مطالعات تاریخی جنگ

مطالعات تاریخی جنگ

مطالعات تاریخی جنگ سال دوم بهار 1397 شماره 1 (پیاپی 3) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

تحلیل دلایل تداوم بحران در سرزمین های اشغالی بر اساس نظریه ساخت یابی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: فلسطین اسرائیل ساختار کارگزار نظریه ساخت یابی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 144 تعداد دانلود : 728
مسأله فلسطین، قدیمی ترین و پیچیده ترین بحران در جهان محسوب می شود و می توان آن را یکی از مهم ترین منازعات خاورمیانه در قرن بیستم، به ویژه پس از جنگ جهانی دوم به شمار آورد. سال ها از این بحران می گذرد و طرح های بسیاری برای رفع آن ارائه شده که هیچ کدام نتیجه ای در بر نداشته و همچنان نتایج بحران، گریبان گیر ساکنین این سرزمین است. عدم توجه به واقعیت های موجود در صحنه فلسطین موجب شده تا طرح های مزبور هیچ موفقیتی در برنداشته باشند. برای ارائه راهکار مناسب، بایستی پیچیدگی های بحران را شناخت؛ لذا، سؤال اساسی این است که چرا علی رغم گذشتِ بیش از نیم دهه از منازعه اسرائیل فلسطین، هنوز این مسأله لاینحل باقی مانده و هیچ یک از پیشنهادات ارائه شده نتوانسته به این موضوع پایان دهد؟ پاسخ ما به این سؤال، چند بُعدی است و عوامل کارگزاری و ساختاری متعددی را شامل می شود که در این جا به وسیله نظریه ساخت یابی آنتونی گیدنز بدان پرداخته می شود. طبق دیدگاه گیدنز، کارگزار و ساختار در کنار هم موجب شکل گیری پدیده ها می شوند و هیچ یک بر دیگری تقدم ندارد. بر این اساس، یافته های پژوهش نشان می دهد که باید ساختار منطقه و جهان برای حل مسأله فلسطین آماده شود. بدون موافقت و همراهی قدرت های بزرگ و کشورهای منطقه هیچ راه حلی راه به جایی نخواهد برد. همچنین در بخش کارگزار باید دو طرف بحران بتوانند به اجماع داخلی برسند و نه این که تنها نماینده بخشی از حاکمیت و قدرت در سرزمین خود باشند.
۲.

بررسی و تحلیل راهبردهای نظامی جنگ های سامانیان و صفاریان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: استراتژی راهبرد تاکتیک جنگ سامانیان صفاریان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 743 تعداد دانلود : 78
واکاوی راهبردهای نظامی حکومت های ایرانی در سده های نخستین اسلامی موضوعی است که چندان توجه محققان را به خود جلب نکرده است. نگارنده با توجه به نقشی که بازشناسی این راهبردها در تبیین عملکرد نظامی حکومت های این دوره ایفا می کند، راهبردهای جنگی سامانیان و صفاریان و همچنین تأثیر این راهبردها در پیروزی هر یک از طرفین جنگ را پرسشی شایسته ی بررسی یافت. رویارویی نظامی سامانیان و صفاریان در برهه ای حساس از تاریخ میانه ی ایران دیگر عاملی است که مطالعه ی موردی این دو حکومت را در این مقاله توجیه می کند. از شواهد موجود چنین بر می آید که استفاده از راهبردهای تبلیغاتی، روانی و نظامی بر پایة تاکتیک های عملیاتی به طور هم زمان مهمترین استراتژی طراحی شده از سوی سامانیان و صفاریان بود که تأثیر بسزایی در کسب پیروزی داشت. استراتژی هایی که دلالت بر نبوغ و خلاقیتی دارد که امرای این دو حکومت در مقابله با دشمنان و تلاش برای حفظ و توسعه قلمرو به کار بستند.
۳.

پیامدهای اجتماعی جنگ قطوان در ماوراءالنهر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: قراختاییان ماوراءالنهر سلجوقیان قراخانیان قطوان اوضاع اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 173 تعداد دانلود : 364
مهاجرت قراختاییان از چین شمالی به ماوراءالنهر، در نیمه اول قرن ششم هجری، با مقاومت دولت سلجوقی مواجه شد. تقابل این مهاجمان با سلطان سنجر سلجوقی در نبرد قطوان و غلبة آنها بر ماوراءالنهر، پیامدهای شگرف اجتماعی و اقتصادی را در پی داشت. این مقاله در صدد است تا با روش توصیفی تحلیلی، ضمن توصیف چگونگی جنگ قطوان و اشاره به چگونگی تعامل قراختاییان با اهالی منطقه، به این پرسش پاسخ دهد که غلبه قراختاییان چگونه و چه تأثیری بر اوضاع اجتماعی ماوراءالنهر گذاشت؟ نتایج این بررسی نشان می دهد که غلبه قراختاییان درجنگ قطوان و تفاوت فرهنگی و مذهبی این ایلات با بومیان منطقه، هم زمان با لگام گسیختگی ایلات قرلقِ منطقه، تأثیرات شگرفی در اوضاع اجتماعی و اقتصادی منطقه داشت که از آن میان می توان به ناامنی اجتماعی، رکود اقتصادی و اختلال در تجارت، کشاورزی، دامپروری و تغییر بافت جمعیتی منطقه اشاره کرد.
۴.

سازماندهی جنگی در غزوات عصر پیامبر (ص)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: جنگ منظم غزوه جنگ نامنظم سریه سازماندهی جنگ عصر پیامبر (ص)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 991 تعداد دانلود : 188
در عصر پیامبر(ص) غزوات و سرایایی در سه جبهه مشرکان، یهود و روم تدارک دیده شد. در مجموع، 29 غزوه و 66 سریه صورت گرفت که جز در یک غزوه (احد)، همه با پیروزی همراه بود. یکی از عوامل موفقیت در این جنگ ها، سازماندهی کارآمد نیروی نظامی درعرصه جنگ بود. آن حضرت مسلمانان را در دو شیوه جنگ منظم (غزوه) و جنگ نامنظم (سریه) وارد کارزار کردند. پیامبر(ص) هیچ گاه بدون سازماندهی چهارگانه جنگ نمی کردند که شامل سازماندهی قبل از حرکت، در حین حرکت ، در اردوگاه یا محل استقرار و نهایتا در حین جنگ. در این تحقیق برآنیم تا بررسی کنیم هر یک از این سازماندهی ها چگونه صورت می گرفته و چه ویژگیهایی داشته است. فرضیه این تحقیق بر این امر استوار است که این سازماندهی ویژگی های منحصر بفردی داشته و بر پیروزی در غزوات و جنگهای ایشان تاثیر داشته است. نتایج تحقیق نشان می دهد اولاً این چهار مرحله سازماندهی از ابتکارات رسول خدا (ص) بوده و درعصر جاهلیت، وجود نداشته وثانیاً این سازماندهی در پیروزی و موفقیت جنگی مسلمانان تأثیر مستقیم داشته است.
۵.

بررسی و تحلیل مواضع ایلخانی قشقایی در نحوه تعامل با قوای منطقه ای و فرامنطقه ای در جنگ جهانی اول (از آغاز جنگ تا می 1918 / اردیبهشت 1298 )(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جنگ جهانی اول ایلخانی قشقایی فارس واقعه خانه زنیان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 260 تعداد دانلود : 435
طی جنگ جهانی اول، جنوب ایران متأثر از رقابت و تخاصم قوای فرامنطقه ای درگیر در جنگ؛ اوضاع متشنجی داشت. در این راستا حضور قوای وطن پرست در سپهر عمومی سیاسی امنیتی فارس متأثر از اقدامات و حضور دو قدرت فرامنطقه ای قابل تحلیل و ارزیابی است. چگونگی برخورد و تعامل ایلخانی قشقایی با قوای فرامنطقه ای و تعلل های وی در همکاری با نیروهای ملی و مردمی و در مقابل چرایی مماشات او با بریتانیایی ها در آغاز جنگ و نبرد با آنان پس از واقعه خان زنیان به عنوان سؤال اصلی طرح شده و این فرضیه که خطر حذف از صحنه قدرت، ایلخانی قشقایی را بر آن داشت تا سرانجام وارد مقابله مستقیم و جنگ با انگلیسی ها گردد؛ مورد ارزیابی قرار می گیرد. در این نوشتار با تأکید بر اسناد، منابع و داده های نو و مقابله آن ها با تحقیقات جدید و اسناد موجود، نشان داده خواهد شد، ایلخانی قشقایی نه تنها از اتخاذ موضعی صریح در همراهی با مجاهدین جنوب خودداری کرد بلکه در مواضعه با رقبا و دشمنان سنتی خود وارد بازی پیچیده ای گردیده است.
۶.

پیامد نبرد غجدوان بر جغرافیای سیاسی منطقه ماوراءالنهر و مناسبات درونی قدرت در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: نبرد غجدوان صفویان ازبکان ماوراءالنهر شاه اسماعیل صفوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 164 تعداد دانلود : 200
بی تردید یکی از مهمترین چالش های فراروی صفویان از آغازین سال های تشکیل حکومت آنان در ایران، نحوه رویارویی با ازبکان به عنوان یکی از دشمنان سرسخت خود در مناطق شمال شرقی بوده است. آن ها که در برابر صفویان داعیه سرزمینی و مذهبی داشتند، به هنگام گسترش و تثبیت قدرت شاه اسماعیل در قلمرو ایران دغدغه زیادی را در منطقه خراسان برای وی پدید آوردند. لاجرم نخستین شاه صفوی که او نیز در برابر قدرت مخرب ازبکان از داعیه های مشترک برخوردار بود، می بایست با صلابت و جدیت جلوی پیشروی آن ها را به درون خراسان سد نماید. نبرد مرو به مقاصد شاه اسماعیل جامه عمل پوشاند؛ اما نبرد دیگری موسوم به غجدوان که با فاصله ای نه چندان طولانی در آن سوی جیحون رخ داد، با شکست سپاهیان شاه اسماعیل به پایان آمد. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که این ناکامی چه تأثیری بر جغرافیای سیاسی منطقه ماوراءالنهر و بر مناسبات درونی قدرت در ایران نهاده است؟ نتایج این تحقیق نشان می دهد که نبرد غجدوان ضمن پایان دادن به آمال و برنامه های شاه اسماعیل جهت اشاعه قدرت صفویان در آن سوی جیحون به تدوام حکومت بازماندگان تیمور در منطقه ماورءالنهر خاتمه بخشید و از سوی دیگر پریشانی نظام طریقتی را در ساختار قدرت صفویان آشکار ساخت.
۷.

بررسی و تحلیل جنگ قدرت های محلی و بین المللی در زنجان در دوره ی جنگ جهانی اول(1294 1298ش/ 1914 1918م)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زنجان جنگ جهانی اول روسیه انگلیس امیر افشار اسعدالدوله ذوالفقاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 21 تعداد دانلود : 553
با اشغال ایران در جنگ جهانی اول، شهرهای این سرزمین به میدانِ رقابت قدرت های موجود در آن تبدیل شد. زنجان یکی از این شهرها بود. پرسش این جاست که عملکرد جناح های صاحب قدرت در زنجان، در طول این جنگ، چه بود و چه پیامدهایی داشت؟ پژوهش حاضر به شیوه ی گردآوری اسنادی و میدانی در پی پاسخ به پرسش مذکور است. این شهر در طول جنگ، به صحنه ی کشاکش سه قدرتِ اشغال گران بیگانه، خوانین محلی و حاکم شهر، تبدیل شد. دو قدرت نخست، از منابع مادی و انسانی زنجان در جهت منافع خود بهره جویی کردند. قدرت سوم نیز، با پیش گرفتن سیاستی واقع بینانه و متناسب با شرایط موجود، از تمام استعداد ممکن خود برای سازمان دهی شهر زنجان و نواحی اطراف استفاده نمود. سیاست حکومت مرکزی در زنجان به سببب ضعف در ارتباط با قدرت نخست، سیاستی انفعالی و در ارتباط با اختلافات قدرت دوم و سوم، دعوت به مصالحه و کسب رضایت آن ها بود. نبرد قدرت ها در این شهر، باعث بی نظمی، کاهش جمعیت، مهاجرت، بیکاری، تعطیلی صنایع محلی و اختلال در تجارت شد.
۸.

توان نظامی اعراب مسلمان در فتوحات اولیه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: فتوحات جنگ جهاد کرادیس خمیس خالد بن ولید

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 869 تعداد دانلود : 942
برآمدن اسلام در میانه قرن هفتم میلادی موجب برهم خوردن معادلات قدرت در دنیای آن روز شد. اعراب تازه مسلمان با حرکت نظامی شگفت آور، مهمترین قدرت های جهانی را شکست دادند. آن ها توانستند امپراتوری بزرگ ساسانی را به سقوط کشانده و بر پایتخت سیاسی و مرکز مذهبی امپراتوری روم دست یابند. مسأله اصلی مقاله این است که چه عواملی سبب شد تا اعراب مسلمان به چنین پیروزی های سریع و خیره کننده ای دست پیدا کنند؟ بدون تردید در این پیروزی های معجزه آسا به جز نیروی معنوی اسلام که در قالب جهاد و شهادت طلبی نمود پیدا کرد، مسلمانان نیز می بایست از نظر مادی و نظامی به درجه ای از توان و نیرومندی رسیده باشند تا بتوانند خواست دینی یا مادی خود را محقق کنند. در این نوشتار، توان نظامی اعراب مسلمان از دو جنبه تفاوت های نظامی اعراب با ایران و روم و تاکتیک های نظامی جدید اعراب که با توجه به نبوغ نظامی فرماندهان اتخاذ می شد، مورد بررسی قرار گرفت و نشان داده شد که چابکی، سخت کوشی، نبوغ فردی و تفاوت شیوه جنگاوری اعراب از یک سو و طراحی شیوه های جنگی با ترکیب شیوه های جنگی ایران و روم با شیوه جنگاوری اعراب باعث غلبه نظامی اعراب بر ایران و روم شده بود.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۲۴