برنامه ریزی و آمایش فضا

تفاوت بین دمای سطح زمین و دمای هوا در یک منطقه، از تغییرات در نوع پوشش و ظرفیت حرارتی نشئت می گیرد. مطالعات زیادی درباره ی ی رابط بین پوشش اراضی/ کاربری اراضی و رژیم حرارتی دما با بررسی تأثیر پوشش اراضی بر دمای سطح زمین انجام شده است. هدف از این مطالعه، بررسی پوشش اراضی و دمای سطح زمین در اراضی دشت مرغزار شهرکرد با استفاده از داده های سنجش ازدور است. در این مطالعه، با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست 7 و 8، شاخص گیاهی ( NDVI ) و دمای سطح زمین ( LST ) به ترتیب به کمک باندهای چندطیفی و حرارتی برآورد گردید. سپس نقشه ی کاربری اراضی با استفاده از الگوریتم حداکثر احتمال با نرم افزار TerrSet تهیه و دقت طبقه بندی در سال های 1366 تا 1395 برآورد شد. با مقایسه ی شاخص NDVI و دمای سطح زمین طی دوره ی 29ساله (1366 تا 1395)، مشخص شد که با توسعه ی شهری، مقدار دمای سطح زمین برابر 18/9 درجه ی سانتی گراد (از 24/33 به 42/42 درجه سانتی گراد) افزایش یافته است. نتایج نشان داد که همبستگی شاخص NDVI با نقشه ی دمای سطح زمین منفی است . همچنین، شاخص NDVI در محدوده ی فضای سبز مرغزار با LST رابطه ی معنی دارتری درمقایسه با اراضی شهری و اراضی لخت دارند. با مقایسه ی دمای سطح زمین با دمای هوا در روزهای تصویربرداری نیز اهمیت مرغزارها در تعدیل دمای سطح زمین مشخص شد. توصیه می شود در حفظ و نگهداری این اکوسیستم ارزشمند که نقش مهمی در تعدیل درجه ی حرارت سطح زمین دارد، برنامه ریزی مناسبی انجام شود.

منطقه حفاظت شده کرخه به دلیل وجود پتانسیل های طبیعی مورد هدف ارزیابی گردشگری طبیعت قرارگرفت تا با استفاده از روش ارزیابی چند معیاره مکانی به پهنه بندی قابلیت گردشگری طبیعت در منطقه مورد مطالعه دست یابد. دراین راستا براساس اسناد مختلف کتابخانه ای وبررسی مقالات علمی ،23 شاخص گردآوری شد. دراین مطالعه سعی شد تمام عملیات آماده سازی، مدیریت و تجزیه وتحلیل داده ها واطلاعات در محیط Builder با استفاده از نرم افزار Arc GIS 10.5 وتکنیک فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) مناطق مستعد گردشگری طبیعت ارزیابی و مشخص شدند. برای این منظور ابتدا عوامل مؤثر برفرایند پتانسیل گردشگری طبیعت در منطقه مورد مطالعه تعیین و نقشه های مورد نیاز تهیه شدند. در نهایت با استفاده از تکنیک ترکیب خطی وزنی ( WLC ) نقشه های نهایی پتانسیل منطقه برای توسعه کاربری گردشگری طبیعت ارائه شد. نتایج این پژوهش نشان دادکه 24 درصد از سطح منطقه دارای پتانسیل طبقه مناسب (6287994 مترمربع)،60 درصد از سطح منطقه دارای توان متوسط (16162497 مترمربع) و16 درصد از سطح منطقه دارای توان نامناسب (4400870 مترمربع) برای توسعه کاربری گردشگری طبیعت است. به طور کلی در منطقه مورد مطالعه زون های شمال شرقی و مرکزی توان بیشتری جهت توسعه گردشگری طبیعت نسبت به سایر زون دارند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت اثرگذاری تبدیل روستا به شهر بر وضعیت تاب آوری روستاشهری جدید در دو سکونتگاه اورامان و برده رشه در استان کردستان انجام شده است. این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و ازلحاظ روش، توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات، از روش اسنادی در بخش نظری و نیز روش میدانی مبتنی بر مصاحبه، مشاهده و توزیع پرسش نامه استفاده شده است. 250 سرپرست خانوار از حجم جامعه ای به تعداد 951 خانوار با استفاده از فرمول کوکران انتخاب و پرسش نامه ها درمیان آن ها به روش تصادفی، پس از مشخص شدن سهم هریک از روستاشهرها از تعداد کل پرسش نامه ها توزیع شد. نتایج تجزیه و تحلیل نشان داد که تبدیل روستاها به شهر و ایجاد روستاهای جدید نقش مؤثری در ارتقای سطح تاب آوری سکونتگاه های موردبررسی دارد و میانگین وضعیت تاب آوری از 2.85 دوره ی قبل به 3.17 در دوره ی بعد در سطح معنی داری 0.001 ارتقا یافته است. از سوی دیگر، بعد اقتصادی با بار کلی 0.510 بیشترین تأثیر را در بهبود وضعیت تاب آوری این روستاشهرها داشته است. همچنین، بین میزان بهبود سطح تاب آوری دو روستاشهر، تفاوت معنی داری وجود دارد و روستاشهر برده رشه با میانگین 3.41 وضعیت بهتری از روستاشهر اورامان با میانگین سطح تاب آوری 2.96 یافته است. تفاوت در وضعیت موقعیت طبیعی، موقعیت استراتژیک، موقعیت ارتباطی، وضعیت عملکرد مسئولان و تنوع استراتژی های معیشتی مهم ترین عوامل ایجادکننده ی این تفاوت بهبود سطح تاب آوری هستند.

پایداری حیات شهری و منطقه ای، به ویژه در بعد اقتصادی، یکی از وجوه مهم مدیریت شهر ها و جوامع است که با رقابت های شهری، منطقه ای، ملی و بین المللی ارتباط دارد. در این راستا، برنامه ریزی جامع معطوف به ارکان هویتی مناطق و شهر ها لازم است و باید از ظرفیت های بومی برای رسیدن به آینده ی اقتصادی پایدار و هویت مند استفاده شود. بی توجهی به زمینه های هویتی، به ویژه در ابعاد طبیعی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، نتایج منفی ازقبیل تضعیف محیط زیست و فرهنگ بومی، ناپایداری اقتصاد شهر ها و مناطق در تحولات جهانی و نیز کاهش منابع و بی عدالتی را به دنبال دارد؛ مسئله ای که بسیاری از شهر ها و مناطق ایران با آن مواجه هستند و هویت اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی مناطق را تضعیف می کند. هدف این پژوهش، تبیین ابعاد، زمینه ها و ظرفیت های رقابت پذیری هویتی شهری، به عبارتی دیگر تدوین چارچوب رقابت پذیری هویتی در شهر های ایرانی باتوجه به زمینه و نهایتاً چگونگی و سازکار به کارگیری زمینه های هویتی در ارتقای رقابت پذیری شهر ها و مناطق است که با روش تحلیلی و اسنادی با راهبردی زمینه مدار انجام شده است. برای ارتقای شهر به شهری رقابت پذیر و هویت مند، باید برنامه ی جامع توسعه ی شهر و مناطق معطوف به هویت شهر ها و مناطق را با تأکید بر مزیت های رقابتی تدوین کرد. این مزیت های رقابتی در ابعاد و زمینه های طبیعی و زیست محیطی، تاریخی، فضایی- کالبدی، مذهبی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، علمی و ورزشی تبیین و دسته بندی می شوند. درراستای ارتقای رقابت پذیری در شهر ها توجه کامل به زمینه های هویتی بسیار ضروری و کلیدی به نظر می رسد. زمینه ها و ویژگی های هویتی نیازمند مستندسازی دقیق و به روز است و این کار در برنامه ریزی رقابت پذیری مناطق، شهر ها و ... ، بسیار مؤثر است. تحقق شهر های رقابت پذیر، نیازمند چشم اندازسازی، تدوین راهبرد ها و سیاست های عملیاتی است که در تمامی ابعاد شهری تبیین شده باشند. ایجاد شهر رقابتی، از مسیر شناخت مزیت های رقابتی بالقوه شروع و با تدوین چشم انداز ها و راهکار های عملی معطوف به زمینه های هویتی به نقطه ی آرمانی نزدیک می شود. مهم ترین راهبرد های رقابت پذیری هویتی با رویکرد زمینه گرای شهری عبارت اند از: شناخت مزیت های رقابتی در ابعاد هویتی و برندسازی آن ها، نوآوری، تسهیل زیرساخت های رقابتی، گردشگری شهری، برندسازی شهری، برندسازی مکان معماری، اصالت کالا و برند های معطوف به زمینه های هویتی.

هدف کلی این پژوهش، نقش مدیریت مشارکتی در توانمندسازی جوامع محلی در مقابله با خشکسالی است. جامعه ی آماری تحقیق شامل همه ی روستاییان شهرستان های جیرفت و عنبرآباد در جنوب استان کرمان است ( N=75819 ). با استفاده از جدول کرجسی و مورگان، 382 نفر از آن ها با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با انتساب متناسب برای مطالعه انتخاب شدند. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه ای بود که روایی آن توسط پانل متخصصان و پایایی آن به وسیله ی ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد ( α>0.7 ). تجزیه و تحلیل داده ها به وسیله ی نرم افزار SPSS win18 انجام شد. نتایج نشان داد که خانوارهای روستایی موردمطالعه ازنظر مؤلفه های مدیریت مشارکتی در وضعیت نامساعد و ازنظر مؤلفه های توانمندسازی در وضعیت نسبتاً مساعدی قرار دارند. همچنین، نتایج همبستگی پیرسون نشان داد که رابطه ی مثبت و معنی داری بین مؤلفه های مدیریت مشارکتی با توانمندسازی وجود دارد. نتایج رگرسیون نیز نشان داد که 3/85 درصد از تغییرات متغیر ملاک تحقیق (توانمندسازی) توسط متغیرهای پیش بین تحقیق، یعنی مؤلفه های مدیریت مشارکتی (مشارکت در هدفگذاری، مشارکت در تصمیم گیری، مشارکت در کاهش اثرات و مشارکت در تغییر و تحول) قابل پیش بینی است. علاوه براین، نتایج تحلیل عاملی محدودیت های مدیریت مشارکتی دربین جوامع محلی را در عامل های موانع انگیزشی و نیازسنجی، موانع اقتصادی و اعتمادی، موانع برنامه ریزی، موانع ارتباطی و آموزشی و موانع اطلاع یابی خلاصه کرد.

تغییرات فضایی- زمانی وسعت نواحی برفی نکته ای مهم در مطالعه ی تغییر اقلیم و عاملی تأثیرگذار در آلبدوی سطحی و بالانس انرژی سطح زمین و تغییرات فصلی به حساب می آید، کمی سازی این تغییرات از اهمیت ویژه ای برخودار است. در این پژوهش با استفاده از تصاویر NOAA-AVHRR در بازه 2015-1996، سطوح برفی زاگرس بررسی شد و مدل مناسبی بر مبنای ترکیب باند های انعکاسی، حرارتی و مدل رقومی ارتفاع برای استخراج برف از تصاویر NOAA-AVHRR در کوه های زاگرس ارائه گردید. با توجه به نتایج می توان گفت که در دوره ی مورد مطالعه بیشترین مساحت برف در آوریل سال 1997 با مقدار 6/27637 کیلومترمربع و کمترین مساحت برف در ژولای 2001 با مقدار 6/3 کیلومترمربع مشاهده شد. از نظر فضایی نیز بیشترین وسعت مناطق برفی در اکثر سال ها در ارتفاعات استان های چهارمحال و بختیاری، شرق لرستان و ارتفاعات مرزی استان های اصفهان و کهکیلویه و بویراحمد دیده شد. البته در ماه آوریل و به ویژه سال 1997 در اکثر استان های واقع در محدوده ی مورد مطالعه (بجز بوشهر، هرمزگان و یزد) برف مشاهده شده است. در مجموع میانگین تغییرات سطح برف در دوره مورد مطالعه 22/0- و کاهشی است، بیشترین کاهش مربوط به ماه ژولای (35/0-) و کمترین کاهش مربوط به ماه آوریل (17/0-) است.

در این تحقیق، با محاسبه ی پتانسیل باد در محدوده ی ایستگاه های همدید استان کرمانشاه، کارایی و ارزیابی اقتصادی 10 مدل توربین بادی برای بهره گیری از انرژی بادی بررسی شد. برای این منظور، از داده های سرعت باد در دوره ی آماری مشترک 2009- 2013 در مقیاس زمانی 3 ساعته و نرم افزارهای WAsP و Windographer بهره گرفته شد و پارامترهای احتمال تولید انرژی، ضریب ظرفیت و خروجی انرژی سالانه ی توربین های مختلف برآورد شد. سپس، ارزیابی اقتصادی هریک از توربین ها انجام و اقتصادی ترین توربین و محدوده در استان کرمانشاه معرفی شد . با بررسی ضریب ظرفیت توربین ها روشن شد که توربین 500 کیلوواتی در تمام ایستگاه ها بهترین کارایی را دارد. همچنین، بهترین کارایی این توربین در ایستگاه های گیلان غرب، تازه آباد و سومار برآورد شده است. میزان تولید انرژی سالانه ی توربین 2000 کیلوواتی، از 2 گیگاوات ساعت در سال در ایستگاه کنگاور تا 7/6 گیگاوات ساعت در سال در ایستگاه گیلان غرب متغیر است. با محاسبه ی شاخص نسبت منفعت به هزینه مشخص شد که احداث نیروگاه در محدوده ی ایستگاه گیلان غرب در تمامی انواع مختلف توربین صرفه ی اقتصادی بیشتری درمقایسه با مناطق دیگر دارد. تولید برق با هیچ یک از توربین های بادی موردبررسی در محدوده ی ایستگاه های اسلام آباد، کنگاور، سرپل ذهاب، روانسر، سنقر، هرسین، جوانرود و قصرشیرین اقتصادی نیست. ​