سید علاءالدین شاهرخی

سید علاءالدین شاهرخی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین

فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۳۱ مورد.
۱.

ریشه افول اقتصاد عثمانی از منظر روزنامه های نو عثمانی عصر تنظیمات (1839-1876م)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۵ پاییز ۱۴۰۲ شماره ۵۸ ۵۹-۳۱

کلید واژه ها: روزنامه های نوعثمانی تنظیمات افول عثمانی اقتصاد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۹ تعداد دانلود : ۱۱۰
نوعثمانیان به عنوان اولین منتقدان و متفکران تجددخواه عثمانی در عصر تنظیمات، در پی شناخت علت افول عثمانی برآمدند و از روزنامه به عنوان ابزاری برای ارائه افکار و اندیشه های خود در این زمینه بهره گرفتند. در این پژوهش علت افول اقتصاد عثمانی در عصر تنظیمات، از منظر روزنامه های نوعثمانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که روزنامه نگاران نوعثمانی سیاست های نادرست دولتمردان عصر تنظیمات را عامل اصلی افول اقتصاد عثمانی در این عصر می دانستند و نمود این سیاست ها را در مبحث وام های خارجی، سیستم مالیاتی، قراردادهای تجاری با دول غربی، طرح توسعه راه آهن و اجرای قوانین غربی نشان دادند.
۲.

تجارت خارجی در ایران ازقرن سوم تا آخر قرن پنجم هجری قمری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۳۵) 25 - 46

کلید واژه ها: ایران تجارت خارجی قرن سوم نقدینگی تراز بازرگانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶ تعداد دانلود : ۶۳
پژوهش حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که طی قرون سوم تا پنجم قمری حکومت های سامانی، غزنوی و آل بویه چه تأثیری بر تجارت خارجی سرزمین های تحت سلطه خود نهادند؟ روش گردآوری اطلاعات به شیوه اسنادی و کتابخانه ای و روش نگارش تحلیلی است. نتایج پژوهش به شرح زیر است: با تشکیل دولت های سامانیان، غزنویان و آل بویه، از اواخر قرن سوم، اوضاع سیاسی تثبیت و در نتیجه امنیت نسبی برقرار گردید. از این رو، زمینه رشد موقعیت اقتصادی شهرها از جمله بازارها، صنایع و به ویژه داد و ستد فراهم شد. حجم عظیم سکه های نقره سامانی یافت شده در اروپا (در نتیجه واردات برده و کالا از اروپای شرقی) نمایانگر خروج میزان زیادی نقدینگی از قلمرو سامانی است که تراز بازرگانی منفی و کاهش توان اقتصادی را در پی داشت. این در حالی است که در دوره غزنوی با ورود مقادیر عظیمی از ذخایر طلا و نقره نقدینگی افزایش یافت که در ضرب مسکوکات و تسهیل تجارت مؤثر بود. در غرب، آل بویه، برخلاف دو حکومت پیش گفته، صنعت منسوجات را تقویت کرد و از طریق تجارت را رونق داد. در نهایت الگوی مشابهی از این سه حکومت مشاهده می شود. اقداماتی همچون ضرب سکه با عیار بالا، حفظ عیار مسکوکات، برقراری امنیت راه ها از طریق سرکوب راهزنان، نصب علائم راهنمایی در بیابان ها، ساخت کاروانسرا و پل و رباط و چاه در مسیر راه ها بر رشد و گسترش تجارت داخلی و خارجی تأثیر بسزایی داشت.
۳.

بازتاب هویت اجتماعی امامیه ری در کتاب النقض(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران سال ۳۳ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۷ (پیاپی ۱۴۷) 163 - 185

کلید واژه ها: هویت اجتماعی النقض شیخ عبدالجلیل قزوینی امامیه خودانگاره دیگری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۶ تعداد دانلود : ۱۳۸
هویت اجتماعی به عنوان نوعی احساس و نگرش که از شناسایی عضویت در یک گروه اجتماعی ناشی می شود، عبارت است از درکی که فرد از این عضویت دارد و خود را آن گونه می شناسد و به دیگران ارائه می دهد و نیز درکی که دیگران از عضویت فرد در گروه دارند. در نیمه قرن ششم هجری کتابی با عنوان فضائح الروافض علیه شیعیان ری به نگارش درآمد که جامعه امامی ری، شیخ عبدالجلیل قزوینی را کاندید پاسخ گویی به آن کرد. قزوینی رازی با تضمین نقل قول های کتاب ازبین رفته فضائح الروافض ، برای تعیین هویت اجتماعی امامیه ری در این زمان، دیالکتیک خود/دیگری را برای ما فراهم آورده است. پژوهش پیش رو بر آن است با روش توصیف و تحلیل تاریخی و با استفاده از منابع کتابخانه ای، بازتاب هویت اجتماعی امامیه در کتاب النقض را با تأکید بر درک خود/دیگری تحقیق کند و بر طبق تعریف هویت اجتماعی، نشان دهد که بازتعریف هویت امامی توسط شیخ عبدالجلیل چه پاسخی از سوی دیگری در پی داشته است. نتیجه نشان داد که قزوینی رازی با تنگ تر کردن دایره درون گروه امامیه و متمایزکردن آن از برخی گروه های امامی، سعی در بازتعریف هویت اجتماعی امامیه اثنی عشری داشته است. بررسی نگاهِ دیگری در کتاب هایی که پس از وی در ری و نزدیک به آن به نگارش درآمده اند، نشان داد که در تعیین هویت امامیه، در دیدگاه دیگری تغییری رخ نداده است.
۴.

درآمدی بر روش های نوین تدریس تاریخ در مدارس کشورهای مختلف

نویسنده:
منبع: پژوهش در آموزش تاریخ دوره ۴ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 80 - 99

کلید واژه ها: تاریخ آموزش تدریس روش های نوین تدریس

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۳ تعداد دانلود : ۱۴۱
در تدریس تاریخ، دو عامل بر شیوه هایی که معلم به کار می برد حاکم است: نخست: دانش آموز و توانایی محدود او؛ دوم: ماهیت موضوع یا مهارتی که در صدد آموزش آن هستیم. در یک دوره طولانی و حتی تا کنون، آموزش این درس در کشور ما، به طور سنتی و عمدتاً به روش سخنرانی و پرسش و پاسخ انجام می گرفته است. هدف این پژوهش، مرور و بررسی روش های آموزشی مؤثر درس تاریخ در مدارس چند کشور مختلف جهت کاربستِ روش های جدید در آموزش آن، توسط معلمان داخل کشور بوده است. امروزه، آموزش تاریخ در برخی کشورها تحول اساسی پیدا کرده است و در رویکردهای جدید، موضوعات مختلف و مفاهیم جدیدی ذیل عنوان آموزش تاریخ مطرح شده و روش های متنوعی نیز برای آموزش آن ها ابداع گردیده است. روش پژوهش محور، مراجعه به منابع تاریخی، روش ایفای نقش، استفاده از  ICTو بهره گرفتن از تاریخ محلی از جمله مهمترین روش های فعال و نوین آموزش تاریخ می باشند. پژوهش حاضر، از نوع کاربردی و به روش کتابخانه ای و توصیفی انجام شده است
۵.

کشمکش های علاءالدوله ذوالقدر با حکومت های صفویه و عثمانی و پیامد آن بر فروپاشی امیرنشین ذوالقدر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۶ ۱۴۶-۱۱۱

کلید واژه ها: حکومت ذوالقدر علاءالدوله ذوالقدر شاه اسماعیل اول سلطان سلیم اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۳ تعداد دانلود : ۲۶۰
موقعیت جغرافیایی امارت ذوالقدر (740-928ق/ 1339-1521م) که در محدوده ای میان قلمرو عثمانی و صفوی قرار گرفته بود، سبب شد تحت تأثیر شرایط سیاسی این دو حکومت باشد. حکومت ذوالقدر که برای بقای خویش در پی یافتن متحد و پیوستن به حکومت مقتدرتر بود، سیاست متناقضی را در ارتباط با حکومت های صفوی و عثمانی در پیش گرفت. ذوالقدرها در آغاز تشکیل حکومت صفویه حامی و مطیع شاه اسماعیل اول (907-930ق/ 1501-1524م) بودند؛ سپس از دشمن او مرادبیگ آق قویونلو (905-914ق/ 1500- 1508م) حمایت کردند. همین تغییر سیاست زمینه ساز حمله شاه اسماعیل و تضعیف حکومت ذوالقدر گردید. از سوی دیگر، حاکم ذوالقدر نسبت به حکومت عثمانی نیز راه نفاق را در پیش گرفت. سلطان سلیم اول (918-926ق/ 1512-1520م) که شاهد کارشکنی های مداوم علاءالدوله ذوالقدر (884-921ق/ 1479-1515م) نسبت به عثمانی بود، از ضعف این حکومت استفاده کرد و با حمله به ذوالقدر، این دولت را شکست داد و قلمرو آن را تصرف کرد. در این مقاله، هدف بررسی تأثیر کشاکش ذوالقدرها با دو حکومت صفویه و عثمانی بر فرایند فروپاشی امارت ذوالقدر، با رویکرد توصیفی-تحلیلی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که درگیری های شاه اسماعیل صفوی با علاءالدوله ذوالقدر و ضرباتی که بر او وارد ساخت، بنیان قدرت حکومت ذوالقدر را چنان ناپایدار کرد که برافتادن آن را در حمله عثمانی به این امارت هموار کرد.
۶.

نقش نفوذ اجتماعی علمای خراسان در واقعه مسجد گوهرشاد (با تکیه بر نظریه نخبگان پاره تو)

نویسنده:
منبع: تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی سال چهارم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۸ 141 - 164
تعداد بازدید : ۱۳۲ تعداد دانلود : ۱۲۶
نهادهای اجتماعی در تاریخ معاصر ایران با محوریت نهاد دین و با زعامت روحانیت و حوزه های علمیه بوده است؛ شواهد تاریخی در این دوران بیانگر کنش های متعدد اجتماعی عالمان شیعی و نفوذ فوق العاده آنان در میان توده های مردم است. فقدان بسترهای لازم برای دست یابی به امنیت و حقوق اجتماعی و رشد نسبی آگاهی مردم موجب گردید تا در دوران مورد نظر بارها، مکان های مقدس مذهبی را با رهبری علما به عنوان مراکز دادخواهی مورد استفاده قرار دهند؛ در این راستا تحصن در مسجد گوهرشاد در تیرماه 1314 با درخواست و پشتیبانی مردم و نفوذ اجتماعی علمای خراسان که نخبگان عصر خود بودند از برجستگی خاصی برخوردار است. این تحقیق با استفاده از روش پژوهش تاریخی و به شیوه توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفت و تلاش نمود واقعه مسجد گوهرشاد را از منظر نفوذ و قدرت اجتماعی علما بررسی نماید. یافته های پژوهش حاضر گویای این است که با اجرای برنامه های شبه مدرنیستی پهلوی اول، نه تنها برخی باورها و رسوم مذهبی مورد تهدید و تغییر قرار گرفتند بلکه بسیاری از وظایف اجتماعی روحانیون و معیشت اقشاری از بازاریان کاهش یافت، بنابراین آن ها با مراجعه مکرر به علما خواهان اقدام آنان شدند. با توجه به نظریه پیشگامی نخبگان پاره تو، علمای خراسان به عنوان نخبگان جامعه ایران معاصر با هدایت توده های مردم در مسجد گوهرشاد به فعالیت پرداختند. اتکای مردم به علما، رهبران فکری خود برای گفت و گو با حاکمیت بود؛ اما نتیجه این اعتراض فرهنگی، اقدامی به دور از گفتمان تفکر محور، قتل عام تعدادی از مردم و تبعید تعدادی از علمای خراسان و بازاریان بود.
۷.

راهبردهای فرهنگی امام رضا(ع) در نیل به وحدت اسلامی طی دوران ولایت عهدی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال دهم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳۹ 9 - 33

کلید واژه ها: قرآن مجید امام رضا (ع) وحدت اسلامی راهبردهای فرهنگی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸۰ تعداد دانلود : ۱۰۵
فعالیت های گروه های مسلح و فرقه های مذهبی ناهمگون، با ادعای پیروی از اسلام در قرن های نخستین هجری موجب شده بود که فضای فرهنگی جهان اسلام جولانگاه اختلاف، کینه ورزی و خشونت دستگاه خلافت و گروه های مختلف مسلمان نسبت به یکدیگر گردد. این روند در آستانه خلافت مامون عباسی به اوج خود رسید. تحمیل ولایت عهدی از جانب مامون بر امام رضا(ع) و حضور ایشان در ایران فرصت مناسبی برای پیگیری و تحقق آرمان های ارزشمند وحدت گرایی در جامعه پر از آشوب توسط امام بود.  این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و با تکیه بر منابع و داده های روایی و تاریخی می کوشد به پاسخ این پرسش بپردازد که راهبردهای فرهنگی امام رضا(ع) به عنوان یک دانشمند و رهبری دینی برای ایجاد وحدت در میان مسلمانان چه بود؟ یافته های این پژوهش بیانگر آن است که امام با محوریت رهنمودهای قرآن مجید و سنت نبوی در منصب جدید و در پایتخت در ایران با اتخاذ راهبردهای فرهنگی هدفمند و کارآمد بیشترین بهره برداری را برای نیل به وحدت اسلامی کرد. آن حضرت مهم ترین عنصر تاثیرگذار را در نوع نگرش و تفکر جامعه دانست و راهبردهای فرهنگی خود را نیز بر این اساس سامان دهی کرد. در این زمینه، گفت وگو بین مسلمانان یا با غیرمسلمانان به جای دستور قتل مخالف اعتقادی به کار گرفته شد؛ نقش و جایگاه مقام امام در این چهارچوب تبیین شد؛ ارتقای آگاهی عالمان و عامه مردم از حقایق دینی و نه توهمات منحرفان محور قرار گرفت و سرانجام اینکه در تمامی شرایط بر حسن خلق و رعایت احترام و کرامت انسان ها تاکید شد.
۸.

بازتاب تاریخ نگاری هنر در تاریخ نگاری سیاسی صفویان (با تأکید بر هنر خوش نویسی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال سیزدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۳۰ 141 - 179

کلید واژه ها: صفویان تاریخ نگاری سیاسی خوش نویسی هنر خط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۲ تعداد دانلود : ۱۸۹
تاریخ نگاری سیاسی از ویژگی های کلی تاریخ نگاری صفویان است که تکیه اصلی آن بر وقایع سیاسی و نظامی است و عنایت کم تری به امور اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و هنری داشته است. با وجود این رویکرد غالب در تاریخ نگاری سیاسی، اما با حمایت مؤثر صفویان از هنر و علاقه مندی برخی از مورّخان سیاسی به هنر خوش نویسی که در زمره منشیان، کاتبان و خوش نویسان دربار بودند، اهمیت و حجم مطالب ثبت شده درباره خوش نویسی، نسبت به سایر هنرهای دیگر در جایگاه نخست قرار گرفت. همچنین تحت تأثیر ویژگی های تاریخ نگاری سیاسی، کتاب گلستان هنر به مثابه نخستین تاریخ نگاری جدی در هنر ایران نگاشته شد که نشان دهنده ارزش و برتری هنر خوش نویسی از دریچه تحولات سیاسی و کانون دربار صفویه نسبت به سایر هنرهاست. در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی، چگونگی بازتاب تاریخ نگاری هنر خوش نویسی در تاریخ نگاری سیاسی عصر صفویه بررسی شده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که ذکر جایگاه و منزلت، احوال بزرگان خوش نویسی، تاریخچه و اقلام مختلف خطوط و توجه خاص به قلم نستعلیق، طبقه بندی خوش نویسان و مهاجرت های آنان در تاریخ نگاری سیاسی این دوره بازتاب یافته است.
۹.

تأثیر خطبه های معاویه بر ایجاد انسجام لشگر شام در جریان نبرد صفین بر اساس رویکرد گفتمانی نورمن فرکلاف(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال سیزدهم پاییز ۱۴۰۰ شماره ۵۰ 90-65

کلید واژه ها: نبرد صفین امام علی (ع) معاویه تحلیل گفتمان سنت دین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۴ تعداد دانلود : ۳۳۰
نبرد صفین در صفر سال ۳۷ق. در سرزمین صفین که در ناحیه غرب عراق بین رقه و بالس قرار دارد، میان امام علی(ع) در رأس سپاه کوفه و معاو یه بن ابوسفیان به همراهی مردم شام به وقوع پیوست. یکی از نکات جالب توجه در این نبرد که تاکنون به لحاظ علمی چندان مورد بررسی قرار نگرفته، بحث یکدستی و هماهنگی سپاه شام در این نبرد است؛ امری که امام(ع) در خطبه 25 نهج البلاغه ، هنگام وصف سپاهیان شام به آن اشاره کرده و بیشتر منابع تاریخی نیز به آن اذعان کرده اند. نگارندگان پژوهش حاضر با استفاده از روش تحلیل گفتمان انتقادی، به عنوان رویکردی بین رشته ای علوم اجتماعی که رابطه بین زبان، قدرت، ایدئولوژی و گفتمان را مورد بررسی قرار می دهد، درصدد بررسی تأثیر سخنان معاویه بر این اتحاد و هماهنگی بوده اند. بر همین اساس، با استفاده از رویکرد نورمن فرکلاف با روش تحلیل گفتمان انتقادی به بررسی سخنرانی های معاویه در خلال نبرد صفین و در میان شامیان پرداخته و آنها را در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین مورد بررسی قرار داده اند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان دهنده بهره برداری توأمان معاویه از سنت و دین برای تولید عوامل انگیزشی و وحدت آفرین در میان مردم شام طی نبرد صفین است.
۱۰.

سازماندهی اجتماعی ایران در عصر پهلوی دوم با تکیه بر تصویرپردازی اسطوره ای آیین مهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۳۱) 97 - 114

کلید واژه ها: باستان گرایی آیینِ مهر پهلوی دوم ایدئولوژی شاهنشاهی مشروعیت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۸ تعداد دانلود : ۱۳۷
جامعه ایران در عصر پهلوی دوم در نتیجه کودتای 28 مرداد 1332 دچار سرشکستگی و انفعال در عرصه فعالیت های سیاسی، حزبی و نشاط اجتماعی شد و حاکمیت پهلوی نیز دچار بحران مشروعیت گردید. بنابراین، محمدرضا شاه برای مشروعیت بخشیدن به حکومت خود و چاره جویی برای رفع شکاف های اجتماعی و نجات جامعه از بحران هایی که طی تحولات داخلی و جهانی در فرایند نوسازی گرفتار آن شده بود، درصدد استفاده از الگویی برآمد که بر رویکرد باستان گرایی استوار بود. آنچه این پژوهش را ضروری می سازد، شناخت این الگو و کارکرد آن در عصر پهلوی دوم است. این پژوهش بر آن است تا با روش تحلیل تاریخی که مبتنی بر توصیف و تحلیل داده هاست و با تکیه بر منابع به این پرسش پاسخ دهد که نمادهای آیین مهر چگونه در سازماندهی اجتماعی سیاست پهلوی مؤثر بودند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که محمدرضا شاه با الگوبرداری از برخی از نمادهای آیین مهر از قبیل شکست ناپذیری، نجات بخشی و توزیع عادلانه رفاه و ثروت کوشید سازماندهی اجتماعی نوینی را در ایران ایجاد کند و به حاکمیت خود مشروعیت بخشد. اما این تلاش کاملاً موفقیت آمیز نبود و تنها توانست به صورت مقطعی در ایجاد همدلی اجتماعی و مقابله با بحران ها و کسب مشروعیت مفید واقع شود.
۱۱.

بررسی مؤلفه های تمدن ساز در تاریخ اسلام از منظر محمد عابد جابری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علم و تمدن در اسلام سال سوم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۰ 120 - 137

کلید واژه ها: جابری تمدن اسلامی قبیله غنیمت عقیده عقل دموکراسی نوگرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۱۹۴
پس از ضعف تمدن اسلامی و در مقابل شروع فرآیند رشد و توسعه در کشورهای غربی، متفکران اسلامی به موضوع تمدن، چیستی و عوامل تأثیرگذار در آن بیشتر از همیشه توجه کرده و در قیاس با تمدن غربی رویکردهای جدیدی نسبت به تحولات جوامع اسلامی و شاخص های تمدن ساز آن مطرح کرده اند. محمد عابد جابری از اندیشمندان و متفکران معاصر است که تحت تأثیر روند تحولات جوامع غربی به تحلیل و بررسی تحولات سیاسی و اجتماعی تاریخ اسلام پرداخته است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای، به این سؤال اصلی پرداخته است که مؤلفه های تمدن ساز از دیدگاه جابری کدام است؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که جابری در بررسی تاریخ فرهنگ و تمدّن اسلامی به نقش کلیدی سه عنصر، غنیمت و قبیله عنایت دارد و درصدد است با رویکردی انتقادی به تحلیل تحولات سیاسی معاصر جهان اسلام بپردازد. از دیدگاه جابری راهکار پیشرفت جوامع اسلامی در گرو فهم مقتضیات زمانه، سازگاری با مفاهیم دنیای مدرنیته مانند دموکراسی، نوگرایی و عقل سیاسی است.
۱۲.

بررسی جایگاه اجتماعی نگارگران عصر صفوی از منظر متون تاریخی (907- 1148ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی تاریخی سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 346-301

کلید واژه ها: جایگاه اجتماعی متون تاریخی هنر نگارگری صفویان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۱۶۶
جایگاه اجتماعی نشان دهنده موقعیت فرد در ساختار اجتماعی است و در متون تاریخی عصر صفوی، اطلاعات مهمی درمورد جایگاه اجتماعی هنرمندان و ازجمله نگارگران ارائه شده است. علی رغم وابستگی کلی و عمومی مقوله هنر به دربار، نگارگران در این عصر به لحاظ مقام و جایگاه اجتماعی، یکسان نبودند، بلکه مؤلفه های متعددی فراز و فرود جایگاه آن ها را مشخص می کرد. هدف این مقاله تبیین نقش و جایگاه اجتماعی نگارگران عصر صفوی در متون تاریخی با تأکید بر تاریخ نگاری سیاسی، تاریخ نگاری هنر، تذکره ها و سفرنامه هاست. این مقاله از نوع تاریخی و با عطف به مباحث جامعه شناسی تاریخی و تحلیل محتوا و روش پژوهش کتابخانه ای و به شیوه توصیفی تحلیلی انجام گرفته است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که در متون تاریخی این عصر، جایگاه، مقام و موقعیت نگارگران از مواردی چون: سیاست های مذهبی، هنردوستی شاهان صفوی، رقابت های سیاسی، استمرار خاندان های هنری و تحرک اجتماعی به جانب همسایگان صفویان تأثیر پذیرفته است.
۱۳.

محنه اشعریان و بررسی دفاعیه های قشیری و بیهقی در رویارویی با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱ 117 - 135

کلید واژه ها: محنه اشعری دفاعیه قشیری بیهقی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۲۲۴
یکی از مهمترین رویدادهای عقیدتی جهان اسلام در اوایل دوره سلجوقیان، ماجرای محنه اشعری است که در سال445ق در نیشابور اتفاق افتاد و در پی آن علمای اشعری از وعظ و تدریس منع شدند و تحت تعقیب قرار گرفتند. نخبگان اشعری برای مقابله با این اتهامات نخست به اقدامات سیاسی - نظامی روی آوردند، اما به موازات آن به دفاع قلمی پرداختند و علمایی چون ابوالقاسم قشیری و ابوبکر بیهقی رساله هایی تألیف کردند. در این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی ضمن بررسی علل حادثه محنه و مقتضیات زمانی و مکانی آن، دفاعیه های مذکور و ساختار حاکم بر آنها تحلیل و تبیین شده است. بنابر یافته های این پژوهش، رجال اشعری در دفاعیه های خود می کوشیدند با بهره برداری از محنه در جهت تثبیت اندیشه اشعری به عنوان اندیشه اصولی اهل سنت و معیار راست کیشی گام بردارند و ضمن تشریح آراء اشعری با تعمیم این عقیده به تمام اهل سنت، حمایت جامعه و علمای سنی را کسب و از سویی، با معرفی عاملان محنه به عنوان دشمنان اهل سنت، از فشارها و تعقیبات سیاسی جلوگیری کنند.
۱۴.

بازتاب مؤلفه های هویّت شیعی دولت فاطمیان تا سال 363 ق در محتوای کتاب«شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار» قاضی نعمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دوازدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۴۲ ۵۳-۸۲

کلید واژه ها: فاطمیان مؤلفه های هویّت هویت شیعه شرح الاخبار قاضی نعمان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۳ تعداد دانلود : ۳۴۳
حکومت شیعی فاطمیان در فاصله سال های 567- 297ه در دو نقطه شمال آفریقا، ابتدا در افریقیه 362 – 297ه و سپس در مصر 567- 358ه بر سرکار آمد. این دولت در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی، تعالیم شیعی، آشکارکردن مظاهر و مؤلفه های هویّت شیعه، نقش غیرقابل انکاری ایفا کرد. درمیان منابع روایی فاطمیان ، کتاب «شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار» ازتألیفات قاضی نعمان(د363ه) دارای اهمّیّت زیادی است. مسئله اصلی پژوهش پاسخ توصیفی به این سؤال بوده است: در محتوای کتاب شرح الاخبار قاضی نعمان به چه میزان به مؤلفه های هویّت شیعه توجه و تأکید شده است و قاضی نعمان این مؤلفه ها را در کتاب خود به چه میزان و چگونه انعکاس داده است؟ بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، داده های کتاب مورد نظر استخراج، و نتایج تحقیق با رویکرد تفسیری مورد تحلیل و ارزیابی قرارگرفته است. بر اساس یافته پژوهش، مؤلفه های هویّت شیعه در کتاب انعکاس قابل توجهی داشته، بگونه ای که بیشترین میزان بازتاب، مربوط به مؤلفه های مانند: امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، فاطمه الزهرا(س)، اهل بیت(ع) و کمترین میزان تکرار و انعکاس به مؤلفه های مانند: اربعین، نیمه شعبان و ...، معطوف بوده است.
۱۵.

Examining the Duties of the Islamic State to Enforce Social Justice From Imam Khomeini's Perspective(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: Contemporary Research on the Islamic Revolution, Volume ۲, Issue ۶, Autumn ۲۰۲۰ 61 - 84

کلید واژه ها: Islam Imam Khomeini social justice people Islamic state Discrimination

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۱۳۸
Justice is a concept that has always been of interest to scientists and thinkers. In the Holy Quran, one of the primary purposes of sending prophets is to establish justice among the people. Achieving this great goal is the duty of governments, but it has always faced many obstacles and problems. Imam Khomeini, as a scholar of Islam and justice Seeker, with a deep understanding of the importance of justice in the Qur'an and Sunnah and the fact that many of the problems and difficulties of the society are rooted in the disbelief or confrontation of the rulers with justice has been commented on many times. This research has been done descriptively and analytically, and its findings indicate that, according to Imam Khomeini, the Islamic government is responsible for eliminating oppression, discrimination, and justice in society and should prioritize this issue and Work through practical solutions to achieve this. He points to some of the essential topics and tasks of the Islamic State in this regard, such as self-sufficiency and independence by eliminating colonial domination, emphasizing internal forces and facilities with public participation, fair distribution of wealth for the benefit of the deprived. In the face of the income and class gap, while considering the criterion of valuing science and piety, establishing equality in all dimensions, including against the law, in elections, in having cultural, political, and economic opportunities, abandoning hereditary, racial, aristocratic and similar privileges.
۱۶.

بررسی میزان توجه به مؤلفه های هویّت شیعیِ امامیهِ دورانِ آل بویه در محتوای تجارب الامم مسکویه رازی(جلد پنجم و ششم)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال یازدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۲۱)

کلید واژه ها: هویت شیعه امامیه آل بویه تجارب الامم مسکویه رازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۹ تعداد دانلود : ۳۴۹
آل بویه از خاندان اصیل ایرانی و شیعی مذهب ساکن منطقه دیلمان ایران بودند که در دوره ضعف خلافت عباسی ادعای استقلال کرده و با حفظ اقتدار ظاهری، خلافت عباسی بغداد را تصرف کرده و به حکومت دست یافتند. این خاندان شیعیِ ایرانی نقش مهمی در حفظ و گسترش میراث حدیثی، فقهی و کلامی شیعه در ایران و عراق ایفا کردند و به تحکیم پایه ها و مبانی تشیع امامیه و ترویج آن پرداختند. یکی از راه های، پی بردنِ میزانِ توجه به مؤلفه های هویّت شیعیِ این دولت، بررسی محتوایی منابع اصلی تاریخی است که در آن زمان به نگارش درآمده است. درمیان منابع تاریخیِ آل بویه،کتاب«تجارب الامم»ازتألیفات ابوعلی مسکویه رازی، دارای اهمّیّت زیادی است و از منابع اصلی به شمار می رود. این مقاله قصد دارد به این سؤال پاسخ دهد که: انعکاس مؤلفه های هویّت شیعیِ امامیِ آل بویه درکتاب تجارب الامم(جلد پنجم و ششم) مسکویه رازی چگونه بوده است؟ کدام یک از مؤلفه های هویّت شیعه امامیه بیشترین و کمترین انعکاس را در کتاب او داشته اند؟ جلد پنجم و ششم، ازکتاب مورد نظر که مربوط به حوادث دوران آل بویه و روزگار خود مولف بود، انتخاب شد.بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، داده ها در هر دو جلد موردنظر استخراج، ونتایج تحقیق با رویکرد تفسیری مورد تحلیل و ارزیابی قرارگرفت. براساس یافتهپژوهش، درمحتوای کتاب موردنظر به مؤلفه های هویّت شیعه امامیه به میزان زیادی توجه شده است ومؤلفه های مانند: امام علی(ع)، شهرهای شیعی، امام مهدی(عج)، فرق شیعه، سادات علوی، امام زاده ها، محرم، محله های شیعه نشین، نهج البلاغه، بیشترین و مؤلفه های مانند: وصایت، رجعت، امربه معروف و نهی ازمنکر، اربعین، مدارس شیعی، مساجد شیعی، شاعران شیعی، رجال شیعی، وکلای شیعی، سکه های شیعی، کتب اربعه، صحیفه سجادیه، مکاتب شیعی، مهرشیعی، وقف و نذور شیعی، نواب اربعه، محدثان شیعی، پرچم شیعی، اذان شیعی ... کمترین میزان تکرار و بازتاب را داشته اند.
۱۷.

بررسی روابط برمکیان با امام کاظم (علیه السلام) و خاندانش(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ رضوی سال هشتم زمستان ۱۳۹۹ شماره ۳۲ 59 - 83

کلید واژه ها: امام کاظم (ع) آل برمک عباسیان هارون الرشید سادات علوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲۶ تعداد دانلود : ۳۶۴
خاندان برمک از ابتدای به قدرت رسیدن عباسیان، عملاً اداره سرزمین های پهناور خلافت اسلامی را در دست گرفتند. یحیی برمکی و پسرانش در 17 سال نخست خلافت هارون الرشید، از نفوذ و قدرت نامحدودی برخوردار شدند. مصادف شدن این دوران با امامت حضرت موسی کاظم(ع) رهبر شیعیان امامیه، موجب شد تا دستگاه خلافت بارها با بهانه های مختلف، آن حضرت و بسیاری از خاندان و بستگان ایشان را اذیت و آزار کند و حتی به شهادت برساند. چگونگی ارتباط ایشان و رفتار این خاندان ایرانی با امام و خاندانش در منابع نقل شده است؛ اما در این خصوص ابهام و گاه تردید و تناقض هایی وجود دارد که نیازمند بررسی جامع و دقیق است. این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی و با نقل و بررسی این گزارش ها تلاش دارد برخی حقایق مربوط را آشکار سازد. ارادت دیرینه ایرانیان به خاندان پیامبر(ص)، همچنین ایرانی بودن برمکیان اهمیت این مطالعه را در کنار ضرورت آشکارسازی حقایق تاریخی دوچندان می کند. یافته های این پژوهش بیانگر این واقعیت است که خاندان برمکی به رغم وابستگی کامل به خلافت عباسی و به کارگیری توان مدیریتی خود برای بقای آن در مواجهه با امام کاظم(ع) روش یکسانی نداشتند. برخی از آنان تحت هیچ شرایطی مایل نبودند در ریختن خون آن حضرت مشارکت کنند در حالی که برخی دیگر برای رضایت خلیفه به این کار نیز اقدام کردند؛ همچنین بر خلاف تعدادی از گزارش ها مبنی بر گرایش آن ها به تشیع و امام هیچ گونه گزارش تایید شده ای در تایید این فرضیه موجود نیست.
۱۸.

بررسی سیاست های علمی خلیفه المعز فاطمی (با تکیه برکتاب المجالس و المسایرات قاضی نعمان)

نویسنده:
منبع: تاریخ نو سال نهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۲۶

کلید واژه ها: خلیفه المعز فاطمی قاضی نعمان مجالس المسایرات مصر رشد علمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۴۰۳
یادگیری علوم همواره برای انسان امری حیاتی بوده؛ و در طول تاریخ بشریت هیچگاه زمانی وجود نداشته است که انسان خود را از یادگیری بی نیاز دانسته؛ و یا آن را عملی غیر ضروری به حساب آورد. اما روند کشف و یادگیری علوم در زمانها و مکان های مختلف رشد متفاوتی داشته است، گاه در یک برهه از زمان آنچنان سرعت گرفته است که آن عصر، به عصر شکوفای علمی ، عصر طلایی و... نامبردار گشته؛ گاهی اوقات نیز آن قدر کند بوده که آن را دوران انحطاط علمی نام نهاده اند. از آنجاکه پیشرفت علمی در هر جامعه و سرزمینی تابع عوامل گسترده فرهنگی،اجتماعی،اقتصادی و...می باشد. حاکمان به دلیل در دست گرفتن نبض قدرت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی در یک جامعه و تاثیرگذاری بسیار بر این عوامل در پیشرفت یا عدم پیشرفت علمی جامعه از نقش بسیاری برخوردار هستند. یکی از زمانهای که فراگیری علم در آن روند مطلوبی داشته است دوران خلافت خلفای نخست فاطمی در مصر است. در این زمان ، مصر به پیشرفت علمی قابل توجهی می رسد و به عنوان یکی از مراکز علمی مهم دنیا مطرح شده مهد پرورش علوم مختلف می گردد .در این تحقیق که با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر کتاب المجالس و المسایرات قاضی نعمان جمع آوری شده است. سعی بر این است که سیاست گذارهای خلیفه المعز فاطمی در راه پیشرفت علمی و تلاش های او در این راه شناسایی و معرفی گردد.
۱۹.

انعکاس و مقایسه مؤلفه های هویّت شیعی در محتوای سیره ها و رساله های تاریخی -اسماعیلی دوران فاطمیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال سیزدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۰ 7 - 30

کلید واژه ها: فاطمیان هویت شیعه سیره ها رساله ها مؤلفه های هویّت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۷ تعداد دانلود : ۳۴۲
فاطمیان، ازدولت های بزرگ شیعی است که در اواخر قرن سوم هجری در شمال آفریقا شکل گرفت، این دولت در گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی، تعالیم شیعی، آشکارکردن مظاهر و مؤلفه های هویّت شیعه در مغرب ومصر، نقش غیرقابل انکاری ایفا کرد. یکی از راه های، پی بردن به میزان توجه به مؤلفه های هویّت شیعی این دولت، بررسی محتوایی منابع اصلی تاریخی است که در آن زمان به نگارش درآمده است. درمیان منابع تاریخی اسماعیلی فاطمیان ، سیره ها و رساله ها دارای اهمّیّت زیادی است و از منابع اصلی به شمار می روند.مسئله اصلی پژوهش پاسخ به این سؤال بوده است: در محتوای سیره هاورساله های نگاشته شده در دولت فاطمیان به چه میزان مؤلفه های هویّت شیعه انعکاس داشته است؟پژوهش حاضر با هدف توصیف انعکاس مؤلفه ها و نمادهای مرتبط با هویّت شیعی در محتوای سیره ها و رساله های دوران فاطمیان انجام شده است. بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا،(سه سیره و دو رساله)، مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است. بر اساس یافته پژوهش، مؤلفه های هویّت شیعی فاطمیان در محتوای همه سیره ها و رساله های بررسی شده بطور یکسان و به میزان زیادی مورد توجه و تکرار قرار نگرفته اند و فقط در برخی از این کتب مانند؛ مجموع رسایل کرمانی و سیره ابن جوذر، این مؤلفه ها انعکاس بیشتری داشته اند. بیشترین میزان تکرار و بازتاب، مربوط به مؤلفه های مانند: امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، فاطمه الزهرا(س)، اهل بیت(ع) و کمترین میزان تکرار و انعکاس به مؤلفه های مانند: اربعین، نیمه شعبان، مدارس شیعی، مساجد شیعی، شاعران شیعی، رجال شیعی، وکلای شیعی، سکه های شیعی، کتب اربعه، صحیفه سجادیه، مکاتب شیعی و ...، معطوف بوده است.
۲۰.

مؤلفه های هویّت شیعی اسماعیلیان و فاطمیان در کتاب افتتاح الدعوه قاضی نعمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال نهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۴ 51-72

کلید واژه ها: اسماعیلیان افتتاح الدعوه فاطمیان مغرب قاضی نعمان هویت شیعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۵ تعداد دانلود : ۵۴۶
اسماعیلیان نخستین، پس از مرگ اسماعیل بن جعفرصادق ، امامت را بر فرزندش محمد نهادند و از امامیه جدا شدند. این جماعت در سال 297 موفق شدند، خلافتی شیعی به نام فاطمیان در مغرب تأسیس کنند. فاطمیان در سال 358 مصر را تصرف کردند و موفق شدند دامنه نفوذ دولت شیعی اسماعیلی را تا مغرب، یمن، شام، ایران، عراق و حتی هند بگسترانند و هویت شیعی را ترویج کنند. یکی از راه های، پی بردن به میزان توجه به مؤلفه های هویّت شیعی در دولت فاطمی، بررسی محتوایی منابعی است که در آن زمان، توسط نویسندگان یا داعیان اسماعیلی به نگارش درآمده است. در این میان، کتاب افتتاح الدعوه قاضی نعمان که از منابع اصلی اسماعیلیان است اهمیت زیادی دارد . این کتاب در سال 346 تألیف شده و به آغاز دعوت اسماعیلیان در یمن و زمینه های استقرار خلافت فاطمی در مغرب پرداخته است. مسئله اصلی پژوهش این است که کتاب افتتاح الدعوه قاضی نعمان، به چه میزان بر مؤلفه های هویّت شیعی اسماعیلیان و فاطمیان مغرب توجه کرده است؟ با استفاده از روش تحلیل محتوا، روشن شد که در این کتاب مؤلفه هایی مانند امام علی، اهل بیت، امام حسن، امام حسین دارای بیشترین تکرار و مؤلفه هایی مانند وصایت، رجعت، اربعین، غدیرخم، فاطمه الزهرا ، وکلای شیعی، مساجد شیعی و دانشمندان شیعی دارای کمترین تکرار و توجه اند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان