مدیریت تولید و عملیات

مسئله پورتفولیوی پروژه به انتخاب زیرمجموعهای از پروژههای پیشنهادی در سازمان توجه میکند. یکی از اهداف مدیریت پورتفولیوی پروژه، کاهش ریسکهای موجود در فرایند انتخاب پورتفولیو است. در دنیای واقعی، ریسکهای پروژه بهندرت، مستقل هستند و معمولاً درجهای از روابط متقابل دارند که با لحاظکردن این تعاملها، ارزیابی صحیحتری درباره مهمترین ریسکهای تأثیرگذار در موفقیت پروژه به دست میآید. در این پژوهش، براساس طبقهبندی «هزینه- زمان- کیفیت»، 11 نوع ریسک با جنبه منفی، شناسایی شدند تا تقابل پروژهها بهازای ریسکهای تأثیرگذار بررسی شود. با توجه به روابط متقابل ریسکهای پروژه، این پژوهش برای اولینبار، روابط متقابل سهگانه این ریسکها را برای کشف دقیقتر تأثیر عوامل بر یکدیگر شناسایی کرده است. در این مقاله با بررسی ریسک تکپروژه، از رقابت تکپروژههایی که میزان ریسک آنها بیشتر از حد مجاز است، در پورتفولیو جلوگیری شد؛ اما آثار متقابل جفتی و سه گانه پروژه ها براساس معیارهای اثرگذار ریسک سبب شد علاوه بر میزان ریسک، از کنار هم قرارگرفتن پروژههایی که موجب همافزایی ریسک در پورتفولیو شدند نیز جلوگیری شود. درنهایت، برای ارزیابی اعتبار پژوهش، الگو بهصورت دقیق با برنامهریزی خطی عدد صحیح با دو هدف «بیشینهسازی نرخ بازگشت سرمایه» و «بیشینهسازی تعداد پروژههای پورتفولیو» و محدودیت بودجه بررسی شد. نتایج نشان دادند در نظر گرفتن اثر متقابل جفتی و سهگانه به جای در نظر گرفتن اثر متقابل جفتی بهصورت مجرد، پاسخهای متفاوت و بهتری ارائه میدهد.

با توجه به رشد جمعیت شهرنشین و اهمیت زمان و هزینه در جوامع امروزی، سیستمهای مترو با مسئله افزایش زیاد تقاضا و به دنبال آن، با افزایش زمان انتظار مسافران مواجه شدهاند که مدیریت آن، دغدغه شرکتهای مترو محسوب میشود. با توجه به محدودیت تعداد قطارها و تجهیزات در خطوط مترو و هزینهبر بودن افزایش آنها برای کاهش زمان انتظار مسافران در ایستگاههای تقاطعی، در این مقاله سعی شده است کاهش زمان انتظار مسافران از طریق الگوهای بهینهسازیای انجام شود که غالباً هزینهای را به سیستم مربوط تحمیل نمیکنند و ضمن کاهش زمان انتظار مسافران، ضعفهای پژوهشهای پیشین در این زمینه را نیز پوشش دهد. پژوهش حاضر، ضمن بررسی همه ایستگاههای تقاطعی و نیز کل ساعتهای بهرهبرداری از مترو، الگوی بهینهسازیای معرفی میکند که زمان انتظار مسافران در ایستگاههای تقاطعی خط 4 متروی تهران را به میزان 40 درصد کاهش میدهد.

امروزه، تعامل بلندمدت با تأمینکنندگان در زنجیره تأمین به فعالیت کلیدی سازمانها تبدیل شده است و شرکتها میکوشند به کمک آن، قابلیتهای خود را بهبود بخشند. بر همین اساس، با توجه به محدودبودن تأمینکنندگان توانمند، پیشرفتهای مستمر تکنولوژیکی و نیازهای جدید بازار، لازم است لیست کوتاه تأمینکنندگان هر سازمان گسترش یابد که فرایندی زمانبر و پرهزینه است؛ بنابراین توسعه قابلیتهای رقابتی تأمینکنندگان، راهکاری برای ایجاد منافع مشترک برای تمامی اعضا خواهد بود؛ اما جایگاه مناسب ارتقای تأمینکنندگان کجاست و مقدمه آن چیست. در این پژوهش، مدلی فرایندی به همراه نرمافزار توسعه تأمینکنندگان در حوزه پیمانکاری، با استفاده از الگوهای کیفی و مدلهای پشتیبان تصمیم، همسو با پایداری زنجیره تأمین معرفی شد. بدینمنظور در کنار عوامل رشد، الزامهای مشتری و صاحبان منافع در ابعاد زیستمحیطی، اجتماعی و اقتصادی گنجانده شد. برای رسیدن به چنین دستاوردهایی، از روشهایی نظیر سرمایهگذاری، ارتقای اهداف کلیدی عملکرد و آموزش بهره گرفته شد. برای ارزیابی مدل پیشنهادی، ده تأمینکننده واجد شرایط بهبود شرکت کنگلومرای پیمانکاری در حوزههای مختلف در ایران شناسایی و در هفتماه در سه بخش شناخت، توسعه و پایش، و اجرا تحلیل شد. با توجه به نتایج، اعتبار مدل و نرمافزار در پنلهای خبرگی پایش و تأیید شد. از نوآوریهای این پژوهش میتوان به پیادهسازی همزمان سه مرحله مدل در قالب مدلی یکپارچه اشاره کرد. محدودیتهای این پژوهش، چالش در جلب مشارکت تأمینکننده و اجازه ورود کارفرما به جزئیات و طولانیشدن اجرای برخی اقدامات بهبود بوده است.

مسائل مکانیابی هاب در پی یافتن مکان بهینه تسهیلات هاب و تخصیص نقاط تقاضا به هابها برای پاسخگویی تقاضاها بین زوج مبدأ - مقصد است. افزایش روزافزون سرعت تغییرات در ساختار هزینه و تقاضا، خیلی اوقات سازمانها را برای ایجاد دوباره شبکه مجبور میکند. مسئله این پژوهش «مکانیابی هاب چنددورهای با تخصیص تکی و محدودیت ظرفیت (DCSAHLP)» نامیده و یک مدل برای آن پیشنهاد میشود. در مسئله بررسیشده، تصمیمات مرتبط با مکانیابی و تخصیص در یک شبکه هاب بررسی میشود. همچنین این موضوع که برای بازکردن هاب پیمانکاران مختلف وجود دارد، یا اینکه هابها بعد از انتخاب پیمانکار دارای طول عمر مشخص هستند و در انتهای این طول عمر میتوانند بسته یا بازسازی شوند، بررسی میشود که مسئله را پیچیدهتر میکند؛ در عین حال مسئله را به مسائل دنیای واقعی نزدیکتر میکند. در این مسئله سطوح ظرفیت و بازسازی چندگانه نیز در نظر گرفته شده است. درانتها از مجموعه مثالهای عددی تغییریافته AP در اندازههای مختلف برای ارزیابی عملکرد مدل ارائهشده بهره گرفته شده است. نتایج حاصل از مقایسات نشاندهنده کارایی روش فراابتکاری ژنتیک است. همچنین مدل ارائهشده در این پژوهش نسبت به مدلهای پیشین ارائهشده برای این مسئله از نقطه نظر هماهنگی و منطبقبودن با شرایط دنیای واقعی کارایی بیشتری دارد.

شناسایی شاخصهای کلیدی در چارچوب مدلی علمی برای اصلاح و بهبود کیفیت خدمات دولت الکترونیک، از مهمترین دغدغههای سیاستگذاران و کارورزان دولت الکترونیک است. در پژوهش پیش رو، پژوهشگر ضمن شناسایی معیارهای کلیدی کیفیت خدمات دولت الکترونیک با جستوجو در مبانی نظری مرتبط و توزیع پرسشنامه در میان 11 نفر از خبرگان و متخصصان حوزه مدیریت کیفیت، مدیریت دولتی، سیاستگذاری، فناوری اطلاعات و دولت الکترونیک، که از روش گلوله برفی انتخاب شدند، مدلی برای سنجش کیفیت خدمات دولت الکترونیک براساس رویکرد ترکیبی مدلسازی ساختاری تفسیری (ISM) و دیمتل تدوین کرده است. پژوهشگر با استفاده از ISM به معماری و مهندسی شاخصهای کلیدی در بهبود کیفیت خدمات دولت الکترونیک و درنتیجه، تدوین مدل نظاممند جامعی و شناسایی تأثیر یک شاخص بر دیگر شاخصها و از رهگذر دیمتل، میزان کمی تأثیر مستقیم و غیرمستقیم شاخصها بر یکدیگر را محاسبه کرده است. مدل نهایی، نشاندهنده شاخصهای سنجش کیفیت خدمات دولت الکترونیک شامل اعتماد مشتریان، کارایی، قابلیت برقراری ارتباط با مشتری، انجامدادن درست خدمات در بار اول، تنوع خدمات، دسترسی به خدمات، قابلیت ردیابی خدمات، پشتیبانی خدمات، تعاملپذیری، زیرساخت، جبران مالی، متناسبسازی، تضمین کیفیت و مدیریت شکایتها و تأثیر و تأثر آنها بر یکدیگر است.

بهکارگیری همزمان اصول پایداری و تابآوری در فرایند انتخاب تأمینکننده و تخصیص سفارش، نقش بسیار مهمی در دستیابی به پایداری و تداوم فرایندهای کسبوکار در شرایط وقوع اختلالها دارد. در این پژوهش، رویکردی ترکیبی، شامل ارزیابی و رتبهبندی تأمینکنندگان براساس معیارهای پایداری و مدلسازی مسئله انتخاب تأمینکننده پایدار- تابآور و تخصیص سفارش تحت ریسکهای اختلال معرفی میشود. درحقیقت، برای تعیین امتیاز پایداری تأمینکنندگان، یکی از تکنیکهای تصمیمگیری چندمعیاره (VIKOR) به کار میرود که نتایج حاصل از آن، پارامتر ورودی برای مدل ریاضی است. مدل ریاضی پیشنهادی از نوع برنامهریزی تصادفی دومرحلهای با هدف حداقلسازی هزینه کل و بیشینهسازی عملکرد پایداری در شرایط اختلال است که با استفاده از روش محدودیت اپسیلون حل و برای بررسی اثر تغییر پارامترها بر نتایج نهایی، تحلیل حساسیت نیز انجام میشود. همچنین برای نشاندادن عملکرد مدل پژوهش، از موردی مطالعاتی (زنجیره تأمین ایرانخودرو) استفاده میشود. نتایج نشان میدهد با افزایش ضریب اهمیت عملکرد پایداری در زنجیره تأمین، ارزش کلی فرایند تأمین در زمان اختلالها افزایش مییابد و منبعیابی چندگانه و استفاده از ظرفیت منعطف تأمینکنندگان، یک استراتژی مؤثر تابآور برای کاهش شدت اختلالهاست.