درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۳۰۱ تا ۳٬۳۲۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۳۳۰۱.

بررسی جایگاه اداری اهل ذمه در عصر اموی مطالعه موردی؛ اهل ذمه عراق و شام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و دوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 173 - 195

کلید واژه ها: امویان اهل ذمه موقعیت اجتماعی مناصب و تشکیلات اداری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۵۴۶
به قدرت رسیدن امویان در شام زمینه ای فراهم نمود تا آنان به عنوان خلفای مسلمانان روابط خود را با اهل ذمه که بخش اعظمی از ساکنان شام را تشکیل می دادند، توسعه دهند. ساکنین شام که تا قبل از فتح اسلامی تحت تابعیت دولت روم بودند، اکنون باید پذیرای حاکمیت جدید مسلمانان باشند. بنابراین در این شرایط اهل ذمه باید موقعیت اجتماعی و اداری که در زمان تسلط رومیان داشتند را هم چنان حفظ می کردند، از طرفی خلفای اموی نیز برای اداره قلمرو گسترده خود، نیازمند بهره مندی از تخصص و تجارب اهل ذمه بودند. براین اساس این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی در صدد پاسخ دادن به این پرسش است که اهل ذمه در ساختار اجتماعی دولت اموی چگونه موقعیت اجتماعی خود را حفظ و تثبیت کرده و افزون بر آن توانستند بر ساختار اداری امویان مسلط شوند؟
۳۳۰۲.

تبیین اهداف سیاسی بریتانیا در ایالت کرمان از جنگ اول جهانی تا انقراض قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 125 - 146

کلید واژه ها: قاجاریه ایالت کرمان استعمار انگلستان اختلافات قومی و مذهبی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۴ تعداد دانلود : ۵۲۸
هدف مقاله حاضر، تبیین اصول سیاست خارجی انگلستان در ایالت کرمان و نقش آن در دامن زدن به مناقشات قومی – مذهبی در سال های پس از جنگ بین الملل اول تا انقراض قاجار می باشد. مقاله پیش رو می کوشد با درآمدی کلی بر پیشینه ی تاریخی ایالت کرمان در ادوار قبلی عصر قاجار، به بررسی نقش و کارکرد سیاست های استعماری انگلستان بعد از انقلاب مشروطیت در کرمان در راستای مقاصد خاص خود بر اساس مستندات تاریخی بپردازد. ضعف سیاسی و اقتصادی حکام قاجار و اعمال نفوذ دول استعماری بر آن و حمایت سیاسی نمادی فرقی مانند، اسماعیلیه و شیخیه و بهائیت و اختلافات محلی و قومی از سوی انگلستان، مهم ترین عواملی است که برای بیان شرایط حاکم بر ایالت کرمان عصر قاجار مدنظر بوده است. نارضایتی از شیوه ی زمامداری قاجارها و آسیب های اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن و فقر و عقب ماندگی عمومی سبب شد، مردم کرمان با هدایت نخبگان فکری و مذهبی در جریان انقلاب نقشی مهم ایفا کنند. بی ثباتی سیاسی و نبود امنیت اجتماعی ناشی از وقوع انقلاب مشروطیت و شروع جنگ و بحرانهای گذار از سنت به مدرنیته تا انقراض قاجار و نقش انگلستان در دامن زدن به تنشهای قومیتی و مذهبی باتوجه به اهمیت مناطقی مانند کرمان برای هندوستان و منافع حیاتی هند از یافته هایی هست که پژوهش حاضر بدان اهتمام داشته است.
۳۳۰۳.

جمعیت اخوان الصفا و اندیشه رواداری اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 147 - 155

کلید واژه ها: اخوان الصفا تسامح و تساهل قرن چهارم هجری شریعت اسلام فرهنگ یونان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۳۴۵
پیدایشانجمن سری اخوان الصفا یکی از رویدادهای مهم فکری و فرهنگی قرن چهارم هجری است که در تاریخ فلسفه اسلامی جایگاه ویژه ای دارد آن هم در شرایط سیاسی، اجتماعی و فکری قرن چهارم هجری که از یک سوء به واسطه ضعف سیاسی – مذهبی خلاقت که به ناتوانی نهاد خلافت در پاسخ گویی به چالش های فکری جامعه اسلامی انجامیده بود و از سوی دیگر ظهور علوم اوایل و فرهنگ یونانی در تقابل با اندیشه های اسلامی قرار گرفته بود و اندیشمندان جامعه اسلامی را با چالش های متعدد مواجه نموده بود. این امر سبب ظهور گروههای غیررسمی شده بود که در صدد پاسخگویی به شرایط فکری جامعه آن روز بودند. اخوان الصفا در زمره همین گروههای است که با طرح اندیشه رواداری و تسامح درصدد نزدیک کردن شریعت اسلام با فرهنگ یونان و اندیشه ایرانی و مانوی و گنوسی برآمده است زیرا این جماعت در عراق که مرز التقاطی اندیشه های پیش گفته شکل گرفته است با انتخاب عنوان اخوان الصفا برای جمعیت خود صحبت از اخلاق نمودند و به گسترش اندیشه رواداری اسلامی مذهبی پرداختند. این نوشتار با طرح این سؤال که علت رویکرد اخوان الصفا به اندیشه تسامح چه بوده است؟ این فرضیه را مطرح نموده است که اندیشه تسامح الصفا برآمده از شرایط فکری و سیاسی قرن چهارم هجری بوده است که ما براساس روش توصیفی- تحلیلی تاریخی درصدد بررسی این موضوع می باشیم.
۳۳۰۴.

نقش طُغاچارنویان در تحولات سیاسی- نظامی عهد ایلخانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۳ 134 - 119

کلید واژه ها: ایلخانان نهاد امارت نویان ها طُغاچارنویان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۹ تعداد دانلود : ۲۴۷
ایلخانان قلمرو خود را به کمک دو نهاد اداری (دیوان) و امارت اداره می کردند. در رأس نهاد امارت، فرماندهان ارشدی با عنوان نویان قرار داشتند که از آغاز تا اضمحلال سلسله ایلخانی در وقایع سیاسی چون تحولات جانشینی نقش پررنگی ایفا کردند. پیرامون برخی از نویان های دوره ایلخانان چون نوروز و چوپان بحث های زیادی شده است؛ اما امیرانی کمتر شناخته شده چون طُغاچار نیز حضور داشتند که شناخت نقش و عملکرد آن ها می تواند ابعاد و اهمیت نهاد امارت و نقش آن را در تحولات حکومت ایلخانان روشن تر سازد. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی، به دنبال بررسی و مطالعه زمینه های قدرت گیری و عوامل مؤثر بر رفتار سیاسی طُغاچارنویان است. یافته ها نشان می دهد که جایگاه اشرافیت نظامی مهم ترین عامل رشد نویان ها در ساختار سیاسی حکومت ایلخانان بود. طُغاچار به عنوان امیری تاج بخش دست کم در قدرت گرفتن یا از تخت فروافتادن پنج ایلخان (احمد تگودار، ارغون، گیخاتو، بایدو و غازان) نقشی مشهود داشت. الگوی رفتار سیاسی امیرانی مشابه طُغاچار موجب ایجاد رقابت های سنگین و پرهزینه میان نویان ها و یورت های مختلف شد و نبردهای چهارساله (690 694ق) داخلی بر سر جانشینی از مصادیق بارز این رقابت ها بود.
۳۳۰۵.

خدابانوان عربی در منابع پیشاقرآنی: ماهیت، کارکرد و خاستگاه(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۸۰) 35 - 68

کلید واژه ها: لات منات عزی کتیبه شناسی منابع باستانی خدابانوان عربی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۳ تعداد دانلود : ۲۹۱
یکی از مهم‌ترین ضرورت‌های فهم تاریخ صدر اسلام، به‌خصوص برای شناخت دلالت بسیاری از آیات قرآن کریم، آگاهی از باورهای فرهنگی و تاریخی اعراب در دوران پیش از ظهور اسلام است. باوجود پیدایش دانش‌های جدید و آورده‌های ارزشمند ایشان در ارتباط با دوران باستان، به نظر می‌رسد که فهم ما از بسیاری از دلالت‌های تاریخی آیات قرآن، دارای کاستی و ابهام است. مقاله حاضر، با هدف نشان دادن نمونه‌ای از پژوهش‌های ضروری در این زمینه، بر آن است به موضوع خدابانوان عربی با تکیه بر سه الهه: منات، لات و عزی بپردازد و با کمک منابع پیشاقرآنی و شواهد عینی باقیمانده از جزیرة‌العرب در پیش از ظهور اسلام، به پرسش‌هایی در این زمینه، مانند: چیستی این الهه‌ها، مهم‌ترین کارکردها، صفات و القاب آنها، پیشینه تقدیس و مناطق اصلی پرستش آنها پاسخ دهد. مجموعه واکاوی‌های باستانی و تاریخی نشان می‌دهند این خدابانوان، الهه‌های واردشده از سرزمین‌های مجاور شبه‌جزیزه بودند که فراتر از ماهیت سنگی یا چوبی‌شان، کارکردهای مختلفی داشتند و در سطحی گسترده سرتاسر جزیرة‌العرب تقدیس و تنزیه می‌شدند.
۳۳۰۶.

تعیین طول جغرافیایی مواضع زمین براساس ماه گرفتگی در کتاب تحدید نهایات الأماکن بیرونی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و دوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 157 - 172

کلید واژه ها: بیرونی تحدید نهایات الأماکن جغرافیا جغرافیای ریاضی طول جغرافیایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۳۱۴
در متون جغرافیایی دوره اسلامی، اعم از جغرافیای توصیفی و جغرافیای ریاضی، در انتخاب خط استوا به عنوان مبدأ عرض جغرافیایی اتفاق نظر وجود دارد اما مبدأ طول جغرافیایی گاه به پیروی از هندیان «قبه الأرض» و گاه به پیروی از یونانیان «جزایر خالدات» در نظر گرفته می شده است. علاوه بر این ملاک تقسیم بندی بخش آباد زمین به اقلیم های هفت گانه طول ساعات بلندترین روز سال است که به عرض جغرافیایی مربوط است. از این رو محاسباتِ مربوط به تعیینِ عرض جغرافیاییِ مواضع مختلف زمین در آثار جغرافیای ریاضی می آمده است اما آوردن محاسبه طول جغرافیایی عمومیت ندارد. بیرونی در تحدید نهایات الأماکن که می توان آن را کتابی در جغرافیای ریاضی به حساب آوردْ علاوه بر محاسبات مربوط به عرض جغرافیایی، محاسبات تعیین طول جغرافیایی را نیز آورده است و تلاش می کند دستورالعمل هایی کلی برای محاسبه اختلاف طول جغرافیایی دو شهر به دست دهد. در این مقاله روش های محاسبه اختلاف طول جغرافیایی بر اساس رخداد ماه گرفتگی بر اساس کتاب تحدید نهایات الأماکن بررسی شده اند.
۳۳۰۷.

شیوخ نقشبندی و سیاست در دوره تیموری (با تأکید بر عملکرد سیاسی عبیدالله احرار)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و دوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 127 - 155

کلید واژه ها: بهاءالدین نقشبند تیموریان خواجگان نقشبندیه عبیدالله احرار ماوراءالنهر

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۴۷ تعداد دانلود : ۴۹۷
طریقت نقشبندیه در بخارای سده هشتم هجری قمری، در بستر سنت صوفیانه خواجگان شکل گرفت و تاکنون همچنان به عنوان طریقتی زنده، فعال و جهانی به حیات خود ادامه داده است. به رغم رویکرد غیرسیاسی شیوخ خواجگان، نقشبندیه در دوره تیموری پا به میدان سیاست گذاشت. پژوهش حاضر به چرایی و چگونگی ورود شیوخ نقشبندی به عرصه سیاست در دوره تیموری پرداخته است. بنابر یافته های این پژوهش، ارتباط تنگاتنگ بهاءالدین نقشبند، پایه گذار این طریقت، با علمای دینیِ پرنفوذ در حوزه سیاست، پای شیوخ نقشبندی را به عرصه سیاست گشود. رقابت مدعیان قدرت پس از مرگ شاهرخ تیموری، زمینه فعالیت بیشتر طریقت رو به رشد نقشبندیه را فراهم کرد، زیرا پیشوای وقت آنان، خواجه عبیدالله احرار، خود شیخی ملاک و پر نفوذ در میان تیموریان بود.
۳۳۱۰.

بررسی دیدگاه های ابن خلدون درباره ی انحطاط تمدن

نویسنده:
منبع: پارسه پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۱ 51-72

کلید واژه ها: ابن خلدون عصبیت انحطاط بادیه نشینی شهرنشینی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰۶ تعداد دانلود : ۷۷۶
عبدالرحمن بن محمد بن خلدون مورخ و متفکر نواندیش، جهت بازشناسی علل و عوامل انحطاط مغرب اسلامی، طرحی نو در شناسایی مناسبات سیاسی و اجتماعی زمان خود به کار گرفت و سعی کرد به صورت کاملاً دقیق و موشکافانه به تجزیه و تحلیل جوامع هم عصر خود بپردازد. برخلاف بسیاری از مورخین قبل از او که نگاهی صرفاً توصیفی به مسائل تاریخی داشتند، وی سعی کرد به کنه و حقیقت امور دست یابد و به دنبال شناخت علل و عوامل شکل گیری وقایع بود. ازاین رو با توجه به شرایط آشفته و نابسامان جامعه مغرب که انحطاط این سرزمین را به دنبال داشت، با نگاهی ژرف و واقع بینانه به تحلیل و بررسی مناسبات سیاسی و اجتماعی زمان خود پرداخت و با تأسیس علم عمران سعی در شناخت وجوه متعدد جامعه داشته و آراء و عقاید متعددی در زمینه های مختلف جغرافیا، تاریخ و جامعه شناسی از خود به جای گذاشت. در پژوهش توصیفی تحلیلی حاضر که با استفاده از روش تحقیق کتابخانه ای انجام گرفته است تلاش شد آرای وی در مورد انحطاط جامعه مغرب و نقش گروه های مختلف در شکل گیری این انحطاط مورد بررسی قرار گیرد.
۳۳۱۱.

وضعیت اجتماعی کاولی ها در غرب ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تاریخ اجتماعی سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷) 223-299

کلید واژه ها: کاولی ها سوزمانی کردها لرها لکها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۸ تعداد دانلود : ۶۴۱
کاولی ها، از دیرباز مردمانی آواره در ایران و برخی از نقاط جهان بوده اند؛ و هنوز هم در برخی مناطق غرب ایران می توان نشانه هایی از حضور آنها را مشاهده نمود. قدمت حضور آنها در ایران، به دوره باستان باز می گردد. در دوره اسلامی، در بسیاری از نقاط ایران با اسامی متفاوتی نظیر زط، کاولی، سوزمانی و امثالهم بر آنها اطلاق می شده است. آنها به عنوان جزئی از ساختار جامعه ایران در دوره اسلامی محسوب می شوند. در مناطق غربی ایران، در میان کردها، لرها و لک ها، حضور این مردمان ملموس بوده و هنوز افرادی که تبار کاولی دارند، در گوشه و کنار یافت می شوند. مقاله پیش رو، بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی سیر تاریخی و اجتماعی حضور کاولی ها در گستره ایران با تاکید بر نواحی غربی بپردازد. یافته های برآمده از مراجع تحقیقی حاکی از آن است که کاولی ها در نواحی غربی ایران حضوری پرسابقه داشته و در انجام برخی خدمات اقتصادی در زمینه کشاورری و دامداری نقش موثری داشته اند و انجام برخی فعالیت های فرهنگی در مراسم شادی و شیون مردمان منطقه بر عهده کاولی ها بوده است.
۳۳۱۲.

نقد کتاب: کیسانیه؛ حقیقت یا افسانه

نویسنده:
منبع: تاریخ نو سال نهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۲۶

کلید واژه ها: کیسانیه محمدبن حنفیه مختار ابوهاشم وصیت نامه ابوهاشم حارثیه ابومسلمیه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۵ تعداد دانلود : ۴۲۱
نوشتار حاضر جایگاه تبیینی کتاب کیسانیه، حقیقت یا افسانه را از دو منظر ایجابی و سلبی مورد نقد قرار داده است. جایگاه و اهمیت کیسانیه در تاریخ فکری و سیاسی شیعه در قرن اول و دوم قمری بسیار پر رنگ بوده است. مولف کتاب با در نظر داشتن این موضوع، به توصیف و تحلیل کیسانیه پرداخته است. در این مقاله، پژوهش و مستندات و ساختار کتاب نقد و بررسی شده است.
۳۳۱۳.

نقش آبدارخانه در بازتولید فساد و رشوه خواری در ایران

نویسنده:
منبع: تاریخ نو سال نهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۲۶

کلید واژه ها: آبدارچی آبدارخانه قدرت رشوه فساد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۷ تعداد دانلود : ۴۵۸
آبدار، آبدارچی از اصطلاحات دیوانی مرسوم و معمول در حکومت های ایرانی بوده که با تشکیل نخستین حکومت ها در ایران، آبدارخانه، بخشی از دربار و دیوان شد و وظیفه تهیه نوشیدنی های شاه و دربار بر عهده اش نهاده شد و با گذشت زمان به تدریج، وظایفش گسترده تر و مهم تر شد. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد جامعه شناختی به نقش غیر رسمی این نهاد در گسترش فساد و رشوه خواری از سوی نظام حاکم در ایران می پردازد. آبدارخانه که کارکرد رسمی آن مأمور تهیه نوشیدنیها بود با گذشت زمان و خاصه در عهد قاجار و پهلوی، کارکردهای غیر رسمی تری یافت، واسطهگی میان مردم و حاکمیت، اخذ رشوه تحت عنوان «شیرینی» و سفارش افراد و گاها تحمیل اشخاص به حاکمیت، شاید از مهم ترین کارکردها و کارویژه های غیر رسمی نهاد آبدارخانه در گذر تاریخ ایران بوده که در نهایت به بازتولید قدرت نامشروع، قانون گریزی و رواج فساد اداری منجر شده است.
۳۳۱۵.

بررسی تأثیر و جایگاه لوطی ها در جنبش مشروطیت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سخن تاریخ سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۹ 53 - 66

کلید واژه ها: لوطیان مشروطیت شورش مشروطه خواهان مجاهدان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۲ تعداد دانلود : ۳۰۰
موضوع این مقاله، بررسی تأثیر و جایگاه لوطی ها در جنبش مشروطیت ایران است. لوطیان، از قدیم، طبقه ای خاص را تشکیل می دادند و اخلاق و عادات به خصوصی داشتند و اعمال آنها مورد توجه طبقات مردم بود. لوطی ها در اثر برخورداری از ویژگی هایی چون شجاعت و با توجه به پایگاهی که بین مردم داشتند، در بسیاری از وقایع و حوادث حاضر بودند. پژوهش پیش رو، نقش و جایگاه لوطیان در حوادث مشروطیت و دلایل مشارکت و انگیزه های آنان در فرایندهای سیاسی را تحلیل می کند. یافته های پژوهش نشان می دهد که خصوصیات ذاتی لوطی ها، تشکیلات سازمان یافته و مناسبات آنان با کانون های قدرت، از دلایل مهم حضور آنها در آشوب های مشروطیت بوده است.
۳۳۱۶.

کاربست نظریه انقلاب تدا اسکاچپول در مورد انقلاب مشروطه ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 1-17

کلید واژه ها: انقلاب اجتماعی نظریه اسکاچپول دهقانان نخبگان حاشیه ای مشروطه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۰۲۴ تعداد دانلود : ۱۲۸۳
از آنجا که انقلابها در تاریخ جهان طی سه قرن گذشته بسیار مهم بوده اند، نظریه های گوناگونی در این باره توسط جامعه شناسان تاریخی تبیین شده است و انقلاب مشروطه ایران یکی از نقاط عطف تاریخ ایران است زیرا ساختار سیاسی کشور را تغییر داد و تاثیرات آن تا به کنون وجود دارد. تدا اسکاچپول از جمله جامعه شناسان معاصر در آمریکا است که انقلاب های اجتماعی در آسیا و اروپا را مورد بررسی قرار داده است. این پژوهش برآن است تا با روش توصیفی– تبیینی، میزان انطباق مدل اسکاچپول با انقلاب مشروطه را تبیین کند. براساس فرضیه اسکاچپول، انقلاب اجتماعی محصول تلاقى تصادفى عوامل ساختارى است. به نظر وی انقلاب اجتماعی در یک کشور زراعتی و غیر استعماری به وجود می آید و عوامل آن فشار بین المللی به دولت، شورش دهقانی و مشارکت نخبگان حاشیه ای است. در قرن نوزدهم، ایران کشوری زراعتی و غیراستعماری بود و هر سه عوامل مورد نظر اسکاچپول در ایجاد انقلاب مشروطه نقش داشت اما عوامل دیگری همچون شورش های شهری و شرایط نیمه استعماری نیز موثر بود. در واقع فشار بین المللی از جنگهای با روسیه آغاز شد و حکومت قاجار برای تقویت بخش نظامی کشور نیازمند درآمد مالی و مالیاتی بود. بنابراین دولت به سیاست های تمرکزگرایانه روی آورد که در پی آن فشار های اقتصادی بر طبقات مختلف ایجاد شد. در واکنش به آن، همه طبقات اجتماعی به نوسازی و اصلاحات اقتصادی دولت اعتراض کردند اما به ثمر رسیدن این اعتراضات به جایگاه و نفوذ و حمایت عوامل خارجی بستگی داشت. انقلاب مشروطه در شرایط ضعف قدرت روسیه و حمایت سیاست مدارانه ی انگلستان از مشروطه اتفاق افتاد ولی با ائتلاف روسیه و انگلیس، قدرت سیاسی طبقات اجتماعی از بین رفت. در نتیجه انقلاب مشروطه منجر به قدرتمند شدن ایران نگردید. بنابراین تطبیق انقلاب مشروطه با نظریه اسکاچپول، در زمینه های انقلاب تقریباً مطابقت دارد اما با پیامدهای انقلاب های اجتماعی مورد نظر اسکاچپول در تضاد است زیرا ایران در شرایط نیمه استعماری قرار داشت.
۳۳۱۷.

سیمای ایرانیان دوره هخامنشی در نگاه یونان: نخستین تصویرسازیِ غرب از شرق

نویسنده:
منبع: پژوهش در تاریخ سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۳ و ۲۴ 1 - 16

کلید واژه ها: تاریخ ذهنیت هرودت تصویر ایران پارسیان یونان عصر کلاسیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲۱ تعداد دانلود : ۵۳۴
در زمینه ذهنیت، تصوُر و تصویرسازی غرب از شرق از زمان ادوارد سعید تا کنون پژوهش هایی شده است. با این حال هم سعید و هم دیگر مؤلفان کمتر به موضوعِ ایران باستان و تصویر و تصور آن در ادبیات کلاسیک غرب (یونان و روم) پرداخته اند. این درحالی است که اگر به نظریه میم یا ژنتیکِ فرهنگی معتقد باشیم، به نظر می رسد کلیشه ها و الگوهای ادبی موجود در سیمای ایران و ایرانیان در ذهنیت غربی دوره های بعدی (روم، بیزانس، قرون وسطی و عصر جدید) به دورانِ باستانیِ ایران برگردد. از آیسخولوس (مؤلف نمایشنامه <em>پارسیان</em>) و هرودت در سده پنجم پیش از میلاد تا واپسین تاریخ نگار کلاسیک یونانی عصر باستان، یعنی تئوفیلاکت سیموکاتا در سده هفتم میلادی، یک هزاره فاصله است که باید آن را نخستین هزاره ایران شناسی غربی نامید. در این میان، خاستگاه ذهنیتِ غربی را می توان در نخستین برخورد جدیِ دو تمدن یعنی دوره هخامنشی جست؛ جایی که مفاهیمی چون استبداد شرقی و آزادی غربی در ادبیات یونانی سکه زده شد. بدین ترتیب می توان گفت در ایران شناسی غربی همه راه ها به آتن عصرِ کلاسیک (سده ششم تا چهارم پ.م) ختم می شوند. بررسی عمیق تر نشان می دهد فهمِ یونانی از شرق و ایران کاملاً اسطوره زده و گاه شبیه سازی شده بر پایه انگاره کلیشه ای و سنتیِ مردان نسبت به زنان بود. پس شرق و ایران زنانه و غرب و یونان مردانه تصویر شدند. این پژوهش امیدوار است به شناختِ بهترِ فهمِ یونانی از ایرانیان دوره هخامنشی کمک کند تا بستری بهتر، برای آنچه تاریخِ ذهنیت گفته می شود، فراهم آید.
۳۳۱۸.

رهیافت های هویت سرزمینی و دینی در کتاب تاریخ سیستان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی ایران و اسلام بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ 131 - 157

کلید واژه ها: متون تاریخی زادبوم نگاری هویت سرزمینی هویت دینی تاریخ سیستان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۴۱۰
کتاب تاریخ سیستان در زمره منابع مکتوبی است که به دلیل ظرفیت های نوشتاری و اطلاعات آن می تواند عرصه مهمی برای مطالعه رویکردهای مؤلف در چارچوب نظام ساختاری متن کتاب باشد؛ زیرا مؤلف این اثر علاوه بر فارسی نویسی سره، تلاش کرده است تا در مجموعه ایی از لغات و واژگان پر مفهوم، ضمن انتقال رخدادهای تاریخی، به گونه ایی پایبندی خویش را به پاسداشت مرزهای سرزمینی و یا نگاشت باورهای اعتقادی و دینی اعلام نماید؛ بنابراین اساس، خواست این مقاله:«رهیافت های هویت سرزمینی و دینی کتاب تاریخ سیستان» است که می تواند علاوه بر واگویی اندیشه های هویت سرزمینی نویسنده، پایبندی وی به اعتقادات دینی و اصول مذهبی او را تبیین نماید، یکی از راه های دستیابی به این رهیافت ها می تواند گزینش و نوع چینش اخبار تاریخی وهم چنین کاربست واژگان باشد که در مقام یافت پرسش های پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای و به روش توصیفی - تحلیلی نائل آید. نتایج حاصله از این پژوهش بیانگر این است که نویسنده در این اثر نسبت به سرزمین یا زادبوم خود موضعی جانب دارانه داشته و برای آن هویتی مستقل قائل بوده و به نظر می رسد موضوع هویت سرزمینی را بر هویت دینی خویش مقدم داشته، به گونه ای از تسامح دینی و مذهبی برخوردار بوده است.
۳۳۱۹.

بررسی تغییرات مذهبی رساله های تعبیرخواب از دوره تیموری به عصر صفوی و قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۲ 111-129

کلید واژه ها: رساله های تعبیرخواب رؤیا تیموری صفوی قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۷ تعداد دانلود : ۵۰۵
باورهای شیعی طی سده نهم، همزمان با حکومت تیموریان، در اعتقادات عامیانه رخنه یافت. رسمی شدن مذهب تشیع در سال های ابتدایی حکومت صفویه این روند را تسریع کرد. تغییرات مذهبی سده های میانه و پس از آن، الگوهای اعتقادی جامعه ایرانی را متأثر ساخت. رویا و تعبیرخواب که از سده های نخستین هجری در میان مسلمانان، تحت تأثیر آیات قرآن، احادیث، و همچنین نفوذ میراث تمدنی ایرانی و عبری رونق داشت، به عنوان یکی از نمودهای فرهنگی جامعه، تجلی گاه باورها و اعتقادات مذهبی واقع شد. برخی داده های تاریخی مؤید ورود مضامین فرهنگ شیعی به رویاهای نخبگان و همچین عامه مردم هستند. این تغییرات، کنش خوابگزاران و مؤلفان رساله های تعبیرخواب را تحت تأثیر قرار داد و در دو قسمت دیباچه و متن رساله های تعبیرخواب به شکل ورود نمادهای شیعی جلوه گر شده است.
۳۳۲۰.

تحلیلِ روند و نتایج سیاست اسکان عشایر در ایلات ممسنی در دوره رضاشاه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید بهار ۱۳۹۸ شماره ۴۱ (پیاپی ۱۳۱) 71 - 89

کلید واژه ها: رضاشاه اسکان عشایر فارس ممسنی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۳ تعداد دانلود : ۴۸۳
طرح اسکان عشایر یکی از برنامه های اصلاحی رضاشاه در راستای ایجاد دولت ملی در ایران و پروژه ملت سازی بود که در مناطق مختلف کشور به کمک ارتش به اجرا درآمد. منطقه ممسنی در استان فارس، یکی از مناطق تمرکز ایلات عشایری بود که به عنوان یکی از مناطق هدف، طرح اسکان عشایر را تجربه کرد. این پژوهش که با رویکرد توصیفی تحلیلی و برپایه اسناد فراهم گردیده، در پی پاسخ گویی به این سؤال است که با توجه به عدمِ همخوانی بین سیاست متمرکزسازی و ساختار سنتیِ زندگی ایلی، دولت چه راهکاری را برای اجرای کامل طرح اسکان عشایر در قبال ایلات منطقه ممسنی انجام داد؟ و چرا این طرح در این منطقه با توفیق چندانی همراه نبود؟ یافته های پژوهش حاکی از آن است که دولت با درنظرگرفتن برنامه های مشخص چون اعمال نفوذ بر ایلات از طریق الغای مقامات مؤثر ایلی، اخذ تعهدات از رؤسای ایلات، ارائه طرح های جدید اسکان، در عملیاتی کردن این طرح کوشید، لیکن این طرح در منطقه ممسنی به دلایلی چند مانند عدم بسترسازی فرهنگی و اقتصادی، استفاده از عنصر اجبار جهت اجرای برنامه، استقرار ایلات در مکان های نامطلوب، عدم به کارگیری عوامل اجراییِ مناسب پس از اسکان و به تبع آن زیان اقتصاد عشایری در منطقه ممسنی با موفقیت چندانی همراه نشد.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان