درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴٬۰۲۱ تا ۴٬۰۴۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۴۰۲۱.

دولت قاجار و بحران ارومیه در جنگ جهانی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۶) 49 - 76

کلید واژه ها: جنگ جهانی اول قاجاریه آذربایجان ارومیه اتفاق مثلث اتحاد مثلث

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۸ تعداد دانلود : ۴۴۱
با آغاز جنگ جهانی اول و به رغم اعلام بی طرفی ایران از سوی احمد شاه قاجار، پای ایران به جنگ کشیده شد و برخی از شهرهای ایران به اشغال قوای روسیه، انگلستان و عثمانی درآمد. در میان مناطق اشغال شده، آذربایجان و شهر ارومیه و حومه آن به دلیل تنوّع قومی، گوناگونی دینی و مذهبی و تفاوت های شیوه زیستی، در بحرانی عمیق فرو رفت. هدف جستار حاضر، بررسی و تحلیل عملکرد دولت ایران در کنترل بحران ارومیه است. این پژوهش می کوشد با مطالعه زمینه های بروز بحران ارومیه به این پرسش پاسخ دهد که دولت قاجار برای کنترل بحران ارومیه چه گام هایی برداشت و نتایج آن گام ها چه بود؟ یافته های پژوهش نشان می دهد، هیأت حاکمه قاجار در سه عرصه مذاکره با دول اشغال گر برای تخلیه قوای شان از آذربایجان، اعزام ولیعهد به تبریز و تغییر حکمرانان ارومیه می کوشید بحران را کنترل کند؛ اما به دلیل ضعف مفرط دولت مرکزی، بحران مالی فزاینده و فقدان نیروی نظامی قابل اعتنا نتوانست دستاوردی در کنترل بحران داشته باشد. روش پژوهش حاضر، تاریخی با رویکرد توصیفی تحلیلی است.
۴۰۲۲.

زمینه های داخلی، منطقه ای و بین المللی تبیین مداخله انگلستان در بلوچستان ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲ 1 - 24

کلید واژه ها: بازی بزرگ سرداران بلوچ مشروطه ایران نخبگان سیاسی جهاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۷ تعداد دانلود : ۹۲۵
هدف این مقاله بررسی ابعاد داخلی، منطقه ای و بین المللی مداخله انگلستان در مناطق بلوچ نشین ایران در ۱۹۱۶ در جریان جنگ جهانی نخست است. کتاب مهاجمان سرحد ژنرال رجینالد دایر فرمانده عملیات نظامی انگلستان در رویارویی با سرداران بلوچ ایرانی تنها شرح مفصل بجای مانده از این رویداد مهم محلی در ایران است. بااین همه روایت دایر تصویر کاملی از این رویارویی ها به دست نداده و پرسش های زیادی را درباره این رویداد و زمینه ها و پیامدهای آن بجای می گذارد. آگاهی درست از این امر تنها با کنکاش پیرامون زمینه های ملی، منطقه ای و بین المللی آن امکان پذیر است. هدف این پژوهش تلاش در جهت روشن کردن این ابعاد سه گانه زمینه های رویارویی سرداران بلوچ با انگلیسی ها و نیروهای نظامیان است. نویسنده بران است که مبارزات سرداران بلوچ ایرانی با استعمار انگلستان در چهارچوب درک رابطه و هماهنگی آن ها با نخبگان سیاسی مشروطه خواه و استقلال طلب ایران در سطح ملی، تأثیر فتواهای جهاد علیه متفقین در منطقه بر مبارزات آن ها در سطح منطقه ای و بهره گیری انگلستان از ابزار ارتباط آلمان ها با بلوچ های ایران که چندان واقعی نبود در سطح بین المللی قابل فهم است.
۴۰۲۳.

تحلیل تبعید اشتراکی ها و کمونیست ها در دوره پهلوی اول(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۵ (پیاپی ۸۳) 57-86

کلید واژه ها: تبعید کمونیسم ایران دوره رضاشاه خوزستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۰۸ تعداد دانلود : ۶۰۱
در دوره رضاشاه مبلغان اندیشه های اشتراکی و بعد کمونیستی دستگیر و تبعید می شدند. سیاست حکومت در تبعید این افراد با رویکرد آن در تبعید سایر مخالفان متفاوت بود. اینکه انتخاب این سیاست بر چه اساسی بوده و بر اساس چه مؤلفه هایی اتخاذ گردیده است هدف اصلی این پژوهش است. فرضیه این پژوهش نشان می دهد که درهم تنیدگی فعالیت های تبلیغی و جاسوسی اشتراکیون و کمونیست ها در دوره پهلوی اول بر نوع برخورد حکومت با آنان تأثیر داشته است که این تأثیر را می توان در انتخاب تبعیدگاه، تأمین شغل و معیشت آنها و مدت تبعیدشان مشاهده کرد.این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با کمک اسناد و مدارک آرشیوی و منابع اصلی تنظیم شده است. در هر جایی که امکان کمی شدن وجود داشته از اعداد و ارقام برای تحلیل بهره برده شده است.یافته های این پژوهش نشان می دهند که درهم تنیدگی فعالیت های تبلیغی و جاسوسی شوروی در دوره رضاشاه، واکنش حکومت را در انتخاب تبعیدگاه برای تبعیدیان اشتراکی و کمونیستی برانگیخت و تبعیدگاه هایی با اقلیم نامناسب برای آنان در نظر گرفته می شد. فعالان کمونیست از مناطق عمدتاً سردسیر به شهرهای مذهبی، گرم و خشک و کم جمعیت داخلی تبعید می شدند. همچنین به علت اختلاط فعالیت های تبلیغی و جاسوسی این تبعیدیان و با وجود اینکه آنان از نیروهای متخصصی بودند که می شد از وجودشان در نوسازی دوره رضاشاهی استفاده کرد، اما به دلیل انتخاب رویکرد امنیتی، در برخورد با آنان سختگیری صورت می گرفت و از ظرفیتشان استفاده نمی شد. حکومت رضاشاه تبعیدیان کمونیستی را برخلاف سایر تبعیدیان مدت بیشتری در تبعید نگه می داشت؛ تبعیدیان معترض به اصلاحات سه گانه معمولاً از چند ماه تا یک سال در تبعید به سر می بردند اما پایان مدت تبعید تبعیدیان فعالیت های اشتراکی مشخص نبود و اجازه آزادی به آنان داده نمی شد. مجازات تبعید در آن دوره، کیفری محل محور بود؛ برخلاف حبس که زمان محور بود و فرد مدت مشخصی را در زندان سپری می کرد. اما در باب تبعید در آن دوره و در خصوص تبعیدیان اشتراکی و کمونیستی، زمان اصلاً مدنظر نبود، بلکه مکان تبعید اهمیت داشت و زمانی برای پایان تبعید تعیین نشده بود و بدین خاطر است که زمان پایان تبعید تبعیدیان و آزادی آنان شهریور 1320 ش/اوت 1941 م است.
۴۰۲۴.

حقوق اجتماعی بَردگان از مجموعه هزار قضاوت(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال سیزدهم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۵۱ 79 - 104

کلید واژه ها: ساسانیان فارسی میانه مادیان هزار دادستان نوشته حقوقی قوانین بَرده و برده داری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۲۳۱
مجموعه هزار قضاوت یا مادیان هزار دادستان (Mādayān ī hazār dādestān)، یکی از مهم ترین منابع تاریخ اجتماعی ایران ساسانی است که موارد ارزشمندی از وضعیّت قانونی و اجتماعی بردگان را ارئه می دهد.احکام موجود نشان می دهد که این مجموعه برای حقوقدانان نوشته شده است و برای اصطلاحات حقوقی و پیچیده آن توضیحی ندارد. امّا اطلاعات مهم و بی نظیری را از جامعه مدنی دوره ساسانیان ارائه می دهد. هدف اصلی این گفتار، بررسی قوانین بَردگی از مجموعه هزار قضاوت با روش تحلیلی- تاریخی، بوده است؛ پرسش مقاله این است: آیا پیش از اسلام در ایران بَردگی وجود داشته است؟ در کتاب حقوقی مادیان چه قوانینی برای بَردگان صادر شده است؟ با بررسی احکام موجود دریافتیم که بَردگی در ایران دوره ساسانی وجود داشته است؛ صدور احکام برای مسائل حقوقی بَردگان بیانگر حمایت و به رسمیّت شناختن بَرده و بَرده داری است؛ قانونگذاران بضرورت حقوق بَردگان را تنظیم کرده اند؛ و حمایت از بَرده را وظیفه هر بَرده داری دانسته اند.
۴۰۲۵.

بازتاب جنگ جهانی اول در تاریخ نگاری نهضت جنوب

نویسنده:
منبع: تاریخنامه خوارزمی سال ششم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲۱

کلید واژه ها: تاریخ نگاری نهضت جنوب جنگ جهانی اول مورخان جنوب رکن زادة آدمیت علیمراد فراشبندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۲ تعداد دانلود : ۱۱۳۸
تاریخ نویسی نهضت جنوب را تا حدود زیادی می توان متأثر از جنگ جهانی اول و پیامدهای حاصل از این جنگ در جنوب دانست. این رویداد مهم که صفحات جنوبی ایران زمین را در اواخر دوران قاجار به مرکزیت بوشهر درگیر خود ساخت به عنوان یکی از رویدادهای تحول ساز و به عنوان محوری ترین موضوع مد نظر تاریخ نویسان خطة جنوب قرار گرفت. انعکاس حاصل از پیامدهای این رویداد را می توان در مقوله های مختلف سیاسی اجتماعی و فرهنگی مشاهده نمود. مهم ترین مؤلفه تاریخ نگاری نهضت جنوب را می توان برخورداری ازیک حس شهر وطنی و تفاخر بومی دانست که از علاقه مورخین به تاریخ نگاری محلی نشأت می گرفت. علاوه براین، شیوة روایی خاص وقایع نگارانی چون رکن زادة آدمیت و علیمراد فراشبندی که با نگاهی حماسی و متأثر از انگیزش های ملی و مذهبی به نگارش این رویدادها پرداختند را می توان از جمله مهم ترین خصیصة تاریخ نگاری نهضت جنوب دانست. تاریخ نگاری نهضت جنوب که در راستای تبیین مبارزات ملی مذهبی مردمان خطه جنوب نگاشته شده توانسته از طرفی زوایای پیدا و پنهان مبارزان، شخصیت ها و استراتژی جنگی این مبارزان را در دل تاریخ به تصویر بکشد. عینییت بخشیدن به وقایع بغرنج این برهه از تاریخ جنوب و ترسیم سیمای طبقات پایین جامعه آن روز بوشهر عهد قاجاری در تقابل با تجاوز نیروهای بیگانه از نقاط عطف تاریخ نگاری نهضت جنوب به شمار می رود که در این مقاله به صورت توصیفی و تحلیلی به آن پرداخته می شود.
۴۰۲۷.

روند شکل گیری جنبش دانشجویی ایران در خارج از کشور (1320 – 1342)

نویسنده:
منبع: جندی شاپور سال چهارم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱۳

کلید واژه ها: دانشجو پهلوی کنفدراسیون جنبش دانشجویی دانشگاه غرب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۵۲ تعداد دانلود : ۶۹۸
هدف از این پژوهش بررسی روند چگونگی شکل گیری فعالیت سیاسی دانشجویان ایرانی از سال 1320 تا 1342 در خارج از کشور می باشد. پژوهش پیش رو درصدد پاسخ به این پرسش ها است که، زمینه های جنبش دانشجویی خارج از کشور چگونه شکل گرفت؟ کنفدراسیون جهانی محصلین ایرانی خارج از کشور تحت تاثیر چه عواملی شکل گرفت؟ فرض اصلی پژوهش پیش رو بر این امر استوار است که، سیاست اخذ صنعت جدید غرب از جانب پهلوی اول و دوم سبب شد تا دانشجویان زیادی را به صورت گسترده به غرب اعزام کنند ولی اغلب این دانشجویان تحت تاثیر جریان های سیاسی و ایدئولوژیک داخل و خارج از کشور قرار گرفتند و محفل های دانشجویی که کار فرهنگی در آنها صورت می گرفت به تدریج به کار سیاسی مخالف دولت ایران تبدیل شدند. پژوهش پیش رو با استفاده از روش تحقیقِ تاریخی توصیفی – تحلیلی انجام شده است.
۴۰۲۸.

بررسی و تحلیل راهبردهای نظامی جنگ های سامانیان و صفاریان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳) 31-52

کلید واژه ها: استراتژی راهبرد تاکتیک جنگ سامانیان صفاریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۳۷ تعداد دانلود : ۴۸۹
واکاوی راهبردهای نظامی حکومت های ایرانی در سده های نخستین اسلامی موضوعی است که چندان توجه محققان را به خود جلب نکرده است. نگارنده با توجه به نقشی که بازشناسی این راهبردها در تبیین عملکرد نظامی حکومت های این دوره ایفا می کند، راهبردهای جنگی سامانیان و صفاریان و همچنین تأثیر این راهبردها در پیروزی هر یک از طرفین جنگ را پرسشی شایسته ی بررسی یافت. رویارویی نظامی سامانیان و صفاریان در برهه ای حساس از تاریخ میانه ی ایران دیگر عاملی است که مطالعه ی موردی این دو حکومت را در این مقاله توجیه می کند. از شواهد موجود چنین بر می آید که استفاده از راهبردهای تبلیغاتی، روانی و نظامی بر پایة تاکتیک های عملیاتی به طور هم زمان مهمترین استراتژی طراحی شده از سوی سامانیان و صفاریان بود که تأثیر بسزایی در کسب پیروزی داشت. استراتژی هایی که دلالت بر نبوغ و خلاقیتی دارد که امرای این دو حکومت در مقابله با دشمنان و تلاش برای حفظ و توسعه قلمرو به کار بستند.
۴۰۲۹.

توان نظامی اعراب مسلمان در فتوحات اولیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۳) 167-184

کلید واژه ها: فتوحات جنگ جهاد کرادیس خمیس خالد بن ولید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۸ تعداد دانلود : ۵۲۹
برآمدن اسلام در میانه قرن هفتم میلادی موجب برهم خوردن معادلات قدرت در دنیای آن روز شد. اعراب تازه مسلمان با حرکت نظامی شگفت آور، مهمترین قدرت های جهانی را شکست دادند. آن ها توانستند امپراتوری بزرگ ساسانی را به سقوط کشانده و بر پایتخت سیاسی و مرکز مذهبی امپراتوری روم دست یابند. مسأله اصلی مقاله این است که چه عواملی سبب شد تا اعراب مسلمان به چنین پیروزی های سریع و خیره کننده ای دست پیدا کنند؟ بدون تردید در این پیروزی های معجزه آسا به جز نیروی معنوی اسلام که در قالب جهاد و شهادت طلبی نمود پیدا کرد، مسلمانان نیز می بایست از نظر مادی و نظامی به درجه ای از توان و نیرومندی رسیده باشند تا بتوانند خواست دینی یا مادی خود را محقق کنند. در این نوشتار، توان نظامی اعراب مسلمان از دو جنبه تفاوت های نظامی اعراب با ایران و روم و تاکتیک های نظامی جدید اعراب که با توجه به نبوغ نظامی فرماندهان اتخاذ می شد، مورد بررسی قرار گرفت و نشان داده شد که چابکی، سخت کوشی، نبوغ فردی و تفاوت شیوه جنگاوری اعراب از یک سو و طراحی شیوه های جنگی با ترکیب شیوه های جنگی ایران و روم با شیوه جنگاوری اعراب باعث غلبه نظامی اعراب بر ایران و روم شده بود.
۴۰۳۰.

بررسی موانع شکل گیری ارتش مدرن در نیمه ی نخست حکومت قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۴) 115-142

کلید واژه ها: قاجار ارتش مدرن اصلاحات نظامی موانع ساختار کارگزار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۹ تعداد دانلود : ۶۵۷
ارتش مدرن به عنوان یکی از کلیدی ترین نهادهای دولت مدرن برای اولین در اروپا شکل گرفته و نقش مهمی در قدرتمندی و جهانگشایی قدرت های اروپایی داشته است. هجوم دولت های استعماری روسیه و انگلیس به ایران، مخصوصاً شکست های سنگین از روسیه، حکومتگران و نخبگان حکوت قاجار را متوجه ساختار سنتی و ناکارآمد ارتش قاجار کرد. بر این اساس، در نیمه ی نخست این حکومت؛ یعنی از ابتدا تا مشروطیت، اندیشه ی اصلاحات نظامی و تشکیل ارتش مدرن دولت مردان قاجار را به تلاش ها و اصلاحات مختلفی واداشت و آن ها در راه رسیدن به این هدف، کوشش های زیادی انجام دادند؛ اما این تلاش ها برای تشکیل ارتش مدرن با موانع بسیاری روبرو گردید و در نهایت این هدف بزرگ تحقق پیدا نکرد. لذا سؤال اصلی این است که موانع شکل گیری ارتش مدرن در این دوره تاریخی چه بود؟ پاسخ ما به این سؤال چند بُعدی است و عوامل کارگزاری و ساختاری متعددی را شامل می گردد که در اینجا به کمک نظریه ساخت یابی آنتونی گیدنز به آن پرداخته می شود. طبق دیدگاه گیدنز، کارگزار و ساختار در کنار هم موجب شکل گیری پدیده می شوند و هیچ یک بر دیگری برتری ندارد. نتایج این بررسی نشان می دهد مخالفت کارگزاران داخلی، کارشکنی کارگزاران خارجی، از یک سو و ضعف و ناکارآمدی ساختار اقتصادی و ضعف ساختار نظامی از سویی دیگر، مهم ترین موانع بودند که اصلاحات نظامی و تشکیل ارتش مدرن را در نیمه نخست حکومت قاجار علی رغم تلاش های دولتمردان اصلاح طلب ناکام گذاشت.
۴۰۳۱.

بررسی عوامل و پیامدهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نبرد چالدران (920 ه.ق /1514م) براساس گزارش مورّخان ترک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخی جنگ سال دوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۵) 115 - 148

کلید واژه ها: عثمانی صفوی چالدران شاه اسماعیل سلطان سلیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۸۷ تعداد دانلود : ۹۲۰
تکوین و تحوّل قدرت صفویان تا حد زیادی با جغرافیای آناتولی عجین شده است. همزمان با نخستین فعالیت های صفویان برای کسب قدرت، عمده تلاش های آن ها در منطقه مرزی آناتولی متمرکز بود؛ از سوی دیگر عثمانی ها هم از زمان اواسط دوره بایزید دوم، تلاش های زیادی برای تسلط بر این مناطق می کردند. پس با تکاپوی جدّی صفویان برای قدرت گیری از زمان شاه اسماعیل و نگاه ویژه به آناتولی، طبیعی بود که عثمانی ها نیز، تلاش زیادی برای مقابله با صفویان و زیاده خواهی های آنان در این مناطق داشته باشند، حاصل این اقدامات و تلاش ها در دوران سلیم اول منجر به نبرد چالدران (920 ق/1514م) گردید. بر همین اساس، سؤال اصلی نوشتار حاضر این است که عوامل و پیامدهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نبرد چالدران در بین ایران و عثمانی از دیدگاه مورّخان و محققان ترک عثمانی چه بوده است؟ دستاورد تحقیق حاکی از این است که توسعه طلبی شاه اسماعیل در دیاربکر با توسل به حربه عقیدتی (تشیع) باعث شد سلطان سلیم برای حفظ سلطنت خود با توسل به شیخ الاسلام های عثمانی و پایگاه مذهبی محکم، نبرد چالدران در مرزهای غربی ایران را طراحی نمود، برای اینکه در صورت موفقیت بر راه اصلی تجارت جهانی از شرق به غرب تسلط می یافت، ولی به اهداف اصلی خود دست نیافت.  
۴۰۳۲.

بررسی و تحلیل مهریه دختران پیامبر (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳۲ 73-102

کلید واژه ها: پیامبر (ص) مهریه دختران پیامبر (ص) مهرالسنه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۵ تعداد دانلود : ۶۳۱
تشکیل خانواده در سیره پیامبر(ص) مبتنی برسادگی و به دور از تشریفات بوده و آن حضرت همواره بر سبک بودن میزان مهریه تأکید می نموده اند. نگارنده در تحلیل مهریه دختران پیامبر(ص) با روش «توصیفی تحلیلی» و با رویکرد «تاریخی روایی» به این نتیجه می رسد که مهریه دختران پیامبر(ص) از میزان500 درهم فراتر نرفت، و آن بزرگوار را سعی بر آن بود تا با برقراری مهریه مشخص برای همسران و دخترانش، میزان مهریه را در بین امت اسلامی الگوسازی کند. ضمن آنکه هیچ گاه این سنت را به دیگران تحمیل نکرد و مقدار و نوع آن را، بر عهده خودشان گذاشت
۴۰۳۳.

تاریخ نگاری و تاریخ نگری میرزا محمد کلانتر فارس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲۳ 1 - 24

کلید واژه ها: میرزا محمد کلانتر فارس روزنامه تاریخ نگاری تاریخ نگری زندیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۳۱
این پژوهش درباره ی اندیشه ی تاریخ نگاری میرزا محمد کلانتر فارس، از شخصیت های دیوان سالار- مورخ عصر زندیه است. یگانه نگاشته ی وی، اثری است؛ موسوم به روزنامه که پژوهشگران درباره گونه شناسی آن، باهم اختلاف نظر دارند. البته آنچه در اظهارنظرها در مورد این اثر و نویسنده آن در نظر گرفته نشده و به نظر نگارنده، منشأ اصلی اختلاف نظرهای موجود درباره ی ماهیت اثر حاضر، شده، آن است که اندیشه و تفکر تاریخی، روش و شیوه تاریخ نگاری و دیدگاه های بعضاً بدیع و پیشروانه سیاسی و اجتماعی کلانتر، موردعنایت قرار نگرفته است. بنابراین در این پژوهش، تلاش می شود تا منظومه ی فکری نویسنده و اندیشه ی تاریخ نگاری وی در پرتو اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عصر وی واکاوی شود و شاخصه ها و اختصاصات تاریخ نگاری او با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به دست داده شود. دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد که اثر کلانتر از جهاتی چون سلطنت محوری، ایران مداری، اسلام مداری و اخلاق گرایی در تداوم سنت تاریخ نگاری پیشین و از جهاتی همانند گرایش به ساده نویسی، رویکرد انتقادی به حکومت و حکومتگران و نیز رویکرد اجتماعی جزئی نگر و فردگرایی (مؤلف محوری) دارای رویکردی تازه به شمار می رود که در حوزه ی تاریخ نگاری ایرانی اثری متفاوت است
۴۰۳۴.

منابع مشروعیت نهاد وزارت در قرون میانه ی تاریخ ایران(قرون پنجم تا نهم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال دهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۹

کلید واژه ها: وزارت مشروعیت شرع کارآمدی سنّت حکمرانی ایرانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۹ تعداد دانلود : ۳۶۶
نهاد وزارت یکی از ارکان مهم قدرت سیاسی و نظام اداری در تاریخ ایران بعد از اسلام از جمله در دوره میانه آن بوده است. گرچه این نهاد در پیوند با ارکان دیگر هرم قدرت یعنی مقام سلطنت و امارت در مرتبه دوم و گاه سوم قرار می گرفت اما از مجموع نظریه پردازی ها و گزارش های تاریخی موجود چنین برمی آید که توجیه موجودیت و یا اثبات مشروعیت آن تنها در وابستگی آن به موجودیت و مشروعیت نهاد سلطنت یا خلافت خلاصه نمی شده و برای تضمین بقای خود نیازمند نوعی از اثبات مشروعیت مستقل نیز بوده است. بدین ترتیب این پرسش پیش می آید که منابع مشروعیت بخش به مقام وزارت در تاریخ میانه ایران کدام ها بودند؟ براساس یافته های پژوهش حاضر که به روش کتابخانه ای – اسنادی و با رویکرد توصیفی – تحلیلی انجام یافته است سه منبع «شرع»، «کارآمدی» و «سنّت حکمرانی ایرانی» مهم ترین این منابع را تشکیل می داده اند.
۴۰۳۵.

واکاوی پیدایش نحله های فکری درعصر امام محمدباقر (ع)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۵۲ 97 - 112

کلید واژه ها: نحله غلات خوارج علل فرقه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۸ تعداد دانلود : ۴۵۵
واکاوی ریشه ها و علل پیدایش جریان های فکری در زمان ائمه(ع) به ویژه عصر امام باقر(ع) از اهمیت خاصی برخورداراست. در این نوشتار با تکیه بر اسناد تاریخی و تحلیل برخی از دیدگاه ها می توان دریافت که زمینه ی به وجود آمدن این گونه افکار چگونه نشأت گرفته است؟ مسائلی چون اباحه گری، ناآگاهی، دنیاطلبی، اختلافات فرقه ای، تأثیر فراوان ادیان خارجی و افراط در محبت و... ازجمله زمینه های به وجود آمدن تفکر غلات است. جهل و سکوت مردم و بی تفاوتی نخبگان و... ازجمله علل پیدایش جنبش مرجئه و عواملی چون نارضایتی گروهی از وضعیت موجود، روحیه تمرد و تعصب های قبیله ای را می توان ازجمله ریشه های پیدایش خوارج نام برد. در این میان نقش امام باقر(ع) در مبارزه با نحله های فکری موجود آن روز از اهمیت خاصی برخوردار است. چراکه ایشان با پاسخ دادن به شبهات دینی، مناظره با فرقه های منحرف و فاصله گرفتن از دخالت در امور سیاسی، خدمت بزرگی به اسلام نمودند و بدین شیوه از اصول و مبانی دین اسلام دفاع نموده و به نشر تعالیم احکام اسلام پرداختند و با بیانی روشن ماهیت آنان را افشا نموده و با قاطعیت آنان را از حوزه تشیع دور ساختند.
۴۰۳۶.

پوشاک در دورهٔ مادها و هخامنشیان

نویسنده: مترجم:
منبع: جندی شاپور سال چهارم بهار ۱۳۹۷ شماره ۱۳
حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۰۶۳ تعداد دانلود : ۵۵۲۳
اطلاعات مربوط به پوشش مردم در دورهٔ مادها و هخامنشیان، عمدتاً منحصر به لباس های مردان است. پوشش بانوان به طور خلاصه در انتهای این مقاله شرح داده خواهد شد. اطلاعات ما شامل دو دسته از منابع اند: گزارش هایی که از نویسندگان کلاسیک ثبت شده است و آثار باستانی. این دسته که شامل آثار با ارزش باستانی اند را می توان به پنج دسته تقسیم کرد: 1. سنگ نگاره های داریوش یکم (۵۲۱-۴۸۶ پ.م) در بیستون. 2. پیکره های نمایندگان ۳۰ ملتی که تحت امپراطوری هخامنشیان بودند (شکل ۱) و بر آرامگاه داریوش یکم در نقش رستم در نزدیکی تخت جمشید کنده شده اند و همین نقوش توسط جانشینان وی نیز تکرار شده اند. هویت پیکره های نقش رستم با سنگ نوشتهٔ برجای مانده از آرامگاه داریوش یکم شناسایی شدند. 3. معماری منحصر به فرد تخت جمشید (به ویژه پلکان شرقی آپادانا) که جنگجویان، بزرگان و نمایندگان ملل مختلف امپراطوری هخامنشیان را نشان می دهد؛ آثار خشتی-لعابی شوش و تخت جمشید که سربازها را در لباس های نظامی متفاوت نشان می دهد و پیکره های کنده شده بر تندیس مصری داریوش در شوش، که هم اینک در موزهٔ ایران باستان در تهران نگهداری می شود.
۴۰۳۷.

اتابکان زنگی و خلافت عباسی؛ واگرایی ها، هم گرایی ها(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال نوزدهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۴ (پیاپی ۷۶) 203 - 232

کلید واژه ها: اتابکان زنگی موصل خلافت عباسی شمال عراق مناسبات سیاسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۱ تعداد دانلود : ۴۷۹
اتابکان زنگی حکومتی ترک تبار بودند که به طور رسمی از سال 521 هجری در موصل به قدرت رسیدند و تا سال 624 هجری بر پاره ای از مناطق شمال عراق حکومت کردند. این حکومت به دلیل شرایط ویژه جهان اسلام در آن روزگار، مناسبات مهمی با قدرت های زمانه خود؛ یعنی امپراتوری بیزانس، امارت های انطاکیه و رها، پادشاهی اورشلیم و خلافت عباسی برقرار کرد. پژوهش حاضر با رویکرد تاریخی و با روش توصیفی تحلیلی، تحول مناسبات اتابکان زنگی با خلافت عباسی و شرایط، علل و روند آن را بررسی نموده است و به این نتیجه دست یافته است که مناسبات این دو دولت، متأثر از سیاست های داخلی دو طرف و شرایط زمانه، از مرحله واگرایی به مرحله هم گرایی گذر کرده است
۴۰۳۸.

مصادر کتاب مقتل امیرالمؤمنین، علی(ع)، تألیف ابن ابی الدنیا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: مترجم:
منبع: سخن تاریخ سال دوازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۷ 101 - 140

کلید واژه ها: مقتل امیر المؤمنین (ع) ابن ابی الدنیا کتاب مقتل امیرالمؤمنین (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۹ تعداد دانلود : ۳۶۸
کتاب مقتل امیرالمؤمنینA، تألیف ابوبکر عبدالله بن محمدبن عبید القرشی، مشهور به ابن ابی الدنیا (وفات 281ﻫ.ق)، از معدود مقاتل باقیمانده درباره وقایع مرتبط با شهادت امیر مؤمنان، علیA است. اگرچه این اثر کتابی تاریخی است، روش ابن ابی الدنیا در گزینش اخبار و ذکر اسناد، این کتاب را از کتب متداول تاریخی متمایز نموده است. مؤلف کتاب سعی کرده تا ضمن پایبندبودن به شیوه محدثان در ذکر اسناد، اثری تاریخی درباره مقتل امیر مؤمنانA به رشته تحریر درآورد. جیمز ای. بلامی (1925 2015میلادی) نویسنده این مقاله، با بهره بردن از روش فؤاد سزگین (1924 2018میلادی) در بررسی اسناد این کتاب، سعی در پی بردن به منابع موجود و در دسترسِ ابن ابی الدنیا دارد. وی ابتدا از مشایخ بی واسطه مؤلف آغاز کرده تا به راوی مشترک اسناد مشابه دست یابد. همچنین، نویسنده مقاله در جست وجوی این است که ابن ابی الدنیا به کدام یک از مقاتل پیش از خود دسترسی داشته و تا چه حد، اخبار موجود در آن منابع را گزینش کرده است. جیمز بلامی، در تحقیق خود بدین نتیجه رسیده که ابن ابی الدنیا با وجود قرار داشتن در زمره محدثان، به قواعد جرح و تعدیل پایبند نبوده و از روات غیرقابل اعتماد، اخباری نقل کرده است. او از برخی منابع در دسترسِ خود مانند طبقات ابن سعد، به ندرت روایت کرده و در عوض، عمدتاً از منابع شیعی مانند مقتل جابر و ابومخنف، بهره برده است. بلامی، بر این عقیده است که روایت کردن از روات ضعیف، بیانگر آن است که ابن ابی الدنیا هر آنچه در دسترس داشته، نقل کرده و مانند شیوه رایج محدثان، دست به گزینش اخبار نزده است و این، از امتیازات این مقتل به شمار می رود.
۴۰۳۹.

تخته قاپو کردن ایلات عشایر ارسباران(قره داغ)؛ ضرروت تاریخی یا پروژه سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید تابستان ۱۳۹۷ شماره ۳۸ (پیاپی ۱۲۸) 155 - 177

کلید واژه ها: عشایر آذربایجان ایلات قره داغ ارسباران حکومت پهلوی تخته قاپو عشایر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۳۱ تعداد دانلود : ۴۷۲
نخبگان سیاسی ایران اواخر قاجار، تخته قاپو کردن عشایر را در روند تجدد و دولت ملت سازیِ نوین از اقدامات اجتناب ناپذیر اجتماعی تلقی می کردند. این مسئله در آذربایجان، که مهم ترین مسیر ورود اندیشه های نوین محسوب می شد، از اواخر دوره ناصری مورد توجه قرار گرفت. از جمله ایلات ارسباران (قره داغ) سوژه این نگرش شدند. این دسته از ایلات تا روی کارآمدن رضاشاه روندی از یکجانشینی را پیموده بودند. این مقاله به دنبال تبیین روند اسکان این عشایر و تأثیرات آن در این فرایند است و با استفاده از روش تحلیلِ مضمونِ اسناد و روایت های تاریخی به دنبال پاسخ دادن به مسئله اسکان به عنوان ضرورت تاریخی یا پروژه ی سیاسی است. همچنین درصدد بررسیِ تأثیرات اسکان عشایر قره داغ تا اواخر دوره پهلوی است. مشارکت فعالانه عشایر در تحولات سیاسی مشروطه و آگاهی آنان از اندیشه نوین، هزینه کمتری برای دولت مرکزی داشت. اما مشکلات ناشی از اجرایی شدن اسکان از جمله فقدان آگاهی مأموران دولتی به قوانین و بخشنامه ها، فقدان امکانات آموزشی، بهداشتی وسایر امکانات که متوجه برنامه ریزی دولتی بود، تکثّر و اختلاف موجود بین طوایف قره داغی و عدم توجه حکومت مرکزی به این مسئله، عدم شناخت دولت از موقعیت جغرافیایی منطقه روند آن را با مشکلات و کندی روبه رو کرد؛ اما این اقدام هیچ گاه روند معکوس پیدا نکرد بلکه ترقیِ روبه جلو با آهنگ کُند بود. این مشکلات به پاره ای برخوردهای خشونت آمیز دولت با عشایر انجامید اما حجم و گستره آن در مقایسه با سایر مناطق ایران اندک بود.
۴۰۴۰.

تأثیر اندرزهای شاهان ساسانی بر آرای تربیتی عنصرالمعالی در قابوس نامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۲۲ 89 - 108

کلید واژه ها: شاهان ساسانی تأثیر اندرزها عنصرالمعالی آرای تربیتی قابوس نامه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۷۶ تعداد دانلود : ۱۰۰۳
اندرزهای شاهان ساسانی ازلحاظ تربیتی چنان ارزشمند بود که در دوره ساسانیان، در ابعاد متعدد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مورد استفاده کاربردی قرار گرفت. علاوه بر این، در ایران دوره اسلامی نیز این اندرزها در ابعاد متعدد، توسط اقشار مختلف، ازجمله: فرمانروایان، وزرا و نویسندگانِ نصیحت نامه ها، به کار گرفته شد. یکی از نویسندگان نصیحت نامه ها در ایران دوره اسلامی که از طبقه حاکم نیز به شمار می رفت، عنصرالمعالی بود. تنوع آرای تربیتی عنصرالمعالی در قابوس نامه، نشانگر آن است که در تدوین و شکل گیری آرای وی، منابع متعددی دخیل بوده است. با این اوصاف، بررسی اندرزهای شاهان ساسانی به عنوان یکی از منابع دخیل در شکل گیری آرای تربیتی عنصرالمعالی، جای تحقیق دارد. سؤال مطرح شده، این است که اندرزهای شاهان ساسانی چگونه و در چه ابعادی بر آرای تربیتی عنصرالمعالی تأثیرگذار بوده است؟ اهمیت این موضوع تبیین فرایند چگونگی درهم آمیختن اندرزهای دوره ساسانی با آموزه های اسلامی است، که حاصل این آمیزش، پدید آمدن آثاری بود که جزو منابع تربیتی ایران دوره اسلامی محسوب می شدند. در تحقیقاتی که تاکنون راجع به آرای تربیتی عنصرالمعالی انجام گرفته، توجهی به تأثیر اندرزهای شاهان ساسانی بر آرای تربیتی وی نشده است. هدف این نوشتار، واکاوی چگونگی تأثیر اندرزهای شاهان ساسانی بر آرای تربیتی عنصرالمعالی در قابوس نامه است، که با استفاده از منابع کتابخانه ای به روش تاریخی با توصیف، تحلیل و مقایسه داده ها انجام گرفته است

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان