، «ارتباطات غیرکلامی»، «ترکیبهای تصویری»، «حرکت» و «رنگ و نور»، تصاویر این برنامه مورد ارزیابی قرار گرفت. روش انتخاب نمونه به صورت تصادفی و انتخاب ۱۰ برنامه در فاصله سالهای ۱۳۵۸ تا 1388 است. نشانه شناسی تصاویر حاکی از آن است که این برنامه به تدریج اولاً در جایگاه دین حکومتی قرار گرفته، ثانیاً ارتباطات یکسویه و عمودی گشته و ثالثاً با تمرکز بر تیپ مذهبیِ حاضرانِ در برنامه، تنوع فرهنگی جامعه را نادیده گرفته است .در نتیجه «تصویر» در این برنامه، به دلیل عدم رعایت شاخصهای ارتباطاتی صحیح، نتوانسته مددرسان ارائه درست «دین» گردد.
بازنمایی نقش رسانه در تمدن سازی پس از انقلاب اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
بررسی تاثیرگذاری رسانه ها در فعالیت های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی همواره مطرح بوده است، اما این که چگونه رسانه ها باتوجه به ابعاد وجودی و کارکردی خود می توانند بر فرآیند تمدن سازی به خصوص پس از انقلاب اسلامی ایران تأثیر داشته باشند به عنوان هدف اصلی این پژوهش مدنظر است. این تحقیق به لحاظ هدف، کاربردی؛ از حیث روش، توصیفی است و گردآوری اطلاعات به طریق کتابخانه ای با ابزار فیش برداری انجام شده است. نتایج و یافته ها نشان می دهد باتوجه به ماهیت غنی تمدن اسلامی، رسانه ها به دلیل کارکردهای سیاسی و ارزشی، اطلاعاتی، فرهنگی و هنری، و ...، که دارند می توانند از نظر کنش و واکنش فردی و جمعی در عرصه اجتماعی و از طریق گفتمان سازی رسانه ای و پویش رسانه ای منسجم و فراگیر در سه سطح فروملّی، ملّی و فراملّی، نقش مهمی در تمدن سازی اسلامی به خصوص پس از ظهور انقلاب اسلامی ایران داشته باشند. در نهایت از آن جا که پیام دین اسلام به عنوان یک گفتمان ایدئولوژیک با فطرت و عقلانیت بشر هم سو است، می تواند با کمک رسانه های مختلف از طریق ایجاد نظام مکتبی ارزشی در سیری درست از مسیر دولت اسلامی به جامعه اسلامی و سپس تمدن نوین اسلامی برسد.
مطالعه تأثیر فردگرایی و جمع گرایی بر فردگرایی در شبکه های اجتماعی مجازی (مورد مطالعه: دانشگاه تربیت مدرس)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در ایران تحقیقات فراوانی درباره فردگرایی و جمع گرایی انجام شده است که هر یک از این تحقیقات میزان فردگرا یا جمع گرا بودن جامعه مورد بررسی را در بین یکی از دو سر طیف فردگرایی یا جمع گرایی نشان می دهند. اما نکته مشترک تمامی این پژوهش ها این است که فردگرا یا جمع گرا بودن ایرانیان در بستر گروه ها و شبکه های واقعی موردبحث و بررسی قرار گرفته است و نسبت بین فردگرایی و جمع گرایی واقعی با فردگرایی و جمع گرایی در شبکه های مجازی مغفول مانده است. بنابراین پرسش این مقاله این است که فردگرایی و جمع-گرایی در دنیای واقعی چه نسبتی با فردگرایی در شبکه های مجازی دارد؟ برای پاسخ به این سؤال از روش پیمایش استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد بین فردگرایی با فردگرایی شبکه ای رابطه ای مستقیم و بین جمع گرایی با فردگرایی شبکه ای رابطه ای معکوس وجود دارد؛ بنابراین افرادی که در دنیای واقعی فردگرا هستند در شبکه های مجازی فردگرایی شبکه ای بالا و افرادی که در دنیای واقعی جمع گرا هستند نیز در شبکه های مجازی فردگرایی شبکه ای پایینی دارند؛ به عبارت دیگر به نظر می رسد فردگرا یا جمع گرا بودن افراد در دنیای واقعی بر کنش فردی یا جمعی آن ها در دنیای آنلاین تأثیر دارد.
چالش مفهومی همگرایی در عصر دیجیتال؛ مفهوم پردازی «همگرایی ارتباطی جامع مجازی»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
ظهور اینترنت، پیشفرض ها را در هستی شناسی رسانه جمعی به چالش کشید. از همین رو، دانشمندان در دهه های اخیر به صرافت جدی جهت بازسازی مفهومی رسانه گونگی اینترنت افتاده اند. یکی از خطوط مفهومی اخیر، کلیدواژه ای پرکاربرد به نام «همگرایی» است. سؤال اصلی آنست که منظور از همگرایی در عصر دیجیتال چیست و آیا نوعی اجماع نخبگانی نسبت به مفهوم آن وجود دارد؟ یا برعکس این واژه از «تشتت مفهومی» رنج می برد؟ اگر پاسخ به سؤال اول مثبت است، آیا می توان تعریفی جامع از این واژه ارائه کرد؟ یافته ها از طریق روش مقایسه دائمی نشان می دهد مفهوم پردازی این واژه، «واگرا و متشتت» است. به نظر می رسد در یک رویکرد جامع ارتباطی، می توان همگرایی را مستولی بر اکثر عناصر ارتباطی دانست. آنچه به عنوان تعریف جامع از همگرایی تحت عنوان «همگرایی ارتباطی جامع مجازی (هاجم)» پیشنهاد می شود عبارت است از: «فرایند تقارب و یکپارچگی در 1-عمل ارتباط (میان فرستنده و گیرنده)، 2-ابزار ارتباط (میان رسانه های همگانی)، 3-پیام ارتباط (میان دیداری و شنیداری)، 4-سطوح ارتباط (میان ارتباط جمعی و غیر جمعی) و 5-کارکرد ارتباط (میان اطلاع رسانی، آموزشی و سرگرمی) است که 6-بر اثر دیجیتال شدن (یکپارچگی بین سه زیرساخت نظام داده ها (فناوری اطلاعات)، ارتباطات دور و رسانه ها) در رسانه اینترنت به وقوع پیوسته است.»