درخت حوزه‌های تخصصی

هدف اصلی این پژوهش بازش ناسی جایگاه قانونی اسناد طراحی شهری و همچنین فرایند تهیه و انواع اس ناد در نظام برنامه ریزی ایران و انگلستان است. در این مقاله تفاوت ها و شباهت های نهادی و ساختاری و رویه ای میان جایگاه این اسناد در نظام برنامه ریزی ایران و انگلستان بررسی و مقایسه می شود. این پژوهش در حیطه پژوهش های کاربردی قرار می گیرد و با استفاده از چارچوب تحلیلی عمومیت گرایانه و کشف مغایرت و روش تحلیل داده های ثانویه (اسنادی)، سعی دارد تا شباهت ها و تفاوت ها را میان نظام برنامه ریزی ایران و انگلستان در زمینه جایگاه اسناد طراحی شهری مورد موشکافی قرار دهد. یافته ها نشان می دهند که تفرق عملکردی در ترتیبات نهادی - نهادهای قانون گذار و تهیه کننده و نیز نهادهای اجرایی در حوزه اختیارات و تصمیم سازی و تصمیم گیری، نبود هماهنگی و همیاری و همکاری بین بخشی در دستگاه های ذی ربط، فقدان سیاست های طراحی مشخص در برنامه های توسعه فرادست اسناد طراحی شهری، ضعف در حوزه مشارکت مردمی، عدم نظارت و بازنگری در اسناد تهیه شده و ضعف در نهادهای مطالعاتی و پژوهشی به لحاظ درجه استقلال و سیاست گذاری از مهم ترین مشکلات رویه ای پیشِ روی اسناد طراحی شهری در نظام برنامه ریزی ایران اند. این مسائل و مشکلات درواقع اصلی ترین تفاوت های ساختاری و نهادی و رویه ای جایگاه اسناد طراحی شهری میان دو نظام برنامه ریزی در دو کشور به شمار می آیند.

 این تحقیق در قالب رویکرد اکولوژى منظر و با هدف ایجاد روشى در مکانیابی و بهسازی فضای سبز شهری انجام شده است. پس از بررسى و نقد روش هاى متداول مرتبط با موضوع و نیز بررسى اصول اکولوژی منظر به عنوان دانشى جدید در طراحى منظر شهرها ، روشى پیشنهاد شده است که مى تواند با توجه به لزوم ارتقاء کیفیت اکولوژیکی سامانه های زیستی بکار رود. تاکید داشته و شامل مراحل GIS,AHP، روش پیشنهادى "تحلیل سازگارى سرزمین اکولوژیک"، بر مطالعات سازگارى سرزمین مختلفى مى باشدکه در تحقیق معرفى شده است. جهت حصول به هدف تحقیق، روش پیشنهادى در جزیره کیش بکار گرفته شده است. یافته هاى تحقیق به صورت نقشه های سازگاری سرزمین استنتاج گردیده و کارایی روش با استفاده ازمعیارهای کیفی مورد بررسى قرار گرفته است. نتایج نشان مى دهد این روش در شرایط همسان قابل تعمیم بوده و در شرایط غیر همسان با تغییرات جزیی قابل استفاده است.

آنچه از توانبخشی بناهای تاریخی معمولاً مورد انتظار است اعطای عملکرد جدید و انطباق آن با کالبد معماری در قالب یک کارکرد تعریف شده و سازگار است؛ اما هنگامیکه یک اثر تاریخی به دلیل گذشت زمان یا اتفاقات دیگر ویران شده و امکان بازسازی و رجوع به وضعیت قبلی آن میسر نباشد، موضوع توانبخشی و گزینش کارکرد سازگار برای آن با تردید روبرو میشود. این مقاله سعی بر آن دارد تا بر اساس نظریه براندی در حفاظت آثار معماری، با بیان معناهایی که در طول زمان (از خلق اثر تا وضعیت کنونی) در یک اثر تاریخی بهوجود می آید گستره ای از معانی را حتی برای یک ویرانه کانتر « مدل مکان » در نظر دارد، با استفاده از « مکان » معرفی نماید و با توجه به غایتی که برای احیای آن به مثابه یک که انطباق سه مؤلّفه کالبد، فعالیت و معنا را جهت احراز مکان ضروری می داند، ویژگی های کارکرد سازگار با   معانی بقایای بناهای تاریخی را بیان کند. بنابراین میتوان ضمن محدود نشدن در کارکرد قبلی اثر، کارکردهای   دیگری را پیش روی قرار داد تا به گزینشی مناسب تقرب یافت.   این مقاله در تعیین چارچوب نظری تحقیق از روشی قیاسی برای استدلال و استنتاج از نظریه مطرح شده توسط   براندی در حفاظت آثار معماری، به ره برده و با استفاده از مدل مکان کانتر سعی در شناسایی   رابطههای بین مؤلّفههای مکان دارد. این مدل امکانی را فراهم میآورد که به بنای تاریخی صرفاً بهمثابه موجودیتی   کالبدی که در روند حفاظت هیچگونه تغییر و تحولی را پذیرا نیست، نگریسته نشود، بلکه با توجه ب ه معانی موجود   در بنا، موضوعیت تعیین کارکرد سازگار را حتّی در توانبخشی ویرانههای تاریخی که از وضعیت کالبدی و فعالیتی   مناسبی برخوردار نیستند، نیز پذیرفت .

در چند دهه اخیر با افزایش جمعیت کشور، روند پایه ریزی و احداث پروژه های مسکونی در سطح گسترده ای فزونی گرفته است. تا زمانی که از مصالح غیر بومی استفاده شود، سراسیمه به علل نامشخص، الگوهای سازماندهی کالبدی فضایی وارداتی (غالباً غربی) نیز بکار برده خواهد شد. در حالی که به عقیده خود صاحب نظران غربی، معماری شان از عوارض آشفتگی و یکنواختی محیطی بی نصیب نمانده است. بنابراین کشور ما نیز از این عوارض بی نصیب نخواهد ماند. پژوهش های بیشماری نیز در اکثر نشریات داخلی متعهد و دلسوز وجود دارد که به نوعی بیان کننده شناسایی شدن این مسأله است؛ ولی ظاهراً بیشتر به جزییات ماجرا می پردازند. آثار برجای مانده از گذشته معماری مان حاکی از تجربه عملی و غنا در خلق مجموعه های معماری و شهرسازی موفق با ایجاد حس تعلق به مکان بوده است . از درس هایی که در این راستا از آن می توان گرفت توجه به فاصله گذاری مناسب بین اجزاء و همچنین ارائه ترکیب های کالبدی هدفمندی است که به آن مقوله «مفصل» می گوییم. این مقوله به حدی جامع و فراگیر است که توجه بدان آموزه های ارزشمندی را در زمینه های مختلف معماری و شهرسازی به بار خواهد آورد و لازم است که توجه بیشتری بدان شود. اگرچه تحقیقات مدوّن و قابل استنادی در این زمینه وجود ندارد؛ اما سخنان پراکنده ای در مورد نقش و تأثیر توجه به این موضوع را در آراء نویسندگان بنام این حوزه می توان یافت که از آنها در این مقاله استفاده شده است.هدف این مقاله بیشتر بررسی مفهومی و تفحص در انواع مفصل در حوزه معماری است. دیده شده است که بطور ناصحیح فضای مفصلی با فضاهای دیگری همچون فضای ورودی، ارتباطی و انتقالی هم معنی قلمداد شده است. بنابراین لازم بنظر می رسد تا به ریشه یابی این واژه ها پرداخته شود . اگرچه در ظاهر واژه های مفصل و مفصل بندی مشابه یکدیگرند؛ اما در واقع دو مفهوم کاملاً متفاوتند. با روشن شدن مفهوم مفصل بر ما آشکار می شود که این مفهوم حدّ فاصلی در رابطه دو چیز است که فقط به منظور فاصله گذاری، بنوعی کنار هم قرار گرفته شده است. بنابراین ترکیب بین اجزا در مفصل بندی تا دو حد همبستگی تا پیوستگی پیش می رود. استفاده ی استعاره ای از این مفهوم  در معماری به اشکال مختلفی امکان پذیر است؛ بطوری که می توان از انواع آن در حوزه کارکردی به مفاصل «دسترسی»، «ورودی-خروجی» و «پروخالی» و در حوزه ساختی از مفاصل «مصالح» و «سازه ای» نام برد.

اگرچه حفاظت به عنوان گام اول در امر احیاء شناخته می شود، اما بسیاری از بناها و مناطق تاریخی همزمان با حفاظت نیازمند توسعه نیز می باشند؛ درواقع توسعه و حضور ساختارهای جدید در زمینه های تاریخی می تواند سبب تداوم تاریخ و غناء یافتن محیط های تاریخی گردد. اما آنچه که در این میان مهم می باشد نیاز به تدوین دستورالعمل هایی جامع پیرامون طراحی این گونه ساختارهای جدید است. در این راستا و پیش از هر چیز، توجه و درنظر گرفتن اصول پذیرفته شده ی جهانی در این حوزه، ضرورت دارد. امروزه با گذشت حدود دو قرن از آغاز جنبش حفاظت از ثروت های فرهنگی- تاریخی با مجموعه های از منشورها، قطعنامه ها و توصیه های جهانی در زمینه ی مواجه با میراث گذشتگان روبرو هستیم که حاصل تجارب بدست آمده از رویکردهای گوناگون در این حوزه و در کشورهای مختلف جهان می باشند. هدف از مقاله ی پیشِ رو، بررسی ایده ها و نظریه ها، توافق نامه ها و منشورهای مرتبط با حضور ساختارهای جدید در زمینه های تاریخی، جهت استفاده از آنها به منظور دستیابی به رهنمودهای طراحیِ ساختارهای جدید در زمینه تاریخی می باشد؛ از این رو در ابتدا به بررسی تئوریِ نظریه پردازانی پرداخته می شود که تأثیر بیشتری بر رویکردهای پس از خود داشته و زمینه ساز تدوین اصول بین المللی گشته اند؛ سپس در پی آن مفاد توافق نامه های بین المللی که به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم به این حوزه اشاره داشته و توانسته اند اصولی کلیدی را در این خصوص ارائه دهند، بیان می شود. در انتها با تنظیم جدولی براساس رویکرد هر یک از توافق نامه های مورد بررسی، به روند تکاملی این نگرش ها در مقیاس بین المللی پرداخته می شود.

منابع طبیعی بستر حیات و گنجینه ای ارزشمند است که از سالیان دور برای انسان به یادگار مانده است؛ استفاده بی رویه و نادرست از آن می تواند اثرات غیر قابل بازگشتی برای محیط زیست و ادامه زندگی ایجاد کند. در این میان خاک یکی از عناصر ارزشمندی است که مراقبت در حفظ آن مانند سایر عناصر برای ادامه حیات ضروری است. مطالعات زمین شناختی نشان می دهد که خاکی که امروزه در اختیار داریم حاصل میلیون ها سال است و مصرف بیرویه و از بین بردن منابع آن غیر قابل بازگشت است. یکی از حوزه هایی که می تواند در حفظ یا از دست رفتن منابع خاک و تخریب محیط زیست نقش موثری داشته باشد، حوزه معماری است. در این مقاله به بررسی یکی از قدیمی ترین و پرکاربردترین مصالح ساختمانی ساخته شده از خاک، یعنی آجر و نقش آن در حفظ یا نابودی منابع خاک و تاثیر آن بر محیط زیست شهر تهران می پردازیم. ساخت و تولید آجر با اینکه میراثی از گذشتگان ما است و موجب هویت بخشی به معماری ایرانی ما می باشد، میتواند موجبات بر هم زدن محیط زیست را از طریق برداشت بی رویه و غیر اصولی خاک فراهم کند.

واژه «الگو» امروزه کاربرد وسیعی در زبان فارسی داشته و حوزههای مختلف علوم هریک به فراخور حال و نیاز، تعابیر و تعاریف خود را از الگو دارند. معنای عمومی و عامیانه آن برابر و مترادف با کلماتی چون «نمونه»، «سرمشق» و «مدل» بوده اما واقعیت این است که هم معنای الگو و هم معنای واژگان و مفاهیم مترادف با آن در ادبیات رشتههای مختلف علوم روز بسیار عمیقتر و دقیقتر از معنای عمومی آن است. توجه به مفهوم الگو و مفاهیم مرتبط با آن به این خاطر است که دغدغه ایجاد کیفیت مطلوب در فضای معماری به عنوان یکی از اصلیترین اهداف معماران و پژوهشگران این عرصه، توجه آنان را به مفاهیم و شیوههایی جلب کرده که اصل آنها با اتکا بر تجربیات بشری و تسلسل هویتی دستاورد های انسان با نسلهای پیشین و پیشدانستههای انسان بنیان نهاده شده است. لذا پژوهش حاضر در پی آن است مفهومِ الگو را در مقایسه با مفاهیم مرتبط با آن، که گاه دارای مشابهت و همپوشانی نیز است مورد مطالعه قرار داده و نقش متمایز آن را نسبت به دیگر مفاهیم مطروحه در حوزة معماری مشخص سازد. اگرچه میان الگو و برخی دیگر از مفاهیم و تعابیر در فضای معماری تشابهات شکلی و محتوایی به چشم میخورد، لیکن تنها الگو است که میتواند با پرهیز از تقلید یا تکرار کار گذشتگان، تجربیات آنان را در قالب آثار متنوع معماری نمایان سازد. دیگر مفاهیم از این دست یا به بازتولید محصولات گذشته پرداخته، یا اصولاً قابلیت تولید فضا را ندارند. نمود برخی مفاهیم مشابه نیز در حوزههای فرامادی است و نه در فضای معماری. در این فرایند ابتدا تعابیری که از مفاهیم مرتبط به صورت کلی و به خصوص در حوزة معماری وجود دارد، مورد بررسی قرار گرفته و سپس ارتباط آنها با مفهوم الگو مورد کنکاش و مداقه قرار میگیرد.

"آس بادها" نوعی آسیای بادی با محور عمودی هستند که قدیمی ترین آسیاهای بادی در جهان محسوب می شوند. این آسیاها در منطقه سیستان و جنوب خراسان از پیش از اسلام ساخته شده اند. در این زمینه شواهد گوناگونی وجود دارد که نشان می دهد قدیمی ترین آسیاهای بادی در شرق ایران در منطقه سیستان ساخته شده اند. آسبادها در گذشته در معیشت مردم اهمیت زیادی داشته اند. همچنین نمودی از ترکیب معماری سنتی با نیازهای زیست بوم و بهره گیری مناسب از انرژی های پاک به شمار می آیند. با عنایت به ویژگی های منحصر به فرد آسبادها، و خصوصیات عملکردی و زیبایی شناسانه، بازشناسی آنها از اهمیت خاصی برخوردار است. سوال پژوهش این است که آسیاهای بادی سنتی در سیستان یا آسبادها، از نظر گونه شناسی به چند دسته تقسیم می شوند و تنوع و گستردگی آنها در فلات ایران چگونه است؟ اغلب آسبادهای ایران در ناحیه شرق و جنوب شرقی فلات ایران قرار گرفته اند، یعنی در موقعیتی که بادهای ارزشمندی در تمام طول سال می وزند. شاخه هایگوناگونی از بادهای 120 روزه در نیمه دوم فصل گرم، تمام شمال سیستان و جنوب خراسان را در بر می گیرند. آسباد به عنوان روشی سنتی و بومی در منطقه سیستان نشان دهنده امکان خوبی است که برای ساکنان در استفاده از انرژی های تجدیدپذیر فراهم می باشد. انواع متفاوتی از آسبادها در سراسر سرزمین"سیستان بزرگ"موجودند که بسته به شرایط و توانایی ساکنان برای استفاده از انرژی باد ایجاد شده اند.

نوشتار حاضر در پی فهم نظم در معماری می باشد. اگر به نظم به عنوان یکی از مظاهر کیفیت نظر کنیم؛ فهم نظم از ظاهر تا باطن به مثابه یکی از مظاهر رجعت به درون است که می تواند از مجاری فهم کیفیت در معماری منظور گردد. در راستای فهم موضوع نظم در معماری؛ می توان سه موقعیت طولی را احصاء کرد: است که بر اساس آن؛ معماری در قالب دستگاهی استوار می « انضباط » مرتبه حداقل نظم؛ منحصر به لایه گردد.این ساحت از معماری به دلیل مجموعه ای از اجزاء بودن بر اساس هدف خاص و کارکردن بر اساس حداقل خوانده می شود. « دستگاه معماری » ، نظم به کمک اصول « انتظام » مسیر تکاملی نظم از انضباط در طلب نظم های کاملتر باز است. نظم معماری در مرتبه نام می گیرد. « منظومه معماری » ؛ تعادل و تناسب بیان می گردد.آن به دلیل انتظام در ادامه؛ نظم به سوی مراتب معنایی خود در حرکت است و خبر از جان و درون خواهد داد . نظم در مرتبه دل » اعتبار می شود . از کیفیتهای آن « منظومه معماریِ درون » ؛ قرار می گیرد. چنین ساحتی از معماری « انجذاب » است. « لایق حضور انسان بودن » و ،« داشتن منظومه معماری درون، نسبت به دو ساحت قبل از خود اوسع است. آنها از بودنِ در سایه منظومه معماری درون؛ بعضی از خاصیتهای آن را دارا خواهند بود؛ اما به دلیل قرار گرفتن در موقعیت ظلی؛ دارنده تمامی آن خصوصیات نیستند. مراتب طولی نظم به مثابه دریافت منزلهایی هستند که نگارنده در ارتقاء فهم خود از کیفیتها در معماری پیموده است. راه نظم برای رسیدن به درون موضوعیت یافته است لذا موجودیت خود را از نسبتی « راه نظم » ؛ است. این مسیر برقرار می سازد احراز می نماید. از آن جهت که مخاطب راه درون، درون انسانهاست؛ می توان « راه درون » که با اذعان داشت جستجوی راه درون همواره معتبر خواهد ماند. به مثابه مقصود راه درون در معماری است . وقوف به معنای آگاهی به « وقوف » نتیجه تحقیق حاضر، ناظر بر وجودی برتر از انسان است.آن، راهی برای فهم معماری؛ نه بر اساس مقولات، بلکه متکی به باور به « حضور » است. شاید با گذر از مسیرهایی از این دست بتوان امید داشت که در فهم معماری چارچوب دیگری ایجاد « وجود » کرد. رسیدن به منظومه معماری درون؛ مقصود بالذات نیست . بلکه مقصود اعلای جستجوی درون جستجوی ذات باری تعالی است.در انسان با تأثّر از نظم معماری، با رجوع به خود و نظم درونی خود؛ انکشافی حادث می شود . در این مقام؛ معماری به عنوان اثر کنار می رود و انسان با نظمی برتر از هر آنچه گفته شد به مثابه نظام سرمدی؛ مواجه می شود. به این ترتیب؛ راه نظم در مقیاس طولی می تواند همچنان ادامه دار باشد