علوم اسلامی

امروزه مطالعه به عنوان یکی از منابع مهم دستیابی به اطلاعات فقط عملی فردی نیست که به سبب علاقه و سلیقه شخصی بتواند استمرار یابد، بلکه ضرورت های اجتماعی، موقعیت تاریخی و فرهنگی جامعه، نیازهای نظام اجتماعی، علائق و انگیزه های فردی، امکانات و توانائی های نظام و در اختیار بودن کتاب، عوامل تعیین کننده ای در کتابخوانی به شمار می روند. توجه به مطالعه زمانی اهمیت بیشتری می یابد که به گروه سنی خاصی مرتبط بوده و با نیازها وتمایلات آن گروه درارتباط باشد.تحقیق حاضر به بررسی انواع گرایشات ادبی نوجوانان شهر اصفهان در سال 1397پرداخته است. اهمیت موضوع از آنجا مشخص می شود که گروه سنی نوجوان در مرحله بلوغ روحی و جسمی قرار داشته و پرداختن به نیازها و تمایلات آنها در راستای شکل دهی به شخصیت و هویتشان بسیار اهمیت دارد. این تحقیق به روش ترکیبی از نوع متوالی کیفی-کمی صورت گرفته است. یافته های بخش کیفی نشان می دهد شرایط علی همچون پیرامون نوجوانی،مصرف فرهنگی خانواده و جامعه پذیری ، مطالعه را به امری موقت و مسأله دار بدل نموده که در بستر و زمینه هایی چون موانع فرهنگی-اجتماعی-اقتصادی و مسأله نوجوانی و در شرایط مداخله گری گسترش رسانه ها، کتاب در امتداد فیلم و ارتقای سواد اطلاعاتی نوجوانان ،گرایشات ادبی نوجوانان را به سوی ترجمه با ژانرهای هیجانی،طنز و فانتزی سوق می دهد.این مساله با توجه به استراتژی انتخابی نوجوان برای مطالعه به پیامدهایی چون سبک زندگی مبتنی بر پرسشگری، هویت چندتکه یا انفعال جوانان منجر می شود. برای تعمیق در بررسی داده های مرحله نخست، ازروش کمی استفاده گردید. باین صورت که گردآوری داده های کمی با تنظیم پرسشنامه برگرفته از روش کیفی، به صورت پیمایشی وبااستفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحلهای با توجه به مناطق 6گانه آموزش و پرورش شهر اصفهان، در بین 384نفر دانش آموز/نوجوان مقطع متوسطه انجام شد. دربخش کمی فرضیه ها بانرم افزار spss موردآزمون قرارگرفتند.سپس درمدلسازی ساختاری بااستفاده ازنرم افزار amos فرضیه های ساختاری پژوهش آزمون شدند . یافته های پژوهش نشان می دهد که میزان مطالعه بیش از همه با متغیر مستقل نگرش به کتاب،ویژگیهای نوجوانی و سپس جامعه پذیری توسط خانواده نسبت دارد.از نظر گرایش به ژانرهای هیجان انگیز ،طنز و تخیلی متغیرهای اصلی تاثیر گذارنگرش به مطالعه،ویژگیهای نوجوانی و نیازهای نوجوانی است.و تنها متغیر مستقل تاثیر گذار برگرایش به ترجمه ویژگیهای نوجوان است.سایر متغیرها تاثیر یکسانی بر تالیف و ترجمه دارند.

۴۳.

سنت های الهی و حرکت تکاملی جوامع و تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: قاسم ترخان

منبع: اندیشه نوین دینی سال ۱۹ بهار ۱۴۰۲ شماره ۷۲ ۶۸-۴۹

کلید واژه ها: سنت های الهی استیصال استخلاف صالحان سنت ابتلاء حرکت تکاملی تاریخ و جامعه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی

تعداد بازدید : 370 تعداد دانلود : 380

از دیرباز اندیشه ترقی جوامع و تاریخ از یک وضعیت پست تر به سوی وضعیتی عالی تر، محل بحث دانشمندان بوده است. نوشتار حاضر به این مسئله می پردازد که آیا می توان از طریق سنت های الهی، حرکت تکاملی جامعه و تاریخ را ثابت یا تقویت کرد؟ دراین پژوهش برای کشف و استخراج سنت ها از روش نقلی- وحیانی و در گردآوری اطّلاعات از روش کتابخانه ای و در داده پردازی از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. یافته های تحقیق: نشان می دهد که هرچند برای اثبات حرکت تکاملی به مقتضای فطرت و جعل خلافت الهی (مبانی انسان شناختی)، نقش دین و انبیای الهی (مبانی دین شناختی) و حرکت جهان به سوی خدا و عکس العمل نشان دادن آن نسبت به ظلم و گناه (مبانی جهان شناختی) توجه شده است؛ اما از مقتضای سنن الهی غفلت شده است. از رهگذر تلفیق این مبانی با سنت هایی نظیر استخلاف صالحان و همچنین سنت های پیش از آن مانند سنت استیصال و ابتلاء، می توان تصویر واضحی از حرکت تکاملی جوامع و تاریخ ارائه کرد.

۴۴.

نقش آمیختگی مفهومی در ساخت معنی ضرب المثل های حوزه حیوانات نهج البلاغه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: شیرین پورابراهیم سید محمود میرزایی الحسینی طیبه فتحی ایرانشاهی

منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال ۲۰ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۵۷) 1 - 23

کلید واژه ها: آمیختگی مفهومی فوکونیه و ترنر انگاره شناختی ضرب المَثل آندرسون نهج البلاغه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی

تعداد بازدید : 27 تعداد دانلود : 476

نظریه آمیختگی مفهومی فوکونیه و ترنر (2002) یکی از نظریات مطرح در معناشناسی شناختی است که به نقش تلفیق فضاهای ذهنی در پیوستگی و ساخت معنا معتقد است. به اعتقاد آندرسون (2013)، این نظریه می تواند مبنایی برای شناخت ابعاد فرهنگی، شناختی و بافتی ساخت معنا در ضرب المثل ها باشد. نهج البلاغه یکی از مهم ترین کتب دینی است که در آن ضرب المثل های زیادی از زبان امام علی (ع) بیان شده است. پژوهش حاضر به بررسی نحوه معنی سازی پنج ضرب المثل حوزه حیوانات از کتاب نهج البلاغه می پردازد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و براساس انگاره معنایی آندرسون (2013) است. سؤالات عبارتند از: چگونه می توان نظریه آمیختگی مفهومی را بر ضرب المثل های حوزه حیوانات نهج البلاغه تطبیق داد؟و، معانی موقعیتی چگونه قادرند در موقعیت های جدید سیاسی-تاریخی- فرهنگی مشابه تکثیر و اجرا شوند؟ نتایج تحقیق نشانگر معانی کنشیِ هشدار، تحذیر، تقبیح، توصیف و سرزنش برآمده از آمیختگی مفهومی دو حوزه حیوان و انسان است که با پیام های اخلاقی – اجتماعی- سیاسی نهج البلاغه مطابقت دارد؛ ابتدا حوزه انسان و حیوان از طریق رابطه قیاس در فضای عام به هم مرتبط می شوند و به واسطه استعاره [انسان حیوان است] فضای آمیخته و معنای پایه شکل می گیرد. سپس معنای پایه با معنای ارجاعی تلفیق و معنای موقعیتی را می سازد. نهایتاً، معنای ضرب المثل به صورت یک کنش در موقعیت های کاربردی شکل می گیرد و معنای کنشی ظاهر می شود. معانی موقعیتی این ضرب المثل ها در موارد مشابه تاریخی قابل تکرار است و باعث می شود خوانش های متن بر بی نهایت موقعیت اجتماعی-فرهنگی -سیاسیِ بالقوه کاربرد داشته باشد. این امر می تواند دلیلی بر پویایی معانی نهج البلاغه باشد که در موقعیت های آنی شکل می گیرند.

۴۵.

فرایند گذار از نبوت انکاری به نبوت باوری در سیر نزول قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: نرگس قاسمی فیروزآبادی سیده وحیده رحیمی محمدکاظم رحمان ستایش

منبع: آموزه های قرآنی بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۷ 239 - 268

کلید واژه ها: تحول آفرینی انکار نبوت طرح نبوت پیامبر(ص) تبیین نبوت باوری تعمیق نبوت باوری

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی

تعداد بازدید : 831 تعداد دانلود : 646

چگونگی تغییر عمیق باور مشرکان عصر نزول از تکذیب پیامبر(ص) تا یقین به رسالت و پذیرش ولایت تام او، سؤالی در خور توجه است. چینش آیات محوری پیرامون نبوت بر اساس ترتیب نزول، سبب دستیابی به فرایند تحول آفرینی و روش خاص قرآنی در نهادینه سازی باور نبوت در جان اعراب است. بر این اساس، این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی به فرایند تحول آفرینی قرآن کریم در بعد نبوت باوری در سه مرحله دست یافته است. در اولین مرحله، قرآن کریم در نخستین سور مکی با طرح رسالت پیامبر(ص) و بیان اجمالی مباحث کلیدی پیرامون آن، از بعد انگیزشی جامعه را برای پذیرش حقانیت نبوت پیامبر(ص) آماده ساخته است. در دومین مرحله با ظهور مخالفت ها و شبهه افکنی ها، با ارائه احتجاجات روشن، به تخریب پایه های استدلالی مشرکان و تبیین نبوت و اثبات حقانیت آن از بعد شناختی پرداخته است و در مرحله سوم بعد از دوران مدنی با تبیین جایگاه حقیقی پیامبر(ص) در جهت تعمیق و عملیاتی ساختن نبوت باوری از طریق تبیین وظایف عملی در مقابل پیامبر(ص) و رفتارسازی مبتنی بر ولایت پذیری، در جهت تحقق اهداف رسالت گام برداشته است.

۴۶.

تربیت متعالی در دیدگاه امام محمد غزالی و آبراهام مازلو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: لیلا دهقانی نجف جوکار

منبع: پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی سال ۳۱ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۸

کلید واژه ها: امام محمد غزالی آبراهام مازلو خودشکوفایی تربیت متعالی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی تعلیم و تربیت اسلامی

تعداد بازدید : 57 تعداد دانلود : 719

این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی و به شیوه استقرایی کوشیده است با بررسی آراء و افکار امام محمد غزالی _اندیشمند و عارف مسلمان قرن پنجم هجری_ و آبراهام مازاو _روان شناس انسان گرای قرن بیستم_ مدل تربیتی آن دو را برای دستیابی به بالاترین مراتب تعالی بررسی و مقایسه نماید. جامعه آماری پژوهش، آثار دو اندیشمند شامل کتاب ها، مقالات و سخنرانی هاست. بررسی نشان می دهد که نظام تربیتی این دو، اشتراکات و نیز تفاوت هایی دارد. مهمترین تفاوت در تعیین هدف غایی از تربیت متعالی است که غزالی آن را هدفی اخروی می داند. در شیوه تربیتی غزالی، بر اعتدال، ایجاد عادت به عمل نیک، و حضور مربیان فرهیخته تأکید شده است؛ درحالی که مازلو بر ارضای سلسله مراتب پایین تر نیازها، و تکیه بر خلاقیت و آزادی فردی تأکید می کند. اگرچه ارزیابی نشان می دهد که نظام تربیتی غزالی از انسجام بیشتری برخوردار است اما تأکید بر خلاقیت و آزادی انتخاب _آن چنان که در دیدگاه مازلو وجود دارد_ همزمان با حضور مربیان متعالی به عنوان الگوی متربیان، می تواند به کارآمدتر شدن این نظام کمک کند.

۴۷.

تحلیل چیستی شرور در آفرینش؛ با محوریت آراء آیت الله جوادی آملی و آلوین پلانتینگا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی کربلایی پازوکی صالح حسن زاده حسین قلی پور

منبع: اندیشه نوین دینی سال ۱۹ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۷۳ ۱۳۶-۱۱۷

کلید واژه ها: شر بالذات و بالعرض دفاع مبتنی بر اختیار فلسفه شرور جوادی آملی پلانتینگا

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی

تعداد بازدید : 373 تعداد دانلود : 69

حوادث و ناملایمات اخلاقی و طبیعی بخشی از شروری هستند که در محیط اطرافمان با آنها مواجه هستیم. مسئله این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی و شیوه گردآوری کتابخانه ای، بررسی تطبیقی آرای عقلی دو متفکّر مسلمان و مسیحی( آیت الله جوادی آملی و پلانتینگا) و بیان ترابط موضوع شرور با علم، قدرت و حکمت الهی از منظر این دو اندیشمند می باشد. آیت الله جوادی ، شرّ را به امر عدمی تحلیل نموده، و علاوه بر آن از راه حل خلقت نظام احسن و نسبی انگاری شرور در دفع این شبهه استفاده نموده اند. پلانتینگا نیز برای حلّ مسئله شرّ، از روشی منطقی کمک می جوید که به «دفاع مبتنی بر اختیار» معروف است. جوابیه جهان های ممکن نیز در قالب همین نظریّه بدان پرداخته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که؛ این دو اندیشمند در اصل اعتقاد به خدای کامل مطلق اشتراک نظر دارند. البتّه دیدگاه آیت الله جوادی، پاسخگوی شبهه شرور اخلاقی و طبیعی است، امّا پاسخ پلانتینگا ناظر به شرور اخلاقی صرف است و غیرمستقیم شبهه شرور طبیعی را جواب می دهد.

۴۸.

بررسی تفسیری «المُحصَناتُ مِنَ النِّساء» با تأکید بر سبب نزول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: علی آهنگ احمد قرایی سلطان آبادی

منبع: مطالعات تفسیری سال ۱۴ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۳ ۹۶-۷۷

کلید واژه ها: آیه 24 سوره نساء تفسیر فقهی مُحصَنات سبایای اوطاس ملک یمین

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن

تعداد بازدید : 739 تعداد دانلود : 562

آیه «وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ» ازجمله آیاتی است که به واسطه نقل سبب نزول خاصی، محل اندیشه ورزی مفسران و تفقه فقیهان شده است. مفسران با استناد به گزارشی از ابوسعید خدری، محتوای آیه را با غزوه أوطاس = حنین پیوند می زنند مبنی بر اینکه آیه جهت تعیین تکلیف «سبایای اوطاس / زنان شوهردار اسیر شده در غزوه اوطاس» در سال هشتم هجری نازل شده و با استثنائی که زده، ازدواج با زنان شوهرداری که در جنگ اسیر شوند را از شمول حرمت مطرح در آغاز آیه خارج نموده است. پژوهش پیش رو با در پیش گرفتن روش تحلیلی به همراه رویکرد انتقادی و استفاده از منابع کتابخانه ای به این نتیجه رسیده است که فهم رایج از این آیه شریفه که متأثر از سبب نزول می باشد، با روح معارف قرآن کریم از یک سو و با سیاق آیات از دیگر سو ناسازگار است. سبب نزول ادعایی نیز فاقد قرائن صحت بوده و نمی توان اندیشه تفسیری را بر آن بنا نهاد. ازاین رو بازاندیشی در سبب نزول آیه و فهم رایج از آن امری ضروری محسوب می شود، به ویژه هنگامی که گروه های بنیادگرا و دگم اندیشی چون: داعش، سلفیه و ... با استناد به چنین فهمی، چهره ای مشوه از اسلام به جهانیان ارائه می دهند.

۴۹.

نقد و بررسی مدخل «خلیفه» از «دائرة المعارف قرآن لایدن»(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: ربابه کریمی علی قانعی اردکان

منبع: قرآن شناخت سال ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۳۰) 97-114

کلید واژه ها: خلیفه دائره المعارف لایدن قرآن وداد قاضی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : 698 تعداد دانلود : 65

واژه «خلیفه» از واژگان پرکاربرد و کلیدی در نظام سیاسی اسلام است که نقش مهمی در فهم موضوعات و مسائل دینی دارد. وداد قاضی مستشرق آمریکایی در «دائره المعارف قرآن لایدن» در باره مفهوم، مصداق، پیشینه، سیر تاریخی واژه قرآنی «خلیفه» و واقعیت سیاسی دینی نهاد خلافت سخن گفته است؛ اما مراجعه محدود به منابع اصیل اسلامی، بی توجهی به آراء و منابع قرآنی شیعه، عدم جامعیت در استناد به آیات قرآن و فقدان مستندات کافی در برخی موارد، موجب فهم ناقص و یا نادرست او در موضوعاتی همچون لحاظ معانی متعدد برای این واژه در آیات گوناگون و خطای تعیین مصداق و تاریخ آغاز رویکرد سیاسی مفسران به واژه مزبور شده است. نتیجه این پژوهش که با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، از کاربرد این واژه در صدر اسلام خبر داده و با بررسی انتصابی بودن خلافت و نقد قرآنی، نظر نویسنده در کاربردهای سیاسی خلیفه را به چالش کشیده و معنای «خلیفه» در تمام آیات قرآن را «جانشین» یا «جایگزین» می داند که در انواع و مصادیق گوناگونی (همانند سکونت و وراثت) تحقق می یابد. تحلیل شناختی «خلیفه» در هیأت مفرد، این واژه را هم حوزه «امام»، و انسان را در «حکم» خلیفه الهی معرفی می کند.

۵۰.

فهرست واره منابع نرم افزار جامع اصول الفقه - نسخه 3

نویسنده: هیأت تحریریه فصلنامه ره آورد نور

منبع: ره آورد نور سال بیست و دوم پاییز ۱۴۰۲ شماره ۸۴ (پیاپی ۱۰۱) 77-79

کلید واژه ها: نرم افزار جامع اصول فقه منابع نرم افزار جامع اصول فقه

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی

تعداد بازدید : 269 تعداد دانلود : 802

نرم افزار «جامع اصول فقه - نسخه 3» مشتمل بر کتاب ها و رساله های ارزشمندی در موضوع اصول فقه است. در این نوشتار، فهرست کلّی شماری از این منابع را عرضه نموده ایم. در این کتابخانه دیجیتال، متن 1105 عنوان کتاب و رساله در 1754 جلد از آثار مرتبط با دانش «اصول فقه» ارائه شده است.دسته بندی همه منابع موجود در برنامه بر اساس: مذهب، موضوع (اصول فقه، اصول مقارن، فرهنگ اصطلاحات و دائره المعارف ها، کلّیات و تاریخ علم اصول، شرح و تعلیقه، ترجمه، قواعد و...)، کتب مرتبط، پدیدآورنده و زبان، شیوه استفاده از محتوای علمی این نرم افزار را برای کاربران و محقّقان اصولی آسان نموده و به شکل چشمگیری، ارتقاء بخشیده است. گفتنی است که در بخش «درختواره»، محتوای 15 عنوان کتاب بر اساس نمودار درختواره اصول فقه، تحلیل و دسته بندی شده که شامل: 2583 شاخه، 155469 نمایه یا مکمل و 11274 کلیدواژه می باشد.

۵۱.

کاربست مفهوم چند وجهی دنیا در نهج البلاغه و برون داد ارزش گذارانه آن(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: عبدالله میراحمدی مونا امانی پور

منبع: پژوهشنامه علوم حدیث تطبیقی سال ۱۰ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱۸ 68 - 92

کلید واژه ها: نهج البلاغه مفهوم دنیا دنیای ستوده دنیای نکوهیده رابطه انسان با دنیا

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث

تعداد بازدید : 603 تعداد دانلود : 750

با بررسی روایات امام علی(ع)، درمی یابیم واژه دنیا در نگاه ایشان، از مفاهیم چندوجهی است. حوزه های کاربردی دنیا در نهج البلاغه، گاهی متوجه نشانه های عالم بوده و گاه ماهیت ابزاری دنیا را تبیین می نماید. در مواردی نیز به وابستگی موجودات مادی در مقایسه با ذات الهی اشاره دارد. گاهی هم درصدد توصیف نسبت ارزش دنیا با آخرت است. در مواضعی نیز با اسلوب های بیانی متنوعی، به هدف محوری دنیای جدای از آخرت اشاره شده است. پس از دقّت در رویکردهای گوناگون دنیا در نهج البلاغه و کشف معنای جامع آنها، درمی یابیم که معیار ارزش گذاری دنیا و ستایش و نکوهش آن، قابل تسرّی به تمام نگرش های موجود نیست. چنان که رویکرد آیت انگارانه، از اقسام شیوه استدلال محسوب شده و به ذاتیات و تکوینیات مرتبط است. گونه نسبیت در مقابل اطلاقِ رویکرد نسبی انگارانه نیز بیانگر حالت کلّی و طبیعی و تذکّر به واقعیتی مبرهن در خارج و آشنا در ذهن است. محوریت نگرش های ابزار انگارانه، هدف انگارانه و گونه نسبیت در مقابل حقیقتِ رویکرد نسبی انگارانه، بر پایه کیفیت تعامل انسان با دنیا بوده و از این روی قابل ارزیابی هستند. در این میان، رویکرد ابزار انگارانه، معرِّف دنیای ستوده بوده و به عکس نگرش هدف انگارانه، نمایان گر دنیای نکوهیده است. گونه نسبیت در مقابل حقیقت نیز جایگاهی دو وجهی دارد، به صورتی که دنیا در آنِ واحد و مطابق رابطه طولی اعمال انسان با آخرت، یا بر اساس رابطه غایی رفتار انسان با دنیا، می تواند هم جلوه ستوده پیدا کند هم جلوه نکوهیده.

۵۲.

آسیب شناسی اجتماعی دانشجویان دانشگاه با رویکرد اسلامی شدن آن از منظر قرآن و حدیث

نویسنده: فاطمه افراسیابی سید محمدرضا حسینی نیا مجتبی محمدی انویق

منبع: قرآن و علوم اجتماعی سال ۳ تابستان ۱۴۰۲شماره ۲ (پیاپی ۱۰) 58 - 85

کلید واژه ها: آسیب شناسی اجتماعی آسیب شناسی دانشجو دانشگاه دانشگاه اسلامی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : 259 تعداد دانلود : 147

دانشجویان در شکل گیری عنوان دانشگاه اسلامی و رسیدن به آرمان های انقلاب، نقش بسیار مؤثری دارند، ازاین رو بررسی آسیب های اجتماعی پیش روی آن ها به عنوان بخشی از اجتماع و جامعه کنونی به جهت آگاهی و تذکر دادن به آن ها، ضرورت دارد. هدف از این پژوهش بررسی آسیب های اجتماعی احتمالی دانشجویان دانشگاه با رویکرد اسلامی شدن در چهار حوزه: معرفتی، اخلاقی، رفتاری و علمی به همراه پیامدهای آن و هم چنین راهکارهای لازم برای پیشگیری از این آسیب ها در نظام آموزشی اسلام بر اساس آیات قرآن و روایات معصومان (ع) است. پژوهش حاضر با روش توصیفی_تحلیلی و منابع کتابخانه ای-نرم افزاری و استناد به آیات و روایات و کلام اندیشمندان دین، به این نتایج دست یافته است که جویندگان دانش در جامعه کنونی بیشتر با آسیب های اجتماعی چون بزهکاری و ناهنجاری های اخلاقی ناشی از غفلت یاد خدا در حوزه معرفت، علم زدگی در حوزه اخلاق، شتاب زدگی در حوزه رفتار و مدرک گرایی در حوزه علمی روبه رو هستند که می تواند روند تولید نیروی کارآمد، مخلص، متعهد، متخصص، وظیفه شناس و تولید دانش مؤثر برای خدمت به جامعه اسلامی را کُند یا دچار اختلال کند.آسیب شناسی اجتماعی، دانشجو، دانشگاه، دانشگاه اسلامی.

۵۳.

حفظ تمامیت سرزمینی کشور با اتکا به آیات قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: سید حسن موسوی ابراهیم یاقوتی سید علی پورمنوچهری

منبع: پژوهشنامه قرآن و حدیث دوره ۱۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۲ ۱۷۴-۱۴۹

کلید واژه ها: فقه حاکمیت تمامیت سرزمینی تجزیه طلبی مرزبانی جهاد

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی

تعداد بازدید : 362 تعداد دانلود : 388

نقض مکرر تمامیت سرزمینی کشور ها طی یکصد سال گذشته و همچنین سربرآوردن گروه های تجزیه طلب متعدد در دارای قومیت ها و مذاهب، موجب گردیده بررسی مبانی و منابع شریعت اسلامی در حفاظت از تمامیت سرزمینی، بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد. در این رابطه، اولین مرجع استنباط احکام، کتاب خداست. گرچه قرآن کریم در مورد مقابله با جدایی طلبان به طور مستقیم حکمی بیان نفرموده است؛ اما با ذکر آیاتی از جمله آیه 103 از سوره آل عمران و بسیاری دیگر از آیات قرآن همچون آیه 103 از سوره النساء، آیه 43 سوره الانفال و بیشتر آیات سوره الحجرات، انسان ها و جوامع انسانی را به همگرایی، وحدت و اخوات و دوری از تفرقه فراخوانده است. این دلالت غیرمستقیم آیات قرآن کریم که ضمن محترم شمردن آزادی و برابری انسان ها ایشان را مکلف به حفظ اتحاد و وحدت در سایه تعالیم الهی می نماید، با روایات و سنن متعددی از معصومان( قرین گردیده است. این تحقیق می کوشد با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی نگاه آیات الهی قرآن کریم به موضوع حفاظت و حراست از تمامیت سرزمینی کشور را ارزیابی نماید.

۵۴.

پیشگیری رشد مدار از جرائم مرتبط با شبکه های اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: روح الله دهقانی مهدی شیداییان آرانی سید محمود میرخلیلی شهرداد دارابی

منبع: مطالعات فقه و حقوق اسلامی سال ۱۵ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۳۱ 271 - 296

کلید واژه ها: بزهکاری اطفال و نوجوان جرائم مرتبط با شبکه های اجتماعی پیشگیری رشدمدار

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه

تعداد بازدید : 585 تعداد دانلود : 385

امروزه شبکه های اجتماعی مجازی ، قوی ترین رسانه برخطّ به شمار می روند؛ به همان میزانی که این شبکه ها جریان آزاد اطلاعات را برای کاربران بهنجار آسان نموده، گردش اطلاعات خرابکارانه و شیوه های نوین ارتکاب بزه نیز از این بستر، تسهیل شده است. هرگونه مقابله با جرایم مرتبط با شبکه های اجتماعی، نیازمند کاربست سیاست کیفری سنجیده و مدوّنی می باشد. گمنامی کاربران، صعوبت دسترسی به مجرمین حرفه ای این فضا به دلیل نظارت ناپذیری شبکه های اجتماعی غیر بومی و آسیب پذیری شدید آماج به ویژه کودکان، ضرورت پیشگیری رشدمدار از جرائم ارتکابی در این فضا را دو چندان ساخته است. در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی تلاش شده است با توصیف نظریات متفکّران جرم شناسی به تحلیل این مفهوم در عرصه پیشگیری از جرم، پرداخته شود. منابع جمع آوری شده در این پژوهش به روش کتابخانه ای است که با استفاده ازکتب، مقالات وگزارش های علمی داخلی و خارجی مرتبط و تحقیقات به عمل آمده در این حوزه، جمع بندی نهایی صورت گرفته است. یافته ها مبیّن این موضوع است که استفاده از نهادهای جامعه پذیرکننده، تقویت ساز و کارهای خودکنترلی، برنامه های حمایتی فردمدار، خانواده مدار، مدرسه مدار و بهره گیری از ظرفیّت های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جهت ایجاد بسترهای لازم در راستای مانع سازی در گرایش اطفال و نوجوانان به بزهکاری حائز اهمیت می باشد. از دیگر سو، آموزه های فقهی نیز حکایت از آن دارد که کودکان و نوجوانان جزو آسیب پذیرترین اقشار جامعه از لحاظ جسمانی، روانی و اجتماعی به شمار می روند. متأسفانه به دلیل محدودیّت های پژوهشگران در دسترسی به پرونده های قضایی، هیچگاه به درستی ابعاد مختلف این جرائم، مورد کنکاش واقع نمی شوند و هر روز بر دامنه این بزه ها و بزهکاری ها افزوده می شود؛ بنابراین ایجاد سامانه های هوشمند و یکپارچه برای ثبت دقیق آمار و اطلاعات مربوط به جرائم این حوزه و فراهم کردن امکان دسترسی پژوهشگران به این داده ها، تقویت شبکه های اجتماعی بومی با چاشنی خلاقیّت و ابتکار، توجه ویژه به موضوع ارتقای سواد رسانه ای با تهیه و تدارک امکانات سخت افزاری و نرم افزاری برای آموزش نوجوانان، جوانان و والدین آنها، به عنوان راهکارهای عملی برون رفت از این شرایط پیشنهاد می شود. هم افزایی مجموعه ارکان حاکمیّت با مشارکت شهروندان و نهادهای مدنی در این مسیر خطیر، ضرورتی انکارناپذیر است.

۵۵.

بازپژوهی در شرایط روانی مرتکب بزه «افتراء»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجتبی ملک افضلی اردکانی بهاره کرمی

منبع: مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق سال ۱۷ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۷ 271 - 294

کلید واژه ها: افترا عنصر روانی جرم شرایط روانی مرتکب جرم علم به موضوع قصد اضرار ارتجالی بودن افترا

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول فقه

تعداد بازدید : 154 تعداد دانلود : 50

ماده 697 از کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی(مصوب 1375) مستند شکل عام بزه افترا می باشد. شرایط روانی مرتکب این جرم عمدی(علم و قصد) همواره از زوایای مختلف مورد مناقشه قضات و نویسندگان بوده است. میزان مطابقت مسأله «احراز علم مرتکب به کذب بودن نسبتی که به دیگری داده یا آن را منتشر کرده» با آموزه های قرآنی و روایی، «ضرورت یا عدم ضرورت احراز قصد اضرار» و «تأثیر ارتجالی نبودن رفتار بر شرایط روانی مرتکب افترا»، سه محوری است که این پژوهش با بهره گیری از منابع کتابخانه ای و سامانه های جامع قوانین و مقررات و آراء قضایی به روش توصیفی و تحلیلی بدان ها پرداخته و در جهت اصلاح ماده قانونی مورد بحث، پیشنهادهایی را ارائه نموده است. بر این اساس، پژوهش به این نتیجه نائل آمد که «ضرورت احراز علم مرتکب به کذب بودن نسبتی که به دیگری داده» با آموزه های قرآنی و روایی که انسان را به اتباع از علم و دوری شدید از ظن و گمان و رعایت حرمت و حیثیت بندگان خدا امر می کنند در تعارض است، برای اثبات افترا نیازی به احراز قصد اضرار نزد مرتکب نمی باشد و ارتجالی بودن یا نبودن رفتار مرتکب، حتی در مقام دفاع از خویش نزد مقام قضایی، تأثیری بر روی قصد مرتکب افترا ندارد.

۵۶.

بحران معنایی زندگی در تعامل مستشرقین با فقه اسلامی؛ با نگاهی بر مفهوم «حقوق اسلامی» در اندیشه یوزف شاخت(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدرضا محمدی سید محمدتقی چاووشی هادی طحان نظیف

منبع: حکمت اسراء بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۱ 145 - 173

کلید واژه ها: شرق شناسی بحران علوم بحران در حقوق یوزف شاخت طرح «حقوق اسلامی» ادوارد سعید

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی

تعداد بازدید : 669 تعداد دانلود : 605

مدتهاست «حقوق اسلامی» با زبان مسلمانان و ایرانیان همنشین شده. بسیاری از ایشان «حقوق اسلامی» را معادل فقه می دانند. لکن به نظر می رسد که بین این دو تفاوت های مهمی وجود دارد و این تفاوت پیش از آنکه حقوقی باشد، فلسفی است. «فقه»، «حقوق» و «حقوق اسلامی» علاوه بر اینکه به سه دانش متفاوت دلالت می کنند، به سه طرح مختلف از کیفیت سامان دهی نهادهای حقوقی و البته کیفیت حضور آدمی در جهان اشاره دارند. برای اشاره به طرح حقوقی موجود در ایران معاصر و برخی از کشورهای مسلمان می توان از «حقوق اسلامی» استفاده کرد. لکن این طرح در تمشیت و سامان دهی نظام اجتماعی با چالش هایی مواجه است. به نظر ریشه این چالش ها به بحران هایی در خود این طرح باز می گردد. «حقوق اسلامی» درگیر چه بحران هایی است؟ متن حاضر تلاش داشته تا با روشی کیفی، به این سوال بپردازد. طرح «حقوق اسلامی» را می توان در چند گفتمان پیگیری کرد. یکی از این ها، گفتمان مستشرقین است. به نظر می رسد دو نقطه بحرانی در این طرح وجود دارد؛ اولا از نظر دانشی که «حقوق اسلامی» در آن دانش متولد شده، فقه یک امر پیشاحقوقی است و تحقق مستقلی ندارد و نحوه حضورش بی تصمیمی است؛ ثانیا «حقوق اسلامی» دچار بحران معنا است. در اندیشه مستشرقی چون شاخت، فقه از کلام جدا شده و به عنوان حقیقتی صرفا تاریخی و جزئی محل توجه قرار می گیرد. حقوق اسلامی زمانی که ارتباط خود را با کلام از دست می دهد، در مورد پرسش های اساسی حیات انسان سخنی نمی گوید و امکان تولید معنا برای زندگی انسانی را از دست می دهد.

۵۷.

بررسی انتقادی تفسیر شارحان روایت محمدبن عبید از امام رضا (علیه السلام) در نفی رؤیت پذیری خداوند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمدهادی توکلی

منبع: فرهنگ رضوی سال ۱۱ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۴۲ 9 - 27

کلید واژه ها: رؤیت خدا علم ضروری علم اکتسابی ایمان علم شهودی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی

تعداد بازدید : 907 تعداد دانلود : 190

در منابع معتبر روایی امامیه، همچون اصول کافی، در ضمن بحث از رؤیت پذیری خداوند از امام رضا (علیه السلام) روایتی نقل شده است که مضمون آن روایت این است که رؤیت خداوند با ایمان با او، نه در دنیا و نه در آخرت، قابل جمع نیست و ازین رو، رؤیت خداوند امکان ندارد. اندیشمندان شیعی این روایت را از روایات صعب و غامض برشمرده اند و در تبیین معنای آن راه حل های متعددی را پیشنهاد کرده اند. اما به نظر می رسد که هیچ یک از راه حل های مورد ارائه، قابل پذیرش نیست؛ چرا که برخی از معانی پیشنهادشده یا با ظاهر روایت همخوان نیست و یا آنکه برخی از آنها به لحاظ معنا نمی توانند مطابق با روایت باشند. بدین جهت یا باید در تبیین معنای این روایت به دنبال راه حل دیگری بود و یا آنکه به جهت ناشناخته بودن محمد بن عبید -که راوی آن است- صدور آن را لااقل به شکلی که در منابع روایی آمده است، نفی نمود.

۵۸.

ضرورت احداث علقه وضعی در قرارداد(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده: محمدامین کبیری ‌جلیل‌ قنواتی

منبع: جستارهای فقهی و اصولی سال نهم بهار ۱۴۰۲ شماره ۳۰ 103 - 131

کلید واژه ها: قرارداد عقد تعهد علقه وضعی اثر اعتباری شرط

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی فقه و اصول

تعداد بازدید : 736 تعداد دانلود : 848

مسئله اصلی تحقیق حاضر این است که از منظر فقهی آیا قرارداد لزوماً باید مبتنی بر اثری وضعی مانند ملکیت، زوجیت وغیره باشد، یا صرف التزام و قرار دو طرفه برای تحقق و صحت قرارداد کافی است. برخی معتقد شده اند قراردادهایی که صرفاً مبتنی بر تعهد اند و متضمّن اثر وضعی نیستند، مصداق عقد نبوده، در نتیجه الزام آور تلقی نمی شوند. همچنین شمول ادله وفا به شرط نسبت به این این قراردادها مورد تردید واقع شده است. در این مقاله ضمن تبیین ماهیت عقد، این نظریه مورد انتقاد قرار می گیرد و اثبات می شود. هرچند گفتمان غالب فقه اسلامی در قراردادها، گفتمان تملیک و وجود اثر وضعی است، اما قراردادهای مبتنی بر تعهد نیز مشروع و الزام آوراند. پس از اثبات عدم نیازمندی «عقد» به اثر وضعی، مشروعیت قراردادهای مبتنی بر التزام با توجه به نهاد «شرط» بررسی می شود. از آثار مهم اثبات مشروعیت چنین قراردادهایی، این است که قراردادهایی مانند قرارداد استصناع، قولنامه و مانند آن در قالب تعهد در برابر تعهد الزام آور خواهند بود.

۵۹.

مفهوم شناسی تاریخی تدبر در تفاسیر فریقین

نویسنده: محمد سبحانی یامچی حمید نصرتی

منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ۶ بهار و تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 90 - 114

کلید واژه ها: تدبر فهم قرآن مفهوم شناسی تاریخی تفاسیر فریقین

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن

تعداد بازدید : 383 تعداد دانلود : 429

قرآن کریم یکی از وظایف پیامبر اکرم(ص) را تلاوت و تعلیم کتاب و حکمت و هدف از نزول آن را تبیین آیات می داند. در برخی آیات ضمن دعوت به تدبر در قرآن، از اینکه عده ای نگاه تدبرانه به آیات ندارند مورد مذمت و توبیخ واقع شده اند. با توجه به تعدد معانی تدبر در نگاه لغت دانان، همین اختلاف در نگاه مفسران به آیات تدبر نیز دیده می شود. پژوهش حاضر به منظور بررسی و تحلیل تطور معنایی تدبر در تفاسیر فریقین برآن است تا با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد تاریخی با ابزار کتابخانه ای بسیاری از تفاسیر فریقین از صدر اسلام یعنی قرن اول تا عصر حاضر را بررسی کرده تا مشخص کند برداشت مفسران از کلمه تدبر همان معنای لغویون بوده و یا غیر آن مراد است و اینکه تدبر در تفاسیر شیعه و اهل سنت چه تطور معنایی داشته است. با عنایت به ارزیابی دیدگاه مفسران در معنای تدبر از قرن دو تاکنون شانزده معنی برای تدبر ارائه شده است که عبارتند از: 1. استماع 2. توجه 3. تفکر 4. توجه و بررسی عاقبت و نتیجه امور 5. ژرف نگری 6. غور 7. مکاشفه 8. تأمل 9. تفهم 10. ارتباط آیات با یکدیگر 11.پشت سر هم فهمیدن آیات 12. بصیرت و بینش عمیق 13. بررسی و وارسی در معانی و مفاهیم قرآن 14. به دیده دل نظر کردن 15. فکر و نظر 16. توجه به بلاغت. اگرچه مفاهیم ارائه شده از تدبر در قرآن طی زمان های گذشته (از عصر نزول تاکنون) دچار تغییراتی شده، اما می توان برداشت کرد که این مفاهیم با همدیگر تناسب و ارتباط دارند. چنانچه هر کسی که کلام الهی را بشنود و این شنیدن همراه با نگرش قلبی و با تامل و ژرف نگری و به دور از پیش فرض های ذهنی باشد، می تواند به عاقبت و نتیجه کلام الهی و غرض اصلی آیات و سوره های قرآن دست یابد و هدایت شود.

۶۰.

Critical Study of the Superstition of Scientific Data of the Holy Qur’an(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مجید معارف حسین رضایی

منبع: Quran and Religious Enlightenment, Volume ۳, Issue ۳, ُ۲۰۲۳ 47 - 60

کلید واژه ها: Scientific propositions of the Quran Superstition criticism of the Quran Saha

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن علوم قرآنی

تعداد بازدید : 681 تعداد دانلود : 212

From a long time until now, one of the methods of fighting against the Holy Quran has been to spread doubts against this divine book, and in this regard, the opponents have not spared any effort. Among these doubts, the superstition of the scientific data of the Holy Quran, which has been repeatedly raised by the opponents. According to them, the root of the scientific propositions of the Quran should be sought in the superstitious and false beliefs of the past, which the Prophet (PBUH) borrowed from the past and the scientific-cultural environment of his age. In this context, recently a book entitled "Criticism of the Qur'an" written by a person named Saha was published, and in order to achieve this goal, the author has put forward the claim that some scientific material in the Holy Qur'an is derived from some superstition in order to achieve this goal. And it is old wrong. He has made great efforts to connect the scientific statements of the Quran with the scientific opinions of the ancient world and old superstitions in every possible way. The current research, which was carried out by a descriptive-analytical method with a critical orientation and based on library sources, aims to investigate this claim and criticize it, and tries to establish the relationship between the scientific propositions of the Qur'an by conducting a comprehensive research on a number of these doubts. and explain the scientific opinions of the ancient world.

درخت حوزه‌های تخصصی