درخت حوزه‌های تخصصی

دهه هفتاد و شروع «دوران سازندگی»، از نقاط عطف تحولات سنت و مدرنیته، پس از انقلاب است که بیش از هر چیز در سبک زندگی نمود می یابد. این تحقیق برآن است تا با رویکرد مطالعات فرهنگی، بازنمایی «سبک زندگی» در سریال های خانوادگی پربیننده در دهه هفتاد را مطالعه کند. به این منظور سریال پدرسالار، به عنوان پربیننده ترین سریال خانوادگی، که موضوع آن به طور وثیقی با حوزه سبک زندگی مرتبط بود برای مطالعه موردی انتخاب شد. در بخش ادبیات نظری؛ دیدگاه های صاحبنظران در باب سبک زندگی بررسی و در ادامه نظریه بازنمایی برساخت گرا به عنوان چارچوب نظری انتخاب گردید. در بحث روش، از دو الگوی نشانه شناسیِ «کیت سلبی و ران کاودوری» و «تحلیل سه گانه فیسک» بهره گیری شده است. نتایج نشان می دهد بازنمایی سبک زندگی حول دو محور اصلی صورت گرفته است. اول تضاد نسلی و دوم تضاد سبک زندگی سنّتی با نوگرا. سنخ شناسی سبک زندگی در قالب تقابل دوگانة «سبک زندگی سنّتی نسل قدیم» و «سبک زندگی نوگرای نسل جدید» بازنمایی گردیده است. این سریال تلفیق سبک زندگی سنّتی و نوگرا را برای جامعه ایرانی تجویز می کند. این تلفیق شامل دارایی ها، ارزش ها، نگرش ها و الگوی روابط انسانی می شود. «تأکید بر شکاف نسلی»، «نقد سبک زندگی سنّتی مردسالار نسل قدیم» و «عدم دخالت دادن مذهب در تقابل سبک زندگی» ازجمله معانی مرجح این سریال است.

تحولاتی که در غرب تحت عنوان مدرنیته اتفاق افتاده، پیامدهایی را در سایر نقاط جهان به جای گذاشته که ممکن است در بستر جامعه برای آن فرهنگ سازی نشده باشد. کشور ایران نیز از آن امر مستثنا نیست. خانواده گرایی که از مهمترین ارزشهای وابسته به هر فرهنگی است، به نگرش های وفاداری، اعتماد و همکاری در بین اعضای خانواده تاکید می توان، در جوامع مختلف در حال تغییر است. این پژوهش با روش پیمایش و با ابزار پرسشنامه (پرسشنامه استاندارد خانواده گرایی و پرسشنامه محقق ساخته) انجام گرفت. حجم نمونه برابر 665 نفر تعیین و با استفاده از نمونه گیری سهمیه ای، سهم هر منطقه از شهر مشخص و نمونه ها در هر منطقه به صورت تصادفی انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با کمک نرم افزار اس پی اس اس انجام شد. برای تحلیل داده ها از رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده گردید. بر اساس یافته ها مشخص شد که بین مدرنیته و خانواده گرایی رابطه معنی دار وجود دارد. هر چند عقلانیت و فردگرایی و نگرش مثبت به اشتغال زنان به عنوان ابعاد مدرنیته در جامعه روند رو به رشد دارد، لکن خانواده گرایی بالا می باشد و خانواده به حیات خود ادامه می دهد.

انواع مختلفی از ناسازگاری ها در سیاستگذاری فرهنگی ایران وجود دارد. هدف این نوشتار تحلیل نقش ناسازه های شناختی در ایجاد ناهماهنگی میان محتوای سیاست های فرهنگی با ارزش ها و هنجارهای ذی نفعان آن سیاست است. هدف این مقاله ارائه یک مدل پیشنهادی برای مطالعه و تحلیل این قبیل ناسازه ها است. با بهره گیری از روش تحلیل نظری و با تکیه بر رویکردهای شناختی در سیاستگذاری عمومی شامل «پارادایم سیاستگذاری»، «مرجعیت» و «چارچوب ائتلاف حامی» تلاش شده است تا یک چارچوب پیشنهادی برای مطالعه ناسازه های سیاست فرهنگی ارائه شود. به همین دلیل و به طور خاص زمینه های اجتماعی شکل گیری ناسازه ها در نظام قشربندی جامعه ردیابی شده است، زیرا نظام قشربندی بازنمای تنوعات فرهنگی و ذخائر شناختی متنوع است. تفاوت منابع شناختی و مرجعیت های فکری سیاستگذاران و ذی نفعان سیاست ها که حاصل تعلق به قشرهای متفاوت است موجب جهت گیری های فرهنگی ناسازگار می شود. همچنین نقش گروه های اقتصادی و سیاسی ذی نفوذ، لابیگرها و گروه های مرجع نیز بارز است. این واسطه ها برخی از مرجعیت ها را برای سیاستگذاران برجسته کرده و با تأثیر بر سازمان و ائتلاف سیاستگذاران تلاش می کنند سیاست ها را به سمت منافع خود، هدایت کنند.

پژوهش حاضر که اثر بخشی آموزش سواد رسانه ای را بر کاهش اضطراب اطلاعاتی دانشجویان دانشگاه تبریز مورد بررسی قرار داده، پژوهشی نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون همراه با گروه گواه بوده است. جامعه پژوهش را کلیه دانشجویان دانشگاه تبریز تشکیل می دهند که از میان آنها 30 نفر به صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی (15 نفر) و کنترل (15 نفر) انتخاب شده اند. ابزار پرسشنامه محقق ساخته اضطراب اطلاعاتی به عنوان پیش آزمون پس آزمون مورد استفاده قرار گرفته و برنامه آموزشی طراحی شده به عنوان متغیر مستقل، در 9 جلسه 2 ساعته، هفته ای دو جلسه اجرا شده است. در نهایت نیز داده ها با استفاده از تحلیل کواریانس و در نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفته اند. در تحلیل داده ها از آزمون تحلیل کواریانس تک متغیره و چند متغیری استفاده شده است. نتایج، کاهش معنادار میانگین نمرات پس آزمون اضطراب اطلاعاتی گروه آزمایشی را در مقایسه با نمرات گروه کنترل نشان می دهد. به طور کلی، آموزش سواد رسانه ای در سطح معناداری سبب کاهش اضطراب اطلاعاتی و مؤلفه های آن شده است؛ از این رو، پیشنهاد می شود که آموزش سواد رسانه بیش ازپیش مورد توجه مسئولان و سیاستگذاران آموزشی قرار گیرد.

جرایم یقه سفیدها، صرف نظر از مناقشات نظری پیرامون مفهوم آن، برای نظریه های جرم شناسی، چالشی نظری به همراه داشته است. جرم شناسیِ مبتنی بر نظریه های ساختار اجتماعی قادر به تبیین این گونه از جرایم نبودند؛ زیرا علت اصلی جرم را در عوامل مرتبط با ساختارهای اجتماعی جستجو می کردند؛ در حالی که در این گونه از جرایم، مجرمان افرادی کاملاً بهنجار، تحصیل کرده و همنوا با هنجارهای اجتماعی به نظر می رسیدند. هرچند ساترلند تلاش نمود تا در قالب نظریه عمومی جرم، تمام انواع جرایم را تحلیل نماید اما هنوز این پرسش وجود دارد که آیا جرایم یقه سفیدها مستلزم نظریه اختصاصی است یا با نظریه های موجود می توان این جرایم را تحلیل نمود. این مقاله، از رهگذر روش تحلیل محتوای کیفی به دنبال بررسی زمینه ها و انگیزه های این گونه از جرایم است. موردِ مطالعه در این مقاله شامل نوزده پرونده ای است که در رابطه با ارتکاب این جرایم در دادگاه های شهر تهران تشکیل شده است. براساس این مطالعه عوامل مختلفی ازجمله فرصت، دسترسی به آماج، نیاز، فشار، عذرها و توجیهات عقلانی، اعتماد، خرده فرهنگ های شغلی و احتمال ضعیف کشف جرایم ازجمله عوامل مؤثر در ارتکاب این گونه از جرایم هستند. یافته ها نشان داد جرایم یقه سفیدها جرم مردان ه ای است که توسط افراد بدون سابقه مجرمانه و در دوران میان سالی ارتکاب می یابد؛ به عبارت دیگر جرمِ مردانِ میان سالِ بدون سابقه. وجود فرصت در ساختارهای سازمانی و شغلی، خرده فرهنگ های شغلی و دسترسی آسان به آماج در سطح سازمانی، وجود عذرها و توجیهات عقلانی در سطح فردی، در کنار وجود فشار در محیط اجتماعی و احتمال ضعیف کشف جرایم در سطح کلان از زمینه ها و انگیزه های ارتکاب چنین جرایمی است.

یکی از مهم ترین مؤلفه های توسعه فرهنگی، مشارکت فرهنگی است که در سال های اخیر بسیار به آن توجه شده است. این مقالله برخی عوامل اجتماعی مؤثر بر مشارکت فرهنگی را ازنظر نظری و تجربی بررسی می کند. مباحث نظری این پژوهش مبتنی بر مجموعه ای دیدگاه ها در زمینه مشارکت فرهنگی و سایر متغیرهای اجتماعی مطالعه شده است و روش تجربی آن، پیمایش اجتماعی است. جامعه آماری این مطالعه شامل دانشجویان و استادان دانشگاه کاشان بوده است که از این میان تعداد 300 نفر برای حجم نمونه آماری به صورت نمونه گیری سهمیه ای انتخاب شده اند. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیونی در بخش دانشجویان، تأثیر مستقیم متغیرهای استفاده علمی از اینترنت و رضایت مندی از سیاست های حمایتی دانشگاه بر مشارکت فرهنگی دانشجویان و در بخش استادان تأثیر مستقیم متغیرهای استفاده علمی از اینترنت، سرمایه فرهنگی و رضایت مندی از سیاست های حمایتی دانشگاه بر مشارکت فرهنگی استادان را نشان می دهند. در مجموع متغیرهای واردشده به معادله رگرسیونی، 32 درصد از واریانس مشارکت فرهنگی دانشجویان و 59 درصد از واریانس مشارکت فرهنگی استادان را تبیین کردند.

زمینه و هدف: مسیله سوءمصرف موادمخدر اکنون در دنیا به معضلی بزرگ تبدیل شده و برای ایران، چالشی جدی محسوب می شود. هدف پژوهش حاضر شناسایی متغیرهای مؤثر بر اعتیاد در پژوهش های یک دوره 5 ساله و اندازه گیری اثر آن ها است. روش شناسی: روش اجرای این پژوهش، فراتحلیل است. جامعه آماری شامل پژوهش های انجام شده داخلی طی سال های 1385 تا 1389 در حوزه پیشگیری از سوء مصرف مواد است که از بین آن ها 19 کار پژوهشی بررسی شدند. داده های تدوین شده توسط محقق با استفاده از نرم افزار CMA تحلیل و اندازه اثر متغیرهای شناسایی شده در پژوهش ها محاسبه شد. نتایج و یافته ها: نتایج نشان داد که در میان متغیرهای انتظامی، مؤثرترین متغیر بر اعتیاد، «در دسترس بودن مواد» با اندازه اثر معناداری به بزرگی 0/81 و کم اثر ترین متغیر «نگرش به موادمخدر» با اندازه اثری غیرمعنادار به بزرگی 0/004 است. متغیرهای «محل سکونت» و «دوستان معتاد» نیز در مرتبه بعد قرار دارند.

رودخانه زاب کوچک در شمال غرب ایران از ارتفاعات شمال غربی پیرانشهر سرچشمه می گیرد، از شمال غرب به سوی جنوب شرق و سپس به سمت غرب جاری می شود، در امتداد کوه های مرزی ایران– عراق جریان می یابد و در نهایت از معبر آلان وارد خاک عراق می شود. حوضه این رودخانه دارای محوطه های باستانی فراوان است و با توجه به نمونه های سفالی موجود می توان دریافت که این حوزه از دوره پیش از تاریخ تاکنون یک حوزه استقراری بوده است. در بررسی های اخیر چند محوطه با سفال های لبه واریخته شناسایی شدند. تا چند سال پیش نهایت گسترش آن در غرب، همدان و کرمانشاه گزارش شده بود. این نخستین بار است که این نوع سفال ها در شمال غرب ایران دیده می شود. موقعیت جغرافیایی محوطه های شناسایی شده در حوزه زاب کوچک، مجاورت با کرویدورهای ارتباطی، کنترل و نظارت بر این مسیرها (حاج عمران در شمال حوزه و آلان و ... در شمال) با میان رودان شمالی و ارتباط آن ها با محوطه های هم زمان می تواند نشانگر ارتباط فرهنگی و تجاری این مناطق با یکدیگر باشد.   واژگان کلیدی: شمال غرب ایران، رودخانه زاب کوچک، جوامع مس و سنگی، سفال لبه واریخته.

عرصه عمومی میدان حقیقی شکل گیری و تداوم ارتباطات اجتماعی، نهادها و تشکل های مدنی است. از جمله پدیده های اجتماعی ای که ارتباط تنگاتنگی با عرصه عمومی دارد، رسانه های جمعی به ویژه شبکه های اجتماعی مجازی است. در جهان امروز، حاصل فعالیت و تجربه اعضای یک جامعه در شبکه های اجتماعی مجازی می تواند به مثابه یکی از تعیین کننده های اجتماعی، حدود و ثغور عرصه عمومی را دستخوش تغییر کند. تمرکز این پژوهش نیز بر همین رابطه استوار است و به طور دقیق تر کاوشی است در یافتن پاسخ به این پرسش که در جامعه ما آیا شبکه های اجتماعی مجازی، توان و قابلیت کنشگران اجتماعی را در عرصه عمومی غیرمجازی تقویت می کنند؟. این پژوهش از نوع تحقیقات تبیینی، کمّی، کاربردی و پیمایشی است. منطق آن قیاس است و تمرکز نظری آن بر آرای هانا آرنت، یورگن هابرماس و دیدگاه های متأخر در مطالعات عرصه عمومی و رسانه می باشد. جمعیت مورد بررسی آن دانشجویان دانشگاه های دولتی شهر تهران در سال 95-1394 است. حجم نمونه این پژوهش، 310 نفر است و شیوه نمونه گیری آن از نوع احتمالی چند مرحله ای است. از جمله مهم ترین یافته های تجربی این پژوهش می توان به دو مورد اشاره کرد: نخست، عضویت در تعداد اندکی از شبکه های اجتماعی مجازی و یا در تعداد کثیری از آن ها، هیچ نقش تعیین کننده ای در میزان فعالیت در عرصه عمومی غیرمجازی (فعالیت در انجمن ها و تشکل های مدنی) نداشته است. دوم، با افزایش میزان فعالیت دانشجویان در شبکه های اجتماعی مجازی، میزان فعالیت آنان در عرصه عمومی غیرمجازی کاهش یافته است.

عدم تناسب حضور زنان در سطوح مدیریتی، با توزیع جنسیتی جمعیت و تحصیلات، زمینه ساز پژوهش هایی درخصوص بررسی موانع دستیابی زنان به سطوح مدیریتی شده است. در این مطالعه با بهره گیری از چارچوب کرومی، نظریه های مطرح درخصوص موانع ارتقاء شغلی زنان در دو دسته موانع درونی و بیرونی صورت بندی شده و سپس مطالعات تجربی داخلی صورت گرفته در این زمینه، طی بازه زمانی سال های 1385 تا 1395 براساس این چارچوب مورد بررسی قرار گرفته اند. نظریه های موانع درونی به طور عمده، موانع دستیابی زنان به مناصب مدیریتی را در الزامات نقشی زنان و میزان دل بستگی شغلی آن ها جستجو می کنند. در مقابل، در نظریه های موانع بیرونی، بر عوامل نگرشی همچون کلیشه های جنسیتی و عوامل ساختاری همچون سقف شیشه ای و تبعیض جنسیتی تأکید می شود. روش تحقیق در این مطالعه فراتحلیل بوده و مطالعات مورد بررسی براساس جستجوی سیستماتیک در چهار پایگاه داده های علمی داخلی انتخاب شده اند. نتایج فراتحلیل 20 مطالعه انتخاب شده، نشان می دهد که یافته های این مطالعات در مجموع تأییدکننده موانع بیرونی هستند. همچنین در برخی از مطالعات، تفاوت معنی داری بین زنان و مردان درخصوص ارجحیت موانع درونی یا بیرونی مؤثر بر دست یابی زنان به مناصب مدیریتی وجود دارد.