درخت حوزه‌های تخصصی

چکیده: روش‌های مختلف سنجش و بررسی ابعاد مختلف شخصیتی، دو عامل عمده در تفسیر رویکردها در مطالعة شخصیت می‌باشد. براین اساس یکی از مباحث مهم در تفاوت مدل‌ها، در استراتژی تحقیق، روش‌ها و مدل‌های جمع‌آوری داده‌ها می‌باشد که این تغییر نگرش‌ها عامل اساسی شکل‌گیری مکاتب روان‌شناسی و رویکردهای مطالعاتی اندیشمندان اسلامی می‌باشد. در تقسیم‌بندی موجود دربارة روش‌های مختلف تحصیل شناخت، چهار روش عمدة تجربی، عقلی، نقلی و شهودی مورد تأکید قرار گرفته است. این تحقیق بر مبنای روش مطالعات کتابخانه‌ای و به شیوة تحلیل محتوا در متون انسان‌شناختی دانشمندان مسلمان و مباحث روش‌شناختی نظریه‌پردازان شخصیت در روان‌شناسی غربی انجام شده است. از روش‌های سنجش شخصیت در سه مکتب عمده مطالعة شخصیت؛ یعنی روان‌تحلیل‌گری، صفات و انسان‌گرایی؛ و سه رویکرد عمده مطالعات اسلامی دربارة انسان، یعنی رویکرد نقلی، عقلی و عرفانی گزارشی ارائه شده و سپس به توصیف و تبیین اجمالی روش‌ها و آزمون‌های مربوط به این رویکردها می‌پردازد. در ادامه به بررسی، تحلیل و ترکیب نتایج مطرح شده در روش‌شناسی پرداخته و راه‌حل‌هایی را برای مطالعات نوین روان‌شناسی در حوزة دین بیان می‌کند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگیهای روان سنجی و عملی بودن فرم کوتاه آزمون غیرکلامی هوش اسنایدرز - اومان برای کودکان 2.5-7 سال( 7 - 2/1 SON-R 2) روی یک گروه از کودکان تهران با حجم 125 نفر ) 66 پسر و 59 دختر( که با روش نمونه برداری تصادفی چند مرحله ای از بین کودکان مهدهای کودک تحت نظارت بهزیستی انتخاب شدند، اجرا گردید. برای تحلیل سوالات از مدل کلاسیک آزمون و مدل 2 و 3 پارامتری مبتنی بر نظریه سوال - پاسخ (IRT) استفاده گردید. اعتبار خرده آزمونها (موزاییکها، طبقه بندیها، موقعیتها و الگوها) با استفاده از فرمول ?2 و اعتبار مقیاسهای عملی و استدلال و کل آزمون از طریق فرمول آلفای طبقه ای برآورد گردید. ضریب اعتبار خرده آزمونها برای کل گروه به ترتیب 0.72، 0.71، 0.67 و 0.75 و ضریب اعتبار مقیاس عملی، استدلال و کل آزمون نیز به ترتیب 0.81، 0.76 و 0.84 است. در خصوص روایی نیز تحلیلهای مختلفی صورت گرفت. از جمله این تحلیل ها می توان به همبستگی درونی خرده آزمونها، همبستگی سوال - نمره کل، همبستگی خرده آزمون ها با مقیاس ها و کل آزمون، تمایز گذاری سنی و قدرت تمایز گذاری اشاره کرد. بطور کلی یافته های حاصل از این پژوهش نشان داد که آزمون مورد بحث از اعتبار و روایی بالایی برخوردار است و با اطمینان می توان از آن، جهت سنجش هوش کلی کودکان 2.5-7 سال استفاده کرد. با این حال، قبل از استاندارد سازی و هنجاریابی آن در مقیاس وسیع باید برخی از تصاویر سوالات A، 9، 10، 12، 13، 14، 8، و 15 خرده آزمون طبقه بندیها با تصاویری که برای کودکان ایرانی آشنا هستند، جایگزین گردند. علاوه بر این ترتیب سوالات نیز باید بر اساس دشواری آنها اصلاح گردد.

هدف اصلی این پژوهش، ساخت و بررسی پایایی و اعتبار مقیاس کمال­ گرایی چند بعدی تهران بود. پانصد دانشجوی دانشگاه تهران (300 دختر، 200 پسر) با اجرای مقیاس کمال­گرایـی چند بـعدی تـهران، مقیاس مشکلات بین شـخصـی، مقیاس سلامت روانـی، و زیـر مقیاس­های نوروزگرایی و برونگرایـی از مقیاس شخصیتی NEOPI-R در این پژوهش شرکت کردند. پایایی بازآزمایی و همسانی درونـی مقیـاس کـمال­گرایـی چـند بعدی تـهران در حد رضایت­بخش، مورد تـأیید قرار گـرفتند. اعتـبار محتوایـی مقیاس کمال­گرایـی چند بعدی تهران بر اساس داوری ده نفر از متخصصان روان­شناسی، بررسی شد و ضرایب توافق کندال برای ابعاد کمال­گرایـی خود مدار، کمال­گرایی دیگر مدار، و کمال­گرایـی جـامعه­مدار مـورد تـأیید قرار گـرفت. اعتبار همزمان مقیاس کمال­گرایـی چند بـعدی تـهران از طریـق اجـرای همزمان مقیـاس مشکلات بین شـخصـی، مقـیاس سلامت روانـی، و زیر مقیاس­های نـوروزگرایـی و بـرونگرایـی از مقـیـاس شـخصیتـی NEOPI-R در مورد آزمودنـی­ها مـحاسبه شد. ضرایـب هـمبستگـی میـانگین نـمره ­های آزمودنـی­ ها در زیـر مقیـاس­های کـمال­گرایـی خود مدار، کمال­گرایـی دیـگر مدار، و کمال­گرایـی جامعه مدار با زیر مقیاس­های مشکلات بین شخصـی، بهزیستـی روان­شناختـی، درماندگـی روان­شناختـی، نـوروزگرایـی و برونگرایـی معنـادار بـودند. طبق این نتایج، مقیاس کمال­گرایی چند بعدی تهران از اعتبار کافی برخوردار است.

مقدمه: بر اساس دیدگاه های مختلف، مقیاس هایی برای سنجش صفات اسکیزوتایپی ساخته شده اند. این مقیاس ها جنبه های محدودی از شخصیت اسکیزوتایپی را می سنجند. پرسشنامه شخصیت اسکیزوتایپی جامعیت بیشتری داشته و بر پایه الگوهای بالینی آخرین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ساخته شده اند. هدف از پژوهش حاضر، تحلیل عوامل و اعتباریابی این پرسشنامه می باشد. روش: این پژوهش از نوع توصیفی است. نمونه ای به حجم 609 نفر (187 نفر گروه مذکر و 422 نفر گروه مؤنث) به روش نمونه گیری خوشه ای طبقه ای از دانشجویان دانشگاه های پیام نور تبریز، سراب و آزاد تبریز انتخاب و مورد آزمون قرار گرفتند. یافته ها: در تحلیل مؤلفه های اصلی راه حل های دو و سه عاملی برای پرسشنامه شخصیت اسکیزوتایپی استخراج شد، اما راه حل دو عاملی (اسکیزوتایپی منفی و اسکیزوتایپی مثبت) تناسب و ارتباط منطقی تری با نشانگان اسکیزوتایپی نشان داد. در مقایسه نمرات گروه های مؤنث و مذکر، بین میانگین نمرات پرسشنامه شخصیت اسکیزوتایپی تفاوتی مشاهده نشد. روایی همزمان با اجرای توام پرسشنامه صفات اسکیزوتایپی- نسخه الف، ضرایب 80/0، 75/0 و 82/0 را به ترتیب برای کل پرسشنامه، عامل های اسکیزوتایپی منفی و اسکیزوتایپی مثبت نشان داد. ضرایب همسانی درونی کل و عامل های منفی و مثبت به ترتیب 74/0، 77/0 و 83/0 محاسبه شد. همچنین، ضریب اعتبار بازآزمایی برای کل پرسشنامه 80/0 و عامل های مذکور 72/0 و 70/0 به دست آمد. نتیجه گیری: بنابر یافته های پژوهش حاضر، پرسشنامه شخصیت اسکیزوتایپی در جامعه ایرانی به عنوان ابزار سنجش ملاک های نه گانه شخصیت اسکیزوتایپی متن تجدید نظر شده چهارمین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی اعتبار مطلوبی دارد و در تحقیقات روان شناسی و روان پزشکی به عنوان یک ابزار معتبر قابل کابرد می باشد.

هدف اساسی پژوهش حاضر تعیین ویژگی های روان سنجی پرسشنامه چهار سامانه ای اضطراب (FSAQ) بوده است. بدین خاطر پس از آماده سازی پرسشنامه یاد شده، در آغاز، مطالعه ای مقدماتی بر روی پرسشنامه FSAQ با 153 آزمودنی انجام شده است سپس برای وارسی های نهایی، دو گروه آزمودنی های بالینی و غیر بالینی مورد مطالعه قرار گرفته اند. آزمودنی های غیربالینی شامل 530 دانشجوی دانشگاه گیلان (265 آزمودنی مذکر، 264 آزمودنی مؤنث و 1 آزمودنی با جنسیت نامشخص) و آزمودنی های بالینی دربرگیرنده 39 آزمودنی مبتلا به اختلال های اضطرابی بوده اند. مطالعه حاضر در عین آماده سازی نتایج توصیفی مربوط به پرسشنامه FSAQ با توجه به جنسیت، برای بررسی اعتبار پرسشنامه از روش های بازآزمایی، تنصیف و آلفای کرونباخ سود جسته است. یافته ها بیانگر اعتبار مناسب پرسشنامه و مؤلفه های آن بوده است. روایی پرسشنامه نیز از طریق بررسی همبستگی آن با دیگر آزمون ها مثل مقیاس اضطراب کتل، پرسشنامه اضطراب بک، سیاهه حالت – صفت اشپیلبرگر، مقیاس تکمیلی اضطراب (A) در MMPI-2 و پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ-28) پی گرفته شده است. نتایج به دست آمده روایی همگرای پرسشنامه را تأیید کرده اند. از سویی مقایسه گروه های بالینی (افراد مبتلا به اختلال های اضطرابی) و غیربالینی نمایانگر تمایز داده ها و در نتیجه تأیید روایی تشخیصی پرسشنامه بوده است.

مطالعه حاضر با هدف بررسی اعتبار و پایایی مقیاس سرسختی روان شناختی لانگ و گولت ( LGHS) [10] ، در چهارچوب طرح اعتبارسنجی، طراحی و اجرا گردید و با استفاده از نتایج به دست آمده به بررسی و تبیین ابعاد روان سنجی مقیاس مورد نظر پرداخته شد. بدین منظور اعتبار و پایایی پرسشنامه تحقیق بر روی نمونه ای 550 نفری از دانشجویان دانشگاه های شاهد، تهران و شهید بهشتی به روش نمونه برداری تصادفی خوشه ای به شرح ذیل مورد مطالعه قرار گرفت. پس از ترجمه پرسشنامه تحقیق به زبان فارسی و به منظور رفع مشکلات احتمالی در ترجمه مقیاس 30 نفر از دانشجویان دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد به تصادف انتخاب شدند و نسخه فارسی مقیاس ( LGHS ) بر روی آنها اجراء گردید. اعتبار پرسشنامه LGHS در قالب بررسی اعتبار سازه و به سه روش تحلیل عامل، همبستگی با آزمون های دیگر(اعتبار سازه) و اعتبار افتراقی اندازه گیری شد. به منظور سنجش پایایی مقیاس نیز از روش های آماری محاسبه ضریب همسانی درونی (آلفای کرونباخ)؛ روش دونیمه سازی و روش بازآزمایی استفاده گردید. در مجموع و برمبنای نتایج این مطالعه پرسشنامه ای 42 سؤالی که سه خرده مقیاس کنترل (با 16 سؤال)، خرده مقیاس تعهد (با 15 سؤال) و خرده مقیاس چالش جویی (با 11 سؤال) را دربرمی گیرد؛ برای سنجش سازه سرسختی روان شناختی در افرادی تهیه شد که استرس خاصی را تجربه می کنند و یادر موقعیت فشارزای قابل توجهی به سر می برند. اعتبار و پایایی این مقیاس به منظور کاربرد در جمعیت دانشجویان ایران توسط شواهد به دست آمده مورد تأیید و حمایت قرار گرفت و از شرایط لازم برای کاربرد در پژوهش های روان شناختی و شناسایی افراد سرسخت برخوردار است.

دو مشکل عمده در ارزیابی و سنجش خانواده وجود دارد: اول چارچوب های مفهومی متعددی که برای توصیف خانواده ارایه می شود، دوم تفاوت ابزارهایی که برای اندازه گیری کارکرد خانواده به کار می رود. یعنی ابزار واحدی که مورد توافق همگان باشد، برای ارزیابی آن وجود ندارد (کیت نر و همکاران، 1996). از این رو هنجاریابی ابزارهای خانواده، اهمیت ویژه ای برای خانواده-درمانی و کمک به حانواده ها دارد. در این پژوهش اعتباریابی ابعاد پرسشنامه سنجش کارکرد خانواده (FAD) بدست آمده که می تواند مقدمه ای مناسب برای هنجاریابی این مقیاس باشد. پرسشنامه سنجش کارکرد خانواده توسط 494 نفر از مادران دانش آموز مدارس ابتدایی شهر تهران تکمیل شد، 32 نفر از مادران دوبار پرسشنامه را دریافت کردند و پاسخ دادند؛ پس از جمع آوری داده ها، آلفای کرونباخ سؤالات مربوط به هر یک از ابعاد، تعیین و معادل سازی نمرات خام به نمرات استاندارد Z و تعیین نمرات استاندارد با میانگین 50 و انحراف استاندارد 10 (نمره t) انجام شد. نتایج بدست آمده نشان داد که آلفای کرونباخ کلی این پرسشنامه و خرده مقیاس های آن اعتبار دارد و ابعاد پرسشنامه از اعتبار بازآزمایی کافی برخوردار است. در این پژوهش، هم چنین سؤالاتی که همخوانی معتبری نداشتند، مشخص شدند.

زمینه و هدف: پرسش نامه شخصیت زاکرمن - کلمن (Zuckerman – Kuhlman Personality Questionnaire) یکی از ابزارهای اندازه گیری صفات و ویژگی های شخصیتی است که در چارچوب الگوی پنج عاملی جایگزین (FFM یا Five Factor Personality Model) شخصیت زاکرمن ساخته شده است. هدف این پژوهش بررسی خصوصیات روان سنجی نسخه 50 گویه ای پرسش نامه بود. مواد و روش ها: طرح پژوهش توصیفی از نوع همبستگی است. نمونه ای به حجم 508 نفر (308 نفر دختر و 200÷ و نفر پسر) به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای از میان دانشجویان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان انتخاب و مورد آزمون قرار گرفتند. مطالعه ساختار عاملی پرسش نامه از طریق تحلیل عاملی اکتشافی به روش مؤلفه های اصلی انجام گرفت. هم چنین از روایی به روش همزمان و افتراقی و پایایی به روش بازآزمایی، آلفای کرونباخ، دو نیمه کردن و ضریب (ICC یا Interaclass Correlation Cofficient) استفاده شده است. یافته ها: ضریب پایایی بازآزمایی برای کل پرسش نامه 79/0، آلفای کرونباخ 64/0، ضریب دو نیمه کردن 68/0 و ضریب ICC 60/0 (001/0>P) به دست آمد. تحلیل عاملی اکتشافی با چرخش واریماکس پنج عامل را برای پرسش نامه استخراج نمود که به ترتیب عبارت است از: اضطراب – روان رنجورخویی، هیجان خواهی تکانشی، فعالیت، مردم آمیزی و پرخاشگری – خصومت. روایی همزمان پرسش نامه از طریق تحلیل همبستگی های به دست آمده با پرسش نامه شخصیتی آیزنک (Eysenck's questionnaire.) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دهنده همبستگی میان دو پرسش نامه بود. در بحث روایی افتراقی هم پرسش نامه و عامل های آن ( به جز عامل فعالیت) به بهترین نحو توانسته بین گروهی از افراد که نمرات بالایی و گروهی از افراد که نمرات پایینی در شاخص های N,P,E آیزنک کسب کرده بودند، تمایز قایل شود. نتیجه گیری: نتایج حکایت از این داشت که پرسش نامه شخصیت زاکرمن – کلمن در جامعه ایرانی از خصوصیات روان سنجی مطلوبی برخوردار است و از آن می توان در زمینه های پژوهشی استفاده کرد.

پژوهشهـای تجـربی، نظری و مفهوم سازی پدیده احساس تنهایی در 35 سال گذشته گسـترش چشمگیری یافته انـد. پژوهشگران توانسته اند فراوانی احساس تنهایی در جمعیت عمومی و دانشجویی را نشان دهند، ارتباط بین تنهایی با انواع پیش بینیکننده های اجتماعی (مانند وضعیت و تماس خانوادگی) و نیز طیفی از حالتهای روانی (مانند افسردگی و سطح پایین حرمت خود) را برجسته سازند. همراه با هر تعریف مفهومی از احساس تنهایی، یک ابزار اندازه گیری نیز طراحی شده است. در پژوهشی که برای این شماره درنظر گرفته شده است، 231 دانشجو، هفت مقیاس احساس تنهایی را تکمیل کردند. مقیاسهایی که هم امکان مقایسه بین ابزارها را فراهم میساخت و هم تداخل سازه ای اندازه گیریشده را ارزیابی میکرد. بـه عبارت دیگر، در این پژوهش به بررسی شباهتها و تفاوتهای مقیاسهای مختلف و رایج احساس تنهایی پرداخته شد تا تک بعدی یا چند بعدی بودن آن مشخص شود. چنین روشی میتواند به مبانی زیربنایی هر ابزاری انسجام بخشد.

هدف از پژوهش حاضر ساخت و اعتباریابی پرسشنامه بهزیستی معنوی در دانشجویان دانشگاه های تهران بود. آزمودنی های پژوهش 3052 دانشجو(1239 پسر و 1761 دختر،52 نفر بدون مشخص بودن جنسیّت آن ها) بودند. بر اساس مدل پیشنهادی ائتلاف ملی بین مذاهب در سالخوردگی (1975) در نهایت پرسشنامه 40 سؤالی برای اندازه گیری ابعاد ارتباط با خدا، ارتباط با خود، ارتباط با طبیعت و ارتباط با دیگران طراحی شد. نتایج تحلیل عاملی تأییدی نشان داد که مدل چهار بعدی بهزیستی معنوی در میان دانشجویان دارای برازش است. ضریب آلفای کرونباخ کل پرسشنامه 94/0 و ضرایب آلفای خرده مقیاس ها به ترتیب برابر با 93/0، 92/0، 91/0 و 85/0 بود. همچنین ضریب پایایی بازآزمایی کل پرسشنامه86 /0 و خرده مقیاس های آن به ترتیب 81/0، 89/0، 81/0، و 80/0 بود. نتایج نشان داد روایی همگرا و واگرای پرسشنامه در حد مقبولی است. از دیگر یافته های پژوهش این بود که میانگین نمرات کل بهزیستی معنوی و نمرات خرده مقیاس های ارتباط با خدا، خود و طبیعت دانشجویان دختر به طور معناداری بیش تر از میانگین دانشجویان پسر است، اما تفاوتی بین دو جنس در نمرات خرده مقیاس ارتباط با دیگران مشاهده نشد. به طور کلی نتایج پژوهش نشان داد که پرسشنامه بهزیستی معنوی در دانشجویان از خصوصیات روانسنجی مناسبی بهره مند است و می توان در پ ژوهش ها از آن استفاده کرد.

زمینه:پژوهش بر مبنای نظریه هوش چندگانه گاردنر استواراست که براساس آن می توان روش ها و محتوای مواد آموزشی رادر فرایندیاددهی-یادگیری با نوع وسطح هوشی دانشجویان هماهنگ کرد.هدف:پژوهش حاضر به منظور ساخت و هنجاریابی آزمون هوش چندگانه گاردنر انجام گرفته است.روش: نمونه آماری شامل 811 دانشجو در مقطع کارشناسی رشته های مختلف دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن در نیم سال دوم سال تحصیلی 90- 1389 است که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای چند مرحله ای انتخاب شده است. ابزار پژوهش براساس نظریه گاردنر و پیشینه پژوهش و در مواردی نیز با استفاده از برخی پرسشنامه های موجود ساخته شد. ضریب اعتبار پرسشنامه با استفاده روش آلفای کرونباخ برای هر یک از انواع هوش بین 663/0 تا 824/0 به دست آمد. روایی سازه پرسشنامه براساس تحلیل مولفه های اصلی با چرخش واریماکس انجام گرفت.یافته ها: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که 1- پرسشنامه مذکور از روایی و اعتبار قابل قبول برخوردار است.2- آزمون t گروه های مستقل نشان داد که جز در مورد هوش بدنی- جنبشی بین دختران و پسران تفاوت معنی دار وجود ندارد. 3- برای هر یک از انواع هوش گاردنر جدول نرم براساس نمره های هوشبهر انحرافی (100=M ، 15=sd) برای هر دو جنس محاسبه و تنظیم شد.بحث و نتیجه گیری: با استفاده از این ابزار می توان انواع هوش دانشجویان را شناسایی کرد و این امر می تواند آغازی برای برنامه ریزی و تصمیم گیری های آینده در امر تعلیم و تربیت باشد.

هدف از پژوهش حاضر، هنجاریابی و تعیین روایی و پایایی فرم معلم مقیاس درجه بندی کانرز، برای گروهی از دانش آموزان دبستانی شهر شیراز بود. بدین منظور تعداد 529 کودک (257 دختر و 272 پسر) 6 تا 11 ساله با روش نمونه گیری طبقه ای بر اساس سن و جنس انتخاب شدند و معلمان، آنها را مورد ارزیابی قرار دادند. ابتدا مقیاس توسط گروه مترجمان ترجمه و با فرهنگ ایرانی منطبق شد و در یک بررسی مقدماتی توسط معلمان مورد ارزیابی و داوری قرار گرفت. ساختار عاملی مقیاس با استفاده از روش تحلیل عوامل با مولفه های اصلی و سپس چرخش واریماکس بررسی شد. از تحلیل عوامل 5 عامل مشکلات سلوک، بیش فعالی، بی توجهی - رویاپردازی، اضطراب - خجالتی و انفعالی بودن به دست آمد. پایایی مقیاس با روش بازآزمایی برای کل مقیاس 0.76 و برای زیر مقیاس ها از 0.68، برای انفعالی بودن، تا 0.82، برای مشکلات سلوک، متغیر بود. ضرایب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه معادل 0.86 و برای زیر مقیاس ها از 0.74 برای بیش فعالی تا 0.89 برای بی توجهی - رویاپردازی متغیر بود. در این مطالعه، بین نمره های دو گروه سنی، 6 تا 8 سال و 11 ماه و 9 تا 11 سال و 11 ماه، تفاوت معنی داری وجود نداشت. مقایسه بین دو جنس نشان داد پسرها در نمره کل و در زیر مقیاس های مشکلات سلوک و بیش فعالی نمره های بیشتری، نسبت به دخترها کسب کردند. با توجه به یافته های فوق نمره های خام دخترها و پسرها به طور جداگانه به نمره های استاندارد T با میانگین 50 و انحراف معیار 10 برای نمره کل و زیر مقیاس ها تبدیل گردید.