برنامه ریزی و آمایش فضا

برنامه ریزی و آمایش فضا

برنامه ریزی و آمایش فضا دوره 23 زمستان 1398 شماره 4 (پیاپی 106) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

کاربست پارادایم پدیدارنگاری در فهم پدیده های شهری مورد مطالعه: فهم چگونگی تجربه پیامدهای زندگی در محله های جدااُفتاده(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پدیدارنگاری تجربه زیسته فضای نتیجه پدیده شهری جدایی گزینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 55 تعداد دانلود : 626
در مطالعات شهری، پدیده ها به طور عمده با یک نگاه کمی گرایانه مورد توجه قرار گرفته اند که در آن ها به مطالعه پدیده پرداخته شده و بررسی رابطه بین پدیده و سوژه فراموش شده است. این درحالی است که شهر و پدیده های آن دارای لایه های گوناگونی هستند که دستیابی به تمام آنها با بهره مندی از رویکرد کمی گرایانه امکان پذیر نیست. چراکه محققان کمی گرا به عنوان کسانی که نقش اصلی را در این پژوهش ها برعهده دارند، پدیده مورد نظر را تجربه و فهم نکرده اند و نتایج آنها به محاسبات کمی و آماری آنها محدود می گردد. حال آنکه فهم عمیق پدیده های شهری و پیامدهای آنها، جز با درک تجربه افرادی که آن پدیده را از نزدیک و برای سال ها درک کرده اند؛ امکان پذیر نیست. مبانی فلسفی و روش شناسی چگونگی درک این تجربه که به پارادایم پدیدارنگاری معروف است و چگونگی به کارگیری آن در مطالعات شهری؛ هدف مطالعه حاضر است که بخش اول با بهره مندی از مطالعات کتابخانه ای و تحلیل اسنادی و بخش دوم با استفاده از مطالعات میدانی محقق شده است. نتایج نشان می دهد که پدیدارنگاری به دنبال کشف و توصیف پدیده ها با تکیه بر تجربه زیسته مردم است که این کار با بهره مندی از مطالعات میدانی و ابزار مشاهده مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام می دهد. هم چنین در به کارگیری پدیدارنگاری برای بررسی تجربه زیسته مردم از پیامدهای زندگی در محله جدااُفتاده (رضویه) روشن گردید که افراد ساکن در این محله پیامدهای زندگی در این محله را در ابعاد متفاوت مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و عملکردی تجربه کرده اند و پیامدهای مدیریتی و اقتصادی را به عنوان علت سایر پیامدها می انگارند
۲.

ارائه مدل نوین ارزیابی ریسک محیط زیستی سدها در مرحله ساختمانی با استفاده از روش های تلفیقی EFMEA & VIKOR (مطالعه موردی سد بالارود خوزستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پسا ارزیابی اثرات محیط زیستی فاز ساختمانی تکنیک EFMEA تکنیک VIKOR. ریسک محیط زیستی مدل VIKOR مدل EFMEA سد.

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 646 تعداد دانلود : 528
پروژه های سد سازی اثرات جدی بر پارامترهای محیط زیستی وارد می نماید. بنابراین ارزیابی ریسک محیط زیستی سد از مهمترین جنبه های مدیریت ریسک محیط زیستی در این پروژه ها می باشد. پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل نوین ارزیابی ریسک محیط زیستی سدها در مرحله ساختمانی انجام شده است. بدین منظور، پس از شناسایی ر ی سک های مح ی ط زیستی و بهره گیری از روش EFMEA ، عدد اولویت ریسک مربوط به هر یک از جنبه های محیط زیستی محاسبه و طبقه بندی شد. سپس جهت ارزیابی و اولویت بندی ریسک های محیط زیستی شناسایی شده از روش VIKOR استفاده گردید. نتایج نشان داد در روش EFMEA و با مقایسه اعداد ریسک محاسبه شده، ریسک آلودگی آب رودخانه بالارود با عدد اولویت ریسک 125 در اولویت اول قرار دارد. در روش VIKOR ریسک های آلودگی آب در شرایط توافق (بالا، متوسط، پایین) با وزن های ( 1.300، 1.000 و 0.700) به عنوان مهمترین ریسک شناسایی شد. در مقاله حاضر، استفاده از روش EFMEA و VIKOR در ارزیابی ریسک محیط زیستی سد مهمترین ریسک ها تعیین شد. مهمترین اقدام اصلاحی پیشنهادی برای کاهش ریسک های محیط زیستی احداث و تکمیل تصفیه خانه فاضلاب برای واحدهای صنعتی می باشد.
۳.

نقش مدل عدد فشار در برآورد ظرفیت برد شهری همدان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ظرفیت برد شهر همدان فشار بحرانی آستانه نمایانه نماگر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 81 تعداد دانلود : 126
شهر همدان در زمره شهرهای در حال توسعه چه از لحاظ صنعتی و چه از لحاظ گردشگری قرار دارد، لذا به منظور مدیریت بهتر و برآورد هزینه ها و امکانات، مدیران می بایست تصمیم گیری های خود را در این رابطه مبتنی بر ظرفیت برد قرار داده، تا در نهایت مبنای علمی و واقعی برای تصمیم گیری در رابطه با زیرساخت های شهری به دست آید. در این پژوهش از مدل عدد فشار ظرفیت برد شهری با استفاده از چهار نمایانه شامل تراکم ناخالص جمعیت، مصرف آب، تولید زباله و میانگین انتشار منواکسید کربن، به بررسی ظرفیت برد و میزان فشار وارد شده بر اکوسیستم شهری همدان استفاده گردید.با توجه به نقشه همپوشانی نمایانه ها می توان نتیجه گرفت در مجموع حدود 3/23 درصد نواحی دارای ظرفیت برد درجه 1 می باشد که اغلب در حاشه جنوب غربی شهر قرار گرفته اند و حدود 29 درصد دارای درجه ظرفیت برد 2 می باشندکه عمدتا در مناطق 3 و 4 قرار گرفته اند. 5/14 درصد نیز در درجه 3 ظرفیت برد قرار گرفته اند. حدود2/17 درصد نواحی در ظرفیت برد آستانه می باشند. همچنین حدود 7/15 درصد دارای ظرفیت برد بحرانی هستند.
۴.

ارزیابی رابطه ی امنیت و اوقات فراغت در فضاهای سبز شهری (نمونه موردی: پارک های ناحیه ای شهر یزد)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: احساس امنیت اوقات فراغت امنیت انتظامی فضای سبز پارک های ناحیه ای

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 263 تعداد دانلود : 143
امروزه مقوله امنیت شهری بویژه در فضاهای عمومی مانند پارک ها و فضاهای سبز که همواره مأمنی برای آرامش، آسایش و تفریح شهروندان است، حائز اهمیت بسیاری است. در این زمینه پژوهش حاضر با نظر به اهمیت و جایگاه بحث امنیت و احساس آن در عرصه های مختلف زندگی اجتماعی به عنوان مقوله بنیادی نیاز انسان، ضمن مشخص ساختن سطح احساس امنیت از نظر جامعه میزبان به مطالعه رابطه این موضوع با گذران اوقات فراغت شهروندان در سطح پارک های ناحیه ای شهر یزد پرداخته است. پژوهش حاضر از لحاظ روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی و از نظر ماهیت، از نوع پژوهش های کاربردی است. نحوه گردآوری داده ها و اطلاعات نیز در پژوهش حاضر کتابخانه ای و میدانی است. جامعه آماری تحقیق را 384 شهروند یزدی تشکیل می دهند که به صورت تصادفی ساده در سطح پارک های ناحیه ای شهر یزد انتخاب گردیده اند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آمار توصیفی (شامل فراوانی، انحراف معیار و میانگین ) و آمار استنباطی (آزمون اسمیرنوف، آزمون خی دو و ضریب همبستگی پیرسون) استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد میزان احساس امنیت در پارک های ناحیه ای شهر یزد در سطح نسبتاً مطلوبی (متوسط) قرار دارد.
۵.

ارزیابی عملکرد مکانی و زمانی الگوریتم ریزمقیاس سازی ESTARFM در تولید تصاویر لندست-مانند از تصاویر مادیس(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ریزمقیاس سازی ESTARFM تصویر لندست-مانند شبیه سازی بازتابندگی تصاویر مادیس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 96 تعداد دانلود : 218
سری های زمانی داده های سنجش از دوری نقش مهمی در مدلسازی و پایش تغییرات عوارض و پدیده های سطح زمین در گذر زمان دارند. با این وجود، در حالی که سری زمانی تصاویر سنجنده های با قدرت تفکیک مکانی پایین (بیش از ۱۰۰ متر از قبیل مادیس) در دسترس می باشند امکان تهیه سری زمانی منظم از داده های ماهواره های اپتیک با قدرت تفکیک مکانی مناسب (بهتر از 30 متر از جمله لندست) با توجه به پیکربندی مداری ماهواره ها و همچنین ابرناکی، بخصوص در مناطق مرطوب و مرتفع، چالشی اساسی در استفاده از این داده ها می باشد. یکی از روش های مرسوم برای برطرف ساختن این چالش، تولید تصاویر لندست-مانند با استفاده از ریزمقیاس نمایی تصاویر مادیس با استفاده از مدلهایی نظیر، مدل ESTARFM است. این تحقیق به ارزیابی کمی مدل ESTARFM به منظور ریزمقیاس نمایی تصاویر مادیس جهت تولید تصاویر لندست-مانند در مناطق غیرهمگن با استفاده از سه روش بازنمونه گیری تصویر، پوشش های زمینی مختلف و اختلاف زمانی بین تصاویر ورودی و شبیه سازی شده پرداخته است. نتایج نشان داد که استفاده از مدل با روش بازنمونه گیری خطی دوسویه با اختلاف جزیی عملکرد بهتری نسبت به سایر روش های بازنمونه گیری دارد. همچنین مدل ESTARFM قادر به تولید تصاویر لندست-مانند با RMSE بهتر از ۰.۰۲ بازتابندگی سطحی و ضریب تعیین بالاتر از ۹۰ درصد در پوشش های مختلف زمینی می باشد. علاوه بر این، با افزایش اختلاف زمانی بین تصاویر ورودی و تصویر شبیه سازی شده دقت مدل به صورت معنی داری کاهش پیدا می کند.
۶.

تبیین ارتباط مکانی بین قابلیت پیاده مداری ذهنی و عینی محلات شهری (نمونه موردی: مناطق4، 8 و 13 شهر تهران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پیاده مداری عینی پیاده مداری ذهنی یا ادارک شده واحد همسایگی محله تهران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 888 تعداد دانلود : 244
هدف این تحقیق کشف ترجیحات مردم نسبت به فضاهای پیاده مدار و سنجش قابلیت پیاده مداری ذهنی و عینی و تبیین ارتباط مکانی آنها در محلات مناطق4، 8 و 13 شهر تهران است. این پژوهش از نظر روش شناسی در دسته تحقیقات توصیفی و اکتشافی قرار دارد که با رهیافت پژوهش های کمی انجام شده است. از داده های سرشماری، کاربری زمین، شبکه ارتباطی و داده های حاصل از نظرسنجی بهره گرفته شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه جمعیت و همه محلات مناطق 22 گانه شهر تهران است. نمونه های آماری آن که به روش هدفمند انتخاب شدند شامل 31 محله هستند. یافته های این تحقیق در ارتباط با ترجیحات مردم نسبت به فضاهای پیاده مدار همسو با سایر تحقیقات بوده است و ساکنان شهر تهران در ارتباط با موضوع پیاده روی همانند مردمان سایر نقاط دنیا فضاهای دارای دسترسی مناسب به خدمات، امکانات و زیرساخت های مورد نیاز زندگی روزمره، محیط های ایمن، جذاب، سرزنده، شاداب، عاری از آلودگی و ترافیک، وجود فضاهای مناسب و تعریف شده برای پیاده روی را برای پیاده روی مناسب می دانند. یافته ها در ارتباط با شکاف بین پیاده مداری عینی و ذهنی نشان داد که به غیر از مؤلفه مکان هایی برای پیاده روی و دوچرخه سواری بقیه ابعاد مطالعه شده از جمله مدت زمان دسترسی به مغازه ها یا فروشگاه ها، تسهیلات و غیره، دسترسی به خدمات؛ خیابان های محله؛ محیط محله؛ امنیت ادارک شده از ترافیک؛ امنیت ادارک شده از جرم؛ و میران رضایت از محله در ارتباط با سنجش پیاده مداری ذهنی میانگین بالاتری در محلات با پیاده مداری عینی بالا در مقایسه با محلات با قابلیت پیاده مداری عینی پایین داشته اند.
۷.

تغییر پذیری فضایی تبخیر و تعرق در ارتباط با دماهای حدی با استفاده از تصاویر سنجش از دور در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تبخیر و تعرق دماهای سطحی حدی پوشش گیاهی سنجنده مادیس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 883 تعداد دانلود : 437
هدف از مطالعه حاضر پاسخ به این سوال است که تحت شرایط حدی دمایی، میزان تبخیر و تعرق در گستره ایران چه تغییراتی می کند. بدین منظور طی بازه زمانی 30 ساله مشخص شد که ماه ژانویه سال 2008 و ماه ژوئیه سال 2010، شرایط حدی دمایی سرد و گرم را ثبت کرده اند. سپس برای این دو ماه از داده های دمای هوای 55 ایستگاه، رطوبت خاک بازتحلیل شده NCEP/NCAR ، دمای سطح زمین، پوشش گیاهی و تبخیر و تعرق سنجنده مادیس با وضوح فضایی پنج کیلومتری بهره برده شد. ابتدا ریسک رخداد دماهای حدی این دو ماه با توزیع خطر تجمعی و گامبل مشخص شد و نتایج نشان داد رخداد دماهای حدی بالای 50 درجه در ماه ژوئیه 06/0 و دماهای بالای 22 درجه در ماه ژانویه 008/0 است. همچنین احتمال رخداد دماهای بالای 5 درجه در ماه ژانویه 50/0 است. بطور کلی و بدون در نظر گرفتن آستانه دمایی، در هر دو ماه ارتباط منفی بدست آمد اما در ماه ژانویه بدلیل ثبت دماهای بیش از 5 درجه به احتمال رخداد 50 درصد، ارتباط منفی ضعیف نزدیک به صفر مشاهده شد. عامل رطوبت نشان می دهد که هر دو ماه از آستانه رطوبتی مشخصی بدلیل سرمایش و گرمایش بیش از حد رنج برده اند و هرگاه محدودیت رطوبت وجود داشته باشد این ارتباط منفی است در نتیجه توجیه کننده ارتباط کلی منفی (بدون در نظر گرفتن آستانه دمای هوا) ماه ژانویه نیز می باشد.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۶۹