خدیجه حسین زاده

از آموزه های مهم اعتقادی ادیان آسمانی، مسئله وحی است که قرآن کریم به آن توجه ویژه دارد. از جمله آیات مربوطه، آیه 73 سوره انبیاست که به وحی «فعل الخیرات» می پردازد. مفسران فریقین درباره تفسیر «أوحینا» در آیه مذکور دیدگاه های مختلفی مطرح نموده اند. بیشتر آنها، وحی را تشریعی و گروهی آن را تسدیدی می دانند. دست یافتن به تفسیر دقیقی از وحی در این آیه، زمینه ساز شناخت بهتر از جایگاه ائمه و نقش آنها در هدایت الهی است؛ بنابراین پژوهش پیش روی با روش توصیفی تحلیلی تلاش دارد ضمن بیان دیدگاه زمخشری در تفسیر وحی، دیدگاه آیت الله جوادی آملی را تحلیل نماید. یافته های پژوهش حاکی از آن است که باورمندان به تشریعی بودن وحی در آیه مورد بحث، باتوجه به ماهیت چنین وحی ای، تحقق نیافتن موحی را اثبات می کنند. در مقابل صاحب تفسیر تسنیم همانند علامه طباطبایی که وحی در اینجا را تسدیدی می داند، با تأکید بر ظاهر الفاظ و سیاق آیات، در تبیین تحقق موحی کوشیده اند. ادله گروه اول مستلزم تقدیر گرفتن در آیه و مبتنی بر قیاس مع الفارق و ناسازگاری با ظاهر الفاظ و سیاق آیات است، درحالی که تسدیدی بودن وحی در آیه با ظاهر الفاظ و سیاق آیات می سازد و روایات تفسیری نیز آن را تأیید می کند.

روح اصلی بیانیه ی گام دوم انقلاب سبک زندگی به معنای جامع آن است. سبک زندگی مقوله ای است بنیادین که اندیشمندان علوم اجتماعی، تربیتی، روان شناختی اقتصادی و مدیریتی با رویکردهای مختلف به آن توجه کردند اما تفسیر مقام معظم رهبری از سبک زندگی و مولفه های تمدن ساز ایشان در حوزه ی مصرف به این دلیل که برگرفته از مبانی دینی و ناظر به مسائل فرهنگی و اقتصادی می تواند مسیر روشنی را در اختیار محققان و مبلغان فرهنگ اسلامی قرار دهد. از این رو مقاله ی پیش رو با به روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای درصدد است که با تحلیل قرآنی - روایی بیانات مقام معظم رهبری به تبیین مولفه های تمدن ساز سبکِ زندگی قرآنی در حوزه مصرف بپردازد. یافته های پژوهش پیش رو، حاکی از آن است که از دیدگاه مقام معظم رهبری، مهم ترین مولفه های موثر در تمدن سازی سبک زندگی قرآنی در حوزه ی مصرف را می توان به دو دسته ی مولفه های سلبی و ایجابی تقسیم نمود. مصرف اقلی و قناعت، دقت بیشتر در مصرف عمومی، توازن بین دخل و خرج، گزینش کالاهای حلال و طیب، گزینش کالاهای داخلی از جمله مولفه های ایجابی و عدم اسراف، عدم تجمل گرایی، عدم اتراف و تنوع طلبی، نفی نیازهای کاذب و اولویت بندی نیازها از جمله مولفه های سلبی تمدن سازی در اصلاح الگوی مصرف از دیدگاه ایشان است.

جامعیت علمی قرآن از مبانی مهمّ صدوری تفسیر قرآن است که هر کدام از مفسران شیعی با استناد به ادله ای در هر یک از حوزه های جامعیت به یکی از دیدگاه های جامعیت حداقلی، اعتدالی و حداکثری، تمایل پیدا کرده اند. ورود تفصیلی و جدّی آیت الله جوادی و آیت الله معرفت در این بحث، موجب سؤال از موضع آن ها نسبت به قلمرو جامعیت علمی قرآن شده است. ازاین رو، نوشتار حاضر به روش نقلی و پردازش اطلاعات به صورت تطبیقی با رویکرد انتقادی درصدد پرداختن به این مسأله است. یافته های این پژوهش، نشان می دهد دو شخصیت قرآنی معاصر، جامعیت علمی قرآن را پذیرفته و نظراتی را در این خصوص ارائه نموده اند. آیت الله جوادی دیدگاه جامعیت حداکثری را با دو شرط شمول رهنمودهای ظاهری، باطنی، تنزیلی و تأویلی قرآن کریم و دیگر تبیین این رهنمودها توسط معصومین. هرچند اصل دیدگاه ایشان قابل اثبات و دلایل دیگری در تأیید آن می توان اقامه کرد، ولی در پاره ای از ادله، ضعف وجود دارد. اما آیت الله معرفت جامعیت علمی قرآن را به وسیله علوم قطعى به نحو اعتدال پذیرفته است. ایشان با استفاده از ردّ و نقد دیدگاه های مخالف در زمینه جامعیت سعی بر اثبات نظریه خود دارد و معتقد است؛ امکان استخراج تمام علوم از ظاهر قرآن وجود ندارد، بلکه جامعیت علمی قرآن در حقیقت اشاره هایى علمى است که قابل انکار نیست. 

(المقاومه الإسلامیّه) هی أحد التعالیم القرآنیّه التی تلعب دورًا حاسمًا فی صیانه النظام الإسلامیّ وتثبیت أرکانه. والمقاومه تکون مثمرهً عندما تتحوّل إلى خطاب فی المجتمع الإسلامیّ؛ لهذا نجد القرآن الکریم یطرح مؤشرات وشواخص أخلاقیّه، وسیاسیّه، واقتصادیّه، واعتقادیّه وثقافیّه لتحقیق خطاب المقاومه. ولمّا کان إضعاف الشواخص الثقافیّه یتیح للعدو الاقتراب من الخطوط العقدیّه بما یعرّض النظام الإسلامیّ للصدمات، فإنّ مضمون بعض الآیات یشی بأنّ الشاخص الثقافیّ ینطوی على أهمیّه ودور أکبر. تسعى الورقه الحالیه بأسلوبٍ وصفیٍّ تحلیلیٍّ إلى شرح الشواخص الثقافیّه لخطاب المقاومه من منظار القرآن الکریم. وقد توصّلنا فی هذه الورقه إلى أنّ أهمّ المقومات الثقافیّه لخطاب المقاومه من منظار القرآن: التمحور حول الإسلام، تحقیق الاستقلال المقترن بالاعتزاز بالهویه الوطنیه والوعی، تشکیل جبهه معادیه للاستکبار، تأیید الشعب للقیاده، امتلاک القدوات، والمضی باتجاه وحده العالم الإسلامیّ، ومن خلال تعزیز هذه المقوّمات یمکن المحافظه على الحدود العقدیّه والأیدیولوجیّه للنظام الإسلامیّ. 

ایجاد دنیای اسلام و تمدن بین المللی اسلامی، به عنوان پنجمین مرحله از فرایند تحقق هدف های اسلامی در بیانات رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت الله خامنه ای و بیانیه گام دوم انقلاب، نوید بخش آرمان بزرگ انقلاب یعنی «  ایجاد تمدن نوین اسلامی و آمادگی برای ظهور»است. امید به آینده در دیدگاه ادیان مختلف،از توجه خاصی برخوردار است. در راستای ترسیم دیدگاه حضرت آیت الله خامنه ای به عنوان اندیشمند دینی در سه فردی، اجتماعی و بین المللی،مقاله پیش رو با روش توصیفی - تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای در صدد است به تحلیل قرآنی_ روایی گام های بین المللی تمدن ساز  عصر ظهور از منظر ایشان بپردازد.یافته های پژوهش حاکی از آن است که مهمترین به این گام ها، دارای دو بعد« سلوک بینشی» و« سلوک عملی» است. ایمان به خدا و باور به وعده های الهی در بعد  بینشی و قدرتمندی، عبودیت و تبری در بعد عملی،  از مهمترین گام های بین المللی، از منظر رهبر معظم انقلاب در این عرصه شمرده شده که هر دو بعد نیز دارای مویدات قرآنی و روایی است.

دعا نوعی عبادت است که در جهان بینی توحیدی، همواره تسکین دهنده آلام روحی و جسمی انسان به شمار می رود. دعا می تواند به عنوان یکی از راهکارهای مقابله با بیماری کرونا مطرح باشد؛ اما در حال حاضر، با به حاشیه رفتن مسائل و مفاهیم دینی و پررنگ شدن راهکارهای پزشکی، این شبهه مطرح است که اگر با رعایت مسائل بهداشتی، به سلامتی جسمی می رسیم، پس چه نیازی به دعا و توصیه های معنوی وجود دارد؟ پژوهش حاضر به روش عقلی و نقلی، با ابزار کتابخانه ای و پردازش اطلاعات به صورت توصیفی تحلیلی به دنبال پاسخ گویی به این چالش است. از دستاوردهای این تحقیق آنکه پنج دسته از آیات قرآن در مقام پاسخ گویی به این شبهه هستند. دسته اول: آیات دال بر رابطه علی و معلولی بین پدیده ها، که بر طبق آن، شرایط دعا به عنوان جزء العلّه و موانع استجابت دعا با عنوان نبود مانع در تحقق معلول تاثیرگذار هستند. دسته دوم: آیات دال بر تبیین مفهوم استجابت دعا است؛ با این توضیح که استجابتِ دعا، به معنای جواب دادن خدا به ما، قطعی است؛ اما این پاسخ، به معنای تحقق آنچه می خواهیم نیست. دسته سوم: آیات دال بر حکمت است؛ زیراکه بندگان خدا، که دلشان به نور ایمان و عمل صالح نورانی شده، حتی اگر علت عدم استجابت را ندانند، لب به ناشکری نمی گشایند؛ چرا که می دانند یکی از صفات خداوند متعال، حکیم است. دسته چهارم: آیات دال بر سنت آزمایش است تا انسان جایگاه واقعی خود را دریابد. دسته پنجم: آیات دال بر فقر ذاتی انسان است که بر اساس آنها، ادعای بی نیازی از خداوند متعال، مخالف با نص صریح این آیات است.

فرد، گروه و جامعه موضوع بهداشت عمومی است و مؤلفه هایی چون بهداشت فردی، اجتماعی ، بهداشت محیط و آب را دربرمی گیرد و از اهمیت به سزایی برخوردار است. سلامت جامعه، بهداشت فردی و اجتماعی و محیط با وجود آب سالم و قابل دسترس تأمین می شود. این پژوهش در پی پاسخ به این سؤال است که با توجه به جایگاه آب در بهداشت عمومی، آب آشامیدنی شهر بوشهر از نظر بهداشتی و نحوه دستیابی به آن، چه روندی را از دوره قاجار به دوره پهلوی طی نموده است؟ این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی به کمک داده های تاریخی از نوشته های سیاحان داخلی و خارجی، منابع تحقیقاتی، گزارش های اداری نهادهای دولتی و روزنامه های محلی بر پایه تحقیقات تاریخی به پاسخ این سؤال پرداخته شده است. یافته پژوهش نشان می دهد با تلاش های دولت قاجار و پهلوی در روند توسعه و رعایت بهداشت عمومی، مسئله آب آشامیدنی از اهمیت برخوردار شد و از دوره قاجار به بعد توجه دولت ها به این امر جلب شد. در دوره پهلوی به دنبال برنامه های توسعه کشور رعایت بهداشت عمومی شتاب بیشتری یافت و با تأسیس نهادهای بهداشتی و تلاش های مردمی، سازوکارهایی در جهت توسعه آب لوله کشی و تصفیه آب آشامیدنی بوشهر، با وجود موانع موجود، صورت گرفت.

شیوع بیماری های واگیر، ضعف امکانات بهداشتی و افزایش مرگ ومیر در ایران، به ویژه در منطقه خلیج فارس، یکی از دغدغه های مهم کشور در اواخر دوره قاجار و عصر پهلوی به شمار می رفت. در همین دوره، رقابت های سیاسی و اقتصادی کشورهای اروپایی در این منطقه، به چالش هایی نو در حوزه سیاست و بهداشت منجر گردید که تبعات آن، در شهر بوشهر نمود یافت. انگلستان که نقش فعال تری در منطقه خلیج فارس داشت، به اقداماتی برای بهبود و توسعه بهداشت و مبارزه با بیماری ها، مانند تأسیس ایستگاه های قرنطینه در نواحی مرزی، از جمله خلیج فارس دست زد. نقطه کانونی این نوشتار، بررسی چالش سیاست و بهداشت در قرنطینه خلیج فارس و پیامدهای آن در شهر بوشهر از اواخر دوره قاجار تا پایان دوره رضا شاه می باشد که با رویکرد وصفی تحلیلی و با اتکا بر گزارش های بهداشتی و اسناد اداری، روزنامه ها و دیگر منابع تدوین شده است. یافته های پژوهش، نشان دهنده رقابت پزشکان اروپایی، به ویژه انگلیسی ها در ایران در مبارزه با بیماری هاست  که به بهبود بهداشت عمومی در بوشهر انجامید؛ اما از زاویه ای دیگر، چالش در حوزه سیاست و بهداشت، امر بهداشتی را به امری سیاسی تبدیل نمود و در نتیجه، مداخله اروپاییان با مقاومت مردم روبه رو شد تا اینکه با استقلال تشکیلات قرنطینه جنوب، این چالش به پایان رسید.

جامعیت قرآن از مبانی مهم صدوری تفسیر قرآن است که هر کدام از مفسران شیعی و سنی با استناد به ادله ای در هر یک از حوزه های جامعیت به یکی از دیدگاه ها، تمایل پیدا کرده اند. ورود تفصیلی و جدی آلوسی و آیت الله جوادی در این بحث موجب سؤال در اخذ موضع گیری آن ها نسبت به قلمرو جامعیت قرآن شده است. ازاین رو نوشتار حاضر به روش نقلی و تطبیقی با رویکرد انتقادی درصدد پرداختن به این مسئله است. یافته های پژوهش نشان می دهد هر دو جامعیت مقایسه ای را پذیرفتند، اما در جامعیت ذاتی اختلاف دارند. آلوسی به خاطر شبهاتش در حوزه جامعیت ذاتی نتوانسته یکی از دیدگاه های موجود را اخذ کند، اما آیت الله جوادی دیدگاه حداکثری را با دو شرط شمول رهنمون های بطنی و تأویلی قرآن و تبیین آن ها توسط معصومین(ع)، می پذیرد. اصل دیدگاه قابل اثبات است و دلایل دیگری در تأیید آن می توان اقامه کرد، ولی در پاره ای از ادله ضعف وجود دارد.

در طواف، به عنوان یکی از ارکان واجب حج، گفتن ذکر تسبیحات اربعه مستحب است. با توجه به اینکه دین اسلام بی دلیل به چیزی توصیه و سفارش نمی کند و احکام، تابع مصالح و مفاسد واقعی است، نوشتار پیش رو به روش نقلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای در صدد است که به چرایی تأکید و سفارش بیشتر بر گفتن ذکر تسبیحات اربعه نسبت به اذکار دیگر در هنگام طواف، پاسخ دهد. یافته های این تحقیق، حاکی از آن است که وجود ویژگی های خاص مثل حاکی بودن این ذکر از اسمای حسنای الهی، دلالتش بر ابعاد توحید و عامل قبولی حج بودنش  باعث این تأکید شده است. آنچه آدمی در زمین می بیند، در عوالم بالاتر دارای حقیقتی است؛ همانند کعبه که در عالی ترین مرتبه اش از عرش سرچشمه گرفته و عرش تکون یافته تسبیحات اربعه ای است که مشتمل بر اسما و صفات الهی است. بنابراین زائر در حالی کعبه را طواف می کند که هم در ظاهر، با ذکر تسبیحات اربعه زبان به توحید گشوده و هم در حقیقت طواف او در عالی ترین مرتبه خود بر چهار رکن تسبیحات اربعه استوار است و از به هم پیوستن این ارکان، توحیدِ کامل شکل می گیرد.

کتاب درسی مناسب، دارای ویژگی ها و شاخصه هایی است که آن را از کتاب غیر درسی متمایز می کند. از آنجا که کتب درسی در فرآیند یادگیری نقش کلیدی و تعیین کننده دارند؛ نقد و تحلیل محتوایی کتاب های درسیاز اهمیت ویژه ای برخوردار است. از این رو این مقاله درصدد تبیین حدود انطباق کتاب«روش تفسیر قرآن» با استانداردهای کتاب درسی است. سوال اساسی در این میان آن است که این کتاب تا چه اندازه با ملاک های کتاب درسی منطبق است؟ روش پاسخ گویی به این سوال توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر تکنیک تحلیل محتوا است. بررسی کتاب و تطبیق آن با ملاک های کتاب درسی بیان گر آن است که این اثر به لحاظ ملاک های محتوایی کتاب درسی با معیارهای تازگی، اتقان محتوایی مطابقت دارد اما اشکالات محتوایی نظیر استفاده از عناوین انتزاعی و مبهم، اصلی شمردن مطالب پشتیبان، نامناسب بودن ساختار برخی دروس در آن مشهود است. از سویی از حیث ملاک های صوری کتاب درسی 67% اهداف؛ 65% تمارین؛ 50% پیش سازمان ها؛ 63/10% از خلاصه ها وضعیت مطلوبی ندارند.

نفخ صور یکی از «اشراط الساعه» است که مفسران در زمینه چیستی و تعداد آن اختلاف نظر دارند. از این رو، نوشتار حاضر در صدد است با ادله نقلی به روش توصیفی تحلیلی دیدگاه برگزیده را مشخص نماید. نتیجه آنکه استشهاد به ادله قرآنی و «اصاله الحقیقه»، ما را به این امر رهنمون می کند که الفاظ برای ارواح و اهداف معانی وضع شده اند و نفخ صور فعل وجودی احیا و اماته است. تعداد نفخات صور طبق نصِ آیات، روایات و دلیل عقلی، سه نفخه است. فاعل مستقیم آن خداوند متعال است و گاهی غیرمستقیم به اسرافیل یا مأموران اسرافیل، اسناد داده شده است.

مساله امامت در تاریخ اندیشه اسلامی همراه با رویکردهای متفاوت دارای جایگاه ویژه ای است. خدای متعال نیز آیاتی از قرآن کریم را به این امر مهم اختصاص داده است. مفسران فریقین در ذیل این آیات دیدگاه های گوناگونی را در زمینه بیان حقیقت امامت ارائه کرده اند، به دلیل عدم تبیین دیدگاه مفسران اهل سنت، این مقاله به بررسی دیدگاه آنان در این زمینه پرداخته است، با بررسی آراء مفسران اهل سنت می توان دریافت که آنان در تبیین چیستی امامت یا به بیان معنای لغوی اسوه و مقصود بودن اکتفا کرده اند یا اینکه مراد از امامت را همان نبوت دانسته اند. نتیجه کلی این پژوهش آن است که جمعی از مفسران اهل سنت قائل به عدم استقلال مقام امامت از نبوت هستند که چنین تفسیری از آیه قول بی دلیل و ناسازگار با ظاهر آیه و متاثر از مبانی کلامی آنان در باب امامت است.

کوفتگی عضلانی تأخیری، اغلب پس از تمرینات ناآشنا رخ می دهد و موجب دور شدن ورزشکار یا فرد مبتدی از ورزش می شود. دستیابی به روشی آسان و بی ضرر برای پیشگیری از این عارضه یا درمان آن، از دغدغه های مربیان و ورزشکاران است. هدف از تحقیق حاضر بررسی تأثیر مصرف کوتاه مدت عصاره زنجبیل بر کوفتگی عضلانی تأخیری پس از تمرینات برون گرا در دختران دانشجوی غیر ورزشکار بود. به این منظور، 45 دانشجوی دختر غیرورزشکار با میانگین سن 48/2 ±02/22 سال، میانگین قد67/5±3/159سانتی متر ، میانگین وزن 8±14/57 کیلوگرم و میانگین شاخص توده بدن (BMI) 99/2±55/22 کیلوگرم بر مترمربع از میان داوطلبان به عنوان نمونه انتخاب و به طور تصادفی به سه گروه، شامل گروه تجربی اول (مصرف زنجبیل، یک ساعت پیش از آغاز تمرین)، گروه تجربی دوم (مصرف زنجبیل بی درنگ پس از پایان تمرین) و گروه کنترل (دارونما) تقسیم شدند. پروتکل تمرین به شکل 20 دقیقه پله زدن با شدت 15 گام در دقیقه در چهار مرحله پنج دقیقه ای و یک دقیقه استراحت بعد از هر مرحله در نظر گرفته شد. نمونه های خونی، به منظور سنجش مقادیر اینترلوکین-6(IL-6) و کراتین کیناز(CK) در زمان های پیش از آغاز آزمون و 1، 24 و 48 ساعت پس از پایان آزمون اندازه گیری شد. علاوه بر نمونه خونی، شدت احساس درد عضلانی نیز در زمان های یادشده اندازه گیری شد. نتایج نشان داد در تغییرات IL-6 بین سه گروه دارونما، گروه تجربی اول و دوم تفاوت معنی داری وجود دارد) 04/0 .(P=همچنین مشخص شد تفاوت معنی داری در تغییرات CK در بین سه گروه وجود دارد )01/0 (P=و این تفاوت تنها بین گروه کنترل با گروه های دیگر معنی دار بود) 032/0 .(P=از طرف دیگر مصرف زنجبیل، قبل و بعد از تمرین، هیچ تأثیر معنی داری بر احساس درد در عضلات نداشت )12/0 .(P=با توجه به یافته های این پژوهش شاید بتوان گفت به منظور جلوگیری از افزایش سطوح IL-6 و CK، مصرف زنجبیل قبل از اجرای فعالیت ورزشی ( پیشگیری) نسبت به مصرف آن پس از فعالیت ورزشی (درمان) سودمند است.