درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۹۴۱ تا ۳٬۹۶۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۳۹۴۱.

بررسی تحول آیین پهلوانی و عیاری در ایران با تاکید بر خراسانِ سده های هفت و هشت هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۶)

کلید واژه ها: فتوت عیاران پهلوانان قرن هفتم و هشتم هجری خراسان اخی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۲ تعداد دانلود : ۴۶۹
آیین پهلوانی و عیاری با شیوه ها و اشکال گوناگون در تاریخ بسیاری از ملت ها وجود داشته و از جایگاه رفیع و مهمی برخوردار بوده است. در تاریخ ایران زمین نیز این پدیده، از پیش از اسلام تا روزگار معاصر، در جامعة شهری و روستایی نقش ها و کارکردهای متفاوتی داشته است. این آیین به اقتضای هر عصر، برخی ویژگی ها را از دست داده و پاره ای عناصر دیگر را اخذ کرده است. در پی ایلغار مغول به ایران در سدة هفتم هجری، نهادهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، برای مدتی کارایی پیشین خود را از دست دادند و جامعة ایرانی، برای نخستین بار در دورة اسلامی، با چالش بزرگی روبرو گردید. شرایط جدید اجتماعی و سیاسی، زمینة نقش آفرینی و کنش گری پهلوانان و عیاران را در عرصه های سیاسی و اجتماعی این دوره فراهم آورد. موضوع این مقاله بررسی چگونگی شکل گیری تحولات آیین پهلوانی و عیاری در دورة مورد بحث است و درصدد پاسخگویی به این سؤال است که چرا و چگونه پهلوانان و عیاران به ماهیت سیاسی و اجتماعی در جامعة این عصر دست یافتند. در پژوهش هایی که تا کنون در این زمینه به خامه درآمده است چگونگی این تحول مورد بررسی قرار نگرفته، اما این نوشته با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای درصدد بررسی و تحلیل این موضوع است. نوشتة حاضر با اتکاء به منابع تاریخی درصدد اثبات این موضوع است که دورة مورد بررسی، در تحول آیین فتوت، تا روزگار خود مهم ترین عصر تاریخی به حساب می آید و سرزمین خراسان مهم ترین نقش را در این فرآیند داشته است.
۳۹۴۲.

تحولات تاریخ نگاری محلی ایران در دوره سلجوقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 205 - 228

کلید واژه ها: ایران سلجوقیان تاریخ نگاری محلی ادیب مورخان زبان فارسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷۴ تعداد دانلود : ۷۱۵
تاریخ نگاری محلی در ایران، از قرن پنجم هجری و با شروع حکومت سلجوقیان (431ق)؛ وارد دوره جدیدی می شود. بررسی آثار به جا مانده از تاریخ نگاری محلی ایران در دوره سلجوقی با تکیه بر سؤال اصلی پژوهش مبنی بر ماهیت تحولات تاریخ نگاری محلی ایران در این عصر، نشان دهنده ظهور تغییراتی در پایگاه طبقاتی مورخان، روش های نگارش آثار، موضوعات تواریخ، زبان این آثار، انگیزه ها و اهداف مورخان و همچنین مخاطبان این تواریخ محلی می باشد. بر همین اساس؛ اقدام بعدی در جریان تحقیق، بعد از پی بردن به تغییر در روند نگارش تواریخ محلی، کنکاش در چرایی این تغییرات می باشد؛ که برای سهولت در این امر، تواریخ محلی دوره سلجوقی در سه دسته تواریخ شخصیت محور، سیاسی و ترکیبی دسته بندی شده است. بررسی تواریخ محلی این دوره در دسته بندی فوق، نشان می دهد که عامل اساسی در تغییر روند نگارش تواریخ محلی، به روی کار آمدن گسترده طبقه ادیب  مورخان برمی گردد. این مورخان، انگیزه ها و اهداف متفاوتی از نوشتن تواریخ محلی، نسبت به پیشینیان دارند و تفاوت در انگیزه های این مورخان باعث می شود تا در روش های مورد استفاده خود در نگارش تواریخ محلی نیز تجدیدنظر کنند. به روی کار آمدن این طبقه جدید از مورخان، موجب تغییر در پایگاه طبقاتی مخاطبان تواریخ محلی گشته و در نتیجه این امر، زبان فارسی جایگزین زبان عربی در نگارش تواریخ محلی می گردد. تحقیق اخیر از نوع تحقیقات تحلیلیِ تاریخی بوده و روش مورد استفاده در آن نیز روش تبیینی می باشد. اما در عین حال از اصول و مبانی جامعه شناسی معرفت نیز در بررسی منابع بهره برده شده است.
۳۹۴۳.

تأثیر نظام مالکیت ارضی بر تحولات علمی و فرهنگی دوره تیموری(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵۲ 113 - 136

کلید واژه ها: علم دوره تیموری سیورغال اقتصاد دوره تیموری عقلانیت نقاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۵۰۳
تأثیر نظام مالکیت ارضی بر تحولات علمی و فرهنگی دوره تیموری شکوفایی علمی و فرهنگی دوره تیموری که گاهی از آن با عنوان رنسانس تیموری یاد می شود ، نیازمند حمایت های اقتصادی بود ، و نمی توان آن را تنها بر اساس علایق فردی برخی از سلاطین تیموری به علم و دانش تبیین کرد . در مقاله حاضر با رویکرد تاریخ نگارانه عقلانیت نقاد توضیح می دهیم که نظام اقتصادی و مالیاتی و زمین داری دوره تیموری ، که نمونه شاخص آن با نام سیورغال شناخته می شود ، گرچه از طرف حکومت مرکزی متناسب با زیست بوم سیاسی و اجتماعی آن دوره و در راستای اهداف اقتصادی و سیاسی حکام اعمال شد ، ولی تبعات پیش بینی نشده ای داشت که یکی از آن ها ایجاد زمینه مناسبی برای حمایت از نهادهای علمی و فرهنگی آن دوره بود.
۳۹۴۵.

بررسی و تحلیل پراکندگی جغرافیایی استرقاق فتوح تیمور گورکانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴۰ (پیاپی ۱۳۰) 81 - 103

کلید واژه ها: پراکندگی جغرافیایی اِسترقاق تیمور گورکانی برده

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۱ تعداد دانلود : ۵۸۷
تیمور گورکانی با لشکرکشی های گسترده توانست سرزمین های زیادی را تحت حکومت خود درآورد. بخش بزرگی از این یورش ها  تحت عنوان غزا و جهاد علیه کفّار صورت گرفت. استفاده از مفهوم جنگ علیه کفّار  که در قرآن و منابع فقهی، تحت نام «جهاد» آمده است، دست وی را در برده گیری یا همان «ِاِسترقاق» باز گذاشت و بدان مشروعیت بخشید. پژوهش حاضر بر آن است با توجه به محدوده جغرافیایی جنگ های تیمور، که تحت نام جهاد و یا غزوه صورت می گرفت، به جستجو و شناسایی مناطقی بپردازد که نفوس آنها توسط سپاهیان تیمور، به بردگی درمی آمدند. بنابراین تلاش شده است با استفاده از شیوه توصیفی تحلیلیِ مبتنی بر منابع اصلی، به بررسی پراکندگی جغرافیایی یا به عبارتی واکاوی مکانی اِسترقاق در فتوح تیمور پرداخته و چرایی و چگونگی آن را مورد تحلیل  و بررسی قرار دهد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهند طی حملات تیمور بیشترین برده گیری در مناطقی چون قفقاز، هندوستان، دشت قبچاق و اُلوس جَته رخ می داد که اغلب نیز به بهانه مبارزه با کفر و دفاع از اسلام و در واقع به منظور دستیابی به نیروهای انسانی و به کارگیری و یا فروش آنها صورت می گرفت. 
۳۹۴۶.

بررسی و تحلیل واقعه بلوای نان در اصفهان و کشته شدن حاج محمدجعفر خوانساری 1329/1911(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۱۷ 1 - 28

کلید واژه ها: بلوای نان اصفهان مشروطه محمدجعفر خوانساری نهادهای مدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۰ تعداد دانلود : ۴۶۵
در جریان بلوایی که به علت کمبود نان و گرانی ارزاق در 7 جمادی الاول 1329ق/ 6 مه 1911م، در اصفهان رخ داد، حاج محمدجعفر خوانساری، معاون یا کفیل بلدیه شهر، به طرز فجیعی کشته شد و تعدادی از نهادهای تازه تأسیس اداری شهر تخریب گردید. در گزارش و تحلیل این واقعه، روایت های گوناگونی ابراز شده است که این نوشتار سعی دارد با توجه به این روایت ها و با توجه به عوامل قدرت در شهر اصفهان و شرایط حاکم بر شهر در آن دوره، به بررسی و تحلیل این واقعه بپردازد و پیچیدگی های آن را با تأکید بر حادثه کشته شدن خوانساری واکاوی نماید. براین اساس سئوال اصلی پژوهش این است که: چگونه مشکل کمبود نان و گرانی ارزاق در اصفهان در سال 1329ق، به درگیری عوامل مختلف قدرت در شهر منجر شد؟روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و مبتنی بر منابع مکتوب و روزنامه های منتشره در آن دوره می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که عوامل گوناگون قدرت در اصفهان با توجه به شرایط حاکم بر شهر که ناشی از وقوع انقلاب مشروطه بود، برای بیرون کردن یکدیگر از عرصه قدرت و ضربه زدن به همدیگر، محمدجعفر خوانساری را در شورشی ساختگی به بهانه کمبود نان و گرانی ارزاق کشتند و تعدادی از نهادهای مدنی شهر را غارت و تخریب نمودند.
۳۹۴۷.

راهبردهای اجتماعی امام صادق(ع) برای ایجاد همگرایی اسلامی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۷۴) 41 - 68

کلید واژه ها: امام صادق (ع) سیره معصومان (ع) همگرایی اسلامی امت اسلامی مدارای مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۳ تعداد دانلود : ۴۰۸
توصیه به اتحاد و انسجام اسلامی که ریشه در آموزه های قرآن و سنّت معصومان(ع) دارد، از جمله موضوع هایی است که بررسی تاریخی آن در ادوار مختلف، از  اهمیت بسیاری برخوردار است. این نوشتار، با بهره گیری از منابع روایی و تاریخی، اقدامات امام صادق(ع) و اهتمام ویژه آن حضرت را برای برقراری وحدت و انسجام در جامعه بررسی کرده و کوشیده است به روش تاریخی، راهبردهای اجتماعی ایشان را برای همگرایی اسلامی با توجه به شرایط اجتماعی آن روزگار نشان دهد. شواهد تاریخی، حکایتگر آن است که عینیت بخشیدن به همسانی مسلمانان، تحکیم پیوندهای اجتماعی و اعتدال مذهبی، از مهم ترین راهبردهای اجتماعی آن حضرت بود که برای تحقق این راهبردها، راهکارهایی چون: حضور و همگامی در شعائر و مناسک دینی، برقراری پیوندهای اجتماعی و عاطفی نیکو با مسلمانان، مدارا با مخالفان، احترام به باورها و مقدسات پیروان مذاهب، عدم تحمیل عقیده و پرهیز از تعصبات و تکفیر دیگران را در پیش گرفتند
۳۹۴۸.

نظام مالکیت آب در روزگار قاجاریه : مطالعه موردی کاشان و پیرامون(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۶)

کلید واژه ها: آب مالکیت آب سازه های آبی کاشان دوره قاجاریه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۸ تعداد دانلود : ۶۸۰
برتری بخش کشاورزی بر دیگر بخش های اقتصادی، اصلی ترین ویژگی اقتصادهای جوامع پیشاصنعتی است. در ایران دوره قاجاریه نیز بخش اعظم تولید داخلی و مشغله اصلی اکثریت مردم ایران به بخش کشاورزی وابسته بوده است. با تجاری شدن کشاورزی در بخش هایی از تاریخ ایران در نیمه دوم دوره قاجاریه، این وابستگی اقتصاد ایران به کشاورزی، به شدت افزایش یافت. کاشان در دوره قاجاریه، بر اثر زوال صنایع صنعتی آن، یکی از مناطقی بود که وابستگی اقتصاد آن به کشاورزی شدت مضاعفی یافت. با این حال، با وجود نقش محوری و پایه ای آب در کشاورزی، به ویژه در سرزمین خشک و کم آبی چون ایران، مسئله مند کردن تاریخ آب و پیوند آن با تاریخ ایران چندان مورد توجه مورخان و محققان نبوده است. از این رو در نوشته حاضر به بررسی نظام مالکیت آب در شهر کاشان دوره قاجار به مثابه « جامعه ای خشک و کم آب و پراکنده» پرداخته می شود تا به عنوان نمونه ای از آزمون این نظریه مورد ارزیابی قرار گیرد . بنابراین پرسش نوشته حاضر این است که منابع آبی در کاشان دوره قاجاریه به مثابه جامعه ای خشک و کم آب و پراکنده از چه نوع مالکیتی برخوردار بوده است و دولت در این میان چه سهمی داشته است. از این رو، نخست به شرح و بررسی منابع تامین آب پرداخته می شود و آنگاه در ادامه شیوه بهره برداری و مالکیت منابع آبی شرح داده می شود و در آخر نسبت دولت با مالکیت منابع آبی در این دوره سنجیده می شود تا از طریق نمونه شهر کاشان بتوان تصویری کلی از شیوه بهره برداری از آب و مالکیت آن در ایران به مثابه جامعه ای کشاورزی و کم آب و خشک به دست آورد و صحت نظریاتی را که در این مورد داده شده است را به محک آزمون گذارد .
۳۹۴۹.

اوضاع اقتصادی ایالت قهستان در قرون نخستین اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴۰ (پیاپی ۱۳۰) 149 - 173

کلید واژه ها: قهستان اقتصاد خراسان کشاورزی دامداری صادرات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۲ تعداد دانلود : ۴۵۷
قهستان یکی از ایالات مهم ایران در قرون نخستین هجری به شمار می رفت که نامش با خراسان عجین بود. این منطقه اگرچه در ساختار سیاسی و اداریِ بخشی از خراسان شمرده می شد اما در منابع متعدد جغرافیایی، واحد جغرافیایی و ایالت مستقلی محسوب شده است. قهستان به دلیل موقعیت سوق الجیشی، بافت جغرافیایی، اقتصاد مناسب، دوری از دستگاه خلافت و حضور گروه هایی مختلفی سیاسی، قومی و مذهبی از دیرباز مورد توجه بوده است. نزدیکی قهستان به سه ایالت مهم خراسان، سیستان و کرمان، این منطقه را به مسیری ترانزیتی و گلوگاهی بی بدیل تبدیل کرده بود. این پژوهش درصدد پاسخگویی به این پرسش است که اوضاع اقتصادی منطقه قهستان در قرون نخستین اسلامی چگونه بود و موقعیت اقلیمی و جغرافیایی آن چه نقشی در تحولات اقتصادی قهستان داشت؟ یافته های این پژوهش نشان می دهد که تحولات تاریخی مثبت (ثبات حکومت، برقراری امنیت و به کارگیری نظام های مالیاتی عادلانه) و منفی (جنگ های خانمان سوز، ناامنی، بی ثباتی حکومت ها، اخذ مالیات های ناعادلانه، حوادث ناگوار طبیعی چون قحطی، سیل و بیماری های مسری) موجب گسترش مبادلات تجاری یا رکود اقتصاد این منطقه در قرون نخستین اسلامی شده است. روش انجام پژوهش حاضر، توصیفی تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای است.
۳۹۵۰.

بررسی و تحلیل مواضع ایلخانی قشقایی در نحوه تعامل با قوای منطقه ای و فرامنطقه ای در جنگ جهانی اول (از آغاز جنگ تا می 1918 / اردیبهشت 1298 )(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳) 97-121

کلید واژه ها: جنگ جهانی اول ایلخانی قشقایی فارس واقعه خانه زنیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۴۰۹
طی جنگ جهانی اول، جنوب ایران متأثر از رقابت و تخاصم قوای فرامنطقه ای درگیر در جنگ؛ اوضاع متشنجی داشت. در این راستا حضور قوای وطن پرست در سپهر عمومی سیاسی امنیتی فارس متأثر از اقدامات و حضور دو قدرت فرامنطقه ای قابل تحلیل و ارزیابی است. چگونگی برخورد و تعامل ایلخانی قشقایی با قوای فرامنطقه ای و تعلل های وی در همکاری با نیروهای ملی و مردمی و در مقابل چرایی مماشات او با بریتانیایی ها در آغاز جنگ و نبرد با آنان پس از واقعه خان زنیان به عنوان سؤال اصلی طرح شده و این فرضیه که خطر حذف از صحنه قدرت، ایلخانی قشقایی را بر آن داشت تا سرانجام وارد مقابله مستقیم و جنگ با انگلیسی ها گردد؛ مورد ارزیابی قرار می گیرد. در این نوشتار با تأکید بر اسناد، منابع و داده های نو و مقابله آن ها با تحقیقات جدید و اسناد موجود، نشان داده خواهد شد، ایلخانی قشقایی نه تنها از اتخاذ موضعی صریح در همراهی با مجاهدین جنوب خودداری کرد بلکه در مواضعه با رقبا و دشمنان سنتی خود وارد بازی پیچیده ای گردیده است.
۳۹۵۱.

تفسیر شمایل نگارانه نقوش جانوری در قره کلیسا - چالدران

نویسنده:
منبع: مطالعات باستان شناسی پارسه سال دوم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۶ 143-159

کلید واژه ها: چالدران قره کلیسا نقوش جانوری نمادها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۷ تعداد دانلود : ۵۴۶
مخاطب هر اثر هنری میل به دریافت معنای آن دارد و شناخت دقیق یک اثر یا یک تصویر جهت دریافت معنا و محتوای آن، نیاز به خوانش و حتی تفسیر دارد و شمایل نگاری در اصل سعی در بیان معنای تصویر دارد. در هنرهای تجسمی نماد یک تصویر، یک گیاه، یک حیوان و یا یک علامت است که معنای عمیق تری از آنچه دیده می شود دارد. اغلب برای ما دریافت معنا و تفسیر نمادهای سده های گذشته کار آسانی نیست. گاهی نمادها اشاره به یک واقعه و یا داستان دارند و گروهی از نمادها جایگزین شخصیت ها و افراد خاصی اند. در این راستا بنای قره کلیسا از مهم ترین و پر نقش و نگارترین کلیساهای ارمنیان در ایران است که در شمال شرقی شهرستان چالدران قرار گرفته است. سراسر نمای دیوارهای شمالی و جنوبی این کلیسا و همچنین برج ناقوس آن دارای حجاری های منحصربه فرد و بی نظیری است. نقوش حجاری شده این بنای تاریخی را می توان به 5 دسته ازجمله: نقوش انسانی، نقوش جانوری، نقوش گیاهی، نقوش هندسی و نقوش اسطوره ای تقسیم بندی کرد. این نقوش با ظرافت، تناسب و زیبایی بی نظیری توسط استادکاران هنرمند و باتجربه ای حجاری گردیده اند و نگاه تجریدی- تزئینی خلاق هنرمند به بهترین شکل در همه نقوش نمود یافته و هر نقش، نماد و نشان خاصی است. در میان نگاره های قره کلیسا، نقش جانوران بیشتر از دیگر نقوش مورد توجه بوده که هم به دلیل تنوع گونه های جانوران در محیط اطراف و هم نمادینه بودن بسیاری از حیوانات چون شیر، قوچ، گاو، اسب و... است. این نقوش صرفاً جنبه تزئینی ندارند و معانی و مفاهیم عالی تری ارائه می کنند و به خاطر برخورداری از جنبه های نمادین، یکی از متنوع ترین جلوه های نمادگرایی هستند. در این مقاله سعی شده است نقوش جانوری این بنای تاریخی معرفی و تفسیر گردد.
۳۹۵۲.

روایت های عاشورایی الأخبارالطوال دینوری در میزان نقد و بررسی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۷۶) 7 - 40

کلید واژه ها: الأخبارالطوال مقتل الحسین (ع) عاشورا تحریف عاشورا دینوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۶ تعداد دانلود : ۴۵۳
بازتاب مقتل الحسین(ع) در الأخبارالطوال با وجود مشابهت هایی که با گزارش های عاشورایی تاریخ طبری دارد، دارای تفاوت هایی با آن و دیگر مقتل ها است که واکاوی و بازخوانی آن را ضروری می سازد. این مقتل که اخباری منفرد درباره عاشورا در آن یافت می شود، در برخی موارد با وقایع حتمی و گزارش های تاریخی ناسازگار است و در مواردی دیگر، گزارش هایی خدشه پذیر در باره شأن امام معصوم(ع)و خاندان ایشان در آن وجود دارد که اساسی برای سخن علمای شیعی و یا سنّی در قرن های بعد شده است. در این مقاله تلاش می شود با روش کتا ب خانه ای و رویکردی تحلیلی انتقادی، پس از ارزیابی شخصیت نویسنده و توضیحاتی درباره کتاب وی، گزارش هایی که نخستین بار در این کتاب آمده است، واکاوی شوند
۳۹۵۳.

روز سَبّت و حدود دین در اندیشه حکیم ناصر خسرو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۹

کلید واژه ها: اسماعیلی سَبّت تاویل ناصر خسرو قرآن تفسیر آفرینش زمان سلسله مراتب دین قیامت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۷ تعداد دانلود : ۵۲۸
مفهوم روزهای آفرینِش، که در روز مُقدّس هَفتم یا سَبّت، به منتهای اوج خود نیل می یابد، در هرسه مذاهبِ ابراهیمی حضور گسترده ای دارد. با وجود این که شماری از مؤمنان استنباط موثق و صحیحی از این روزها داشتند، دیگر متورعان اِبرام می ورزیدند که این آموزه، معنای باطنی ژرفی داشته است. به واقع، در سُنّت اسلامی، کسانی که از نقش عقل برای مکاشفه ایمان و کتاب مقدس پشتیبانی می کنند، از کاربرد تأویل نیز حمایت می نمایند. به عبارتی دقیق تر، واژه عربی تأویل، دلالت به بازگشت یا رجعت به مبدأ یا منبع چیزی دارد. اسماعیلیان، در مقام یکی از دو شُعَب اصلی شیعیان، از سرآمدان و حامیان شاخص و برجسته تأویل محسوب می شوند. در این راستا، مقاله حاضر به بررسی چگونگی وقوع آفرینش و رابطه آن با سلسله مراتب دین (حدود دین)، در مقام پیشوا و هادی مؤمنان به سوی رستگاری غایی، در اندیشه حکیم ناصر خسرو، شاعر شهیر فارسی و یکی از بزرگان و رجال اسماعیلی، می پردازد.
۳۹۵۴.

بررسی روند ساخت راه تهران به خوزستان و تأثیر آن براوضاع اجتماعی لرستان در دو دهه پس از1300(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۶)

کلید واژه ها: راه سراسری اوضاع اجتماعی لرستان ایلات وعشایر قوای نظامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۱ تعداد دانلود : ۴۱۰
راه ها همواره به مانند شریان های حیاتی تأثیرات فراوانی بر ابعاد مختلف حیات بشر از جمله اوضاع اجتماعی، سیاسی و دوام و رونق حکومت ها و مملکت داشته اند. دولت ها در گذشته با احداث راه، سعی در کنترل اهالی مختلف کشور و رونق اقتصادی داشته اند. در اواخر دوره قاجار باتوجه به کشف نفت در خوزستان و اوضاع آشفته کشور ایجاد راه اهمیت بسزائی یافت؛ در این میان لرستان به سبب قرارگرفتن در مسیر پایتخت به خوزستان و کشف نفت در جنوب از اهمیت ویژه ای برخوردار گردید. یکی از مهمترین اقدامات برای دسترسی به این مناطق، احداث راه ازتهران به خوزستان بود. احداث این راه از همان ورود قوای نظامی به لرستان در سال 1302ش، تا 1307ش. به طول انجامید. با ایجاد این راه و امنیت نسبی ایجاد شده در لرستان وتسهیل امکان تردد بومیان و دیگران در داخل و خارج این ناحیه و بخصوص مهاجرت برخی نظامیان و کادر اداری به این منطقه اوضاع اجتماعی دچار تغییراتی گردید. شیوه گردآوری این مقاله با رجوع به منابع کتابخانه ای ومبتنی بر تاریخ توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است و یافته های پژوهشی این مقاله نشانگر آثار قابل توجه پیامدهای اجتماعی ساخت جاده و واکنش اهالی به این طرح است. همچنین تأثیر این راه بر اوضاع اجتماعی لرستان با توجه به متغیرهایی چون: اوضاع امنیتی، مهاجرت افراد نظامی و اداری به لرستان، اسکان عشایر، تغییرسبک زندگی، معیشت اهالی، رواج کشاورزی ،رشد شهرنشینی و ایجاد ادارات دولتی مختلف مورد بررسی قرار می گیرد.
۳۹۵۵.

تحلیل فرآیند مشروعیت سازی بر سکه های ایلخانی (۶۵۷– ۷۳۶ ه ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۸) 93-121

کلید واژه ها: مشروعیت سازی ایلخانان سکه سنت های اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۴۷ تعداد دانلود : ۴۷۲
ایلخانان به منظور برپایی نظم اجتماعی و تحقق اهداف خود، ناگزیر به اجرای سیاست هایی بودند که مشروعیت آن ها را در برابر مردم و رقبای داخلی و خارجی تضمین کند. در همین راستا سکه ها نیز به عنوان ابزار انحصاری حکومت، دچار تغییراتی شد. چنان که در این دوره مفاهیم اسلامی و ایرانی در کنار مضامین مغولی، بر سکه های حاکمان بودایی مذهب مغول نقش بست. در پژوهش حاضر سکه های ایلخانی با هدف ارزیابی نظرات سکه شناسی و تحلیل فرآیند مشروعیت سازی در این دوره، به شیوه تحلیلی- تاریخی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که مشروعیت سازی ایلخانان در قالب شعارهای مغولی، ایرانی و اسلامی به واسطه مفاهیمی بر مبنای منابع قانونی- عقلانی، سنت و کاریزما بوده است. به این ترتیب که به کارگیری این مفاهیم بر سکه ها، بر حسب مضمون و میزان، از رقابت های سیاسیِ داخلی و خارجی دوره هر ایلخان تبعیت نموده است.
۳۹۵۶.

بررسی و تحلیل جنگ قدرت های محلی و بین المللی در زنجان در دوره ی جنگ جهانی اول(1294 1298ش/ 1914 1918م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳) 143-166

کلید واژه ها: زنجان جنگ جهانی اول روسیه انگلیس امیر افشار اسعدالدوله ذوالفقاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۰ تعداد دانلود : ۳۵۷
با اشغال ایران در جنگ جهانی اول، شهرهای این سرزمین به میدانِ رقابت قدرت های موجود در آن تبدیل شد. زنجان یکی از این شهرها بود. پرسش این جاست که عملکرد جناح های صاحب قدرت در زنجان، در طول این جنگ، چه بود و چه پیامدهایی داشت؟ پژوهش حاضر به شیوه ی گردآوری اسنادی و میدانی در پی پاسخ به پرسش مذکور است. این شهر در طول جنگ، به صحنه ی کشاکش سه قدرتِ اشغال گران بیگانه، خوانین محلی و حاکم شهر، تبدیل شد. دو قدرت نخست، از منابع مادی و انسانی زنجان در جهت منافع خود بهره جویی کردند. قدرت سوم نیز، با پیش گرفتن سیاستی واقع بینانه و متناسب با شرایط موجود، از تمام استعداد ممکن خود برای سازمان دهی شهر زنجان و نواحی اطراف استفاده نمود. سیاست حکومت مرکزی در زنجان به سببب ضعف در ارتباط با قدرت نخست، سیاستی انفعالی و در ارتباط با اختلافات قدرت دوم و سوم، دعوت به مصالحه و کسب رضایت آن ها بود. نبرد قدرت ها در این شهر، باعث بی نظمی، کاهش جمعیت، مهاجرت، بیکاری، تعطیلی صنایع محلی و اختلال در تجارت شد.
۳۹۵۷.

کارآمدی شیوه ها و نهادهای درمانی مدرن و نقش آن در گسترش طب نوین در ایران عصر قاجار(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال سیزدهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۵۰ 142 - 168

کلید واژه ها: عوامل طبی گسترش طب نوین طب سنتی عصر قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۶ تعداد دانلود : ۴۶۷
عوامل مختلفی در گسترش طب نوین در ایران عصر قاجار دخالت داشتهاند. این پژوهش به روش اسنادی و کتابخانهای مجموعهای از عوامل طبی را با استفاده از تارنماهای علمی و نیز کتابها گردآوری کرده و با بهرهگیری از شیوه توصیفی-تحلیلی درصدد پاسخ به این پرسش است که کدامین شیوه ها و نهادهای درمانی مدرن در گسترش طب نوین دخالت داشته و موجب رواج آن در جامعهی عصر قاجار شدهاند؟ در پاسخ فرضیه زیر مطرح گردید: ازآنجاییکه مسائل طبی با سلامتی افراد در ارتباط بوده و جایگزینی طب نوین بهجای طب سنتی در اغلب موارد سلامتی و نشاط مردم را تضمین مینموده است بنابراین در تغییر دیدگاه مردم نسبت به طب نوین مؤثر بوده و نقش اساسی داشته است. در این راستا تأثیر عواملی نظیر مؤسسات درمانی و بهداشتی و آموزشی، برآورده نشدن انتظارات مردم از طب سنتی، آموزش طب به روش نوین، بهکارگیری روش علمی نوین توسط اطبا خارجی در معالجهی بیماران و قانونی شدن طب در رواج و گسترش طب مدرن موردبررسی قرار قانونی نمودن امور طبی بر پایداری ، گرفتند .در ادامه این نتیجه حاصل شد که در کنار تأثیرگذاری موارد یادشده و ادامهدار شدن استفاده از دست آوردهای طب نوین مؤثر بوده است.
۳۹۵۸.

بررسی حمله عثمانی ها به یمن؛ دلایل، پیامدها، و نتایج آن (921-945ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هشتم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲۹ 95-113

کلید واژه ها: یمن عثمانی ها طاهریان ممالیک پرتغالی ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۴۲ تعداد دانلود : ۲۷۰
قرن دهم هجری برای سرزمین های اسلامی، از جمله یمنِ عصر طاهریان (858-945ق)، بسیار مهم بوده است، چراکه در این دوران، کشور استعمارگر پرتغال، برای دستیابی به راه های دریایی جدید، در اختیار گرفتن مراکز تجاری مسلمانان و همچنین انحصار تجارت ادویه هند، به شرق و از جمله یمن روی کرده بود. در این زمان، امپراتوری عثمانی، که به نوعی پرچمدار اسلام در جهان به شمار می رفت، برای نجات شهرها و جزایر اسلامی هند، وارد یمن شد و با توجه به موقعیت تجاری و سوق الجیشی مهم این سرزمین، آن را در سال 945 هجری تحت سلطه خود درآورد. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع عربی، ترکی، و نسخه های خطی، درصدد پاسخگویی به این پرسش است که علل حمله عثمانی ها به یمن چه بوده و اینکه حمله مذکور چه نتایج و پیامدهایی داشته است. نتایج بررسی حاکی از آن است که عثمانی ها برای مقابله با پرتغالی ها و همچنین تأمین امنیت شهرهای اسلامی مکه و مدینه، و البته با فریب و قتل سلطان مسلمانِ یمن، به صورت خیانتکارانه وارد یمن شدند. این حمله پیامدها و نتایج مختلفی، ازجمله سلب اعتماد عمومی نسبت به عثمانی ها، در پی داشت.
۳۹۵۹.

بررسی استحکامات مرزی و تدافعیِ اشکانیان و شگرد آن ها در مرزداری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۸ (پیاپی ۱۲۸) 113 - 136

کلید واژه ها: استحکامات مرزی اشکانیان مرز قلمرو مرزبانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۸ تعداد دانلود : ۵۸۴
اشکانیان به عنوان احیاگران حکومت ایرانیان، پس از دفع سلطه بیگانگان، خوی و خصیصه ایرانی خود را نمایان ساخته و با سیاست هایی که در راستای کشورداری پیش گرفتند، بر پیوند خود با فرهنگ و جامعه متمدن ایرانی وضوح بخشیدند. بدین سان محوریت این پژوهش بر آن مبناست که: این دولت ایرانی در حفظ قلمرو و حراست از مرزهای کشور چه راهکاری را در پیش گرفته و چه شواهدی از تلاش آنان در این عرصه موجود است؟ همچنین با توجه به این که از ویژگی های تمدن؛ نحوه بنیاد شهرها و پیشرفت در فناوری است، اشکانیان به عنوان سلسله ای ایرانی در بنیاد استحکامات مرزی و معماریِ قلاعِ دفاعی و شهرهای مستحکم چگونه عمل کردند و بهره گیری آن ها از فناوری معماری تا چه میزان در پاسداری از مرزها موثر واقع شد؟ براین مبنا پژوهش حاضر با تکیه بر منابع و پژوهش های تاریخی و همچنین بهره گیری از یافته های باستانشناسی، با رویکرد به روش توصیف و تحلیل اطلاعات بدین نتیجه نائل آمده است که اشکانیان با توجه به پیشینه فرهنگی تمدنی خود و خودآگاهی از قلمرو تمدنیِ ایران زمین، خویشتن را موظف به حراست از مرزها و حفظ سرحدات دانسته و بدین منظور افزون بر ایجاد مرزهای طبیعی و تأکید بر آن ها، از هنر معماری نظامی نیز بهره بردند. بدین سان با بنیاد استحکامات مرزی و شهرهایی دایره ای شکل با دیواره های دفاعی و دارای چندین خط دفاعی در تعیین قلمرو و نگاه داشتن مهاجمان در آن سوی مرزها، به شیوه آسا ن تر و به طور مطلوبی عمل کردند.
۳۹۶۰.

نقش شیعیان در تدوین منابع جغرافیایی(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۷۳) 41 - 66

کلید واژه ها: شیعه نقش علمی شیعیان جغرافیا مناطق شیعه نشین مزارات شیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۲ تعداد دانلود : ۳۹۹
شیعیان، همپای تحولات علمی جهان اسلام در قرن سوم هجری، به خصوص نهضت ترجمه، با تکیه بر عقل گرایی ویژه شیعی، ضمن پایبندی به مبانی فکری خود، از دانش های وارداتی استقبال کردند و به علوم کاربردی از جمله جغرافیا روی خوش نشان دادند. در این مقاله، با استفاده از منابع رجالی شیعی و غیرشیعی، زندگی نامه ها و تألیفات جغرافیایی و تاریخ های محلی موجود، اَشکال و حوزه های مختلف مطالعات جغرافیایی دانشمندان شیعی، تا قرن ششم هجری با روش تحلیلی وصفی مورد بررسی قرار گرفته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که با وجود از بین رفتن بسیاری از جغرافیانگاشته های شیعی در گذر ایام به علل مختلف، سهم آنان در تدوین منابع جغرافیایی چشمگیر بوده است. شیعیان با اینکه اغلب در شهرها و مناطق خاصی تمرکز داشتند، در مطالعات و تألیفات جغرافیایی خود همانند نویسندگان اهل سنّت، توجه ویژه ای به جغرافیای جزیره العرب نشان دادند و به تدوین منابعی درباره قبایل عرب و مساکن آنان و نیز پدیده های طبیعی آنجا پرداختند. شیعیان همچنین، آثاری در زمینه معرفی شهرها و مناطق شیعه نشین، به ویژه شهرهای: عراق، مناطق دارای جنبه زیارتگاهی، شهرهای مأمن و یا مدفن سادات و علویان و در ججمی کمتر، آثاری در زمینه جغرافیای طبیعی و جغرافیای نجومی و انسانی پدید آوردند

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان