درخت حوزه‌های تخصصی

تاریخ

حوزه‌های تخصصی
ادبیات اقتصاد تاریخ تربیت بدنی جغرافیا حقوق روانشناسی زبان شناسی علم اطلاعات و دانش‌شناسی علوم اجتماعی علوم اسلامی علوم انسانی علوم تربیتی علوم سیاسی فلسفه و منطق مدیریت مطالعات زنان هنر و معماری
ایران اسلامی ایران باستان ایران پیش از تاریخ تاریخ جهان فلسفه تاریخ گروه های ویژه نقد و بررسی کتاب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدید‌ترین
فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۳٬۲۸۱ تا ۳٬۳۰۰ مورد از کل ۲۷٬۴۲۶ مورد.
۳۲۸۱.

نقش اعداد سه، هفت و چهل در فرهنگ مردم ایران (با تکیه بر آیین های گذر ایرانی در فرهنگ قوم بختیاری)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران اسلامی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 81-93

کلید واژه ها: اعداد تولد ازدواج مرگ قوم بختیاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۹ تعداد دانلود : ۲۹۳
در زندگی روزمره به نقش اعداد در آئین ها، باورها و اعتقادات خود در همه جنبه های زندگی اعم از عشایری، روستایی و شهری برمی خوریم. برخی از این اعداد پیوندی دیرینه با باورهای ما دارند و ریشه شناسی آنها ما را با دلایل مقبولیت و رواج آنها آشنا می سازد. این دلایل گاه دینی و گاه اسطوره ای می باشند. در این مقاله سعی بر آن است که نقش اعداد در آئین ها، آداب و رسومی که در فرهنگ مردم ایران اجرا می شده یا می شوند و بطور ویژه در آئین های گذر در سه مرحله تولد، ازدواج و مرگ بررسی گردد و پس از شناسایی نقش آنها، اهمیت و دلیل تداومشان را در طول تاریخ تا حد امکان واکایی نماید. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، صورت گرفته و نتایج حاصل از این پژوهش حاکی از آن است که تقدس اسطوره ای و تکرر یک عدد بر اهمیت و حضور آن در فرهنگ عامیانه اثر نهاده است. و اعداد نزد اقوام ایرانی فقط برای شمارش نبوده بلکه با نمادها و باورهای آنها ارتباط تنگاتنگی داشتند.
۳۲۸۲.

واکاوی رویکرد تاریخ پژوهان معاصرتاجیکستان به حکومت سامانیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ (پیاپی ۱۰۹) 257 - 279

کلید واژه ها: تاریخ پژوهی حکومت سامانیان هویت ملی استقلال تاجیکستان مورخان تاجیک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۸۹ تعداد دانلود : ۳۲۱
بررسی تاریخ پژوهی کشورهای همسایه ایران و نحوه نگریستن آنها به میراث و تاریخ مشترک گذشته، زمینه ای مناسب برای گفت وگوی علمی بین متفکران کشورهاست. مقاله حاضر با بررسی و تحلیل رویکرد تاریخ پژوهان تاجیکستان به دولت سامانیان، میراث مشترک این کشورها، سعی دارد تا به تلاش های مکمل ایشان از پژوهش های معاصر ایرانی نیز توجه کند. مورخان تاجیک در دوره شوروی با فراهم کردن بستر هویت قومی، تاریخ پژوهی دوره استقلال را جهت دادند و با برجسته کردن جنبه هویت ساز دولت سامانی، به ویژه دوره امیراسماعیل سامانی، درصدد الگوسازی عملی از یک «دولتدار» و« امیر عادل» برآمدند. آنها هویت دیگری را به شکل مبهم در شوروی و به طور برجسته در قوم ترک و ملت تاجیک جست وجو می کنند که خوشبختانه تاکنون، ستیزی با هویت ایرانی نداشته است. تاریخ پژوهی دوره استقلال سعی دارد وجه ایجابی هویتی را در«خودی امیراسماعیل» و وجه سلبی را در«دیگر ازبک و ازبکستان» جست وجو کند. این رویکرد، اگرچه پاره ای نواقص روشی و محتوایی را به شیوه تاریخ پژوهان تاجیکستان در دوره استقلال تحمیل کرده است، همچنان از عنایت ویژه ایشان به پژوهش های ایرانیان و تداوم آن و اجتناب از رویکرد تهاجمی به فرهنگ ایرانی برخوردار است.
۳۲۸۳.

انگیزه های سیاسی- اجتماعی و نظامی- امنیتی اشراف ایرانی در مصالحه با اعراب مسلمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ و فرهنگ پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱۰۳ 69 - 53

کلید واژه ها: فتوح اهداف و انگیزه های فتوح اشراف ایرانی راهبرد مصالحه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۸ تعداد دانلود : ۳۳۳
فتح ایران توسط اعراب مسلمان که به پایان یافتن حاکمیت دودمان ساسانی منجر شد و همچنین مسئله چگونگی، چرایی و پیامدهای آن، بارها و از زوایای گوناگون توسط تاریخ پژوهان مورد بحث و تحلیل قرار گرفته و درباره دلایل تسلط سریع و غیرقابل پیش بینی آنان بر قلمرو بزرگ ساسانی دیدگاه های مختلفی مطرح شده است. به عنوان مثال، می توان به مصالحه و سازش برخی از خاندان های اشراف و حکومتگر ایرانی با عرب ها با اهداف اقتصادی و دینی اشاره کرد. با این همه، تاکنون پژوهش مستقل و منسجمی درباره اهداف و انگیزه های غیراقتصادی و غیردینی اشراف ایرانی در مصالحه با عرب ها انجام نشده است. این پژوهش که از روش توصیفی تحلیلی بهره می برد می کوشد تا به بررسی انگیزه های سیاسی اجتماعی و نظامی امنیتی فاتحان عرب بپردازد. یافته ها نشان می دهد که اضطرار جهت حفظ جان، حفظ جایگاه و مناصب پیشین، کسب جایگاه سیاسی اجتماعی در نظام جدید، بهره گیری از نیروی نظامی عرب ها در حذف رقبای دیرینه و واقع گرایی برای گذر از بحران نظامی و تجدید قوا سبب شد تا دسته ای از اشراف ایرانی به راهبرد مصالحه و همکاری با نیروهای مهاجم عرب روی آورند.
۳۲۸۴.

عوامل به کارگیری بردگان در ساختار سیاسی و نظامی فاطمیان(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام سال بیستم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۷۹) 189 - 218

کلید واژه ها: فاطمیان بردگان مصر مناصب درباری سپاه فاطمی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱۲ تعداد دانلود : ۳۳۶
فاطمیان (297-567 ق) اسماعیلی مذهب که ابتدا در مغرب اسلامی به قدرت رسیدند و سپس وارد مصر شدند در ساختار سیاسی و نظامی حکومت خود به ویژه در سپاه، مناصب درباری و حکومت ولایات به عناصر بومی متکی نبودند و به صورت گسترده از بردگانی با نژادهای مختلف بهره می جستند. مقاله پیش رو می کوشد پس از ارائه تصویری کلی از مصداق ها و نمادهای اقتدار بردگان به روش وصفی- تحلیلی به این پرسش اصلی پاسخ دهد که مجموعه عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار در جلب و جذب غلامان به وسیله فاطمیان چه بود؟ این بررسی نشان می دهد که عواملی مانند جنگ، برتری نیروی نظامی بردگان، افزایش تعداد بردگان، تحکیم قدرت خود در برابر مدعیان داخلی، عدم اعتماد به نیروهای بومی و محلی در پی آشوب آفرینی های مکررشان، خطر همراهی نیروهای محلی با خلافت عباسی، توسعه ارضی و فراهم کردن سپاهی مطیع و فاقد تعلقات مادی و منطقه ای از عوامل اصلی به کارگیری گسترده بردگان در ساختار سیاسی و نظامی بوده است.
۳۲۸۵.

اشغال قطور و اقدامات میرزا جعفرخان مشیرالدوله (1265-1268ق) (براساس اسناد منتشر نشده)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 37 - 56

کلید واژه ها: قطور تحدید حدود ایران و عثمانی میرزا جعفرخان مشیرالدوله درویش-پاشا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۷ تعداد دانلود : ۸۰۲
روابط دیرپای ایران و عثمانی توام با جنگ و صلح بود. بنا به ماده سوم عهدنامه دوم ارزنه الروم (16جمادی الثانی1263) باید کمیسیون مشترکی با حضور نمایندگان چهار دولت تشکیل می شد. درویش پاشا، نماینده عثمانی، پیش از رسیدن به محل تشکیل کمیسیون در بغداد، درّه قطور را تصرف کرد. این اقدام تجاوزکارانه، تبدیل به مناقشه ای مهم بین دو کشور شد. ایران با محکومیت این اقدام از نمایندگان واسطه خواست تا نسبت به رفع تجاوز عثمانی عمل کنند. اشغال قطور سی سال(1295-1265ق.) به طول انجامید و سرانجام کنگره برلین بر حقانیّت ایران صحه گذاشت و دولت عثمانی مجبور به بازپس دادن قطور به ایران شد. درباره اشغال قطور و اقدامات میرزا جعفرخان مشیرالدوله در طول مأموریت تحدید حدود، هنوز بررسی مستقلی صورت نگرفته است. پژوهش حاضر با روش تاریخی و رویکرد توصیفی- تحلیلی، با اتکا به اسناد منتشر نشده وزارت امور خارجه، به این پرسش ها پاسخ می دهد: قطور دارای چه موقعیت و اهمیت راهبردی بود؟ چرا این منطقه از سوی عثمانی اشغال شد؟ دولتمردان ایران به ویژه میرزا جعفرخان به عنوان نماینده ایران در کمیسیون تحدید حدود در قِبال اشغال قطور دست به چه اقداماتی زدند؟ یافته های پژوهش نشان می دهد که اقدامات سه ساله مشیرالدوله (1268-1265ق) موجب شد نمایندگان دولت های واسطه بارها اشغال قطور را محکوم کرده و بر حقانیّت ایران صحه بگذارند. در واقع، اقدامات مشیرالدوله پایه و اساسی شد برای دولتمردان دستگاه دیپلماسی ایران در دهه های بعد که بتوانند موضوع اشغال قطور را در مجامع بین المللی طرح و برای بازپس گیری آن اقدام کنند. اقداماتی که سرانجام بعد از سی سال با استرداد قطور به ثمر نشست.
۳۲۸۶.

واکاوی دلایل محبوبیت سلطان محمود غزنوی در سیاست نامه خواجه نظام الملک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای تاریخی سال دهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۰) 297-313

کلید واژه ها: خواجه نظام الملک سیاست نامه محمود غزنوی محبوبیت سلطان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۱ تعداد دانلود : ۳۲۹
سیاست نامه ی خواجه نظام الملک، از منظر توجهی که به رویکردهای سیاسی و شیوه ی اعمال قدرت سلطان محمود غزنوی نشان می دهد، قابل تامل است. آنچه که خواجه نظام الملک از میراث سیاسی- حکومتی غزنویان به دست می دهد، برتافته از مهمترین دغدغه ها، ایدآلها و آمال سیاسی است که خواجه در تلاش برای تئوریزه کردن آن برای ملکشاه سلجوقی ست. تلاش خواجه در برجسته سازی برخی ویژگی های حکومت سلطان محمود مانند پایگاه غلامی- ترکی آن، نوع مواجهه اش با دربار خلافت، تلاش وی در جهت سرکوب آنچه خواجه نظام الملک بدعت می خواند، اقتدار وی در مقام مهمترین غازی در جبهه های هندوستان، توجه به اصول دقیق و همراه با جزئیات حکومت رانی و دیوانسالاری، اقامه ی شکلی ویژه از عدالت که محبوب خواجه بود و مولفه هایی از این دست، جایگاه سلطان محمود را در سیاست نامه و کل منظومه ی سیاسی- یدئولوژیکی نظام الملک برجسته می سازد به نحوی که تعادل و موازنه ی روایت ها و حکایات مندرج در سیاست نامه به نفع سلطان محمود سنگینی قابل توجهی دارد. این پژوهش، به روشی توصیفی- تحلیلی، در پی یافتن پاسخی برای دلایل این محبوبیت است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که شیوه و روش سیاست ورزی و حکمرانی سلطان محمود غزنوی تقریبا تمامی مولفه های مورد نظر خواجه به منظور تمرکز و تثبیت نوع خاصی از اقتدارگرایی ایدئولوژیک در این دوره ی زمانی را دارا بود.
۳۲۸۷.

نقش امام جعفر صادق (ع) در گسترش علوم

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ 29 - 48

کلید واژه ها: امام صادق (ع) تمدن علوم

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۹ تعداد دانلود : ۴۴۷
 نقش ائمه اطهار (ع) در جامعه اسلامی بسیار چشمگیر و مهم است و این تفکر که آنها تنها رهبران معنوی و یا امامان هدایت و راهنمایی هستند با گزارشهای تاریخی موجود و واقعیتهای تاریخی مطابقت ندارد. بنابرابن، نمیتوان هیچ سهمی در شکلگیری و توسعه تمدن اسلامی بهویژه در بعد علمی برای آنها در نظر گرفت؛ زیرا این امر آشکارا در تاریخ زندگی ائمه (ع) دیده میشود و دو قرن و نیم حضور فعال علمی از طرف ائمه معصومین (ع) آنهم زمانی که سرآغاز تمدن اسلامی نامیده شده است نقشی مهم و غیرقابل انکار است. پژوهش حاضر به نقش امام صادق (ع) در گسترش علوم اشاره میکند، پس پژوهش حاضر رشد علمی و میزان تأثیرگذاری ایشان در این حرکت تمدنساز و حیات علمی ایشان را بررسی میکند.
۳۲۸۸.

مطالعه قنات ها در شبکه آبرسانی طرح قدیم شهر اراک

نویسنده:
منبع: مطالعات ایران شناسی سال ۵ تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱۳ 107 - 120

کلید واژه ها: قنات ها شهرسازی سنتی شبکه آبرسانی ساختار شهری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۰
مقاله حاضر به بررسی شکل گیری و توسعه شهر اراک در دوره قاجار می پردازد و با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و مطالعات میدانی، شبکه آبرسانی اراک را در این دوره مورد مطالعه قرار می دهد. شهر اراک، برخلاف سایر شهرهای ایران که به مرور زمان گسترش یافته اند، با نقشه و الگوی مشخص مهندسی ساخته شده است. این شهر نمونه خوبی از شهرسازی قاجاریه است که با رعایت کردن الگوهای شهرسازی سنتی ایرانی از ویژگی های معماری غربی نیز بهره گرفته و بافت اولیه شهر به صورت شطرنجی و خیابان های عمود بر هم ساخته شده است. بازار دو محله اصلی اولیه شهر را از هم جدا می کند و ساختارهای شهری اراک به صورت برابر در محله ها پخششده اند. یکی از این ساختارهای شهری سیستم آبرسانی دقیق شهر است که پیش از ساخت شهر مورد توجه واقع شده است. در دوره قاجار قنات ها مهم ترین منابع آبرسانی بودند و در این دوره شاهد 7 رشته قنات هستیم که عبارتند از: «قنات شهر (قنات سپهداری)» ، «قنات وزیری» ، «قنات خان حاکم» ، «قنات آب ده» ، «قنات آزاد مرزآباد» ، «قنات مستوفی (قنات اربابی)» ، «قنات حاج آقاحسین (قنات خاکباز)». 
۳۲۸۹.

تاثیر نگارگری عصر صفوی در بازسازی داستانهای اساطیری ایران « تهمورث دیوبند به روایت شاهنامه طهماسبی »(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 296-319

کلید واژه ها: تهمورث دیوبند شاهنامه طهماسبی نگاره شناخت اساطیری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۴ تعداد دانلود : ۶۶۳
بشر همواره برای بیان اسطوره هایش ازشیوه های گوناگونی چون نگارش ونقاشی سود جسته است ومتون ونگاره های بسیاری از خود به یادگارگذاشته است. آثار بیشماری که در جای، جای جهان، از کهن ترین دوران حیات بشری، به صورت نظم و نثر و نقش به جای مانده است، تلاشی برای بیان اسطوره هاست که گاه با توجه به تغییر در شیوه های بیان و نیز گذر زمان، تحولاتی را نیز بر اساطیر وارد کرده است. تاریخ اساطیری ایران نیز بازگو شده بر مبنای چنین شیوه هایی است که در طول هزاره های گذشته ؛ روایات شفاهی، متون، نگاره ها، حکاکی ها و نقاشی های بسیاری را به خود اختصاص داده است. از میان اسطوره های بیشمار ایرانی ، داستانی نیز درباره ی تهمورث است. اسطوره ی این پادشاه دیوبند ایرانی، در بسیاری از متون و گاه نقاشی های گذشته درج شده است که شاید شاخص ترین این نقوش ، نگاره تهمورث در شاهنامه طهماسبی باشد. تحلیلی بر این نگاره نشان می دهد که هر چند نحوه شکل پذیری اسطوره در این نقاشی، مبتنی بر اشعار فردوسی است، اما ساخت کلی این نقوش مفاهیمی دربر دارد که به شناخت اساطیری داستان از منظر دیگری پرداخته است و نقاش این عهد بنیان اساطیری ویژه ای را برای روایت رقم زده است.دراین پژوهش به شیوه کتابخانه ای و براساس منابع سعی شده است تا تحلیلی روشن از شناخت اسطوره ای نگارگر این نقش ارائه شود.
۳۲۹۰.

ایل گلباغی؛ سکونتگاه، تاریخ و کوچ اجباری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 259 - 270

کلید واژه ها: ایل گلباغی سارال کردستان اردلان قراتوره اوباتو (هوبه تو)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۱ تعداد دانلود : ۷۷۶
در پژوهش حاضر ایل گلباغی از آغاز تا زمان کوچ اجباری آنها توسط رضاشاه بررسی می شود. هدف از این پژوهش بازکاوی گوشه ای از حیات اجتماعی و ایلیاتی مردم کُرد و سؤال اصلی پژوهش هم معطوف به چرایی کوچ اجباری آنها از سوی رضاشاه است. این پژوهش بر روش توصیفی  تحلیلی استوار است. برای پاسخ به سؤال تحقیق ابتدا سکونتگاه ایل گلباغی و موقعیت تاریخی و جغرافیایی آنها در مناطق سردسیر سارال موردتوجه قرار گرفت، سپس به بررسی شیوه زندگی ییلاق  قشلاق آنها و دشمنی های حاصله از آن پرداخته شد و برای تبیین این مسئله، ناآرامی ها و دستبردهای صورت گرفته توسط گلباغی ها در مناطق پیرامون شامل گروس، اورامان، اطراف سنندج و همچنین برخورد آنها با جاف ها و سیاست های مقطعی حکومت محلی کردستان در بررسی شد. با روی کار آمدن دولت پهلوی و تلاش در راستای برقراری نظم نوین و دائمی در تمامی نقاط ایران، و نیز اتخاذ سیاست های عشایری خاص در این راستا، گرفتن تصمیمی قاطع در رابطه با گلباغی ها و سرکوب همیشگی آنها (حداقل از دید حکومت مرکزی جدید) ضروری می نمود و دولت نوین متمرکز و اقتدارگرا دیگر چنین آشفتگی ها و ناامنی هایی را برنمی تافت و چرایی کوچ آنها هم در همین عامل نهفته بود.
۳۲۹۱.

میرزا عبدالرحیم طالبوف: مسئله «خود» و «دیگری» و توسعه فرهنگی اجتماعی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ ایران پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲ (پیاپی ۲۷) 129-146

کلید واژه ها: میرزا عبدالرحیم طالبوف خود دیگری هویت توسعه فرهنگی اجتماعی ایران

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۷ تعداد دانلود : ۹۷۷
«خود» و «دیگری» دو مفهوم برساخته اجتماعی اند و پیشینیه فرهنگی و تاریخی ملل مختلف و ایدئولوژی های حاکم بر جوامع در تغییر ماهیت این دو مفهوم، تعریف آن ها همچنین، نوع ارتباط شان با هم تأثیرگذار است. مواجهه ایران با تمدن غرب در عصر قاجار، به عنوانِ مهم ترین پدیده فرهنگیِ تاریخ ایران پس از مواجهه آن با اسلام، «خود» ایرانی را دربرابرِ «دیگری» اروپایی قرار داد و تأثیر فراگیر این رویارویی موجد تحولاتی گسترده در شاکله فرهنگ و اجتماع ایرانیان گردید و هویت جامعه ایرانی را دستخوش تحولاتی بی سابقه کرد. عبدالرحیم طالبوف یکی از پیشگامان تجددخواهی در ایرانِ عصر مشروطه بود که با آثارش زمینه بازنگری به «خود» و «غیر» را فراهم آورد. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی و با تمرکز بر آثار مکتوب طالبوف به دو پرسش پاسخ می دهد: 1. «خود» و «دیگری» در آینه مکتوبات طالبوف چگونه انعکاس یافته اند؟ و 2. نقش طالبوف در توسعه فرهنگی اجتماعی جامعه آشوب زده ایران روزگار خویش چه بوده است؟ فرضیه پژوهش نیز به شرح زیر است: تجربه زیسته در سپهر فرهنگی جامعه ای «غیرخودی»، جسارت «خود» را در پذیرا شدن «غیر» تقویت می کند. همچنین، حفظ هویت متضمن بقای فرهنگ و باورهای اجتماعی است. نتایج این بررسی نشان می دهد طالبوف، با به تصویر کشیدن «خود جامعه ایرانی» و نمایاندن تفوق «دیگری غرب» در آثارش، به رغم تلاش برای ایجاد تزلزل در ارکان گفتمان سنتی دوران قاجار و قدرت یافتن گفتمان غرب گرایی، به دلیل تأکید بر حفظ هویت ایرانی نقش تحول آفرینی در عرصه های فرهنگی و اجتماعی ایران دارد.
۳۲۹۲.

بررسی تاریخی زمینه های آبادانی شهر یزد در دوره ی تیموری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال دهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱۸ 127-153

کلید واژه ها: ایران تیموریان شهر شهرنشینی یزد آبادانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۹۱ تعداد دانلود : ۵۰۱
تیموریان به شهر و شهرنشینی توجّه و علاقه نشان دادند. در زمان آنها برخی از شهرها، مانند یزد، شیراز، هرات و سمرقند آباد، شکوفا و پررونق شدند. از این رو مطالعه ی شهر و شهرنشینی و نقش تیموریان در تحوّل آن اهمّیت می یابد. این نوشتار می کوشد، ضمن پاسخ دادن به این پرسش که کدام عوامل زمینه ساز آبادانی یزد در دوره ی تیموری شد؟ به صورت نمونه وار تصویری از شهر و شهرنشینی در دوره ی تیموریان ارائه نماید. دیدگاه حکّام و کارگزاران تیموری نسبت به شهر را مشخّص کند و اهمّیت نقش بزرگان شهری در زمینه ی رونق بخشیدن به شهرها را بیان نماید. نوع مطالعه در این پژوهش تاریخی و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است. شیوه ی گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که توجّه و علاقه ی فرمانروایان و عمّال حکومتی به عمران و آبادانی شهرها، به علاوه ی توجّه اعیان، اشراف و بزرگان شهری به این موضوع در کنار وجود سرمایه و رونق اقتصادی موجود در محلّ از عوامل اصلی رونق گرفتن شهر و شهرنشینی در دوره ی تیموریان بوده است.
۳۲۹۳.

حقوق فردی و اجتماعی زن در صدر اسلام

نویسنده:
منبع: تاریخنامه اسلام سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 43 - 60

کلید واژه ها: زن دوران جاهلیت صدر اسلام حقوق اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۳۰ تعداد دانلود : ۳۶۸
یکی از اصول مسلم در آیین اسلام، حرمت و کرامت انسان است. جان، مال، آبرو، عقیده و رأی آدمی، همه حرمت دارد و این حریم همواره باید پاس داشته شود. در حرمت و کرامت انسان، هیچ تفاوتی بین زن و مرد نیست و در فرهنگ اسلامی، زن و مرد مخلوقات خدا و مورد عنایت ویژه او هستند. افتخار نظام اجتماعی اسلام آن است که از همان ابتدا، برای زنان، حقوق اقتصادی، سیاسی، خانوادگی، قضایی و عبادی در نظر گرفته و با در نظر گرفتن مهریه، نفقه و غیره، حقوق مادی و معنوی زن را در نظام خانواده تأمین کرده؛ زیرا از دیدگاه اسلام، تفاوتی در حقیقت و ماهیت زن و مرد نیست. چنانکه در آیات قرآن، هرگاه از کمالات و ارزشهای والای انسانی سخن به میان میآید، زنان را نیز همدوش مردان مطرح میکند و تنها معیار برتری را ایمان و تقوای میداند. در فرهنگ اسلامی، زن و مرد به عنوان مخلوقات خدا و خلیفه او بر روی زمین، مورد توجه ویژه هستند. هدف از این مقاله، بیان حقوق اجتماعی زنان در اسلام است.
۳۲۹۴.

شورای عالی دربار و تغییرات در ساختار سیاسی ایران 1285- 1299ش/1906 تا 1921م(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تاریخی دوره جدید سال یازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۴۳) 69 - 85

کلید واژه ها: مجلس عالی تغییر نظام سیاسی مشروطیت مجلس مؤسسان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۸ تعداد دانلود : ۴۱۳
شورای عالی دربار و تغییرات در ساختار سیاسی ایران 1285- 1299ش. چکیده در پی انقلاب مشروطه، بتدریج رأی و اراده شخصی شاه جای خود را به تصمیم گیری های جمعی نخبگان سپرد و رویه های دموکراتیک و استفاده از خِرد نخبگانی در حلّ بحران ها و مسائل کلان کشور جایگزین روش های پیشین شدند. یکی از شناخته ترین رویّه های تصمیم جمعی پس از پیروزی مشروطه تا کودتای 1299 تشکیل «مجلس عالی» یا «شورای عالی دربار» بود که در حقیقت، یک رویه محسوب می شد. مساله این است که شورای عالی دربار چرا و با چه کارکردی و در چه زمان هایی تشکیل می شد؟ این مقاله با روش توصیف و تبیین تاریخی می کوشد به ارزیابی عملکرد دوره های پنجگانه تشکیل شورای عالی دربار بپردازد. مدعای نویسنده این است که شورای عالی دربار به مثابه مجلس مؤسسان عمل می کرد. مقاله سرانجام به این نتیجه می رسد که این شورا مجمعی سیال از سیاستمداران حاکم، نمایندگان مجلس، شخصیت های متنفذ مذهبی و بازاریان بلندپایه کشور بود که در زمان بروز بحران های بزرگ تشکیل می شد و تشکیل آن نشانگر نیاز به تغییرات ساختاری در صحنه سیاسی بود.. از همین رو، به مثابه یک رویه برای تصمیم گیری های کلان سیاسی باقی ماند تا تغییرات ساختاری را ایران قانونی کند. واژگان کلیدی: مجلس عالی، تغییر نظام سیاسی، مشروطیت، مجلس مؤسسان.
۳۲۹۵.

واکاوی زمینه های اجتماعی سیاسیِ رشد تکاپوهای علمی شیعیان در دوره سلجوقیان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال دهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 45-58

کلید واژه ها: شیعیان علمی سیاسی سلجوقیان اجتماعی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۵ تعداد دانلود : ۲۸۵
سده های پنجم و ششم هجری دوره ای درخشان در رشد علمی جوامع اسلامی بود و دانشمندان شیعه نیز در این روند مشارکت داشتند. نخبگان شیعی، براساس چارچوب های فقهی خود و اتخاذ سیاست میانه روی در مراتب مختلف حکومت حضور یافته، اقدامات مهمی را در حوزه های دانش (آموزش، تربیت شاگردان، تالیف کتب) و رشد نهادهای مربوط (تاسیس مدارس) و ترویج مذهب شیعی به ثمر رساندند. در نتیجه این فعالیت ها بالندگی مذهب شیعه امامی در این دوره رقم خورد. در این مقاله زمینه های اجتماعی سیاسی رشد تکاپوهای علمی شیعیان در دوره سلجوقیان مورد بررسی قرار گرفته تا به این سوال پاسخ داده شود که با وجود سیاست دینی سلجوقیان در جانبداری از مذهب اهل سنت، چگونه تکاپوهای علمی عالمان شیعی افزایش یافت؟ بر اساس داده های موجود، این فرض مطرح می شود که بروز مباحث جدید و لزوم مواجهه با برخی چالش های درون دینی و برون دینی و نیز بروز برخی علایم بحران در نظام اندیشه ای جامعه اسلامی در آن دوره، زمینه ساز انگیزه و تحرک شیعیان برای حرکت و تلاش علمی گردید.
۳۲۹۶.

رهیافت های جهانگیر قائم مقامی در تاریخ نگاری نظامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال دهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۴۰ ۴۷-۷۳

کلید واژه ها: تاریخ نگاری نظامی معرفت شناسی تاریخی تاریخ ارتش نهادهای نظامی منافع ملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۵۰ تعداد دانلود : ۴۲۱
تاریخ نگاری نظامی پهلوی دوم با ظهور مورخانی چون جهانگیر قائم مقامی دچار تحول و دگرگونی شد. در این نوع تاریخ نگاری افزون بر تاریخ نهادها و واحدهای نظامی، بر کشف علل نظامی رخدادهای تاریخی در همبستگی با آگاهی از روح ملی و شرح توانمندی ها و قابلیت های نظامی ایران تأکید می شد. در مقاله ی حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با هدف شناخت مؤلفه های تاریخ نگاری نظامی این دوره، به ارزیابی تأثیر تاریخ نگاری قائم مقامی در دگرگونی تاریخ نگاری نظامی این دوره می پردازیم و در این مسیر نوآوری ها، دستاوردها و ابتکارات جهانگیر قائم مقامی را بررسی می کنیم و می کوشیم به این مسئله پاسخ دهیم که مبانی و مؤلفه های اصلی تاریخ نگاری قائم مقامی چیست. یافته های پژوهش حاضر حاکی از این است که قائم مقامی متأثر از تحصیلات دانشگاهی و حضور طولانی در ساختار ارتش ایران، به عنوان یکی از نمایندگان نسل نظامی مورخ این دوره، توانسته است آثار بااهمیتی در ارتباط با تحولات نظامی ایران، نقش سازمان ها و نهادهای نظامی در این رویدادها و سیر تحول تاریخ نگاری آنها بیافریند. به همین سبب در مقاله ی حاضر این موضوع را با بررسی پیشینه ی تاریخ نگاری نظامی، روند تطور، تکامل و ارتباط این فرایندها با تاریخ معاصر ایران، آغاز کرده ایم.
۳۲۹۷.

ساختار رکن مطلع در مکاتبات عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال بیست و نهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۱۱۵) 100 - 117

کلید واژه ها: رکن مطلع دیوان سالاری اخوانیات مکاتبات قاجار

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۸ تعداد دانلود : ۷۵۰
هدف : بررسی ساختار رکن مطلع در مکاتبات داخلی و خارجی در دیوان سالاری عصر قاجار. روش/ رویکرد پژوهش : مقاله با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه ای تنظیم شده است. یافته ها و نتیجه گیری : ساختار نامه های دیوانی از سه بخش رکن مطلع، رکن حال، و رکن خاتمه تشکیل می شود. اجزای رکن مطلع هم شامل سه بخش خطاب، القاب، و دعا است. با روی کارآمدن حکومت قاجار، رکن مطلع در مکاتبات دیوانیِ داخلی و خارجی کوتاه تر شد. کوتاهی و بلندی مطلع در دوره قاجار در مرحله اول به ارزش و اهمیت نامه بستگی داشت. معمولاً در مکاتبات داخلی دیوانسالاری قاجار، بخش دعا در رکن مطلع به کار نمی رفت و ازبین خطاب و القاب هم یکی از آن ها مورد استفاده قرار می گرفت. در مکاتبات خارجی دعا و القاب به ندرت استفاده می شد و به طور کلی رکن مطلع در بیشتر مکاتبات عصر قاجار از اصول نامه های اخوانی تبعیت می کرد.
۳۲۹۸.

تحلیل تاریخ نگاری محلی ایران پسامشروطه (1336-1324ه .ق)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ (پیاپی ۱۰۹) 213 - 230

کلید واژه ها: تاریخ محلی قاجار مشروطیت تاریخ نگاری ملی گرایی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۴ تعداد دانلود : ۳۴۰
تاریخ نگاری محلی دوره قاجار، تحت تأثیر تحولات سیاسی اجتماعی این دوره دگرگونی هایی یافت. این پژوهش با معرفی 6 اثر از تاریخ نگاری محلی پسامشروطه، سه شاخص را در آنها بررسی می کند: ملی گرایی (باستان گرایانه)؛ بازتاب وقایع سیاسی مشروطه در این آثار؛ و فقدان نگرش و چشم انداز برون مرزی. هدف پژوهش میزان تأثیرپذیری تاریخ های محلی پسامشروطه از جنبش مشروطه و مواضع نویسندگان در این خصوص است. این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای و با شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی داده ها پرداخته است. دستاورد پژوهش حاکی از آن است که تاریخ بختیاری و تاریخ دلگشای اوز طرفدار مشروطه و تاحدی آشنا با مفاهیم ملی گرایی بوده است و به گونه ای وقایع مشروطه در آنها بازتاب یافته، ولی دو اثر مخالف مشروطه، آثارالرضا و تاریخ نصف جهان به ملی گرایی و وقایع مشروطه بی اعتنا بوده و دو اثر بندرعباس و خلیج فارس و تاریخ لارستان که موضعی بی طرفانه ابراز کرده اند؛ ملی گرایی را بازتاب داده، اما به وقایع مشروطه نپرداخته اند و درمجموع تمامی آنها چشم اندازی گسترده و برون مرزی نداشته اند.
۳۲۹۹.

بررسی چرایی مهاجرت پزشکان ایرانی عصر صفویه به هند و نتایج آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات ایرانی سال هجدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۶ 187-213

کلید واژه ها: ایران صفوی هند گورکانیان پزشکان

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۵۸ تعداد دانلود : ۴۸۶
صفویان به عنوان نخستین حکومتی که پس از اسلام، نظامی متمرکز را بنیاد گذاشته و مذهب تشیع را در ایران زمین رسمیت بخشیدند، در شرق و غرب با حکومتهای مهم و متمرکزی همچون هند و عثمانی همسایه و هم مرز و با دولتهای این ممالک در کشاکش و گاه نیز در حالت صلح به سر می بردند. بر این مبنا دانشمندان و سیاستمداران و حتی توده مردم در این سرزمینها در آمد و شد بوده و به تبادلات علمی، فرهنگی و اقتصادی می پرداختند. بر این اساس مقاله پیش رو درصدد است به عنوان یکی از اقشار مهم جامعه عصر صفوی به بررسی علل مهاجرت پزشکان ایرانی به هند و بررسی تاثیر آن بر دانش پزشکی گورکانیان هند بپردازد و در خلال این مساله دریابد؛ مسائلی همچون؛ تعصبات دینی، بحران های سیاسی در دوران صفویان و از طرفی اوضاع اجتماعی، سیاسی، اقتصادی سرزمین هند تا چه حد در این مهاجرتها تاثیر گذار بوده است. از اینرو بر اساس روشی توصیفی- تحلیلی با گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و بررسی اسناد و متون سعی گردید به تحلیل داده ها پرداخت و بر این مبنا یافته های پژوهش نیز حاکی از آن است که؛ سخت گیری پادشاهان صفوی و تعصب دینی حاکم بر نظام سیاسی عصر صفوی و از سویی جوّ سیاسی و فرهنگی مساعد در جامعه گورکانی و همچنین تشویق پادشاهان هند از عالمان و دانشمندان ایرانی برای اقامت در هند از دلایل اصلی مهاجرت اطبای عصر صفویه به هندوستان بوده است.
۳۳۰۰.

بررسی جایگاه اداری اهل ذمه در عصر اموی مطالعه موردی؛ اهل ذمه عراق و شام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال پنجاه و دوم بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 173 - 195

کلید واژه ها: امویان اهل ذمه موقعیت اجتماعی مناصب و تشکیلات اداری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۵۴۶
به قدرت رسیدن امویان در شام زمینه ای فراهم نمود تا آنان به عنوان خلفای مسلمانان روابط خود را با اهل ذمه که بخش اعظمی از ساکنان شام را تشکیل می دادند، توسعه دهند. ساکنین شام که تا قبل از فتح اسلامی تحت تابعیت دولت روم بودند، اکنون باید پذیرای حاکمیت جدید مسلمانان باشند. بنابراین در این شرایط اهل ذمه باید موقعیت اجتماعی و اداری که در زمان تسلط رومیان داشتند را هم چنان حفظ می کردند، از طرفی خلفای اموی نیز برای اداره قلمرو گسترده خود، نیازمند بهره مندی از تخصص و تجارب اهل ذمه بودند. براین اساس این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی در صدد پاسخ دادن به این پرسش است که اهل ذمه در ساختار اجتماعی دولت اموی چگونه موقعیت اجتماعی خود را حفظ و تثبیت کرده و افزون بر آن توانستند بر ساختار اداری امویان مسلط شوند؟

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان