مدیریت تولید و عملیات
مدیریت تولید و عملیات سال هفتم پاییز و زمستان 1395 شماره 2 (پیاپی 13) (مقاله علمی وزارت علوم)
مقالات
حوزه های تخصصی:
هر ساله تعداد زیادی از مردم بر اثر تصادفات رانندگی در جاده های کشور متحمل خسارات سنگین و بعضاً غیر قابل جبران می شوند. این امر باعث شده تا دست اندرکاران حمل و نقل، تمرکز ویژه ای بر موضوع ایمنی راه ها داشته باشند. اما آنچه در این بین اهمیت دارد این است که در راستای ارتقای ایمنی جاده ها در چه مواردی باید سرمایه گذاری نمود. به همین منظور در این مقاله به بررسی عوامل مهم اثرگذار در ایمنی راه های کشور با استفاده از رویکرد تجزیه و تحلیل چندمتغیره پرداخته شده است. بنابراین ابتدا متغیرهای تأثیرگذار بر وضعیت ایمنی راه های کشور مشخص شده و سپس عوامل اصلی مؤثر با استفاده از روش تحلیل عاملی تعیین شده اند. سپس استان های کشور با در نظر گرفتن امتیاز عامل های به دست آمده و بر اساس یک شاخص کلی رتبه بندی شده اند. در نهایت نیز روند تغییرات شاخص کل برای برخی استان های کشور از سال 1387 تا 1392 بررسی و تحلیل شده است.
یک روش ترکیبی نوین برای مسئله انتخاب ماشین آلات و تجهیزات تولیدی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مسئله انتخاب ماشین آلات یک موضوع پیچیده و مهم در سیستم های تولیدی و صنعتی است. انتخاب نامناسب ممکن است به بروز مسئله های زیادی رهنمون شود که بر بهره وری، دقت، انعطاف پذیری و کیفیت محصولات اثر منفی دارند. به دلیل متفاوت بودن شاخص های تأثیرگذار، نیاز است به دیدگاه کارشناسان و مدیران برای دامنه پذیرفتنی در سنجش هر شاخص توجه شود. در این پژوهش رویکردی ترکیبی با به کارگیری روش وزن دهی ضریب همبستگی و انحراف شاخص و نیز روش طراحی مبتنی بر بدیهیات با عددهای فازی برای مسئله انتخاب ماشین آلات پیشنهاد شده است. روش پیشنهادی برای یک مسئله واقعی به کار گرفته شده است. نتایج نشان می دهد که کاربرد رویکرد پیشنهادی برای مدیران و کارشناسان شرکت، رضایت بخش است و می توان در تصمیم گیری برای انتخاب ماشین آلات و تجهیزات قابل پیاده کرد.
حل مسئله پوشش تدریجی خدمات درمانی با شبیه سازی تبرید و روش های خوشه بندیk-means و شبکه عصبی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در مسائل مکانیابی پوشش نوین، افزایش فاصله از تسهیل ارائه دهنده سرویس در ناحیه پوشش، موجب کم شدن سطح پوشش دهی می گردد و تحت عنوان پوشش تدریجی در نظر گرفته می شود، با ازدیاد نقاط تقاضا، زمان حل در اینگونه مسائل افزایش می یابد. لذا روشهای مختلف حل از جمله دقیق، فرا ابتکاری و ابتکاری برای مدلهای مختلف مسئله پوشش تدریجی مطرح شده است. در این مقاله مسئله پوشش تدریجی با استفاده از روشهای شبیه سازی تبرید، خوشه بندی شبکه عصبی و خوشه بندی k -means حل شده و جوابها و زمانهای بدست آمده از سه روش مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج بدست آمده نشان دهنده کارایی روش k-means در حل مسئله است و این روش می تواند در مدت زمان قابل قبول جوابهایی با دقت بالا (نزدیک به جوابهای بدست آمده از روش شبیه سازی تبرید) تولید نماید. در ادامه کاربرد روشهای خوشه بندی در مسئله پوشش تدریجی برای احداث مرکز خرید در ایران مورد ارزیابی قرار گرفته و تسهیلات بدست آمده با این روش به مکانهایی اختصاص داده شده اند که بیشترین پوشش را دارا هستند.
انتخاب سناریوی برتر برای افزایش درآمد ارزی دولت در سیستم انرژی: کاربردی از رویکرد پویایی سیستم(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در این پژوهش با استفاده از رویکرد پویایی سیستم ها به شبیه سازی سیستم انرژی کشور شامل بخش های عرضه و تقاضا پرداخته شده است. بدین منظور با استفاده از نظر خبرگان این حوزه، متغیرهای کلیدی سیستم انرژی کشور شناسایی و روابط علی و ریاضی میان این متغیرها در قالب دو نمودار علت و معلولی و نمودار جریان در رویکرد پویایی سیستم ها ترسیم شده اند. سپس این سیستم در نرم افزار VENSIM طی سال های 1385 تا 1400 شبیه سازی شده و با هدف افزایش درآمد دولت، 6 سناریوی مختلف تخصیص منابع عرضه به بخش های مختلف مصرف با در نظر قرار دادن طرح هدف-مندسازی یارانه ها مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج نتایج نشان داد اجرای طرح هدفمندسازی یارانه ها طی 8 سال به جای 4 سال و کاهش سهم مصرف بخش خانگی تجاری به میزان 20% و تخصیص مساوی سهم آزاد شده بین بخش های صنعت و نیروگاه، نتایج بهتری نسبت به سایر سناریوها در بر خواهد داشت.
یک مدل برنامه ریزی ریاضی برای مکان یابی پارکینگ های عمومی غیرحاشیه ای (مطالعه موردی: منطقه مرکزی شهر اصفهان)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
با توجه به افزایش جمعیت و رشد ناموزون شهرها از یک طرف و افزایش خودروها از طرف دیگر به منظور کاهش ازدحام ترافیکی در مناطق مرکزی شهرها، احداث پارکینگ های غیرحاشیه ای به عنوان یکی از راهکارهای مؤثر، می تواند مدنظر قرار گیرد. احداث این تسهیلات درصورتی که با مدیریت، ترافیک با کاهش حجم پارک حاشیه ای همراه شود، سبب افزایش عرض مفید خیابان ها و روان تر شدن ترافیک خواهد شد. ازآنجایی که ایجاد پارکینگ های عمومی مستلزم صرف هزینه های زیاد است، لذا تعیین مکان بهینه آن ها به شیوه ای که همه شهروندان به نحو مؤثر از آن بهره مند شوند، ضروری است. در این مقاله با استفاده از تئوری مکان یابییک مدل ریاضی چندهدفه شامل: بیشینه کردن تقاضای پوشش یافته، کمینه کردن فاصله پیاده روی و هزینه های مختلف، برای مکان یابی پارکینگ های غیرحاشیه ای عمومی ارائه شد. در این تحقیق فاصله پوشش پارکینگ ها به صورت غیرقطعی فرض شد و انواع مختلف پارکینگ ها مدنظر قرار گرفت. درنهایت، مدل پیشنهادی بر روی دو ناحیه از نواحی ترافیکی محدوده مرکزی شهر اصفهان، پس از برداشت اطلاعات موردنیاز، اجرا شد. سپس به منظور حل مدل چندهدفه ارائه شده، از روش ε-محدودیت استفادهشد که جواب ها، تأیید کارشناسان حمل ونقل شهری را به همراه داشت.
تعدیل روش حداقل مجذورات برای تعیین وزن شاخص ها در محیط فازی شهودی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
تاکنون فرآیند تجزیه وتحلیل سلسله مراتبی به طورگسترده ای به منظورتصمیم گیری درمسائل واقعی به کارگرفته شده است. اما علیرغم سادگی وکارایی بالای آن، به جهت عدم درنظرگرفتن بی دقتی وعدم اطمینان ذاتی ادراکات تصمیم گیرندگان، اغلب مورد انتقاد قرارگرفته است. بدین منظوردراکثر روشهای حل مدل تجزیه وتحلیل سلسله مراتبی ازاعداد فازی برای انجام مقایسات زوجی استفاده گردیده وتابع عضویت مبنای تعیین وزن معیارها و زیرمعیارها بوده است. این مقاله درصدد است تابا استفاده ازداده های فازی شهودی که درآنها تابع عدم عضویت نیزدرارزیابی ها اعمال می شود به ارائه مدلی جدید بپردازد.
تحلیلی بر عوامل مؤثر بر موفقیت تحویل خدمت در دولت الکترونیک (مطالعهموردی: خدمات الکترونیک دانشگاه یزد)(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
پذیرش تکنولوژی های جدید به دولت ها کمک می کند تا هر چه کاراتر خدمات دولتی را به شهروندان ارائه دهند. با توجه به اهمیت آموزش به عنوان محرکی در ایجاد تحولات اجتماعی، مهم ترین خدمات الکترونیکی که دولت ارائه می دهد خدمات آموزشی و پژوهشی دانشگاه ها است. درنتیجه ارائه چارچوبی که بتواند موفقیت این عملیات را اندازه گیری کند، بسیار ضروری است. بنابراین هدف این تحقیق مشخص کردن عوامل مؤثر بر موفقیت تحویل خدمات الکترونیک دولت است. لذا پس از مرور پیشینه و شناسایی عوامل، با استفاده از رویکرد پویایی های سیستم، مدلی پویا از این عوامل و روابط عِلّی آن ها ارائه شده است. سپس مدل پیشنهادی برای ارزیابی وضعیت خدمات الکترونیک دانشگاه یزد به کار گرفته شده است.نتایج این پژوهش نشان داد که شکاف های روبه رشدی در کیفیت، سودمندی و راحتی استفاده از وب سایت دانشگاه وجود دارد و بهبود طراحی و ارتقای انعطاف پذیری وب سایت می توانند نقطه تمرکز دانشگاه برای تحویل بهتر خدمات الکترونیک خود باشند.
طراحی مدل توسعه پایدار بازیافت زباله های الکترونیکی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
زباله تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی یکی از بزرگ ترین جریان های روبه رشد زباله در مقیاس جهانی. این زباله ها حاوی مواد خطرناکی هستند که اگر به درستی مدیریت نشوند، ممکن است بر محیط زیست و سلامت انسان اثر بگذارند. بنابراین برای حفاظت از محیط زیست نیاز است زباله های الکترونیکی به سمت یک فرایند پایان عمر مناسب مانند بازیافت و دفع، هدایت شوند. هدف این مقاله طراحی شبکه بازیافت زباله های الکترونیکی مبتنی بر اهداف توسعه پایدار، در سطح کشوری است که در آن مسائل اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی مدنظر هستند. مدل توسعه یافته بهینه سازیِ شبیه سازی به منظور تعیین بهترین مکان برای کارخانه های بازیافت برای مدیریت کلی زباله های الکترونیکی در ایران استفاده شد ه است؛ به طوری که دولت بتواند همزمان یک هم پوشانی بین مسائل زیست محیطی، اثرات اجتماعی و اقتصادی ایجاد کند.
ارائه یک مدل دوهدفه برای تصمیم های مکان یابی و تخصیص در یک زنجیره تأمین سه سطحی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
مدیریت زنجیره تأمین یکی از مسائل اساسی پیش روی سازمان ها است. در این تحقیق مدلی برای تصمیم های مکان یابی تسهیلات و تخصیص شبکه توزیع به منظور کمینه کردن دو هدف هزینه و زمان در داخل زنجیره تأمین سه سطحی ارائه شده است. این هدف ها شامل هزینه های راه اندازی، سفارش، خرید، تولید، حمل و نقل، زمان های تولید، ارسال کالا و دریافت مواد اولیه است. مدل ارائه شده، یک مسئله برنامه ریزی غیرخطی عدد صحیح مختلط است که مکان مناسب برای راه اندازی تسهیلات را با توجه به تأمین کنندگان و توزیع کنندگان مشخص می کند. همچنین در این تحقیق برای حل مدل از ابزار بهینه سازی سیپلکس، الگوریتم ژنتیک و شبیه سازی تبرید استفاده شده است. و درنهایت برای بررسی و اندازه گیری کارایی روش حل مسئله، نتایج محاسباتی به دست آمده با تحلیل آماری با یکدیگر مقایسه شده اند.
انتخاب سبد سهام با کمک مدل مارتل و زاراس و رویکرد تلفیقی تصمیم گیری چندشاخصه و خوشه بندی: مورد بررسی صنعت دارو(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
در طی سالیان اخیر بازار سرمایه یکی از بخش های جذاب و روبه رشد سرمایه گذاری و سود آوری بوده است. اما به واسطه تعدد و پیچیدگی فاکتور ها و روش های تصمیم سازی در این حوزه، اتخاذ رویکردی علمی درخصوص گزینش سبد سهام گاه با مشکلاتی مواجه بوده است. این پژوهش بر آن است تا راه کاری نوین مبتنی بر ادبیات تصمیم گیری چندشاخصه و خوشه بندی به منظور گزینش سبد سهام ارائه دهد. نتایج پژوهش گویای آن است که پنج شاخص اصلی (شاخص های اهرمی، نسبت کارایی، نسبت ارزش بازار، نسبت نقدینگی و نسبت کارایی) و 24 شاخص فرعی شناسایی در گزینش سبد سهام دخیل هستند. ابزار تحلیل تصمیم گیری چندشاخصه و خوشه بندی، و مورد بررسی، شرکت های صنعت دارو سازی موجود در بورس بوده اند. نتایج خوشه بندی شرکت ها در حالت بهینه، آن ها را به دو خوشه طبقه بندی می کند و درنهایت شرکت های خوشه برتر با کمک مدل مارتل و زاراس رتبه بندی می شوند. براساس نتایج ، شرکت البرز دارو با توجه به امتیاز بالایی که در معیارهای ارزش بازار و نسبت های فعالیت به دست آورد، برترین شرکت داروسازی انتخاب شد؛ پس از آن نیز به ترتیب شرکت داملران در رتبه دوم و داروسازی اکسیر و رامک در جایگاه سوم قرار گرفتند. ابزار فوق با حذف قسمت چشمگیری از نمونه بررسی شده کمک شایانی به طبقه بندی و رتبه بندی شرکت های برتر می کند. با این وجود، پیشنهاد می شود در کنار روش کمی از روش های کیفی نیز بهره گیری شود.
ارائه مدل تلفیقی IAHP/DEA به منظور ارزیابی پیمانکاران صنایع ساخت وساز با وجود داده های نادقیق(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
یکی از مهم ترین مسائلی که سازمان های پروژه محور با آن مواجه اند، مسئله برون سپاری فعالیت ها به منظور تمرکز بر مدیریت یکپارچه آن هاست. صنایع ساخت وساز پروژه ای نیز با توجه به ماهیت خود و گستره کاری وسیعی که دارند، از این امر مستثنی نیستند. انتخاب پیمانکار بر مبنای کمترین قیمت پیشنهادی، نه تنها نتوانسته است از مخاطرات پیش روی کارفرمایان و سرمایه گذاران این صنعت بکاهد، بلکه با وجود توسعه روش های پیش ارزیابی، همچنان از جمله عوامل اصلی در ناکامی پروژه ها و تشدید ریسک های سرمایه گذاری در این حوزه است. در این مقاله، حل مسئله انتخاب و ارزیابی مجدد پیمانکاران با استفاده از روش ناپارامتریک تحلیل پوششی داده ها (DEA) ارائه می شود. تمایلات کارفرمایان بر به کارگیری تعداد زیاد معیارها از طرفی و مواجهه با تعداد اندک پیمانکاران در مناقصات اجرایی به سبب تخصصی بودن کارها از طرف دیگر موجب افزایش تعداد پیمانکاران در مرز کارایی خواهد شد؛ لذا به منظور رفع این مشکل، مدلی تلفیقی با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی بازه ای(IAHP) و تحلیل پوششی داده ها توسعه داده می شود. فرایند تحلیل سلسله مراتبی بازه ای به سبب وجود داده های نادقیق در قضاوت خبرگان مدنظر قرار می گیرد. نتایج حاصله، نشان از این قدرت تفکیک پذیری بالای مدل پیشنهادی دارد.
بخش بندی کاربران بانکداری موبایلی بر مبنای انتظارات با رویکرد خوشه بندی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه های تخصصی:
با توجه به روند فزاینده تعداد دارندگان موبایل، نقش بانکداری موبایلی روزبه روز اهمیت می یابد. شناخت انتظارات این کاربران به افزایش سهم بازار بانک ها کمک می کند. پژوهش حاضر، با هدف بخش بندی کاربران بانکداری موبایلی بر مبنای انتظارات انجام شده است. در این پژوهش بانک کشاورزی برای مطالعه انتخاب شده است. انتظارات کاربران بانکداری موبایلی در قالب 4 عامل اصلی شامل: خدمات اصلی، خدمات افزوده، شرایط تسهیل کننده کاربری، و ادراک مفید بودن استفاده، با رویکرد پژوهشْ از نوع ابتدا کیفی، سپس کمی (با تأکید بر بخش کمی)، شناسایی شدند. با ابزار پرسش نامه بسته سؤالی، داده های لازم از 308 کاربر خدمات بانکداری موبایلی جمع آوری شد. در مرحله بعد، پس از مشخص کردن تعداد بهینه خوشه ها با روش Ward از فنِ داده کاوی K-Means برای خوشه بندی استفاده شد. نتایج آزمون تحلیل واریانس یک طرفه انتظارات شناسایی شده ، نشان دادند که میانگین انتظارات شناسایی شده در بین خوشه ها دارای تفاوت معنی دار است؛ زیرا سطح معنی داری این انتظارات پایین تر از 001/0 بود.