مدیریت تولید و عملیات

هدف این مقاله، بررسی زمان بندی وسایل نقلیه در یک زنجیره تأمین چند محصولی با در نظر گرفتن رابطه متقابل بین بخش حمل ونقل و بخش تولید است. سطح یکپارچگی در نظر گرفته شده در زنجیره تأمین، شامل شرکت سازنده محصولاتِ نهایی و تأمین کنندگان رده اول است که یک ناوگان حمل ونقل آنها را به یکدیگر مرتبط می کند. هدف، نحوه تخصیص سفارش ها به تأمین کنندگان و تعیین توالی ساخت آنها در هر تأمین کننده به همراه تخصیص سفارش ها به وسایل نقلیه و تعیین توالی حمل آنها است؛ به قسمی که مجموع زمان تحویل سفارش ها حداقل شود. این مسأله تاکنون در ادبیات موضوع بررسی نشده است. ابتدا مدل ریاضی مسأله، ارائه می شود. پس از نشان دادن NP-Hard بودن مسأله، برای حل آن یک الگوریتم ترکیبی - تلفیقی جدید از دو الگوریتم ژنتیک و شبیه سازی تبرید - با نام شبیه سازی تبرید جمعیتی (PSA) ارائه می شود. برای اعتبارسنجی الگوریتم PSA نتایج آن با نتایج الگوریتم شبیه سازی تبرید و توسعه الگوریتم DGA مقایسه می شود .این دو الگوریتم، نزدیک ترین مسأله در ادبیات موضوع به مسأله بررسی شده در این مقاله هستند. افزون بر این با ریلکس کردن برخی فرضیات، نتایج الگوریتم PSA با نتایج الگویتم DGA مقایسه می شود. نتایج مقایسه ها نشان دهنده برتری عملکرد الگوریتم PSA در همه مقایسه ها است. همچنین مقایسه نتایج الگوریتم PSA برای مسائل با ابعاد کوچک، نشان دهنده کارایی مناسب آن است.

مدیریت زنجیره تأمین لارج رویکردی جامع از ترکیب استراتژی های ناب، چابک، تاب آور و سبز است. هدف پژوهش حاضر ارزیابی استراتژی های رقابتی مدیریت زنجیره تأمین لارج با استفاده از رویکرد تحلیل شکاف در صنعت سیمان است. نمونه آماری شامل 11 کارخانه سیمان است که به طور تصادفی انتخاب شده است. ابتدا شکاف بین وضعیت موجود و ایدئال هریک از شاخص ها و الزامات استراتژی های مدیریت زنجیره تأمین لارج در صنعت سیمان محاسبه می شود. سپس وزن شاخص ها و الزامات با استفاده از تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره SWARA تعیین و برمبنای آن شکاف موزون هریک محاسبه و تحلیل می شود. نتایج پژوهش نشان می دهد برمبنای شکاف موزون به دست آمده، استراتژی های تاب آوری و سبز مهم ترین استراتژی رقابتی مدیریت زنجیره تأمین لارج برای ارزیابی عملکرد مدیریت زنجیره تأمین صنعت سیمان کشور هستند. همچنین بر اساس اوزان محاسبه شده، مهم ترین الزامات استراتژی تاب آوری پیاده سازی فرهنگ مدیریت ریسک و همکاری در زنجیره تأمین و مهم ترین الزامات استراتژی سبز تعهد مدیریت به سبزبودن ِفرآیندهای زنجیره تأمین و استفاده صحیح از منابع طبیعی هستند.

جانمایی جنبه ای مهم از طراحی کارخانه است و به طور مستقیم بر ملاحظات ایمنی و هزینه های ارتباطی ایستگاه های تولیدی تأثیر می گذارد. مسائل جانمایی تجهیزات معمولاً با یکی از دو رویکرد سلسله مراتبی یا یکپارچه، فرمول بندی می شوند. در رویکرد سلسله مراتبی، مسأله جانمایی پس از فازهای طراحی فرآیند و عملیات کارخانه بررسی می شود؛ درحالی که در رویکرد یکپارچه به طور هم زمان با فازهای طراحی فرآیند و عملیات تحلیل می شود. هدف این پژوهش، ارائه رویکردی جدید با نام گروه های کاندید است. در این رویکرد پس از اتمام فاز طراحی فرآیند و عملیات، طراحان بجای یک نمودار جریان مواد بین ایستگاه ها، چندین نمودار از- به جریان مواد در قالب گروه های کاندید برای ورودی فاز جانمایی ایستگاه ها ارائه می کنند. رویکرد مذکور برای فرمول بندی مسائل جانمایی در کارخانه هایی با تولید گسسته به صورت مدل برنامه ریزی خطی مختلط عدد صحیح توسعه داده شده است. تمام محدودیت های استفاده شده در مدل، خطی در نظر گرفته شده است. ویژگی های این مدل ها شامل، وجود ایستگاه های کاندید، ابعاد متفاوت و متغیر برای ایستگاه ها در هر گروه کاندید، قابلیت چرخش ایستگاه ها و رعایت فواصل ایمنی برای ایستگاه ها هستند. درانتها برای تبیین ویژگی های مدل، مثال هایی بیان شده است. در این پژوهش جواب بهینه در صورتی تغییر می کند که در قالب گروه های کاندید نمودار جریان مواد متفاوتی تعریف شود.

تجارت خارجی آمیخته با ریسک های گوناگونی است. اگرچه برخی از آنها به دلیل تأثیر شرایط کلان اجتماعی، اقتصادی و سیاسی از حیطه کنترل خارج هستند، آگاهی از نقش و اهمیت هریک بر روند تجارت، آمادگی برای مقابله و کاهش اثرات ناخواسته بسیاری از آنها را فراهم می سازد. در این میان، تحریم های گسترده اعمال شده بر کشور، تنوع و تأثیر ریسک ها بر تجارت خارجی و به ویژه بخش واردات کالا را به طور بی سابقه ای افزایش داده است؛ به همین دلیل ارائه شیوه های مؤثر برای کاهش اثرات آن ضروری است. در این پژوهش برای نخستین بار سیستم پشتیبان تصمیمِ مبتنی بر مدل های کمّی تصمیم گیری فازی برای ارزیابی و اولویت بندی ریسک های واردات کالا ارائه می شود. نتایج حاصل از به کارگیری این سیستم برای واردات اقلام دارویی در شرکت داروسازی فارابی (با استفاده از نرم افزاری که برمبنای این سیستم تهیه شده است) نشان می دهد از میان ده ریسک شناخته شده، ریسک های مرتبط با پرداخت نکردن به موقع ارز به شرکت های تأمین کننده خارجی، مسیرهای نامطمئن انتقال ارز و حمل و نقل اهمیت بیشتری دارند. در نهایت، استراتژی های مواجهه با ریسک های شناسایی شده برمبنای تجارب کسب شده قبلی در حوزه تحریم ارائه می شوند.

در برخی از فرآیندها، کیفیت محصولات یا عملکرد فرآیند به وسیله رابطه بین دو یا چند متغیر توصیف می شود. این رابطه می تواند خطی ساده، خطی چندگانه، چندمتغیره، غیرخطی و لجستیک باشد که به اصطلاح به آن پروفایل گفته می شود. برخی از روش های توسعه داده شده در پایش پروفایل مرتبط با پایش پروفایل های لجستیک هستند. همچنین حضور داده های پرت درون داده ها سبب می شود تا پارامترهای پروفایل به درستی تخمین زده نشوند. در این مقاله روش جدید حداکثر درست نماییِ وزنی مبتنی بر رویکرد استوار برای تخمین پارامترهای پروفایل های لجستیک در فاز 1 ارائه شده است تا اثر داده های پرت روی عملکرد آماری نمودار کنترلT2 برمبنای احتمال خطای نوع 1 برای پایش پروفایل های لجستیک کاهش یابد. عملکرد روش پیشنهادی با استفاده از مثال عددی بررسی و نتایج آن با روش حداکثر درست نمایی مقایسه شده است. نتایج نشان می دهد روش پیشنهادی بهتر از روش حداکثر درست نمایی براساس توان نمودار کنترل T2 عمل می کند.

در دنیای پیچیده امروز هرجا سخن از پروژه های فناوری اطلاعات است، ریسک جزءِ جدایی ناپذیر آن است. هدف این پژوهش شناسایی بهتر ریسک ها و بررسی تأثیر آنها بر یکدیگر، همچنین بر ریسک کلی پروژه است. بدین منظور پس از مطالعه طیف گسترده ای از پژوهش ها در زمینه تحلیل ریسک پروژه های فناوری اطلاعات، ابتدا فاکتورها طبقه بندی می شوند. سپس به صورت پویا مدل سازی می شوند. در ادامه معادلات مربوطه با استفاده از بررسی روابط بین سازه ها و عوامل استخراج می شوند. درانتها مهم ترین ریسک ها در طول دوره ای دوازده ماهه بررسی می شوند. نتایج اصلی پژوهش نشان می دهد مهم ترین ریسک هایی که در طول دوره های مختلف زمانی تکرار می شوند به ترتیب ریسک منابع انسانی، ریسک های استراتژیک، مدیریت پروژه و ساختار سازمانی هستند. در این پژوهش در درجه دوم اولویت ها شناخته می شوند.

سنجش کارایی دینامیکی، علاوه براینکه ابزاری مفید در جهت ارزیابی عملکرد سازمان در مقایسه با رقباست، به مدیران نیز کمک می کند تا عملکرد کنونی سازمان خود را با عملکرد گذشته آن مقایسه کند و برای بهبود عملکرد خود تصمیمات استراتژیک اتخاذ کنند. برای این منظور یکی از روش ها، در نظر گرفتن ساختار شبکه ای برای سنجش عملکرد دینامیکی سازمان و استفاده از تحلیل پوششی داده ای شبکه ای است. در این راستا، هدف اصلی این مقاله، استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ای شبکه ای برای سنجش کارایی دینامیکی است. اگرچه تاکنون روشهای مختلفی برای سنجش کارایی با استفاده از تحلیل پوششی داده ای ارائه شده است، اما این مقاله پس از نمایان ساختن ضعف های موجود در رویکرد های پیشین، به ارائه یک روش برمبنای بهینه سازی چندهدفه برای سنجش کارایی در یک ساختار شبکه ای می پردازد. سپس برتری روش ارائه شده در این پژوهش نسبت به روش های پیشین توسط داده های تجربی مربوط به تولید کننده های فرش ماشینی در کشور مورد ارزیابی قرار گرفته است و کارایی کل و کارایی سالیانه این واحدها در طول یک دوره چهارساله مورد سنجش قرار گرفته است. نتایج مربوط به حل مثال تجربی حاکی از این مطلب است که رویکرد ارائه شده در این مقاله توانسته است خلا های موجود در رویکردهای پیشین را رفع کرده و واحدهای تولید کننده فرش ماشینی با بالاترین رتبه کارایی کل و کارایی سالیانه را تعیین کند.

چیدمان یکی از مسائل شناخته شده در حوزه تحقیق در عملیات به ویژه در زمینه برنامه ریزی تولید است. هدف اصلی بررسی مسأله چیدمان، کاهش ضایعات ناشی از برش با استفاده از بهینه چینی قطعات است. مسائل چیدمان از نوع مسائل اِن پی-سخت هستند که روش های دقیق قادر به حل آنها نیستند. برای بهینه سازی این نوع مسائل، در مقاله حاضر از الگوریتم نوظهور فرا ابتکاری رقابت استعماری استفاده و نتایج آن با نتایج الگوریتم ژنتیک مقایسه شده است. برای دستیابی به نتیجه بهتر، پارامترهای اولیه الگوریتم فرا ابتکاری با روش طراحی آزمایش های تاگوچی تنظیم شده است. کارآیی روش پیشنهادی با استفاده از مجموعه ای از مسائل معیارِ مطرح در این زمینه ارزیابی و کیفیت آن با استفاده از روش آماری ANOVA آزمون شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد الگوریتم رقابت استعماری، الگوریتمی کارآمدتر و سریع تر در حل این نوع مسائل است.

سیستم کانبان حمل در زنجیره های تأمین با انتقال مناسب اطلاعات باعث کاهش انواع اتلاف ها می شود. تحقق اهداف تولید ناب مستلزم تعیین مناسب مؤلفه هایی مانند تعداد کانبان در سیکل است. مسئله تعیین تعداد کانبان در سیکل، مسأله ای چند هدفه است که باید اهداف تولید کننده و تأمین کنندگان را با توجه به شرایط زنجیره تأمین برآورده کند. در این مقاله براساس مطالعه زنجیره تأمین خودرو، اهداف و محدودیت های مسأله در سیستم کانبان حمل تعیین شده است. مدلی مبتنی بر برنامه ریزی ریاضی عدد صحیح چندهدفه با توابع هدف غیرخطی برای تعیین تعداد کانبان و هدف کاهش هزینه های موجودی و حمل و نقل توسعه داده شده است. قابلیت اجرا و اثربخشی مجموعه جواب های مدل ریاضی با توسعه یک مدل شبیه سازی بررسی شده است. یکی از جواب های بهینه می تواند 44 درصد هزینه های موجودی را نسبت به وضع موجود کاهش دهد در حالیکه باعث افزایش 11 درصدی هزینه حمل و نقل می شود.

در این مقاله، یک مدل برنامه ریزی عدد صحیح ترکیبی چندهدفه، چنددوره ای، چندمحصولی برای مسأله انتخاب تأمین کنندگان و تخصیص سهم به آن ها با در نظر گرفتن تخفیف کلی، محدودیت فضای انبار و تقاضای احتمالی ارائه می شود. باتوجه به احتمالی بودن تقاضا، از روش برنامه ریزی محدودیت تصادفی برای تبدیل رابطه تعادلی موجودی به شکل احتمالی استفاده خواهد شد. در حالی که سیاست تخفیف باعث تشویق خریدار برای خرید بیشتر می شود ، محدودیت فضای انبار میزان خرید بیشتر را محدود می کند؛ بنابراین لازم است در مسأله انتخاب تأمین کنندگان و تخصیص سهم به آن ها با در نظر گرفتن تخفیف کلی، محدودیت فضای انبار نیز در نظر گرفته شود. همچنین لازم است برای مدل سازی مسأله چندهدفه، اولویت تصمیم گیرنده نسبت به اهداف مختلف در نظر گرفته شود؛ بنابراین در این پژوهش برای مدل سازی مسأله چندهدفه علاوه بر روش های معمولِ مدل سازی مسائل چندهدفه مانندLP متریک، از روش برنامه ریزی آرمانی و روش جدید برنامه ریزی آرمانی چندگزینه ای استفاده خواهد شد. همچنین مثال عددی با استفاده از سه رویکرد مدل سازی با در نظر گرفتن سناریوهای مختلف بررسی می شود. تفاوت سناریوها در اهمیت توابع هدف از نظر تصمیم گیرنده تعیین می شود. نتایج عددی نشان می دهد اگر اهمیت یک تابع هدف بیش تر شود، آن تابع هدف بهبود یافته است و توابع دیگر بدتر می شوند.