علوم اسلامی

زبان شناسی شناختیْ رویکردی در مطالعه زبان است که به بررسی رابطه زبان انسان و ذهن او می پردازد و بر این اصل استوار است که زبان، نوع اندیشه و ویژگی های ذهن گوینده را بازتاب می دهد. این دانش مطالعه زبان را به معنای مطالعه الگوهای مفهوم سازی درنظر می گیرد تا ساختار افکار ذهن گوینده مشخص شود. بررسی آیات قرآن با نظریات شناختی و درک مفهوم سازی های آن در موقعیت های مختلف، ابزار تحلیلی مناسبی را در اختیار مفسر برای فهم بهتر مقصود خداوند قرار می دهد. این پژوهش، اشاره ها و تحلیل های آیت الله جوادی آملی را در تفسیر تسنیم درباره مفهوم آیه در بخش های مرتبط با پدیده های طبیعی، ازنظر شناختی بررسی و برای یافتن مفهوم سازی های این پدیده ها، از زاویه ای نو در تفسیر تسنیم کنکاش می کند. مفسر تسنیم در لابه لای مباحث تفسیری، به نظریات شناختی همانند استعاره مفهومی و پنجره های علّی اشاره می کند و نتایج تفسیر خویش را با مفهوم سازی های آیه عرضه می کند.

۱۷۹۴۳.

تدوین تورات و انجیل از دیدگاه آیات قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حسین نقوی

منبع: معرفت ادیان سال سوم زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱ (پیاپی ۹)

کلید واژه ها: تورات انجیل تدوین اعتبار کتاب و قرآن کریم

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن وحی ونبوت در قرآن

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۲۱۴۸

تاریخ کتاب مقدس بر این دلالت دارد که تورات و انجیل کتاب هایی بوده اند که به مرور زمان شکل گرفته اند و در آنها دخل و تصرف شده است. البته حضرت عیسی(ع) کتاب مدوّنی از خود باقی نگذاشت؛ ولی بازتاب سفارش های وی در مجموعه ای گرد آمد که عنوان انجیل بر آن ثبت شد. قرآن نیز بر همین مطلب صحّه می گذارد و تورات و انجیل را کتاب هایی معرفی می کند که در طول تاریخ در آنها دخل و تصرف شده است؛ ولی با این حال، دربردارندة معارف الهی اند و فی الجمله قابل تصدیق اند. این نوشتار درصدد اثبات این دیدگاه است که میان تاریخ کتاب مقدس و دیدگاه قرآن کریم در این زمینه تناظر وجود دارد.

۱۷۹۴۴.

مستدرک علم رجال الحدیث جُهْدٌ مُتَمّیِزٌ فی هذا العلم المهمّ تألیف: العلامه المتتبّع المحدّث الشیخ علىّ النمازى الشاهرودى قدّس سرّه(1333ـ1405هـ)

نویسنده: سید محمدرضا حسینى جلالى

منبع: سفینه سال نهم بهار ۱۳۹۱ شماره ۳۴ «ویژه آیت الله شیخ علی نمازی شاهرودی»

کلید واژه ها: حدیث علم رجال علی نمازی شاهرودی مستدرکات رجال الحدیث معجم رجال الحدیث

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۱۰ تعداد دانلود : ۶۸۶

علم رجال از مهم ترین و مشهورترین علوم حدیث است. حدیث مهم ترین منبع معارف دینى بعد از قرآن کریم محسوب مى شود که از پیامبر 9 و ائمّه معصومین صادر شده است. راویان، نقش بزرگى در حفظ این میراث ارزشمند داشته اند. برخى از علما و مؤلّفین، اسامى راویان واحوال ایشان را در ضمن آثار و تألیفات و یا به صورت کتابهاى مستقل آورده اند که در پاره اى موارد چند جلدى و در حدّ دائرة المعارف بزرگ عرضه شده است. سهم شیعه در تألیف کتب رجالى دهها عنوان است و معجم رجال الحدیث آیت الله سیّد ابوالقاسم خویى از آن جمله است. علّامه نمازى شاهرودى کتاب مستدرکات علم رجال الحدیث را مشتمل بر 18846 عنوان راوى تألیف نمود. در این کتاب در بیان فائده علم رجال و احتیاج فقیه به آن، موالید پیامبر 9 و ائمّه :، وفات، اسماء، القاب، و کنیه هاى آن بزرگواران، اصحاب اجماع، ممدوحین و مذمومین در روایات، اعتبار کتب اربعه و دفع شبهات مربوط، و برخى مطالب مرتبط با علم رجال نکاتى مطرح شده است. سپس اسامى راویان به ترتیب ابواب حروف تهجى ذکر شده و در خاتمه کنیه ها، القاب و اسامى زنان راوى آمده است.

۱۷۹۴۵.

نگاهی بر کتاب عبدالله بن سبا و اساطیر اخری

نویسنده: سید مرتضی عسکری محمدعلی خوانین زاده

منبع: کتاب ماه دین سال دوازدهم اردیبهشت ۱۳۸۸ شماره ۱۳۹

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۷۶۹

۱۷۹۴۶.

تبیین متناقض نمای وحدت و کثرت در آثار عطار نیشابوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: تیمور مالمیر خاور قربانی

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز ۱۳۸۶ شماره ۲۰۱

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۹۱۶

۱۷۹۴۷.

بررسی نقش عامل تکرار در انسجام بخشی به خطبه های نهج البلاغه براساس الگوی انسجام هلیدی و حسن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: خلیل پروینی علیرضا نظری

منبع: زبان پژوهی سال ششم بهار ۱۳۹۳ شماره ۱۰

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۸۸۴

۱۷۹۴۸.

نقد و بررسی کتاب تفسیر تطبیقی آیه مودت

نویسنده: سید محمدعلی موسوی

منبع: بینات سال هفدهم بهار ۱۳۸۹ شماره ۱ (پیاپی ۶۵)

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن کلیات موارد دیگر کتاب شناسی تفسیر

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۶۵۸

این مقاله به بررسی و نقد کتاب«تفسیر تطبیقی آیه مودت» اثر حجت الاسلام فدا حسین عابدی می پردازد.که بررسی کتاب براساس تربیت مطالب مؤلف و با ارائه متن کتاب آغاز می گردد سپس در ادامه توضیحات و نقد برخی موارد آورده می شود.

۱۷۹۴۹.

اقتباس های قرآنی در نهج البلاغه

نویسنده: حمید عباس زاده

منبع: مطالعات تفسیری سال اول بهار ۱۳۸۹ شماره ۱

کلید واژه ها: قرآن نهج البلاغه اقتباس امیرالمؤمنین اقتباس جزئی اقتباس اشاره ای

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی حدیث و علوم حدیث حدیث کلیات موارد دیگر متون حدیث نهج البلاغه پژوهی

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۸۷۱

پیوند ناگسستنی و همه سویه نهج البلاغه با قرآن کریم، از مسائل حائز اهمیت است. یکی از مظاهر این پیوند، اقتباس های قرآنی نهج البلاغه است. اهمیت بررسی این اقتباس ها به چند امر باز میگردد: نخست، گونا گونی اقتباس های قرآنی است. دوم، کارکردهای متفاوت این اقتباس هاست. در این نوشتار میکوشیم با رویکردی تحلیلی این اقتباس ها را بررسی کنیم. گونه های اقتباس قرآنی نهج البلاغه عبارت است از: اقتباس کامل، جزئی، متغیر، اشاره ای و نهایتاً استنباطی. پربسامدترین گونه، اقتباس جزئی است، و پیچیده ترین اقتباس، استنباطی است. کارکردهای اقتباس نیز متعدد است، گاه برای زیبایی افزایی است، گاهی دیگر برای توضیح و تفسیر و زمانی کارکردی دو سویه در سخن دارد، مانند اینکه کارکرد بلاغت افزایی با کارکرد استدلال در یک عبارت گره میخورد

۱۷۹۵۰.

اندیشه: هندسه معرفت دینی (بررسی رابطه علم و دین در آثار آیت الله جوادی آملی)

نویسنده: حسین سوزنچی

منبع: رشد آموزش معارف اسلامی پاییز ۱۳۹۰ شماره ۸۲

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی منطق، فلسفه و کلام اسلامی کلام کلام جدید رابطه علم ودین

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۱۰۲۱

۱۷۹۵۱.

سوره فجر و هدف خلقت

نویسنده: مریم سلیمانی میمند

منبع: بینات سال شانزدهم زمستان ۱۳۸۸ شماره ۴ (پیاپی ۶۴)

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تفسیر و علوم قرآن تفسیر قرآن معارف قرآن موارد دیگر

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۵۶۹

قرآن کریم این عظیم ترین سند الهی که باطل در آن راه ندارد در آیات متعددی از بالاترین مرتبه ای که امام حسین(ع)در نزد خداوند متعال به آن دست یافت با شیوایی بسیار سخن می گوید.این مقاله به معرفی سوره ای(سوره فجر)می پردازد که شان نزولش به سومین سپهر ولایت و امامت بر می گرد د.ابتدا به هدف خلقت اشاره و سپس سیمای امام حسین(ع)به تصویر کشیده می شود و در ادامه به تحقق رسیدن هدف نهایی خلقت و اتم مطلوب خداوند نیز اشاره می گردد.

۱۷۹۵۲.

بررسی داستان حضرت یوسف (ع) در تفاسیر قرآن با نگاهی به تورات(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده: محمدرضا آرام

منبع: صحیفه مبین ۱۳۸۵ شماره ۳۸

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۹۴۰

۱۷۹۵۳.

ارزیابی نظریه «متناقض نمایی تجارب عرفانی»

نویسنده: یحیی کبیر محمدتقی جان محمدی

منبع: پژوهشنامه اخلاق سال دوم پاییز ۱۳۸۸ شماره ۵

کلید واژه ها: وحدت وجود تجلی تجربه عرفانی وحدت در عین کثرت متناقض نمایی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۶۹۸

این مقاله نظریه «متناقض نمایی تجارب عرفانی» را که استیس ارائه کرده است، با توجه به مباحث عرفان اسلامی به نقد کشیده و نشان می دهد این نظریه که متضمن غیرعقلانی بودن عرفان است با مبانی عرفان اسلامی سازگار نیست. دلیل اصلی این عدم تطابق، نگرش نادرست استیس در تفسیر اندیشه وحدت وجود است که در آن تفکیک عمیق مقام احدیت و واحدیت را ناشی از توجیه عرفا دانسته و به هیچ می انگارد؛ حال آنکه این تفکیک به ویژه در عرفان اسلامی ناشی از تفکیک وجود و مظاهر آن است. وجود، حقیقتی یگانه و موصوف به وحدت و مظاهر وجود، متکثر و موصوف به کثرت است. از این رو نظریه «وحدت در عین کثرت» حامل هیچ گونه تناقضی نیست؛ هر چند که وحدت ضدین در ساحت هستیِ احد را یک ضرورت عقلی می داند.

۱۷۹۵۴.

مبانی و روش تفسیری ابن سینا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: ناصر محمدی

منبع: پژوهشنامه تفسیر و زبان قرآن بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۲

کلید واژه ها: ابن سینا تفسیر عقلی روش های تفسیری تأویل فلسفی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۸۷۹

در این مقاله ضمن احصای آثار تفسیری ابن سینا و اقسام آنها از سبک، روش و گرایش تفسیری او سخن گفته ایم. سبک تفسیری او متفاوت و در نهایت ایجاز است. تفاسیر او فاقد مقدمه و طرح بحث و مباحث لغوی اند ، اما در همه آنها از موضوع وهدف سوره سخن رفته است. روش تفسیری وی عقلی و در راستای اثبات هماهنگی عقل و دین و یا قرآن و حکمت است. گرایش تفسیری او فلسفی و از بارزترین مصادیق آن است. تفسیر قرآن او تأویل فلسفی و از نوع تطبیق قرآن با فلسفه است. قرآن سراسر اسرار است و از طریق ممارست و تبحر در دانش های فلسفی و حکمی می توان به این اسرار دست یافت. این فیلسوف در پی اثبات هم سویی عقل و فلسفه با دین و قرآن است و گرایش تفسیری او تأویل فلسفی صرف است.

۱۷۹۵۵.

تاریخ در نگاه ملتها

نویسنده: سید حسین سیدی علوی

منبع: کیهان اندیشه ۱۳۷۶ شماره ۷۲

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی تاریخ اسلام و سیره کلیات کلیات و فلسفه‌ تاریخ

تعداد بازدید : ۱۶۱۰

۱۷۹۵۶.

بحث عدالت اجتماعی (مصاحبه با دکتر قادری، نماینده مجلس شورای اسلامی)

منبع: حضور زمستان ۱۳۸۹ شماره ۷۵

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۷۲۳

۱۷۹۵۷.

راهبردهایی برای مقابله با هنجارشکنی در عهد نبوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: شهلا بختیاری

منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۰ شماره ۱۲ (پیاپی ۹۷)

کلید واژه ها: پیامبر اسلام (ص) هنجارشکنی جامعة مدینه مبارزه با کجروی درونی سازی ارزش ها

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۷۲۰

مدینه پس از هجرت پیامبر (ص)،نیازمند تبیین روابط افراد و ایجاد فضایی برای تبلیغ دین اسلام بود. این امر به تعیینحدود آزادی افراد و گستره فضای سلوک آنان نیاز داشت.درمدینه آن سال ها، به سبب نبودتصوری روشن از عملکرد پیامبر (ص) و آموزههای اسلام نزدبرخی گروههای اجتماعی و افراد، زمینه ناسازگاری با حکومت مدینه فراهم بود. علاوه بر آن، نباید از برخی تمنیات شخصی افراد و ارتباط آنان با مخالفان، به ویژه قریش غافل شد؛ عاملی که ممکن بودفضای شهر را گرفتار آشوب کند.درپاسخ به پرسشهایی درباره هنجارشکنیو نیز شناسایی مهمترین راهبردهای پیامبر (ص) در مقابله با آن،فرض برآن است که تخطی از قانون عمومی شهر، کمک به دشمنان،ایجاد آشوب و ناامنی در شهر و ضدیت با قوانین دین، به منزله مشخصترین و مهمترین جلوههای هنجارشکنی تعریف شدند؛ پیامبر (ص) نیز با ابزارهای نظارت بیرونی و درونی به مقابله با هنجارشکنی پرداخت.پیامبر (ص) با کمک آموزههای دینی و به وسیلهنظارت و کنترل اجتماعی، با دو ابزار کارآمدامور را سامان داد که عبارت بودند از:درونی سازی ارزش ها و دعوت به جایگزینی معیارها و ملاکهای مبتنی بر دین به جای ارزش های جاهلی یا برخاسته از نفسانیات شخصی و نیز مبارزه با کجروی و هنجارشکنی ازطریق کنترل اجتماعی. این امور به ابزارهایی کارآمد در کنترل هنجارهای جامعه و ممانعت ازهنجارشکنی تبدیل شد.

۱۷۹۵۸.

نقش تکریم در سلامت روان

نویسنده: محمدمهدی صفورایی پاییزی

منبع: راه تربیت ۱۳۸۶ شماره ۲ و ۳ ویژه نامه دین و بهداشت و روان

کلید واژه ها: شخصیت سلامت روان کرامت رشد آرامش روانی تکریم حفظ بهداشت کریم آرامش روحی برخورد تحقیر آمیز آداب اسلامی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی اخلاق و تعلیم و تربیت اسلامی تعلیم و تربیت اسلامی تربیت تربیت روانی

تعداد بازدید : ۱۶۱۰

۱۷۹۵۹.

جایگاه وجودشناختی و معرفت شناختی حس مشترک در نفس شناسی فارابی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مریم شکیبامنش مریم عاطفی

منبع: اندیشه دینی دوره پانزدهم بهار ۱۳۹۴ شماره ۵۴

کلید واژه ها: وجودشناختی فارابی حس مشترک معرفت شناختی نفس شناسی

حوزه های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۸۵۴

حس مشترک در بین سایر قوای ادراکی از ارزش و جایگاه ویژه ای برخوردار است. فارابی با معرفی حس مشترک به عنوان یکی از قوای باطنی نفس و محل تجمع دریافت های سایر حواس با بیان ادله ای وجود این قوه ی را برای نفس تثبیت می کند. نکته ی قابل توجه در این زمینه ی تأکید فراوان وی بر نقش و نحوه ی عملکرد حس مشترک در تحصیل علم و معرفت است؛ به گونه ای که بدون این قوه، هیچ نوع ادراک حسی صورت نمی گیرد، در حالی که نمی توان نقش سایر حواس را در امر ادراک انکار کرد؛ حتی در کارکرد حس مشترک، می توان کسب ادراکات عقلی را هم بر عملکرد آن مبتنی ساخت؛ حتی به نظر می رسد در نظر این فیلسوف، حس مشترک با وساطت در برقراری ارتباط میان عالم ذهن و عین، نقش مهم ترین نیروی حسی را در فرآیند کسب معرفت بر عهده دارد. در این صورت، حتی رسیدن به درجه ی متعالی عقل مستفاد و ارتباط با عقل فعال و عالم غیب هم به نحوی موقوف بر عملکرد حس مشترک است.

۱۷۹۶۰.

عوامل تقویت اراده و افزایش قدرت عمل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: محمد عالم زاده نوری

منبع: معرفت سال بیست و ششم آبان ۱۳۹۶ شماره ۲۳۹ «ویژه اخلاق»

کلید واژه ها: اخلاق تربیت اسلامی اراده عمل خودسازی

حوزه های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی علوم اسلامی

تعداد بازدید : ۱۶۰۸ تعداد دانلود : ۳۱۹۴

قدرت عمل که از آن به «ارادة انسانی» نیز تعبیر می شود حقیقتی اکتسابی، مدّرج و افزایش پذیر است و اتصاف به آن ذاتی یا تصادفی نیست، بلکه حدوث، بقا و بالندگی آن وابسته به تلاش و مجاهدت آدمی است. با این وصف، باید عوامل پیدایش، پایداری و تقویت عمل را مطالعه کنیم. راه های تقویت قدرت عمل چند چیز است: یکم. یادآوری و توجه که صورت های متفاوتی دارد (یادآوری شخصی، یادآوری توسط دیگران، یادآوری از راه مشاهدة عمل دیگران، یادآوری از راه تجربة عملی، و یادآوری از راه تداعی معانی)؛ دوم. مقابله با هوا و تضعیف امیال مزاحم؛ سوم. اراده ورزیدن و عمل؛ چهارم. جزئی سازی برنامة عمل. این عوامل به صورت مطلق، برای تقویت اراده مفید هستند و عنصر ایمان در آن لحاظ نشده است؛ یعنی در یک فضای غیردینی یا منکر دین نیز پاسخگو و مؤثرند. در کنار این عوامل، می توان از عواملی سراغ گرفت که ارادة معطوف به حق را تقویت می کنند و تناسب بیشتری با فضای ایمانی دارند؛ یعنی به صورت همزمان، هم ایمان و هم قدرت عمل را افزایش می بخشند. به واسطة این عوامل، به صورت تلفیقی قدرت عمل مؤمنانه (تقوا) یا ایمان جاری در عمل (عبودیت) تقویت می شود. شیوه های تقویت همزمان ایمان و عمل عبارت است از: یکم پرهیز از گناه و هوس برای رضای خدا؛ دوم. عمل خالصانه؛ سوم. توکل بر خدا؛ چهارم. شنیدن موعظه؛ پنجم. دعا، تضرع و استعانت از خدا؛ ششم. مشارطه، مراقبه و محاسبه؛ هفتم. مراوده با اهل ایمان.

درخت حوزه‌های تخصصی