تاریخ نامه ایران بعد از اسلام

تاریخ نامه ایران بعد از اسلام

تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال نهم پاییز و زمستان 1397 شماره 17 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی و تحلیل واقعه بلوای نان در اصفهان و کشته شدن حاج محمدجعفر خوانساری 1329/1911(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: بلوای نان اصفهان مشروطه محمدجعفر خوانساری نهادهای مدنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 468 تعداد دانلود : 190
در جریان بلوایی که به علت کمبود نان و گرانی ارزاق در 7 جمادی الاول 1329ق/ 6 مه 1911م، در اصفهان رخ داد، حاج محمدجعفر خوانساری، معاون یا کفیل بلدیه شهر، به طرز فجیعی کشته شد و تعدادی از نهادهای تازه تأسیس اداری شهر تخریب گردید. در گزارش و تحلیل این واقعه، روایت های گوناگونی ابراز شده است که این نوشتار سعی دارد با توجه به این روایت ها و با توجه به عوامل قدرت در شهر اصفهان و شرایط حاکم بر شهر در آن دوره، به بررسی و تحلیل این واقعه بپردازد و پیچیدگی های آن را با تأکید بر حادثه کشته شدن خوانساری واکاوی نماید. براین اساس سئوال اصلی پژوهش این است که: چگونه مشکل کمبود نان و گرانی ارزاق در اصفهان در سال 1329ق، به درگیری عوامل مختلف قدرت در شهر منجر شد؟روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و مبتنی بر منابع مکتوب و روزنامه های منتشره در آن دوره می باشد. یافته های پژوهش نشان می دهد که عوامل گوناگون قدرت در اصفهان با توجه به شرایط حاکم بر شهر که ناشی از وقوع انقلاب مشروطه بود، برای بیرون کردن یکدیگر از عرصه قدرت و ضربه زدن به همدیگر، محمدجعفر خوانساری را در شورشی ساختگی به بهانه کمبود نان و گرانی ارزاق کشتند و تعدادی از نهادهای مدنی شهر را غارت و تخریب نمودند.
۲.

رویکرد متفکران مسلمان ایران و روسیه به سیاست پان آسیائیسم ژاپن در اوایل قرن بیستم میلادی (مطالعه موردی عبدالرحیم طالبوف و عبدالرشید ابراهیم)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: پان آسیائیسم ژاپن ایران روسیه عبدالرحیم طالبوف عبدالرشید ابراهیم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 268 تعداد دانلود : 611
در اوایل قرن بیستم میلادی ژاپن به عنوان یک قدرت نظامی و سیاسی شرقی وارد معادلات سیاسی جهان شد. این امر موجب شادی ملت های آسیایی شد، چرا که ظهور ژاپن را در راستای رستاخیز جدید آسیا تلقی می کردند. از طرف دیگر در خود ژاپن عده ای شعار آسیا برای آسیایی ها را طرح نمودند. حامیان این اندیشه، که عنوان «پان آسیائیسم» یافت، خواهان توجه ویژه ی ژاپن به آسیا و حمایت از ملت های آسیایی در مقابل تهدیدات غرب بودند. حوادثی که در پی آمد، در عمل اندیشه ی پان آسیائیسم را به حاشیه راند، چرا که ژاپن خود به استعمارگری جدید تبدیل شده بود. با این حال عده ای از متفکران مسلمان (در ایران و روسیه) هنوز به ژاپن اعتماد داشتند و امید دریافت یاری از این کشور را در سر می پروراندند. عده ای از متفکران مسلمان نیز به اسلام آوردن ژاپنی ها دل بسته بودند و شایعاتی چون تشرّف امپراتور ژاپن به اسلام در گوششان طنین زیبایی داشت.انعکاس اندیشه ی پان آسیائیسم در میان مسلمانان موضوع این مقاله است. این تحقیق در نظر دارد با روش توصیفی- تحلیلی از طریق بررسی آرای دو تن از متفکران مسلمان (عبدالرحیم طالبوف از ایران و عبدالرشید ابراهیم از روسیه) نوع نگاه ملت های مسلمان به مساله ی پان آسیائیسم، بخصوص در ایران و امپراتوری روسیه، را بررسی نماید. یافته های تحقیق مؤید آن است که توجه متفکران مسلمان به سیاست پان آسیائیسم ژاپن برای بهره برداری از قدرتِ در حال طلوع ژاپن برای مهار توسعه طلبی دیگر قدرتهای استعمارگر، بخصوص روسیه و انگلستان، بوده است.
۳.

تاریخ نویسی افضل الملک؛ تجربه زیسته در دو زیست جهان سنتی و مدرن(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: افضل الملک تاریخ نگاری تغییرات اجتماعی تجربه زیسته زیست جهان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 771 تعداد دانلود : 205
مقاله کنونی بر آن است که روش و نگرش افضل الملک در تاریخ نویسی را با عنایت به تجربه زیسته ی او مورد تتبع قرار دهد. ما برآنیم که تجربه زیسته مورخی چون او به شکلی و نحو دیگر در عرصه تاریخ نویسی متبلور می شود و کانون این تجربه زیسته همانا دوره گذاری است که او را در یک برزخ قرار می دهد. از آن جایی که او در سرآغاز این تغییر می زید سیطره و غلبه زیست جهان نوین که مشروطه نمود و نمادی از آن است، کاملا مشهود نیست و از این رو می توان گفت که افضل الملک بین دو زیست جهان سنتی و مدرن درگیر است و بازخورد این مساله در نوشتارش آشکار است به طوری که گاه مفاهیم متعارضی چون «استبداد» و «مشروطه» و «رعیت» و «ملت» را استعمال می کند و در مواضع مختلف نوشتارش به یک سو گرایش پیدا می کند. او به دلیل تنفس در زیست جهان نوین که با صورتبندی «حوزه ی عمومی» همراه و همبسته است، نوشتاری متفاوت نسبت به تاریخ نویسی های چند دهه قبل از خود خلق می کند. لذا درون مایه بنیادین نوشتار او تحت تاثیر دوره گذار ماهیتی پارادوکسیکال به خود می گیرد و این پارادوکس در برخی مواضع در ساحت دفاع از نظام و تفکر گذشته و در برخی مواضع دیگر در ساحت جانبداری از نظام نوین خودنمایی می کند و خوانندگان خود را در یک دوگانگی قرار می دهد.
۴.

بررسی تأثیر تحولات اجتماعی بر تن پوش صفویان (907-1135 ه.ق) در آیینه نگاره ها(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تحولات اجتماعی تحول تن پوش دوره صفوی تن پوش نگاره های دوره صفوی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 107 تعداد دانلود : 828
تن پوش افراد در دوره صفوی از اهمیت ویژه ای برخوردار است، این اهمیت از آن جهت است که عصر صفوی در تاریخ ایران پس از اسلام به لحاظ تحولات مهم سیاسی– اجتماعی دوره ویژه ای محسوب می شود. کشور ایران در این دوره در تمام زمینه های سیاسی، مذهبی، اجتماعی، اقتصادی و هنری دستخوش تحولاتی شد. به ویژه آن که هم زمانی این تحولات، با گسترش حضور اروپاییان در صحنه های مختلف اجتماع ایران بر اهمیت توجه به تأثیر تحولات این دوره می افزاید. تن پوش صفویان نیز، به عنوان بخشی از فرهنگ جامعه از تأثیر این تحولات برکنار نماند و می توان نشانه های تحول تن پوش را در نگاره های آن دوره به وضوح مشاهده نمود. در این پژوهش سعی بر آن است، با مطالعه نگاره های به جامانده از دوره صفوی، آن دسته از تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی که در تحول تن پوش در این دوره نقش داشته اند، مورد بررسی قرار گیرد. نتایج این پژوهش نشان می دهد؛ در این دوره رشد اقتصادی و پیشرفت صنایع نساجی تأثیر مستقیم بر بافته ها و تن پوش جامعه دارد و لباس از ظرافت، زیبایی و تنوع قابل توجهی برخوردار می شود. همچنین در نتیجه افزایش ارتباط با اروپا و مبادلات فرهنگی که صورت گرفت، به تدریج عناصری از پوشاک غربی وارد فرهنگ پوشش ایرانی شد. در این تحقیق از روش توصیفی- تحلیلی و برای گردآوری مطالب از روش کتابخانه ای و اسنادی استفاده شده است.
۵.

بررسی گرایش سیاسی خاطره نگاران ایرانی و تأثیر آن بر روایت تقابل با متفقین در جنگ جهانی اول (با تکیه بر کانون غرب ایران)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جنگ جهانی اول کانون تقابل غرب ایران متفقین خاطره نگاشته ها دولت موقت مهاجرین

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 210 تعداد دانلود : 940
خاطره نگاشته ها به لحاظ دربردارندگی مطالب بکر و دیدگاه های متنوع از جایگاه خاصی در مطالعات تاریخ معاصر ایران برخوردارند؛ ازجمله در مطالعه ی ابعاد مختلف رویدادهایی نظیر اشغال ایران توسط متفقین در جنگ جهانی اول، به خاطره نگاشته ها به عنوان یکی از منابع عمده می توان نگریست. به رغم اعلان بی طرفی از سوی ایران در این مقطع، قوای روس و انگلیس دست به اشغال گسترده ی کشور زدند؛ شدت گرفتن احساسات ضد اجنبی ایرانیان در این ایام، شکل گیری کانون های مبارزاتی نظیر کانون غرب ایران را در پی داشت که به لحاظ حضور بسیاری از رجال سیاسی کشور در آن تحت عنوان جنبش مهاجرت و راهبری تحرکات ضد متفقین، تقریبا به مهم ترین کانون ضد متفقین تبدیل شد تا جایی که غالب خاطره نگاشته های به جا مانده از این مقطع، اشاراتی مفصل و یا مجمل به آن داشته اند. بر این اساس تأثیر متغیری چون گرایش سیاسی خاطره نگاران بر بازتاب رویدادهای این کانون، مهم ترین مسأله ای است که این پژوهش در صدد پاسخ گویی به آن است. یافته های پژوهش، حاکی از آن است که گرایش سیاسی خاطره نگاران در شکل گیری زاویه دید آن ها تأثیر مستقیم داشته و در واقع تأثیر این متغیر موجب شکل گیری روایت های مستقل از سوی خاطره نگاران دموکرات و اعتدالی شده است؛ امر مسلم آن که انجام مطالعاتی ازین دست، فارغ از نظرداشت عوامل و متغیر هایی نظیر دیدگاه سیاسی راویان خاطرات، ناقص می نماید؛ لذا در این پژوهش بر آن هستیم تا با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی تأثیربخشی گرایش ها و دیدگاه های سیاسی نگارندگان خاطرات بر نحوه ی انعکاس رویدادهای کانون تقابل غرب ایران با متفقین بپردازیم.
۶.

تحلیلی بر مفهوم امنیت و جایگاه آن در نظریه سیاسی خلیفه سلطان از منظر اندیشه گران اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: امنیت نظریه خلیفه سلطان اندیشه سیاسی ایران و اسلام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 351 تعداد دانلود : 984
نظریه خلیفه سلطان در حقیقت بازتولید شرایط پراگماتیک جامعه اسلامی بود. ظهور خاندان های حکومتگر و بالاخص ترکان به عنوان بازوی نظامی ممالک اسلامی، از یک سو منجر به استقرار قدرت سلطان و اقتدار معنوی خلیفه شد. از سوی دیگر اندیشه گران اسلامی را واداشت با ابداع نظریه خلیفه-سلطان درصدد توجیه فقهی نظم جدید به عنوان یکی دیگر از شیوه های کسب قدرت برآیند. در این نظریه دو رویکرد قرینه وجود دارد، همچون دو روی یک سکه. در رویکرد اول اندیشه گران سیاسی بر آنند تا نظام تغلبیه (غلبه سلطان بر ممالک اسلامی از طریق قوه نظامی) را توجیه و تصدیق فقهی کنند و دیگر اینکه برقراری امنیت را علت اساسی این تصدیق قرار دهند. بنابراین غلبه و امنیت جوهره اصلی این نظریه است که در یک رابطه متقابل فهم و درک می شود. در این جستار کوشش بر این است تا مقوله امنیت را با توجه به آرای اندیشه گرانی چون نظام الملک، غزالی و ماوردی در چارچوب نظریه خلیفه سلطان مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم.
۷.

نگرشی تحلیلی بر مبانی و الگوهای سفارتی در ایران عصر صفوی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سفیر ایران صفویه عثمانی ازبک هند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 219 تعداد دانلود : 798
صفویان پس از تأسیس و تثبیت حکومت خود در قلمرو جغرافیایی ایران متناسب با رویکردهای سیاسی و مذهبی که داشتند لزوم ایجاد پیوند هایی را در مناطق پیرامونی و فرامنطقه ای احساس نمودند. آن ها به منظور ایجاد ارتباط با دوستان برون منطقه ای و همچنین رساندن پیام های سیاسی و نظامی خود در موقعیت های جنگ و صلح با سایر ممالک مأموریت های مختلفی را به کارگزاران حکومتی واگذار کردند. این عناصر تحت عناوین فرستاده، سفیر و یا ایلچی وظایف خود را در ممالک دیگر پی می گرفتند. آنان بایستی برای وصول به مقاصد مورد نظر و انجام مطلوب مأموریت های محوله حائز ویژگی ها و شرایط قابل توجه و خاصی می بودند. مبتنی بر مقصد مورد نظر و نوع مأموریت محول شده، ویژگی های شخصیتی و جلوه های ظاهری فرستاده، بایستی به خوبی مورد رصد و ارزیابی قرار می گرفت. تنوع و فراوانی فرستادگانی که در دوره سلطنت طولانی صفویه به نقاط مختلف اعزام می شدند، بررسی چارچوب های مختلف شکلی و محتوایی هیأت سفارتی را ضروری می سازد. نوشته پیش رو ضمن ارائه آماری نسبی از فرستادگان دوره صفوی، در صدد است مهمترین نکاتی را که در انتخاب و اعزام فرستادگان این دوره مورد تأکید و توجه بوده است، در معرض بررسی قرار دهد. بنابراین، سؤال عمده نوشتار حاضر عبارت خواهد بود از این که فرستادگان و سفرای دوره صفویه می بایست حائز چه ویژگی هایی بوده و در مأموریت خود از چه الگوهایی تبعیت کنند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد به رغم آن که در این دوره هنوز ساختارهای تشکیلاتی برای مناسبات سیاسی پایه گذاری نشده بود؛ اما فرستادگان و سفرا متناسب با نوع مأموریت می بایست حائز وی ژگی های شخصیتی خاصی باشند و در عین حال در فرآیند انجام مأموریت از اصول و مبانی تعیین شده تبعیت نمایند. گو این که در طول انجام مأموریت نیز با چالش ها و موانع متعددی می بایست دست و پنجه نرم کنند.
۸.

زندان و زندانی در دوره صفویه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: زندان صفویه نظام قضایی فقه تشیع محاکم عرفی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 976 تعداد دانلود : 396
حکومت صفویان در تاریخ ایران به عنوان یکی از دوره های مهم این سرزمین شناخته می شود، تا پیش از دوره صفویه هیچ یک از حکومت هایی که در قلمرو سرزمین ایران به قدرت رسیدند، تشیع اثنی عشری را به عنوان دین رسمی خود اعلام نکرده بودند، اما رسمیت یافتن تشیع اثنی عشری برای اولین بار در این سرزمین، بوسیله حکومت تازه تأسیس صفویه، نیازمند استفاده از قوانین فقهی مربوط به آن بود، مسئله ای که این پژوهش به دنبال تحلیل آن بر اساس منابع کتابخانه ای به روش توصیفی – تحلیلی می باشد، موضوع وضعیت حاکم بر زندان ها و زندانیان در این دوره است، آنچه که از منابع این دوره می توان استنباط کرد؛ قوانین حاکم بر صدور حکم زندان بیشتر عرفی بوده است و محاکم عرفی نقش فعالی در صدور حکم زندان داشتند، زندان عمومی به معنای خاص وجود نداشته بلکه زندان ها بر اساس طبقه اجتماعی فرد دسته بندی می شدند،

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۶