درخت حوزه‌های تخصصی

هدف: بررسی توانمندی رشته کتابداری و اطلاع رسانی است که چنانچه با نگاهی نو به آن نگریسته شود میتواند قابلیت های خود را نشان دهد. روش: روش به کار گرفته در این مقاله تاریخی و در عین حال مقایسه ای است. در روش تاریخی به سابقه رشته کتابداری و اطلاع رسانی توجه شده و در روش مقایسه ای آن را با رشته های دیگر مقایسه شده است. یافته ها: یافته ها نشان میدهد که کتابداری و اطلاع رسانی با مفهوم نو میتواند به تشکیل دانشکده ای با حداقل 7 رشته بیانجامد. این رشته ها شامل گروه مرجع، گروه فن آوری اطلاعات، مدیریت و بهره-وری اطلاعات. یادمانه ها (آرشیو) و نسخ خطی و ... میشود

رفتار اطلاعاتی، از جمله مهم ترین زمینه های پژوهشی در رشتة اطلاع رسانی است و میتواند به عنوان عاملی اثرگذار در فرایند طراحی، توسعه و ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات مورد توجه قرار گیرد. هر چند در گفتمان کلاسیک اطلاع رسانی، به پیوند این دو موضوع کمتر پرداخته شده است، اما در سالهای اخیر و تحت تأثیر ارتباط بیشتر رشتة اطلاع رسانی با دیگر رشته های مرتبط، این پیوند مورد شناسایی و توجه بیشتر قرار گرفته است. مقالة حاضر در صدد است با معرفی رویکردی موسوم به «رفتار اطلاعاتی انسان» که در اثر تحولات پیش گفته پدید آمده است و با مرور ادبیات موجود، به ارتباط بین یافته های پژوهشی رفتار اطلاعاتی و رویکردهای موجود در فرایند طراحی، توسعه و ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات بپردازد. در ادامه، به چندین روش نوین طراحی که در آنها به این ارتباط توجه میشود پرداخته شده و در پایان نکات برخاسته از نگرش انسان مدارانه در فرایند ارزیابی نظامهای بازیابی اطلاعات بررسی گردیده است

اینترنت با در برداشتن وب گاه های متعدد و متنوع، به عنوان یکی از مهم ترین محورهای تولید علم، بر فعالیتهای آگاهیرسانی سازمانها و مراکز اطلاع رسانی تأثیر بسیار شگرفی بر جای گذاشته است؛ به گونه ای که آنها وب گاه های خود را به عنوان راهی برای استفاده از منابع اطلاعاتی در دسترس کاربران[4] مختلف، قرار داده اند. ارزشیابی خدمات، کارها و فعالیتهای انجام شده توسط افراد، سازمانها و مراکز اطلاعاتی و خدماتی، یکی از راهکارهای مؤثر در ارتقا و بهبود کیفیت خدمات در هر شغل و حرفه ای محسوب شده، به تولید خدمات و محصولات برتر و با کیفیت تر منجر میگردد. از این رو، در جامعه رقابتی امروز به منظور حفظ و توسعه پایدار فرایند تولید علم به وسیلة وب گاه های سازمانی، جذب مخاطبان بیشتر، و در راستای رسیدن به هدفهای عالی بسط و توسعه تولید علم، ناگزیر از سنجش کیفیت خدمات اطلاع رسانی وب گاه های سازمانها و مراکز اطلاع رسانی هستیم. یکی از روشهای مناسب ارزیابی کیفی خدمات اطلاع رسانی وب گاه ها، شیوه ای است که بر اساس بازخوردها[5] یا به عبارتی، دیدگاه های کاربران و مصرفکنندگان اطلاعات[6] باشد. بنابراین، به منظور آگاهی از سطح انتظارها[7] و ادراکهای[8] آنها از کیفیت خدمات دریافتی از وب گاه ها، باید از ابزارها و مدلهای «کاربر مدار»[9] مانند ابزار وب کوال استفاده کرد. وب کوال، ابزاری است برای ارزیابی دریافتهای کاربر از کیفیت خدمات اطلاع رسانی وب گاه ها، دارای چهار بعد سودمندی[10]، سهولت استفاده[11]، جذابیت[12] و روابط دوستانه[13] ـ دوازده سازه[14] و 35 مؤلفه[15]؛ که در آن کیفیت خدمات هر سازه با طرح چند سؤال در یک طیف هفت گزینه ای (بسیار مخالفم[16] 7 6 5 4 3 2 1بسیار موافقم[17]) از نظر کاربران مورد ارزشیابی قرار می گیرد. در پایان, به منظور بهبود کیفیت خدمات آنها، مدل مفهومی[18] بهبود کیفیت خدمات اطلاع رسانی وب گاه های سازمانها و مراکز اطلاع رسانی, طرح و بررسی شده است

پژوهش حاضر با هدف شناسایی واژه­های غیرمفهومی در زبان فارسی و تهیه سیاهه­ای از این واژه­ها برای نمایه­سازی خودکار متنهای فارسی در رشته­های روانشناسی، علوم­تربیتی و کتابداری و اطلاع­رسانی انجام شده است. این پژوهش با روش تحلیل محتوا صورت گرفته­است. جامعه آماری این پژوهش را مقاله های مندرج در آخرین شماره منتشر­شده در مجله های علمی و پژوهشی ِ رشته­های علـوم­تربیتی، روانشناسی و کتابداری و اطلاع­رسانی در سال 1385 تشکیل میدهد. نمونه شامل 63 مقاله است. گردآوری داده­ها با استفاده از تفکیک واژگان به صورت ماشینی و دستی صورت گرفت. نتایج پژوهش نشان داد: 1- افعال ( معین و همراه­شونده)، قیدها، ضمایر، حروف، اصوات، اعداد و علائم سجاوندی به­عنوان واژه نمایه­ها ظاهر نمی­شوند، بنابراین، آنها را می­توان واژه­های غیرمفهومی یا به اصطلاح واژه­های بازدارنده تلقی کرد. 2- بدون احتساب علائم سجاوندی، در رشتة علوم تربیتی 96/39%، در رشته روانشناسی 57/38% و در رشـــته کتابداری 12/38% از حجم متون را واژه­های غیرمفهومی تشکیل می­دهد. 3- واژه­های بازدارندة پربسامد در هرسه حوزه تقریبا مشابه است. 4- از تعداد 248552 واژه (بدون احتساب علائم سجاوندی) که پیکرة زبانی مورد مطالعه را تشکیل می­داد، 97280 واژه که 94/38% کل واژه ها را شامل می­شود، جزء واژه­های بازدارنده هستند.5- نتیجة مقایسه فهرست فارسی حاصل از پژوهش با فهرست واژه­های بازدارنده انگلیسی نشان داد بین این دو فهرست به میزان 5/28% همپوشانی وجود دارد. 6. همچنین 38/20% از واژه­ها فاقد توزیع بسامدی یکسان در سه رشتة مورد مطالعه می­باشند

هدف این پژوهش، بررسی نگرش دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه تبریز نسبت به مفهوم دسترسی آزاد به متون علمی است. برای نیل به این منظور، میزان آشنایی دانشجویان با مفاهیم مرتبط به دسترسی آزاد سنجیده شد و میزان استفاده آنها از مجله های الکترونیک رایگان پرسیده و با توجه به ماهیت پیمایشی این پژوهش، برای گردآوری اطلاعات، استفاده گردید. روایی این پرسشنامه از طریق مراجعه به صاحب نظران این حوزه مورد تأیید قرار گرفت و برای پایایی نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که میزان آن 75/0 محاسبه گردید. جامعة این پژوهش 2177 دانشجوی تحصیلات تکمیلی دانشگاه تبریز بودند که با توجه به گستردگی جامعه، با استفاده از جدول کرجسی و مورگان نمونه گیری به عمل آمد و 327 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. یافته های پژوهش نیز نشان داد در یازده مورد از 33 مورد اسامی، خدمات و مفاهیم مرتبط با دسترسی آزاد، بین گروه های مختلف آموزشی دانشگاه تبریز، از نظر میزان آشنایی با آنها تفاوت معناداری وجود دارد؛ ولی در کل، میزان آشنایی دانشجویان تمام گروه های آموزشی با این مفهوم اندک است. همچنین یافته های پژوهش نشان داد تفاوت موجود بین گروه های مختلف آموزشی دانشگاه تبریز از نظر میزان استفاده از مجله های الکترونیک رایگان، معنادار است.

وب سایتها و پایگاه های اطلاعاتی از دیدگاه های مختلفی موضوع پژوهش محققان، بویژه محققان حوزهای علوم رایانه و کتابداری و اطلاع رسانی، قرار گرفته اند . یکی از این موارد، ارزیابی رابط کاربر وب سایتها و پایگاه های اطلاعاتی است که توجه بسیاری را به خود جلب نموده است. بدین منظور، متخصصان این دو حوزه روشهای مختلفی را برای ارزیابی رابط کاربر وب سایتها و پایگاه های اطلاعاتی ابداع کرده اند که روش «ارزیابی مکاشفه ای»، به عنوان یکی از روشهای کیفی، از جمله آنهاست. این مقاله قصد دارد   ابتدا روش ارزیابی مکاشفه ای را تعریف کند، سپس مراحل اجرای ارزیابی و مسائلی را که باید در هنگام ارزیابی به آنها توجه داشت مورد نظر قرار دهد و در نهایت پاره ای از مزایا و محدودیتهای این روش را از دیدگاه متخصصان حوزه تعامل انسان با رایانه ذکر نماید.