درخت حوزه‌های تخصصی

رمان تاریخی شخصیت ها، رویدادها، زمان و مکان خود را از تاریخ به وام می گیرد. از این رو می توان از آن به مثابه وسیله و ابزاری جهت شناخت ذهنیت تاریخی نویسنده و گفتمان حاکم بر زمانه او استفاده کرد. این مقاله با بررسی رمان تاریخی آقا محمدخان اثر حسینقلی میرزا سالور (عمادالسلطنه) در پی پاسخ به این پرسش است که تاریخ دوره قاجاریه و حکمرانان و شاهزادگان این سلسله در این اثر داستانی چگونه تصویر شده اند و این تصویرسازی چه پیامی برای پژوهشگر کنونی دارد؟ فرضیه تحقیق حاضر آن است که برخلاف آنچه به مثابه کلیشه ای عمومی پذیرفته شده است که سیاه نمایی درباره قاجارها در دوره پهلوی صورت گرفته است، منابعی چون کتاب عمادالسلطنه نشان می دهد که این دیدگاه سابقه ای قدیم تر داشته و حتی از طرف نویسندگانی با تبار قاجاری نیز پذیرفته شده بوده است. این میراثی بود که به دوره بعد منتقل شد.

پیوند تاریخ با «اکنون» در نظریات مختلف به ویژه در دوران اخیر مدّنظر قرار گرفته است. بر این اساس همان قدر که گذشته بر حال مؤثر است، از تأثیر اکنون در فهم ما از گذشته نیز می توان سخن به میان آورد. در تاریخ به ویژه از منظر فرودستان و ستمدیدگان، وضعیت اکنون موقعیتی خاص و استثنایی نیست، چراکه تداوم رنج این اقشار به شکل یک قانون در طول تاریخ، استمرار و تداوم یافته است. «والتر بنیامین» در آثار خود به ویژه در تزهایی درباره تاریخ، به تداوم وضعیت تاریخی رنج کشیدگان اشاره می کند و ضمن تأکید بر ملموس ترین و عینی ترین ابعاد رنج ستمدیدگان تاریخ، به امکان رهایی از وضعیت موجود بر اساس ظهور لحظه ای موعودگرایانه و مسیحایی می اندیشد. این وجه از اندیشه بنیامین، به انحای مختلف آشکار و پنهان در رویکردهای متأخر از قبیل تاریخ فرودستان، مطالعات پسااستعماری و نیز تاریخ بدیل و جایگزین برجسته شده و منشأ تأملات نوینی در رویکرد به تاریخ شده است. یکی از بارزترین وجوه نگاه نقادانه بنیامین، نقد ایده پیشرفت در تاریخ است که از دیدگاه وی برآمده از فلسفه فاتحان تاریخ است؛ این در حالی است که اوضاع شکست خوردگان تاریخ حکایت از رنج پیوسته ایشان است.

شهرستان قروه در جنوب شرقی استان کردستان واقع شده است و از مناطق مرتفع زاگرس محسوب می شود. این دشت از دوران تاریخی و اسلامی شرایط زیست محیطی بهتری پیدا می کند و همین امر موجب توجه گروه های انسانی به آن بوده است. پژوهش های باستان شناسی در این دشت به نسبت سایر مناطق همجوار به ویژه باستان شناسی دوران اسلامی بسیار اندک صورت پذیرفته است. در سال 1397 ه .ش.، دشت و شهرستان قروه مورد بررسی و شناسایی باستان شناسی قرار گرفت که نتایج این پژوهش بخشی از یافته های آن است. یافته های مورد بحث، شامل مجموعه سفالینه های دوران اسلامی می شود که مهم ترین هدف این پژوهش تلقی می گردد. معرفی و طبقه بندی این یافته ها و ارائه تصویری از وضعیت سفالگری و گونه های رایج سفال دوران اسلامی در این منطقه، ساختار کلی این پژوهش را شکل می دهد. پژوهش صورت گرفته حاکی از شباهت و تطابق یافته های این دشت با مناطق همجوار به ویژه همدان است که از نظر چشم انداز محیطی و بستر فرهنگی، شرایط تقریباً یکسانی دارند. پرسش هایی که برای این پژوهش مطرح است شامل این موارد می شوند: 1. چه گونه هایی از سفال دوران اسلامی در دشت قروه قابل شناسایی است؟ 2. یافته های سفالی مورد مطالعه در کدام بازه زمانی تاریخ گذاری می شوند؟ 3. یافته های سفالی دشت قروه با یافته های منطقه ای و فرامنطقه ای چه وجه تشابه ای و تفاوتی دارد؟ نتایج این بررسی نشان می دهد که 12 گونه سفالی در مجموعه های سطحی دشت قروه قابل شناسایی است و می توان آن ها را از قرون اولیه اسلامی تا عصر حاضر تاریخ گذاری کرد. سفال های مورد مطالعه از نظر شیوه ساخت و نقوش با مناطق همجوار بسیار به هم نزدیک اند و حتی می توان گفت که کاملاً شبیه هم هستند، اما در مقایسه با نمونه های فرامنطقه ای هرچند از نظر شیوه ساخت مشابه هستند، ولی از نظر طرح های تزئینی تفاوت های کاملاً روشنی دارند.

مورخان درباره نادرشاه و کارنامه اعمال او، ارزیابی های گوناگون و پرتعارضی ارائه کرده اند، اما سرگذشت نادرشاه و اقدامات او تصویری از خوی و خصلت جامعه ایران آن زمان را که از دوران صفویه به جا مانده بود، نشان می دهد. بی شک نادرشاه، به عنوان یکی از سرداران بزرگ جنگی، در لحظه ای خطیر توانست پادشاهی فروپاشیده صفویان را به نیروی شمشیر و در پرتو نبوغ نظامی، بار دیگر احیا کند. اگرچه جنگ های اجتناب ناپذیر نادر برای اخراج بیگانگان و تأمین امنیت، نیازمند صرف ِ نیروی انسانی و هزینه های اقتصادی بود، او پس از تنبیه و اخراج متجاوزان، جاه طلبانه به کشورگشایی پرداخت. جنگ های بیست و یک ساله او(1160-1139) با افغان ها، عثمانی ها، هندی ها، خانات بخارا، خوارزم و گردن کشان داخلی، باعث نابودشدن سرمایه انسانی، تباه شدن ثروت مملکت و ویرانی کانون های تجاری، زمین های کشاورزی، مراکز اقتصادی و گسترش فقر عمومی شد. در واقع، نادر به جای آنکه همت خود را صرف بهبود زیرساخت های کشاورزی، توسعه مراکز تجاری و افزایش درآمدهای اقتصادی کند تا هزینه های جنگ های او تأمین شود، تغییرات نهادی گسسته در نهادهای عصر صفوی ایجاد کرد که سلطه حکومت بر منابع اقتصادی را افزایش داد. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از نظریه نهادگرایی داگلاس نورث [1] به ارزیابی تغییراتی که نادرشاه در نهادهای عصر صفوی ایجاد کرد، می پردازد و نشان می دهد، تغییرات نهادی او چه تأثیری بر عملکرد اقتصادی دوران افشاریه برجای گذاشت. از سویی، پیامد سیاست های نادرشاه بر وضعیت کشاورزی و تجاری عصر افشاریه را بررسی کرده و شرایط فعالان اقتصادی این دوران را شرح می دهد.    [1]. Douglass North.

در این مقاله، نخست وجه و شیوه های بازنمایی آن در زبان ها، معرفی و به نظرات جدید زبانشناسان در طبقه بندی وجه، و نیز مفهوم آن در علم منطق و سنت مطالعات ادبی اشاره می شود. پس از آن، برخی مفاهیم وجهی و صورت های زبانی که بر آنها دلالت دارند، با ذکر مثالهای متعدد از متون فارسی میانه زردشتی معرفی می گردند. در زبان فارسی میانه زردشتی، وجه از طریق صرف فعل، افعال وجهی، برخی اسم ها و صفت ها و برخی ادوات بازنمایی شده است. افزون بر این، افعال، اسم ها، صفت ها، ادوات و عبارت های دیگری نیز هستند که طی روند دستوری شدگی، به ابزاری برای بازنمایی وجه بدل شده و بر انواع مفاهیم وجهی مانند حدس و گمان، شک و تردید، و قصد و درخواست دلالت داشته اند. نتیجه این پژوهش آن است که در فارسی میانه، وجه نه فقط از طریق صرف فعل، بلکه از طریق سایر صورت های زبانی نیز بازنمایی می شود و گاهی هم از طریق بافت جمله معلوم می گردد

رسیدگی به تظلم خواهی ها در راستای برقراری عدالت در جامعه یکی از مهم ترین وظایف حکومت ها در بسیاری از نقاط جهان و از جمله ایران بود. ازآنجایی که حکومت، تصدی رسیدگی به تظلم خواهی ها را برعهده داشت و مهم ترین مشخصه ایران عصر صفوی قدرتمند شدن حکومت با استفاده از همه ابزارهای ممکن بود، این تحقیق قصد دارد با رویکردی توصیفی - تحلیلی مبتنی بر روش تاریخی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای و اسنادی، به این پرسش، پاسخ دهد که روند رسیدگی به تظلم خواهی ها در ایران عصر صفوی چگونه بود و در طول حیات این حکومت چه تحولاتی را ازسر گذراند؟ پاسخ به این پرسش، ارتباط مستقیمی با استقرار و تثبیت تدریجی این حکومت دارد. به نظر می رسد رسیدگی به تظلم خواهی ها در عصر صفوی در ابتدا به جهت بی ثباتی کلی ساختار حکومت به نحوی اندک، پراکنده و کمتر ساختمند بود. در دوره شاه عباس یکم این نهاد راه تثبیت را درپیش گرفت و در دوره جانشینان او به نوعی تثبیت گردید و در قالب «دیوان عدالت بنیان» متبلور شد.

وثوق الدوله در شمار مشروطه خواهان و از جمله چهره هایی بود که در گیرودار عدم تحقق مشروطه برقراری حکومتی فعال /مقتدر را برای سامان بخشیدن به وضعیت پرآشوب ایران آن روزگار موثر می دانست. به زعم بسیاری در کارنامه او تمایل وی به روس و انگلیس و همچنین انعقاد قرارداد1919 م از جمله نقاط سیاهی است که چهره مشروطه خواهانه او را زایل می سازد و از او چهره ای خیانتکار را برساخته است. او از جمله چهره هایی است که نگاه آسیبشناسانه اش را در مورد حکومت انفعالی و رخداد آن در پی ناکامی اجرای مشروطیت ابراز کرده و پیشنهاداتی اصلاحی را درباره روش و عملکرد مشروطه خواهان برای برقراری دولتی مقتدر/قوی یا به تعبیر خودش حکومت فعال بیان کرده است. در این جا با روش تحلیل تاریخی و مطالعه سندی سعی شده است با توجه به بنیادهای فکری و اصلاحگرانه وثوق الدوله ، بر چگونگی عملکرد او در جهت رسیدن به مشروطگی و برقراری حکومتی فعال تأمل شود. بر اساس یافته های تحقیق وثوق الدوله با نظر به پیامدهای پرآشوب و درهم تنیده دوران ابتدایی مشروطه به منظور اجرای اهداف این جنبش افزون بر رفع تزاحم نیروهای مختلف مردمی و حزبی در کار مشروطه خواهان به گسترش دایره اختیارات حکومت مشروطه و نیز فارغ از الگوهای پیشرفت اروپا به نوع بومی این تحول در ایران توجه داشته و در جهت اعاده قدرت حکومت مرکزی و حل مسائل داخلی، تکیه ایران را به یکی از قدرت های پیشرفته خارجی مجاز قلمداد می کرده است.

محدودیت نزولات جوی و منابع آب در ایران موجب گردیده که از دیرباز موضوع آب اهمیت ویژه ای یابد. رشته کوه های البرز وزاگرس درشمال و غرب، فلات مرکزی ایران را از بارش ها وتوزیع مناسب آن محروم نموده است؛. به عبارت دیگر بخشی از نواحی ایران (غرب)از بارندگی بیشتر و وجود رودخانه های دائمی بهره مند است و بخش دیگر(فلات مرکزی) تنها متکی به منابع آب های زیرزمینی (قنات) می باشند. بدیهی است به هر نسبت که محدودیت آب در منطقه بیشتر باشد به همان نسبت موضوع مدیریت آب اهمیت بیشتری می یابد. لذا در این راستا سوالاتی بدین شرح مطرح می گردند که آیاکنترل حکومت ها بر منابع آب در همه نقاط ایران اعم از حوزه رودخانه ای و قناتی به صورت یکسان بوده و یا متناسب با میزان آب در اختیار و شیوه ی بهره برداری از آنان تغییر نموده است؟چنانچه تفاوتی بین این دو شیوه وجود دارد، آن تفاوتها کدامند؟ دولت های وقت تا چه حد نسبت به مدیریت منابع آب در مناطق مختلف کشور کنترل و نظارت داشته اند؟ این پژوهش به شیوه توصیفی -تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است ونتایج حاصل نشان می دهد که در حوزه های رودخانه ای، منابع آب تحت کنترل دولت بوده، حال آن که در حوزه هایی که متکی به استفاده از آب های زیرزمینی بوده اند، مدیریت آب توسط مالکان و بخش غیر دولتی انجام می شده است. هرچه میزان آب در اختیار محدودتر بوده، مازاد تولید کمتر و میزان درآمدهای حاصل از آن نیز کمتر بوده است؛ این امر موجب گردیده، دولت های وقت توجه کمتری به این نواحی داشته وبر حوزه های رودخانه ای متمرکز گردیده اند._x000D_ Due to scarcity of rainwater and water resources, water-related issues have been of great importance in Iran. Alborz and Zagros mountain chains, respectively in the north and the west of Iran, have prevented the central plateau to receive appropriate amounts of rainfall; in other words some regions benefit from higher precipitation amounts and thus permanent rivers, other regions rely solely on groundwater resources. Obviously, the more limited the water resources, the more significant the water management becomes. Therefore, to this end the following questions were posed: Did the governments equally control water recourses in different regions, whether river-based or qanat-based? Or is there a difference in water management, based on the amount of accessible water resources? In case there is a significant difference in water management methods in different regions, what are those differences? How much control and supervision did the governments of the time, have over water resources management in different regions?This study is a qualitative-analytical one. To conduct this study library data and references were used.The results show that in river-based regions, water was controlled and supervised by the government. However, in regions where qanats were used, the water management system was handled by the qanat owners and the private sectors. Generally, the fewer the amount of accessible water is, the fewer the excess of agricultural production is. As a result, the income gained from those water resource were very low. Due to this, less attention was paid to such regions by the governments, and therefore, the governments were more focused on river-based regions as they could bring more income.

منظر شکل یافته از مکان های متبرکه شهرهای زیارتی، جزو اصلی در شناسایی شاخصه های کالبدی و معنایی آن ها به شمار می رود. این مناظر ضمن گسترشِ کلیتی یکپارچه در ابعاد زمانی و مکانی، آئین ها و مراسم مذهبی وابسته به خود را در یک چهارچوب روایی متحد می سازند. بدیهی است جانِ متصل به این مناظر، روح انسان است؛ پس هرآن چه منجر به برهم زدگی و آشفتگی این ارتباط گردد، نه تنها اصالتِ این اماکن مقدس و یکپارچگی بافت های بلافصل آن را مخدوش می سازد؛ بلکه اثرات منفی غیرقابل انکاری بر امرِ زیارت برجای خواهد گذاشت. از آنجاکه این فضاها همواره مرکزِ توجه مجاوران، زائران و حتی سیاحان بوده است، اسناد مکتوب و مصورِ آن ها می تواند در بازنمایی وجوه عینی و ذهنی مناظرِ فوق الذکر موردِ مداقه قرار گیرد. درهمین ارتباط پژوهشِ حاضر با طرح این پرسش که در طولِ اعصار پیشین، ساختارِ کالبدی و معنایی مناظرِ یادشده چه وجوهی را دربر می گرفته است؟ درصدد یافتنِ ابعادِ پیدا و پنهانِ این گستره با هدفِ بازنمایی ویژگی های اصلی منظرِ شهرهای زیارتیِ مذهبِ تشیّع و نقشِ بقاعِ متبرکه آن ها بوده است. از این حیث با تکیه بر روش تفسیری-تاریخی و تحلیلِ مضمون، رویکردی استنتاجی را انتخاب نموده و به بررسی متون و تصاویر 29 سفرنامه نگارش شده در فاصله زمانی قرن ششم تا چهاردهم هجری قمری، پرداخته است. یافته ها حکایت از آن دارد که اماکن مذکور به عنوانِ «نماد و شاخصه شهر زیارتی»، همواره «متمایز از محیط پیرامونِ» خود و در عینِ حال با «انسجامی یکپارچه» در بسترِ طبیعی شهر، منظری را به شکلِ مجموعه ای واحد انتظام می داده که تمامی روابط، رویدادها، آداب و آئین های بومیِ مرتبط با خود را شامل می شده است. نتیجه حاصل گویای آن است که منظر مقدسِ این اماکن شبکه ای معنوی و زنجیره ای از ارزش ها و عناصر ملموس و ناملموس بوده، که توجه بیش از پیش به حفاظت از حریمِ بصری آن ها و بازنگری در طرح ها و اقدامات جاری را ایجاب می نماید.

شهر گور، نخستین تختگاه ساسانیان، توسط مؤسس این سلسله «اردشیربابکان» بنیان نهاده شد. تاکنون مطالعات باستان شناسی و تاریخی گسترده ای پیرامون این شهر صورت گرفته است که منجر به شناسایی شواهد باستان شناسی ارزشمندی شده است. از مهم ترین شواهد باستان شناسی که طی کاوش های این شهر تاریخی به دست آمده، آرامگاهی با مقابر وانی شکلی است که در بخش غربی ارگ شهر شناسایی گردید. کشف این آرامگاه در این بخش از شهر در نزدیکی آتشکده، تعجب پژوهشگران را برانگیخت. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل ماهیت و چیستی آرامگاه های شناسایی شده است. گردآوری اطلاعات به شیوه های اسنادی و میدانی صورت گرفته و روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است. بنابر مطالعات و باور محققان و باستان شناسان، هم جواری تدفین که حاوی بقایایی ناپاک بدن انسان (نسو) است با آتشکده که محل نگه داری آتش مقدس بود، سازگاری نداشته و ازطرفی با آموزه های رایج دین زرتشتی هم خوانی ندارد. طرح این مسأله بنیادین اعتقادی درباره این شیوه جدید تدفین در باورمندی مذهبی ساسانیان و هم جواری نامتجانس این مؤلفه های دینی، چالشی ا ست بزرگ که نیازمند بازخوانی متون تاریخی، دینی و ارزیابی شواهد باستان شناختی شناسایی شده درباره این موضوع در ده های اخیر است. پرسش اصلی پژوهش عبارتنداز: ساخت آرامگاه شهر گور الگوی تدفینی جدید در روزگار ساسانیان است یا اقتباس از الگوی کهن تر محسوب می گردد؟ قبور یا تابوت های آرامگاه جهت نگه داری اجساد متوفیان بوده است؟ یا استودان و محل نگه داری بقایای استخوانی افراد بعد از اجرای سنت زرتشتی «خورشید نگرشی» بوده اند؟ مطالعه متون تاریخی و دینی درباره ساسانیان و دوران قبل از آن ها و یافته های باستان شناسی مرتبط حاکی از آن است که هم جواری مقابر به عنوان جایگاه عناصری ناپاک با آتشکده به عنوان کانون نگه داری آتش مقدس، الگویی تدفین جدیدی است که احتمالاً در اوایل روزگار ساسانیان در شهر گور به تأسی از رسم کهن هخامنشیان بروز یافته است. این الگوی تدفین در اواسط دوره ساسانیان به شیوه دیگر به شکل استودان درکنار برخی آتشکده ها تداوم یافته است.

متونِ کهنِ تاریخیِ فارسی به ویژه از قرن ششم هجری به بعد، از سویی به سبب موضوع خود، و از سوی دیگر به دلیل کاربرد عناصر و شیوه های ادبی سازی در این متون، در ملتقا و پیوندگاه دو گونۀ «تاریخ نگاری» و «ادبیات» قرار می گیرند. در این میان، شعر اعم از فارسی و عربی، با دو نوع کارکردِ عمدۀ «خبری» و «آرایه ای» حضوری چشمگیر در این متون، و نزدیکی دو گونۀ مزبور به هم دارد؛ در پژوهش حاضر با استناد به طبقه بندی های ریزتر و دقیق تر از انواع کاربردهای شعر، بسامد این انواع و دلایل آن، در هفت اثر تاریخی قرن هفتم، شاملِ تاریخ طبرستان، بدایع الازمان فى وقایع کرمان (تاریخ افضل) ، عقدالعلى للموقف الاعلى ، تاریخ جهانگشا ، مختصر سلجوقنامه (تاریخ ابن بی بی) ، طبقات ناصرى ، و نظام التواریخ که متعلق به سه گونه تاریخ نگاریِ «عمومی»، «محلی» و «دودمانی» اند به روش توصیفی تحلیلی، و اسنادی کتابخانه ای بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که کارکرد شعر در مجموع این آثار، بیشتر جنبۀ ادبی و آرایه ای دارد تا کارکرد روایی و خبری. یعنی نویسندگان بیشتر کوشیده اند از قدرت تأثیر شعر در تأکید بر مفهوم «عبرت» بهره ببرند تا این که گزارشی منظوم از «خبر و روایت تاریخی» ارائه کنند. تعلق نویسندگان این آثار به طبقۀ دیوانیان و کوشش هرچه بیشتر آنان در تبدیل آثار خود به اثری هنری و منطبق با معیارهای زیباشناختی عصر را می توان از دلایل این امر تلقی کرد. از میان انواع سه گانۀ تاریخ نگاری نیز، حجم و بسامد به کارگیری شعر، فارغ از انواع کارکردهای آن، در دو نوع «محلی» و «دودمانی» در مقایسه با تواریخ عمومی بسیار چشمگیرتر است. در پایان مقاله نیز جدولی تنظیم و ارائه شده است که خواننده می تواند معرفی و نوع تاریخ نگاری هر اثر، بسامد موارد استشهاد، تعداد ابیات به کاررفته، تفکیک تعداد ابیات فارسی و عربی و نهایتاً انواع کارکردهای شعر را در متون تاریخی مذکور در موجزترین شکل ممکن ملاحظه کند.

کاخ چهلستون همواره آوردگاه مداخلات سنتی و جدید در تعمیر و مرمت دیوارنگاره ها بود که گویای سیرتحول دیدگاه ها به این امر در ایران می باشد. این پژوهش با هدف فهم سیرتحول رویه ها و رویکردهای حفاظت و مرمت دیوارنگاره ها با رجوع به سنت تعمیرات پیشین و رویکردهای جدید، دیوارنگاره هایی در کاخ چهلستون را مورد مطالعه قرار داده و درپی پاسخ به این پرسش ها صورت گرفته است؛ سنت تعمیرات پیشین چگونه و با چه رویه هایی انجام می شد؟ رویکردهای جدید حفاظت و مرمت دیوارنگاره ها و مبانی و مؤلفه های بنیادین آن ها چه بود؟ وجوه افتراق این دو، نسبت به هم چگونه بود؟روش گردآوری داده ها به صورت مطالعات اسنادی-کتابخانه ای است. ابتدا با اتخاذ روشی تطبیقی و توصیفی، ماهیت تعمیرات پیشین بررسی خواهد شد. سپس پژوهش که رویکردی کیفی و تفسیرگرا دارد با روشی تحلیلی به تشریح مباحث درباره سنت تعمیرات پیشین و مبانی رویکردهای جدید پرداخته و در پایان با استدلال منطقی نتایج تبیین خواهند شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تعمیرات پیشین به صورت بازنگاری هایی بردیوارنگاره های اولیه، در بارقه های حیاتی از نگارگری سنتی اجرا می شد. چنین بازنگاری هایی ضمن برخورداری از عناصر تصویری دیوارنگاره ی اصلی، واجد بیاناتی متفاوت ازسوی هنرمندِ عهده دارِتعمیر بود که ریشه در سنت تعمیرات پیشین دیوارنگاره ها و زمینه های آن داشت. رویکردهای جدید با ارج گذاری به دو مقوله اصالت تاریخی و وحدت زیباشناسانه هنری، به حذف پاره ای از مراحل تکوین دیوارنگاره ها و ارائه افزوده های مرمتی با تمایزی مشخص نسبت به دیوارنگاره های اولیه انجامیدند. رهیافت های زیبایی شناختی و تاریخ نگری غرب سرچشمه وجوه افتراق رویکردهای جدید با تعمیرات سنتی بود که ضمن برخورداری از ویژگی های معناگرایانه همواره معطوف به ذات و ماهیت امور بودند.

این پژوهش به منظور بررسی جایگاه حضرت حمزه (ع)  در فضای دیجیتال انجام شده است. برای دستیابی به این هدف، مهمترین پایگاه های اینترنتی و نرم افزارهای تولیده شده مرتبط با موضوع، مورد بررسی قرار گرفته است. تعداد و مشخصات مقالات در پایگاه های معتبر و مقایسه آماری آنها با یکدیگر، فراوانی و دسته بندی اطلاعات مربوط به موضوع مقاله در نرم افزارها، مقایسه فراوانی نتایج بین آنها و بررسی برخی از شبهات مربوط به حضرت حمزه (ع)  در منابع، در این پژوهش مد نظر بوده است. در بین دیتاهای بررسی شده، نرم افزارهای مرکز نور به لحاظ دسته بندی و گونه شناسی اطلاعات در جایگاه بالاتری قرار گرفته است.

امام سجاد(ع) (61-94ه.ق.) تأثیر فراوانی بر فقهای عصر خویش داشت و بسیاری از آنان را می توان از اصحاب آن حضرت برشمرد. اصحاب فقیه امام سجاد(ع) طیف گسترده ای از عالمان شیعه و سنی در مناطق مختلف و با گرایش های علمی متفاوت بودند. این مقاله با هدف نشان دادن گرایش علمی و تبین جایگاه علمی اصحاب فقیه امام سجاد(ع) به گونه شناسی دانشی آنان می پردازد و با توجه به داده های تاریخی به این نتیجه می رسد که اصحاب فقیه امام سجاد(ع) علاوه بر فقه، در دانش های دیگر هم جایگاهی ویژه داشتند و با توجه به روایات باقی مانده از آن ها، می توان آنان را در گروه های فقیه مفسر، فقیه متکلم، فقیه محدث و فقیه مورخ طبقه بندی کرد.

هر چند تا اواخر قرن اول میلادی دریای مدیترانه تبدیل به یک دریای کاملاً رومی شد؛ اما طی ادوار بعد، به دنبال برآمدن ساسانیان؛ نظر به این که آنان خواهان بازپس گیری سرزمین های نیاکانشان شدند؛ رویارویی این شاهنشاهی با بیزانس اجتناب ناپذیر شد. ساسانیان با توسعه و تحکیم تسلط شان بر حوزه ی سیاسی- تجاری خلیج فارس بخش مهمی از اصلی ترین محورهای مواصلاتی و تجاری دنیای باستان را در دست داشتند. این در حالی بود که در سرحدّات دو حوزه ی دیگر، یعنی از بین النهرین تا سواحل شرقی مدیترانه و منطقه ی عمومی قفقاز نیز بر سر به دست گیری اصلی ترین منزلگاه - رباط های متنازعٌ فیه، با سیاست تهاجمی خود، رقابتی مجدّانه در مقابلِ با بیزانس را دنبال کردند. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی به علت و عوامل اصلی برخوردهای ایران و بیزانس در میان دو دریای مدیترانه و خلیج فارس بپردازد. در راستای پاسخ به این پرسش است که بحث اهمیت ژئوپولیتیکی و تجاری- اقتصادی مناطق مورد مناقشه به میان می آید. همچنین نشان داده خواهد شد که چگونه موقعیت ژئوپولیتیکی این سرزمین ها، دو قدرت بزرگ آن دوران را به یک سلسله نبردهای زمینی و دریایی کشاند.

هدف : ماهیت و عملکرد مجاهدان مشروطه خواه در تحولات شمال غرب کشور طی سال های جنگ جهانی اول بررسی شده است روش/ رویکرد پژوهش : داده ها از منابع  کتاب خانه ای گردآوری و تحلیل شده است. یافته ها و نتیجه گیری:   مجاهدان با آغاز جنگ جهانی اول از عثمانی به آذربایجان  بازگشتند. آنها اهداف مختلفی دنبال کردند و عملکردهای مختلف از خود نشان دادند. به لحاظ ماهیت و عملکرد، مجاهدان به دو طیف وطن پرستان و عُمّال عثمانی تعلق داشتند. عمال عثمانی در عقیده و  یغماگری قوای عثمانی را همراهی می کردند. ایشان نه تنها از رسالت آزادی خواهانه خود و از اصول و ارزش های مشروطه عدول کردند، بلکه دوشادوش قوای عثمانی به غارت گری و تعدی پرداختند.

عرصه نظامی و تسلیحاتی یکی از موضوعاتی است که در دوره قاجاریه و بعد از شکست های ایران از روسیه بیش از پیش موردتوجه دولتمردان و متجددین قرار گرفت. آنها در این دوره به این نتیجه رسیدند که برای جبران عقب ماندگی ایران باید به پیشرفت های علمی و فنّاوری غرب دست یافت. یکی از کشورهایی که بعد از مشروطه به آن توجه ویژه ایی شد، آمریکا بود. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، و با تکیه بر مطبوعات و اسناد منتشر نشده درصدد پاسخ به این سؤال است که ایرانیان از طریق چه ابزارها و عناصری با تسلیحات نظامی آمریکا آشنا شدند و این شناخت چه تأثیر و پیامدهایی بر عرصه نظامی ایران گذاشت؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که مطبوعات آن عصر و نمایندگان سیاسی ایران در واشنگتن گزارش های متعددی از دستاوردها و تحولات تسلیحاتی و نظامی این کشور ارائه دادند به گونه ای که بسیاری از سیاستمداران و متجددین ایرانی متقاعد شدند که آمریکا را به عنوان الگوی مناسب برای ایران در نظر گرفته و این کشور را بر دیگر کشورهای اروپایی برای خرید تسلیحات نظامی، استخدام متخصصین و مستشاران و اعزام دانشجو برای تحصیل در عرصه نظامی ترجیح دهند.