درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱٬۵۸۱ تا ۱٬۶۰۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۱۵۸۱.

نقش عالمان دینی در گسترش معارف اهل بیت(ع) در ایالت گلگت و بلتستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال پانزدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۶ 71 - 94

کلید واژه ها: تشیع گلگت بلتستان اهل بیت و عالمان دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۴ تعداد دانلود : ۱۳۹
ایالت گلگت و بلتستان در شمال شرقی پاکستان قرار گرفته است. و از لحاظ جغرافیائی، میان کشورهای چین، هند و پاکستان قرار دارد.از این جهت جایگاه خاصی از حیث سوق الجیشی دارد. و هفتاد و پنج در صد جمعیت این ایالت را شیعیان تشکیل می دهند. تشیّع در اواخر قرن هشتم توسط مبلغان و علماء ایرانی وارد، تثبیت و گسترش یافته است. شیعیان در تمامی شهرستان ها این ایالت، بجز شهرستان دیامر حضور دارند و شیعه در این ایالت توسط علماء و مبلغان بومی و همچنین شعراء و حاکمان محلی گسترش یافته است.در این تحقیق نقش عالمان دینی در انتقال اسلام ناب محمدی(ص) وگسترش معارف اهل بیت(ع) در ایالت گلگت و بلتستان در این ایالت بررسی و تحلیل می شود. برای نیل به این مهم از روش توصیفی_ تحلیلی استفاده شده است. عالمان دینی در ادوار مختلف در جاهای مختلف، از جمله ایران و کشمیر وارد این ایالت شدند و برای گسترش معارف اهل بیت(ع) نقش مهمی ایفا نمودند.همچنین عالمان دینی بومی و محلی که عمدتا از فارغ التحصیلان حوزه های علمیه نجف و قم بودند در گسترش معارف اهل بیت(ع) نقش بسزای داشته اند. مساجد، مدارس و حوزه های علمیه و حسینیه ها و نمادها گوشه ای از خدمات علمای بزرگ را نشان می دهد.
۱۵۸۲.

حفظ و بهبود محیط زیست در برنامه عمرانی پنجم (1352-1356ش) با تکیه بر جنگل ها و مراتع(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۹ (پیاپی ۱۳۹) 49 - 72

کلید واژه ها: حفاظت محیط زیست توسعه پایدار دولت پهلوی گفتمان جنگل ها و مراتع

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۷ تعداد دانلود : ۲۸۸
امروزه صورت بندی های متفاوتی درباره گفتمان های محیط زیست ارائه می شود. این گفتمان ها نحوه نگاه دولت ها و جوامع به محیط زیست را مشخص می کند. بدون تردید پیروی از هر یک از این گفتمان ها نتایج مشخصی را برای کشورها به بار می آورد و سیاست گذاری های خاصی را برای حفاظت از محیط زیست و چگونگی و میزان بهره برداری از منابع طبیعی تعیین می کند. یکی از گفتمان های محیط زیستی، گفتمان توسعه پایدار است که با گفتمان «پایست گرایی» (سروایولیزم) رابطه نزدیکی دارد. این گفتمان بر استفاده بهینه از منابع طبیعی تأکید دارد و این منابع را میراث تمام انسان ها می داند؛ به گونه ای که نسل های آینده نیز امکان استفاده از آن ها را داشته باشند. در ایران پیش از انقلاب 57، برنامه عمرانی پنجم تنها برنامه ای بود که فصلی مشخص برای حفظ و بهبود محیط زیست اختصاص داده بود. نگارنده این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تاریخی، ضمن بیان اهداف و خط مشی های برنامه پنجم (و همچنین برنامه تجدید نظر شده) در تلاش است به این پرسش پاسخ دهد که گفتمان محیط زیستی حاکم بر برنامه پنجم چه بود؟ و چه نتایجی را برای محیط زیست به بار آورد؟ جنگل ها و مراتع نیز به عنوان مطالعه موردی این پژوهش در نظر گرفته شده است. این مقاله نشان م ی دهد که عدم به کارگیری توسعه پایدار چگونه به غلبه نگاه ترمیمی و واکنش گرانه و غفلت از نگاه پیشگیرانه منجر شد. این امر نیز به نوبه خود برنامه های حفاظت را نسبت به برنامه های بهره برداری عقب راند و در پیوند با نگاه ابزاری به محیط زیست، ماهیت دستوری برنامه ریزی توسعه و ذات مطلقه شبه مدرن دولت، نمایی کامل از توسعه ناپایدار را ارائه کرد.
۱۵۸۳.

آداب تنظیم و نگارش کتابچه های مفاصاحساب در عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۲۲) 110 - 139

کلید واژه ها: قاجار حسابرسی مالیات سیاق مفرده من ذالک الباقی الفاضل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۵ تعداد دانلود : ۲۶۰
نظارت و کنترل بر بودجه به عنوان یکی از ارکان مهم در بودجه بندی، در دوره قاجار اهمیت زیادی داشت. کتابچه های مفاصاحساب، یکی از دفاتر مالی قابل دسترس از دوره قاجار است که شناخت آن می تواند زوایای تاریک و ناشناخته مالی ایران به ویژه مباحث بودجه ریزی را روشن کند. هدف : پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این پرسش است که ساختار، اجزا و محتوای دفتر مفاصاحساب در عصر قاجار چگونه تنظیم و نگارش می شده است و این اجزا چه تغییراتی داشته است. روش/ رویکرد پژوهش : داده ها براساس 46 سند موجود در پنج مرکز آرشیوی، جمع آوری و تحلیل شده است. یافته ها و نتیجه گیری : ساختار مفاصاحساب از چهار بخشِ مفرده، من ذالک، الباقی-الفاضل، و اضافات تشکیل شده است. مفرده در اصطلاح به معنای درآمد و من ذالک به معنای مخارج است. چنانچه مقدار من ذالک کمتر از مفرده باشد درپی آن «الباقی» نوشته می شود و چنانچه مقدار من ذالک زیادتر از مفرده باشد درپی آن «الفاضل» نوشته می شود که به معنای کسری بودجه است؛ ولی اگر در نقد کمتر و در جنس بیشتر باشد یا بالعکس، در این صورت «الباقی به مافیه الزیاده» آورده می شود. مفرده به لحاظ ساختار شکلی از دو حرف اول و حرف ثانی و چهار دفعه تشکیل می شود. حرف اول برای درآمدهای سال جاری و حرف ثانی برای درآمدهای سال های قبل است. حرف اول خود به دو بخش مالیات اصل و اضافه تقسیم می شود که به ترتیب به معنای مالیات مستمر و غیرمستمر است. مخارج نیز در غالب برات های مالی به دو بخش مستمر و غیرمستمر تقسیم می شود. اضافات سند نیز ساختاری منظم و منسجم داشت، ولی در دوره مظفری، نسبت به دوره ناصری به لحاظ شکلی تغییراتی پیدا کرد؛ به این ترتیب که مهر و طغرای شاهی در صدر صفحه اول کتابچه حذف شد؛ اتصالات هم که به نوعی عنوان بندی هریک از صفحات است در مفاصاحساب دوره قاجار مرسوم نبود.
۱۵۸۴.

بررسی عوامل بیولوژیک آسیب رسان به آثار موزه ای؛ نمونه مطالعاتی: آثار کاخ موزه نیاوران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۲۲) 140 - 164

کلید واژه ها: آفات موزه ای کاخ موزه نیاوران حفاظت پیشگیرانه استطاله داران سوسک چرم خوار پروانه بید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۴ تعداد دانلود : ۲۰۵
حفاظت پیشگیرانه در موزه ها شامل تمامی راهبردهایی است که روند تخریب آثار تاریخی فرهنگی را کنترل می کند و از آسیب رسیدن به آن ها جلوگیری می کند. قدم اول در این راه شناسایی آفات موزه ای است تا بتوان طبق آنْ برنامه مدیریت مقابله با آفات را در موزه ها به کار گرفت. هدف : هدف این پژوهش شناسایی آفاتی است که به کلکسیون های کاخ موزه نیاوران آسیب وارد می کنند و توصیه روش هایی برای پیشگیری از این آفات است. روش/ رویکرد پژوهش : در این پژوهش حشرات سه ساختمان کتاب خانه، کوشک احمدشاهی و کاخ صاحب قرانیه بررسی شدند. این بررسی به روش میدانی-آزمایشگاهی انجام شد. حشرات با استفاده از قلم مو و انواع تله ها از روی تمام وجوه اجناس موجود در ساختمان ها جمع آوری شدند. نمونه ها پس از بررسی در آزمایشگاه، شناسایی شدند. یافته ها و نتیجه گیری : حشرات کاخ موزه نیاوران به راسته های استطاله داران (Thysanura) (حشرات دارای پیوست در انتهای بدن)، سوسک های خانواده Dermestidae، Ptinidae، و پروانه های بید از خانواده Tineidae تعلق داشتند. برای تدوین برنامه مدیریت تلفیقی آفاتْ روش های کنونی کنترل آفات در کاخ موزه نیاوران ارزیابی شد و راهبردهای پیشگیرانه و برنامه های پایش ارائه شد؛ به گونه ای که کاربرد آفت کش ها آخرین راه حل باشد.
۱۵۸۵.

بهداشت عمومی در بوشهر: مطالعه موردی آب آشامیدنی و مشکلات آن در دوره قاجار و پهلوی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 231 - 246

کلید واژه ها: بهداشت عمومی آب آشامیدنی بوشهر دولت پهلوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۱ تعداد دانلود : ۲۰۸
فرد، گروه و جامعه موضوع بهداشت عمومی است و مؤلفه هایی چون بهداشت فردی، اجتماعی ، بهداشت محیط و آب را دربرمی گیرد و از اهمیت به سزایی برخوردار است. سلامت جامعه، بهداشت فردی و اجتماعی و محیط با وجود آب سالم و قابل دسترس تأمین می شود. این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال است که با توجه به جایگاه آب در بهداشت عمومی، آب آشامیدنی شهر بوشهر از نظر بهداشتی و نحوه دستیابی به آن، چه روندی را از دوره قاجار به دوره پهلوی طی نموده است؟ این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی به کمک داده های تاریخی از نوشته های سیاحان داخلی و خارجی، منابع تحقیقاتی، گزارش های اداری نهادهای دولتی و روزنامه های محلی بر پایه تحقیقات تاریخی به پاسخ این سؤال پرداخته شده است. یافته پژوهش نشان می دهد با تلاش های دولت قاجار و پهلوی در روند توسعه و رعایت بهداشت عمومی، مسئله آب آشامیدنی از اهمیت برخوردار شد و از دوره قاجار به بعد توجه دولت ها به این امر جلب شد. در دوره پهلوی به دنبال برنامه های توسعه کشور رعایت بهداشت عمومی شتاب بیشتری یافت و با تأسیس نهادهای بهداشتی و تلاش های مردمی، سازوکارهایی در جهت توسعه آب لوله کشی و تصفیه آب آشامیدنی بوشهر، با وجود موانع موجود، صورت گرفت.
۱۵۸۶.

وضعیت زنان در نظام اجتماعی ساسانیان در عصر پسامزدکی و تأثیر آن در تألیف ارداویراف نامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۱ (پیاپی ۱۴۱) 73 - 95

کلید واژه ها: ارداویراف نامه عصر پسامزدکی زنان مزدک خسرو انوشیروان ساسانیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۰ تعداد دانلود : ۳۳۵
مطابق محتوای کتب فقهی و حقوقی تدوین یافته در دوره ساسانی و طبق نظر محققان این حوزه، جنسیت یکی از ملاک ها و معیارهایی بوده که باعث ایجاد تفاوت میان وضعیت حقوقی افراد جامعه شده، به طوری که وظایف و حقوق زن در ساختارها و نهادهای اجتماعی مطابق با قوانین حقوقی و جایگاه فرودستی زنان نسبت به مردان را نشان می دهد این برتری مردان نسبت به زنان در محتوای برخی متون این دوره چون متن ارداویراف نامه که متعلق به قرن ششم میلادی و زمان حکومت خسرو انوشیروان (531-579م) بوده است، کاملاً مشهود به نظر می رسد. غالب محتوای این متن پیشگویانه، ناظر بر شرح مجازات های دوزخی زنانی است که در عرصه روابط خانوادگی و زناشویی قصور کرده یا مرتکب گناه شده اند. از طرفی مزدک نگاه ویژه و البته ساختارشکنانه ای به زنان داشته است. منابع رسمی ساسانی، شعارها و اهداف مزدک درباره زنان را منفی ارزیابی کرده اند، اما به دنبال رویکرد خاص مزدک به زنان جامعه، ذیل شعار مساوات خواهی برای همگان، آزادی هایی به زنان اعطا شد که پیامد آن، رفتارهای هنجارشکنانه ای از سوی مردمان عموماً طبقات پایین جامعه بوده که در نهایت منجربه بروز بی نظمی و فساد می شود. در این مقاله تلاش بر این است بر اساس منابع اوستایی و پهلوی و منابع فارسی و عربی در بطن نظام اجتماعی ایران، تولید متن ارداویراف نامه را واکنشی اصلاحی از سوی دین مردان و صاحبان حکومت در برابر بی نظمی ها و فساد ناشی از نشر تعالیم مزدکی در جامعه ایران نشان داده شود و معلوم شود که تولید این متن، اقدام اصلاحی و هدفمند در راستای اصلاحات اجتماعی خسرو انوشیروان جهت اعاده و احیای نظم در جامعه، بعد از قیام مزدک بوده است.
۱۵۸۷.

ساسانیان در دربار خاندان لیان (557 – 502 م.)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۹ 102 - 130

کلید واژه ها: ساسانیان چین لیان لیان شو جی گون تو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۳ تعداد دانلود : ۱۸۰
نیمه نخست سده ششم میلادی، شمال چین عرصه نزاع های درونی خاندان وِی بود و در جنوب، دوره ای از صلح و آرامش برقرار بود. خاندان لیان در طی سال های 502 – 557 بر بخش بزرگی از جنوب چین حکومت می کرد و پایتخت آن ها میزبان راهبان و بازرگانان خارجی شده بود. در این دوره منابع تاریخی لیان، اطلاعاتی مهمی از مناسبات چین و ایران در دوره ساسانی در اختیار ما می گذارند. علاوه بر لیان شو که گزارش هایی از ارسال سفیر توسط شاه پارس به دربار لیان در سال های 530، 533 و 535 ارائه می دهد، لیان جی گون تو(Liang Zhigongtu) حاوی پرتره از سفیر پارس و کتیبه ای در مورد پارس و سفیر آن است که بسیار جالب است. در این آثار برای نخستین بار اطلاعاتی از نام بنیانگذار سلسله ساسانی و شاهزاده-ای موسوم به کی تو آورده شده است که در نوع خود منحصر به فرد است. با توجه به اهمیت این منابع و ناشناخته ماندن آنها، مقاله حاضر سعی دارد تا به روش تحلیلی-توصیفی اطلاعات آنها را با یکدیگر مقایسه و بررسی کند. همچنین درحالیکه خسرو انوشیروان در واپسین سال های حکومت قباد ساسانی عملا اداره کننده کشور بود، تطبیق کتیبه فوق با متون پهلوی و اسلامی گویای این است که شاهزاده « کی تو » در کتیبه جی گون تو همان خسرو اول است.
۱۵۸۸.

واکنش ها به مثله شدن حضرت حمزه (ع) در تاریخ(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال پانزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳۵ 112 - 133

کلید واژه ها: حمزه (ع) مثله شدن هند جگرخوار بنی امیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۶ تعداد دانلود : ۱۵۵
یکی از شخصیت های مهم و تأثیرگذار صدر اسلام که نقش بزرگی در حمایت از پیامبر اکرم (ص) داشت، حضرت حمزه بن عبدالمطلب بود. ایشان پس از سال ها مجاهدت و تلاش در راه دفاع از اسلام و مسلمانان، سرانجام در جنگ احد به شهادت رسید و فقدان او داغ عمیقی در دل رسول خدا (ص) باقی گذاشت. پژوهش حاضر به بررسی بازتاب «مثله شدن» حضرت حمزه (ع) در تاریخ پرداخته است؛ رفتاری که از سوی هند دختر عتبه و همسر ابوسفیان با بدن بی جان او در جنگ احد انجام شد. سؤالی که این مقاله با استفاده از روش توصیف و تحلیل تاریخی، در صدد ارائه ی پاسخ آن است، عبارت از آن است که: بازتاب مثله شدن حضرت حمزه در تاریخ چگونه بوده است؟ یافته های این تحقیق نشان می دهد که عمل مثله، واکنش های شدیدی را از سوی پیامبر اکرم (ص) و اصحاب ایشان برانگیخت؛ تا جایی که آن حضرت، هند را به دلیل ارتکاب این عمل زشت، «آکله الاکباد»(جگرخوار) نامید و زان پس این عنوان، تبدیل به نام  مشهور او در تاریخ گردید. در گذر تاریخ، این عمل شنیع دو بازتاب متفاوت در میان فرزندان هند (برخی حاکمان بنی امیه) و دیگر مسلمانان درپی داشت. معاویه و یزید رفتار هند را الگوی خود قرار دادند و به عنوان یک فرهنگ به ترویج آن پرداختند؛ اما دیگر مسلمانان رفتار جنایت آمیز هند را تقبیح کردند و آن را به عنوان یک نقطه ی سیاه و عمل ننگین در زندگی او و دودمانش سینه به سینه نقل و در تاریخ ثبت کردند.
۱۵۸۹.

نقش ایرانیان یهودی در کشف و فروش آثار عتیقه در دوره قاجار (1264- 1344 ق/ 1847- 1925م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ پاییز ۱۴۰۰ شماره ۳ (پیاپی ۱۲۳) 90 - 119

کلید واژه ها: یهودیان قاجار حفاری های غیرقانونی عتیقه مشروطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۸ تعداد دانلود : ۱۸۱
تمدن کهن ایران شاه کارهای هنری بی نظیری به جهان عرضه کرده است. ارزش و اهمیت این شاه کارها و آزمندی سوداگران موجب شده است که این آثار پیوسته موردتعرض و دستبرد قرار گیرند. با ورود کاوش گران غربی، آثار باستانی ایران به صورت روشمند کشف شد و به بازارهای دیگر کشورها راه یافت. درپی افزایش حضور اروپاییان، خریدوفروش «عتیقه جات»، کاوش های غیرقانونی، و ساخت آثار عتیقه بدلی در ایران رونق گرفت. ایرانیان یهودی نیز در این بازار وارد شدند. حضور ایشان در کشف و فروش آثار عتیقه، جنبه های مثبت و منفی زیادی داشت. هدف : بررسی وجوه مختلف نقش ایرانیان یهودی در کشف و فروش آثار تاریخی دوره قاجار. روش / رویکرد پژوهش : رویکرد مقاله حاضر «کیفی»[1] و «توصیفی–تحلیلی»[2] است و داده ها به روش «اسنادی»[3] و برپایه منابع «کتاب خانه ای»[4] گردآوری شده اند. یافته ها و نتیجه گیری : بسیاری آثار تاریخی ایران را اروپائیان از ایران خارج کردند. آن ها در دوره قاجار از افراد دوره گرد استفاده کردند و عتیقه های موجود در خانه ها را به واسطه ایشان خریدند. فعالیت در این حوزه به حدی سودآور بود که گروهی از یهودیان به صورت انحصاری به حفاری غیررسمی یا خریدوفروش آثار عتیقه پرداختند و از این راه امرارمعاش می کردند. کشف و خریدوفروش آثار عتیقه در دوره قاجار به یهودیان منحصر نبود و سایر ایرانیان نیز به آن می پرداختند.   [1]- Qualitative research [2]- Descriptive–analytical [3]- Documentarymethod [4]- Library method
۱۵۹۰.

نظام تجاری و نوگرایی صنعتی در تبریزِ عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال دهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 269-295

کلید واژه ها: تبریز قاجار نوگرایی صنعتی بازرگانی تجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۱۴۳
به دنبال انقلاب صنعتی و شکل گیری نظام نوین تجاری، از قرن 19م ایرانِ توسعه نیافته به دلیل موقعیت استراتژیک و اهداف اقتصادی مورد توجه قدرت های استعماری قرار گرفت. نخستین جرقه های تفکر در علل ترقی غرب و نیز توسعه نیافتگی ایران با شکست ایرانیان از روسیه در ذهن عباس میرزا رقم خورد. تقدم تبریز بر بهره مندی از نوآوری های صنعتی و سرمایه گذاری شرکت های خارجی به عواملی چون موقعیت مناسب جغرافیایی، ولیعهدنشین بودن و سرمایه گذاری بازرگانان شهر بستگی داشت. پرسش اصلی مطرحِ پژوهش این است که چه تغییر و تحولی و تحت تأثیر چه عواملی در نظام تجاری و صنعت تبریزِ عصر قاجار رخ داد؟ مهمترین دستاورد پژوهش بر ایجاد صنایع نوین و نظام جدید تجاری تبریز استوار است که در این راستا مظاهر مدرنیته ازقبیل مراکز صرافی ، بانک ، صنایع ریسندگی و قالی بافی، چاپخانه، برق، و تلفن ایجاد گردیدند. تجار آذربایجانی نیز در تأسیس مراکز تجاری و صنعتی نقش فعالی ایفا نمودند. رشد مداوم بازرگانی در اوایل قرن 14ق. موجب ترغیب سرمایه گذاران خارجی به گسترش فعالیت های اقتصادی و تولیدی خود در تبریز شد. اما واردات کالاهای فرنگی به صنایع دستی و کارگاه های تولیدی بومی آسیب فراوانی زد. این مقاله با تکیه بر منابع، نشریات و اسناد تاریخی، به روش توصیفی- تبیینی، تحولات اقتصادی و صنعتی شهر تبریز را بررسی نموده است.
۱۵۹۱.

The Revival of Nowruz and Mehregan Celebrations in the Abbasi Court (132-220 AH)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دوازدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲۷ 1 - 19

کلید واژه ها: Nowruz Celebration Mehregan gift Khorasanians Iranian Ministers

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۹ تعداد دانلود : ۱۵۳
Nowruz and Mehregan were among the celebrations of ancient Iran that were held in the court in the first Abbasid era. Giving gifts by Iranians on Nowruz and Mehregan was one of the main reasons for holding these celebrations in the Abbasid court. The population context of Baghdad, which was predominantly Iranians, had an impact on the celebration of Nowruz and Mehregan. The Abbasids held Nowruz ceremonies to the satisfaction of the Khorasanians and the Iranian ministers, including the Barmaki and Sahl dynasties. The Abbasid caliphs, like the Sassanids, made public ceremonies at the court and allowed the people to hold various ceremonies. In this article, the description, manner and reasons for the survival of Nowruz and Mehregan in the Abbasid court of the first era are discussed.
۱۵۹۲.

چالش های گاه نگاری و کاربری سفال های مهرشده، مطالعه موردی نمونه قلعه اسرار قهستان

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال پنجم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۱۷ 109-95

کلید واژه ها: قلعه اسرار سفال مهرشده مهر استوانه ای هزاره اول پیش ازمیلاد عصرآهن جدید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۲۷
در شرق باستان، مهرهای استوانه ای برروی اشیاء گِلی و به ویژه گل نبشته ها به عنوان نماد هویتی اشخاص و مراکز اداری به کار می رفت. اما کشف نمونه سفال هایی که برروی آن ها مهر استوانه ای زده شده، چالش جدیدی را پیشِ روی باستان شناسان نهاده است. با توجه به تعداد اندک سفال های مهرشده به دست آمده، آن چه باستان شناسان را در برخورد با این موارد به چالش وامی دارد، پاسخ به دو پرسش اصلی است؛ کاربرد سفال های مهرشده چه بوده است؟ و این که آیا اساساً می توان گاه نگاری دقیقی برای این نمونه قطعات سفالی ارائه کرد؟ یکی از نمونه های به دست آمده، قطعه سفالی مهرشده از محوطه قلعه اسرار در خراسان جنوبی است که ارائه گاه نگاری و شناخت کاربرد آن هدف محوری پژوهش حاضر است. بدین منظور تلاش گردیده است که در ابتدا به مسأله سفال های مهرشده، با توجه به بستر زمانی و مشکلات و چالش های مطالعه آن ها پرداخته شود، سپس نمونه قلعه اسرار ازنظر گونه شناسی سفال، سبک و نقش مهر استوانه ای روی آن بررسی و تحلیل گردد.پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تطبیقی و تحلیلی انجام شده است. در این پژوهش به روش میدانی و کتابخانه ای انجام شده و از پژوهش ها و نظریه های مختلف در این زمینه بهره گرفته شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که سفال مهرشده قلعه اسرار تولید محلی و مهر آن نیز به سبک محلی با نقش مایه های رایج مربوط به نیمه نخست هزاره اول پیش ازمیلاد، است. احتمالاً این ظرف برای جابه جایی کالا به این محل مورد استفاده قرار گرفته است.
۱۵۹۳.

شرفیابی سفیران و پیوند آن با مسئلۀ اقتدارگرایی و اعمال قدرت شاه بر اساس روایت سفرنامه نویسان دورۀ شاه عباس (اول)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۱ زمستان ۱۴۰۰ شماره ۵۲ (پیاپی ۱۴۲) 57 - 80

کلید واژه ها: سفیران شاه عباس اِعمال قدرت سفرنامه ها شرفیابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۲ تعداد دانلود : ۱۹۱
سفرنامه های دورۀ شاه عباس روایتی از پروسۀ پذیرش سفیران در دربار شاه عباس را به دست می دهند که مناسبات قدرت و سازوکارهای اعمال آن در ایران را بازتاب می دهند. درواقع، در مواجهۀ شاه با سفیران بسیاری از سنت ها، هنجارها، باورها و مؤلفه هایی که به صورت مستقیم با شاه، دایرۀ اقتدار او، ساختار سلسله مراتبی قدرت، مهمان نوازی و عطوفت شاهی و بسی مؤلفه های دیگر  پیوند می خورد، بازتولید می شد. در چنین بستری، آنچه رخ می داد آفرینش روایتی از فرهنگ سیاسی در ایران بود که بنا بود بر تصورات نمایندگان و سفیران تأثیر بگذارد. نگارندگان این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش بوده اند که چگونه سیاست های شاه عباس در پروسۀ پذیرش سفیران، به اقتدار نظام سیاسی عینیت می بخشید؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که روایت سفرنامه نویسان با وجود کاستی های محتوایی، دربرگیرندۀ اشاره های متنوعی از تلاش دربار ایران برای آفرینش روایتی اقتدارگرایانه به منظور تأثیرگذاری بر ذهنیت سفیران است. در این پژوهش، با رویکرد توصیفی- تحلیلی بر زمان هایی از حضور سفیران در دربار شاه عباس تأکید شده است که در آن، شاه ایران و دربارش در هیئت میزبانانی درمی آمدند که در تلاش بودند تا تصویری مقتدر از ایران و اصول حاکم بر مناسبات اعمال قدرت در ساختار سیاسی آن ارائه دهند.
۱۵۹۴.

ایل کلهر و قدرت های حاکم از دوره صفویه تا پایان حاکمیت محمدشاه قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 79 - 94

کلید واژه ها: ایل کلهر صفویه افشاریه زندیه قاجاریه عثمانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۳۹۰
ایل کلهر یکی از ایلات برجسته در غرب ایران است که از گذشته های دور در کوه پایه های زاگرس سکونت داشته و همچون سایر ایلات در تاریخ سیاسی و نظامی ایران نقش ایفا کرده است. این پژوهش با هدف روشن کردن جایگاه ایل کلهر در رویدادهای سیاسی و نظامی غرب کشور و با توصیف و تحلیل داده های منابع دست اول، تاریخ های محلّی و متون تحقیقی معتبر در پی پاسخگویی به این پرسش ها است که روابط ایل کلهر با حکام ایران از دوره صفویه تا پایان دوره حاکمیت محمدشاه قاجار چگونه بود؟ و این ایل چه نقش و جایگاهی در روابط ایران و عثمانی ایفا نمود؟یافته های پژوهش حاکی است که سران ایل کلهر نسبت به ایل زنگنه نفوذ و توان کمتری در قدرت و دربار شاهان صفویه داشتند، زیرا شورش های مداوم این ایل به خصوص در نیمه نخست حاکمیت این سلسله تا روزگار حکمرانی شاه عباس اول به بی توجهی قدرت حاکم به سران این ایل منجر گردید. در دوره افشاریه به دلیل درگیری های نادر با عثمانی و لزوم همراهی ایلات غرب، بهبودی نسبی در مناسبات ایل کلهر با حاکمیّت حاصل شد. در روزگار زندیه بزرگان ایل کلهر با یاری رساندن به کریم خان زند در دستیابی به سلطنت و نیز با برقراری پیوندهای خانوادگی با وی، نقش تاریخی خود را در کنار قدرت مرکزی ایفا نمودند. ایل کلهر در دوره قاجاریه و حکمرانی محّمدعلی میرزا دولتشاه بر کرمانشاه تا پایان حکومت محمدشاه قاجار نقش مؤثری در نبردهای ایران و عثمانی به عهده داشت. 
۱۵۹۵.

بررسی تطبیقی روند تدوین نخستین قانون اساسی در انقلاب مشروطه ایران و انقلاب کبیر فرانسه

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال نهم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 59-84

کلید واژه ها: انقلاب مشروطه ایران انقلاب کبیر فرانسه قانون اساسی بررسی تطبیقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۳ تعداد دانلود : ۱۶۴
رژیم های استبدادی فرانسه و ایران به ترتیب در انقلاب های 1789م و 1906م به حکومت مشروطه سلطنتی تبدیل شدند. انقلابیون در هر دو کشور خواهان تحدید قدرت نامحدود شاه و ایجاد مجلس قانونگذاری بودند. تأسیس پارلمان در ساختار هر دو حکومت ایران و فرانسه، مقدمه ای بر تدوین قانون اساسی نظام مشروطه بود که چالش های فراوانی به همراه داشت. پژوهش پیش رو با هدف بررسی تطبیقی میان روند تدوین نخستین قانون اساسی در جریان دو انقلاب مشروطه ایران و فرانسه انجام شده است. نتیجه این بررسی مقایسه ای نشان می دهد که در جریان تدوین قانون اساسی در ایران و فرانسه در چهار حوزه تدوین کنندگان قانون اساسی، منبع اصلی تدوین، مخالفان و موافقان آن و در نهایت نوع واکنش مردم، تمایزهای آشکاری وجود داشت که به تفاوت های فرهنگی و سیاسی دو جامعه ایران و فرانسه در آن عصر مرتبط بود. پژوهش حاضر از نوع تحقیقات تاریخی است و با شیوه تطبیقی و مبتنی بر داده های کتابخانه ای به نگارش درآمده است.
۱۵۹۶.

تاثیر اسلام بر هنر ایران (مطالعه جامعه شناختی با تکیه بر آرا رابرت واثنو)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۴۴ ۱۱۱-۱۳۲

کلید واژه ها: تغییر فرهنگی هنر اسلامی ایران بعد از اسلام رابرت واثنو

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۰ تعداد دانلود : ۳۹۹
حکومت ساسانی با سیستم حکومتی قدرتمند خود نتوانست در مقابل ورود اسلام مقاومت کند و با حمایت و پذیرش ایرانیان، اسلام راه خود به این سرزمین را باز کرد و منجر به تغییرات مهمی در زمینه های گوناگون شد. این پژوهش با هدف شناخت بیشتر فرهنگ و هنر دوران اولیه اسلامی در ایران، به این پرسش پاسخ می دهد که نقش شرایط اجتماعی و تغییر فرهنگی در شکل گیری هنر ایران قبل و بعد از اسلام چیست؟ روش تحقیق تحلیلی تاریخی با رویکرد تبیینی تطبیقی و گردآوری اطلاعات کتابخانه ای، با تکیه بر آرای رابرت واثنو صورت پذیرفته است. هنر ایرانی در دوران حکومت های مستقل، با احیای زبان فارسی و آفرینش شاهنامه، دوام یافت. در دوران بعد، با توجه به حرمت تصویرگری، هنر، گرایش به سادگی پیدا کرده و هنر اسلامی به تدریج شکل گرفت. به دلیل نداشتن اختلاف ریشه ای بین دو فرهنگ اسلامی و ایرانی، دو فرهنگ در کنار یکدیگر قرار گرفته و هنر جدید ایرانی اسلامی شکل گرفت. برطبق آرای رابرت واثنو جایگاه بافت های نهادی در تغییرات اجتماعی این دوران از مهمترین عوامل بوده است.
۱۵۹۷.

واکاوی انگیزه های شاه اسماعیل اول صفوی برای ترویج تشیع(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۸۶) 143 - 176

کلید واژه ها: صفویه شاه اسماعیل تشیع اثنا عشری ترویج تشیع تاریخ ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۹ تعداد دانلود : ۲۱۹
بازتاب گسترش تشیع به وسیله شاه اسماعیل اول صفوی، آن چنان گسترده است که آثار آن تا به امروز در صحنه فرهنگی و اجتماعی ایران باقی مانده است. یکی از مسائل مهم برای صفویه پژوهان، آگاهی از انگیزه های مؤسس جوان این سلسله برای رسمیت بخشی به مذهب تشیع اثناعشری و ترویج آن است. این آگاهی ما را در رسیدن به تصویری صحیح از بنیان فکری صفویان و علل اقداماتی که در بُعد فرهنگی و مذهبی انجام دادند، یاری می رساند. در این پژوهش سعی می شود، دیدگاه هایی که ترویج تشیع از سوی شاه اسماعیل را متأثر از انگیزه هایی مانند قدرت طلبی، ثروت اندوزی، ادعای الوهیت، ادعای مهدویت و نیابت، ملی گرایی و نژادگرایی، تقابل با دولت عثمانی و تأثیرپذیری از عقاید غالیانه قزلباش معرفی کرده اند، نقد گردد. سپس این مدعا اثبات شود که ایمان درونی و اعتقاد راسخ و خالصانه شاه اسماعیل به تشیع به دور از مصلحت اندیشی های سیاسی، عامل اصلی اهتمام او به گسترش تشیع بوده است. هرچند خلوص او در این باورها به معنای درستی همه باورهای او نیست.
۱۵۹۸.

An Anatomic Study of Wood Charcoal Discovered from the Archaeological Site of Kelar, Kelardasht in North of Iran(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Persica Antiqua, Volume ۱, Issue ۱, Summer and Autumn ۲۰۲۱ 3 - 12

کلید واژه ها: Anatomy Tepe Kelar Corylus Avellana1753 Fagus Orientalis Lipsky 1898 Charcoal

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۳ تعداد دانلود : ۲۲۳
This study aims to present qualitative and quantitative explanations of eight kinds of charcoal discovered from an archeological site at Tepe Kelar in northern Iran. The excavations were carried out in 2006 and 2008. In addition to cultural remains, different kinds of charcoals were discovered hence, their descriptive analysis provided valuable information about culture and ecology of the region during the prehistoric period. To analyze the samples, thin transverses and their radial sections were prepared and analyzed using Electron Microscope, and specifications of the vessels, tissue, wood rays, and other elements of them were measured and recorded. The identification of the woods was initially conducted through the microscopic properties of hardwood and the findings were then compared with the Atlas of woods in North of Iran. The taxonomic identification using the wood anatomy showed that four samples belong to the genus Fagus Orientalis Lipsky 1898, one of which belongs to genus Corylus Avellana 1753 and the remaining three samples were not recognizable due to their small size. In the third trench, ruins of a metal melting kiln were discovered together with large pieces of charcoals. It is likely that wood species identified in this study were used to melt metals in the Bronze and Iron Ages.
۱۵۹۹.

نقش خاندان های پرنفوذ و صاحب منصبان محلی در توسعه شهری و مرکزیت سیاسی شوشتر در خوزستان عهد صفوی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیست و دوم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۸۵) 235 - 264

کلید واژه ها: شوشتر صفویه خاندان های پرنفوذ خوزستان توسعه شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۷ تعداد دانلود : ۳۰۷
شوشتر، یکی از مهم ترین شهرهای خوزستان در عصر صفوی بود که به سبب موقعیت جغرافیایی، نظامی و راهبردی آن به عنوان حاکم نشین خوزستان انتخاب شد. احداث روستاهای جدید در شوشتر و پیرامون آن به دست حاکمان محلی صفوی موجب رونق بیشتر این شهر گردید. ورود اقوام و طایفه های مختلف ترکان قزلباش (شاملوها، روملوها، افشارها، استاجلوها، ترکمان، ذوالقدر)، خاندان جَغَتایی، چَرکِس ها، گُرجی ها، مشایخ بزرگی از منطقه جبل عامل، سادات جزایری و سادات کلانتر به شوشتر در آن روزگار، تنش های قومی و جمعیتی فراوانی در این شهر به وجود آورد و در پایان این دوره، بلایای طبیعی هم چون سیل، تأثیری منفی بر اوضاع سیاسی و اجتماعی شوشتر گذاشت. این پژوهش سعی دارد تصویری از موقعیت سیاسی و اجتماعی شوشتر ارائه کند و نشان دهد خاندان های پرنفوذ چگونه در این شهر به عنوان مرکز سیاسی خوزستان آن دوره، نقش ایفا می کردند؟ یافته های این پژوهش نشان گر آن است که خاندان های متنفذ سادات، تُرک تباران و گرجی تباران با توجه به مقوله هایی مانند خاستگاه قومی، منافع طایفه ای، جایگاه شغلی و ارزش های مذهبی و اجتماعی، نقشی تعیین کننده در تحولات سیاسی و توسعه این شهر داشته اند
۱۶۰۰.

موسیقیِ عصر صفویه (کارکردها، سازها و کیفیت) در نگاه جهانگردان اروپایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰۶ 111 - 140

کلید واژه ها: صفویه موسیقی جهانگردان سفرنامه ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۵ تعداد دانلود : ۱۵۲
موسیقی یکی از جلوه های مهم تمدنی در عصر صفوی به شمار می رفت که از سیاست های فرهنگی پادشاهان و اوضاع مذهبی این عصر تأثیر پذیرفت. برخلاف منابع تاریخنگاری فارسی، در سفرنامه های اروپاییان - به عنوان شاخه ای مهم از منابع مکتوب عصر صفوی - اطلاعاتی بسیار از موسیقی و فراز و نشیب آن ارائه شده است. در این پژوهش با تکیه بر منابع مکتوب و به شیوه توصیفی- تحلیلی، ضمن تبیین اهمیت هنر موسیقی در دوره صفویه، منزلت و کاربرد این هنر با تکیه بر سفرنامه های برجای مانده از جهانگردان اروپایی مورد بررسی قرار گرفته است. در گزارش های سفرنامه نویسان، کاربردهای گوناگون این هنر در زندگی اجتماعی و به ویژه دربار بیان شده است. کاربردهای سیاسی- اداری موسیقی ازجمله در هنگام جلوس و تاج گذاری شاهانه، آیین های نظامی، اهدای خلعت، استقبال و پذیرایی از هیأت های خارجی و در شکل اجتماعی آن؛ مراسم اعیاد ملی و مذهبی، مسابقات و تفریحات شاهانه، عروسی، خبررسانی و پیام و کاربرد مجلسی- بزمی مخصوصاً در دربار بسیار مهم بوده است. علی رغم گزارش های ارزندههاروپاییان از موسیقی عصر صفوی، تفاوت های فرهنگی و ذوقی اروپاییان، باعث عدم شناخت برخی مؤلّفه های موسیقیایی به ویژه سازهای ایرانی شده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان