درخت حوزه‌های تخصصی

سرعت در بازیابی و انتقال اطلاعات و پوشش موضوعی، دو عامل مهمی هستند که امروزه مورد توجه پایگاه های اطلاعاتی قرار می گیرد. در حقیقت یک پایگاه اطلاعاتی در حوزه موضوعی خاص وقتی می تواند معتبر باشد که درصد زیادی از کلیدواژه های موضوعی آن حوزه را تحت پوشش قرار دهد و به تبع آن برای آن حوزه موضوعی بیشترین منابع را در اختیار بگذارد. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف مقایسه پایگاه های اطلاعاتی نورمگز، مگ ایران و اس.آی.دی. از نظر تعداد نتایج بازیابی و ربط موضوعی واژگان علم اطلاعات و دانش شناسی بر اساس کلیدواژه های آزاد و مهار شده به روش پیمایشی انجام شد. کلیه مجله های حوزه علم اطلاعات و دانش شناسی مورد تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، اخذ شده از آخرین فهرست نشریات معتبر این وزارتخانه در اسفند ماه سال 1392 و کلیدواژه های اخذ شده از مقالات موجود در این مجله ها، جامعه آماری آن محسوب شدند. جستجو و مقایسه کلیدواژه های موضوعی منتخب از بین کلیدواژه های مهار شده در پژوهش حاضر در هر یک از پایگاه های مگ ایران، نورمگز و اس.آی.دی (سید) نشان داد که تعداد نتایج بازیابی شده واژگان آزاد و مهارشده علم اطلاعات و دانش شناسی در پایگاه اطلاعاتی نورمگز به نسبت دو پایگاه دیگر زیادتر است. از طرف دیگر بررسی میزان ربط موضوعی مقالات اخذ شده از جستجوی این کلیدواژ ه ها نیز نشان داد که توانایی این پایگاه به نسبت دو پایگاه دیگر در دریافت مقالات مرتبط بیشتر است. به علاوه اگر چه عناوین مجله های موجود در پایگاه اطلاعاتی مگ ایران از دو پایگاه دیگر بیشتر بوده و این پایگاه به نسبت دو پایگاه دیگر روزآمدتر می باشد اما پایگاه اطلاعاتی نورمگز از تعداد شمارگان مجله های بیشتری برخوردار است.

در عرصه­ی حیات اجتماعی، مؤثرترین و مهمترین رقابت­ها، در حوزه­ی فعالیت­های اقتصادی، صورت می­گیرد. جهت برقراری توازن و برابری در رقابت­ها و نیز داشتن توانمندی در آنها، وجود قدرت برابر، عامل بسیار مهمی است. در جهان امروز، برخورداری از این عنصر به اطلاعات و آگاهی­های برابر و مساوی مربوط می­شود؛ لذا با توجه به این امور و با در نظر داشتن وظیفه­ای که دولت اسلامی در برقراری عدالت اقتصادی نسبت به افراد تحت حاکمیت خویش برعهده دارد، در این مقاله، پس از تعریف اطلاع رسانی، با بررسی حکم اطلاع رسانی نسبت به فرصت­های اقتصادی، مواردی از حرمت و وجوب، کراهت و استحباب اطلاع رسانی در این عرصه را ذکر کرده، سپس در راستای تبیین ادله­ی حرمت تبعیض در اطلاع رسانی، ابتدا حکم رانت اطلاعات را تشریح و بعد با بیان روش مناسب برخورد با فرصت­های اقتصادی، شرایط لازم در اطلاع رسانی نسبت به این فرصت­ها را تبیین کرده و در نهایت به این نتیجه می­رسیم که اولاً اطلاع رسانی نسبت به فرصت­های اقتصادی، فی حدَ نفسه نه تنها مباح است، بلکه با توجه به سنت شرعیه، از استحباب نیز برخوردار بوده و فقط مواردی که با ادله همراه باشند، از تحت عمومیت حکم استحباب اطلاع رسانی خارج می­شوند. ثانیاً رانت­های اطلاعاتی نیز فی حدَ نفسه حرام نیستند بلکه با توجه به منبع اطلاعات، نحوه و طرق کسب آنها، مشمول احکام تکلیفلی مختلفی می­گردند

پژوهش حاضر با هدف شناخت چگونگی فرایند جست و جوی اطلاعات پیوسته دانشجویان کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه های دولتی شهر تهران انجام پذیرفته است. با توزیع پرسشنامه بین 36 دانشجوی ویژگی های جمعیت شناختی، میزان دانش جست و جو و زمینه های علاقه مندی آنها در اینترنت مشخص گردید. بر پایه یافته های پرسشنامه چهار سناریوی جست و جو در زمینه های موضوعی علمی پژوهشی، اخبار و سرگرمی طراحی و در اختیار دانشجویان قرارگرفت. با استفاده از بستهء نرم افزاری Track 4 win کلیهء حرکات و رفتار جست و جوی دانشجویان در چند پایگاه اطلاعاتی در محیط access Microsoft در قالب گزارش ثبت و ضبط شد. در پایان جست و جوها از یکایک دانشجوبان مصاحبه ای با چهار پرسش (سه پرسش بسته و یک پرسش باز به عمل آمد. باکاربرد روش تحلیل گزارش و بستر قرار دادن مدلی برگرفته از مدل فرابند اطلاع جویی مارکیونی نی مشخص شدکه دانشجویان در فرایند جست و جوی خود به ترتیب در مراحل ارزیابی نتایج 63/35 درصد فرمول بندی و اجرای پرسش با 42/27 درصد، گزینش منبع با 32/17 درصد؟ اسنخراج اطلاعات با 99/14 درصد، دریافت مسئله با 82/2 درصد، و توقف انعکاس با 87/1 درصد در حال تردد و توقف بودند. بر پایه گزارش های به دست آمده رفتارهای کاربران به لحاظ تعداد رکورد زمان، سناریو ضریب موفقیت، مدرک نوع سایت های مورد بازدید تکرار استفاده از سایت یا سایت های خاص راهبرد کاوش نوع و میزان خطا وکلید واژه ها مورد بررسی قرار گر فت.

فرایند سازماندهی اطلاعات، در طول تاریخ از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و در هر زمان، بسته به نوع و ماهیت منابع اطلاعاتی و پارادایم ها و رویکردهای مسلط، رهیافت های متفاوتی برای سازماندهی اطلاعات مورد توجه قرار گرفته است. ولی امروزه همگام با توسعة جهان دانش، نیاز به بازنگری درنظام های سازماندهی این جهان، جدیترشده. در این مقاله ابتدا ویژگیهای نظام های طبقه بندی سنتی و سرعنوان های موضوعی بر شمرده شده است. سپس بر مبنای برخی افق های نوین ( مانند ساختار و نظام تبادل دانش، نظام فرامتن، منطق فازی، سنجش ناپذیری رده بندیها، و رابطة میان رشته ای)، ضرورت های تحول در نظام های سنتی طبقه بندی مورد تحلیل قرار گرفته است.

ویکی پدیای فارسی بخشی از دانشنامه جهانی ویکی پدیاست. قابلیت ویرایش و نگارش در این ویکی نظیر سایر ویکی ها، موجب گردیده است کاربران با انگیزه های متفاوتی اقدام به نگارش و ویرایش در این دانشنامه نمایند. در این پژوهش از روش کیفی گراندد تئوری استفاده شده و بررسی انگیزه ها از طریق مصاحبه های نیمه ساختار یافته انجام پذیرفته است. طی این تحقیق 15 ویکی نویس فعاّل بر اساس نمونه گیری هدفمند بر اساس دسترس پذیری و تمایل آنان به مشارکت در تحقیق مورد مصاحبه با سؤالات باز قرار گرفتند. ابزارگردآوری داده ها دو شیوه مصاحبه رو در رو و مصاحبه از طریق پست الکترونیک بود. داده ها با استفاده از تکنیک کدگذاری استراوس و کوربین و روش تحلیل مقایسه ای مداوم، تجزیه و تحلیل و چهار زمینه انگیزه های ویرایشی، انگیزه های نگارشی، انگیزه های محرّک و انگیزه های بازدارنده استخراج گردید. یافته ها نشان داد که انگیزه های بسیاری از محیط بیرون و درون ویکی پدیا بر میزان همکاری و استمرار مشارکت کاربران تأثیرگذار است که می توان آنها را به دو دسته عوامل برون ویکی پدیایی و درون ویکی پدیایی تقسیم کرد. نتایج نشان داد دو عامل «تولید محتوا» و «ارتقای ویکی پدیا» بالاترین انگیزه همکاری در ویکی پدیای فارسی هستند و در کنار آن «سرگرمی» پایین ترین انگیزه برای تداوم همکاری محسوب می شود. علاوه بر آن، برخورد کاربران و بازخوردی که ویکی نویسان در قبال همکاری خود در ویکی دریافت می دارند می تواند قوی ترین انگیزه محرّک برای ماندگاری و یا ترک ویکی پدیای فارسی باشد.

در این مقاله وب سایتهای انجمنها و مؤسسات ملی و بین­المللی کتابداری واطلاع رسانی با استفاده از روش وب سنجی مورد مطالعه قرار گرفته است. در این بررسی، کل پیوندها، پیوندهای دریافتی، هم پیوندیها، تعداد صفحات هر وب سایت و ضریب تأثیر گذاری این وب سایتها به منظور ارزیابی میزان رؤیت، میزان تأثیرگذاری و همکاری گروهی، ملی و بین المللی میان انجمنهای کتابداری و اطلاع رسانی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. کل جامعه مورد بررسی، جمعاً 127 وب­سایت مربوط به انجمنهای کتابداری است که از فهرست انجمن کتابداران آمریکا(ALA) استخراج شده است. این مجموعه پس از اعمال دو بار برش در مقاطع شمارش پیوندهای دریافتی و هم­پیوندی­ها (به منظور انتخاب وب­سایتهای پربسامد) به 28 وب سایت کاهش یافت. تجزیه و تحلیل این وب سایتها نشان داد سایتهای انجمن کتابداران آمریکا، انجمن کتابخانه­های تخصصی، فدراسیون بین المللی انجمنها و مؤسسات کتابداری وانجمن کتابداری پزشکی آمریکا از نظر تعداد کل پیوندها و پیوندهای دریافتی در بالاترین سطح قرار داشتند و در بین وب سایتهای مورد بررسی دارای بیشترین میزان رؤیت در محیط وب بودند، به همین دلیل ضریب تأثیرگذاری آنها از وب سایتهای انجمنها و مؤسسات دیگر کتابداری و اطلاع رسانی بیشتر بود. همچنین نتایج بررسی نشان داد تعداد سه خوشة ملی، بین المللی و اختصاصی- پژوهشی، در بین وب سایتهای انجمنهای کتابداری و اطلاع رسانی وجود دارد.

به کارگیری قابلیتهای مختلف وب در نشر دانش و اطلاعات، ضمن غلبه بر محدودیتهای زمانی و مکانی، حق انتخاب مخاطب را ارج نهاده و بستری مناسب را برای تعاملات اطلاعاتی فراهم نموده است. وبلاگها به عنوان یکی از محبوبترین «رسانه های اجتماعی» در جامعه امروزی بویژه جامعة کتابداری ایران، نقش بسیار مهمی را در تحکیم تعامل دو سویه کاربر و کتابخانه ایجاد کرده اند. تحقیق حاضر، با استفاده از شیوه های وب سنجی به شناسایی و بررسی فعالیتهای وبلاگهای کتابداری ایرانی میپردازد. این تحقیق با استفاده از موتور کاوش آلتاویستا در ماه آوریل 2006 (اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت 1385) صورت گرفته است. یافته های تحقیق نشان داده از مجموع 46 وبلاگ کتابداری ایرانی، تنها 28 وبلاگ فعال هستند و به طور مستمر روزآمد میشوند. از شمار این 28 وبلاگ، 25 وبلاگ فارسی زبان، 2 وبلاگ انگلیسی زبان و یک وبلاگ هم دو زبانه است. در این تحقیق مشخص شد تنها سه وبلاگ «انجمن کتابداران فارس»، «وبلاگ گروهی کتابداران» و «واژه نامه مدیریت دانش» به صورت گروهی اداره میشوند. اغلب وبلاگ نویسان کتابداری ایرانی، از «وب سایت بلاگفا» به عنوان میزبان وبلاگهای خود استفاده میکنند و تنها یک وبلاگ است که از وب سایت «بلاگ اسکای» به عنوان میزبان استفاده می کند. این تحقیق نشان داد در رتبه بندی وبلاگهای کتابداری ایرانی از نظر مجموع پیوندها، وبلاگهای «کتابداران فردا»، «وبلاگ گروهی کتابداران» و «وبلاگ یادداشتهای یک اطلاع رسان»، حایز رتبه های اول تا سوم بوده و وبلاگهای «نظریه های کتابداری»، «انجمن کتابداران خوزستان» و «انجمن کتابداران قم» در پایین ترین رتبه ها قرار دارند. همچنین در رتبه بندی وبلاگهای کتابداری ایرانی بر اساس پیوندهای درونی مشخص شد وبلاگهای «کتابداران فردا»، «وبلاگ کتابداری» و «وبلاگ مدیریت دانش و کتابداری» در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. همچنین، از محاسبه ضریب تاثیر گذار وب برای وبلاگهای کتابداری ایرانی مشخص شد وبلاگهای «کتابداران فردا»، «مدیریت دانش و کتابداری» و «کتابدار پارسی» در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. در بررسی زبانی وبلاگهای کتابداری ایرانی، نشان داده شد وبلاگهای مذکور اکثراً به زبان فارسی، محدود به جامعه کتابداران درون ایران، و عمدتاً بیشتر به مسائل عمومیتر کتابداری و اطلاع رسانی میپردازند؛ لذا نتوانسته اند پیوندهای بسیار گسترده ای را دریافت نمایند و تبادل پیوند آنها محدود به وبلاگهای کتابداری فارسی زبان داخل کشور است.

هدف: پژوهش حاضر به رابطه بین اضطراب کتابخانه ای و نگرش رایانه ای کاربران کتابخانه های عمومی شهرستان دزفول بر اساس مدل سی. ای. اس. پرداخته است. روش: مطالعه از نوع کاربردی است و با استفاده از روش پیمایشی تحلیلی انجام شد. جامعه پژوهش کاربران کتابخانه های شهرستان دزفول به تعداد 10757 نفر است که از میان آنها تعداد 370 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات دو پرسشنامه باستیک شامل 39 گزاره برای اضطراب کتابخانه ای و پرسشنامه مدل سی. ای. اس. لوید و گریسارد شامل 40 گزاره است. یافته ها: یافته ها نشان داد مهم ترین عامل اضطراب زا بر اساس مقیاس باستیک مربوط به «احساس عدم راحتی در کتابخانه» با میانگین 41/4 است. تحلیل نتایج مولفه های نگرش رایانه ای با استفاده از آزمون تحلیل واریانس فریدمن نشان داد که «سودمندی رایانه» با میانگین 06/3 بالاترین و «اضطراب رایانه» با میانگین 84/1 پایین ترین رتبه را دارا هستند. اضطراب کتابخانه ای و نگرش رایانه ای کاربران به لحاظ سن و سطح تحصیلات با استفاده از آزمون آنوای یک راهه مستقل، و به لحاظ جنسیت با استفاده از آزمون تی مستقل بررسی گردید که تفاوت معنی داری را نشان نداد. نتایج نشان داد بین اضطراب کتابخانه ای و نگرش رایانه ای کاربران رابطه معنی داری در سطح کمتر از (001/0) وجود دارد و نگرش رایانه ای نقش پیش بینی کننده ای را در راستای اضطراب کتابخانه ای ایفا می نماید. اصالت/ارزش: با توجه به نتایج پژوهش، اقدام مناسب در راستای کاهش تأثیر عوامل اضطراب زای کتابخانه ای هم زمان با توجه به نگرش کاربران نسبت به رایانه، می تواند عملکرد کاربران در استفاده از خدمات اطلاعاتی کتابخانه ها را بهبود بخشد.

همکاری در حوزه های مختلف علمی، سابقه ای طولانی دارد. با این حال، این پدیده در ایران کمتر بررسی شده است. این پژوهش با استفاده از روش پیمایشی و با هدف بررسی وضعیت همکاری علمی در میان اعضای هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد، به بررسی این پدیده و «تألیف مشترک» که بازتاب فعالیتها و رویکردهای جامعة علمی امروز به شمار می آید، پرداخته است. نتایج به دست آمده عبارتند از: ·       میان نسبت همکاری علمی در اعضای هیئت علمی 4 حوزة موضوعی دانشگاه فردوسی، تفاوتی معنادار وجود دارد. ·     در بین حوزه های مورد بررسی، سه حوزه موضوعی مهم در این دانشگاه (کشاورزی، علوم پایه و مهندسی) فراوانی قابل توجهی در تولیدات علمی مشترک اعضای هیئت علمی خود دارند، اما در حوزه وسیع علوم انسانی فراوانی تولیدات مشترک، پایین ترین میزان را در کل دانشگاه به خود اختصاص داده است. بیشترین نسبت همکاری علمی در کل دانشگاه در حوزه کشاورزی، سپس در حوزة علوم پایه و پس از آن در حوزة مهندسی است. کمترین نسبت همکاری علمی نیز به حوزه علوم انسانی تعلق دارد.

شبکه ارتباطات علمی، هم در جامعه شناسی مطرح میشود و هم اینکه میتوان با استفاده از کتاب سنجی ارزیابانه ای که «استیونز» داعیة آن را داشت، به ترسیم آن مبادرت ورزید. در رویکرد شبکة استنادی، با استفاده از رفتار استنادی دانشمندان و پژوهشگران، رفتار ارتباطی آنها پیش بینی میشود. در این مقاله ابتدا به مفاهیمی چون جامعه شناسی دانش، جامعه علمی، ارتباطات علمی و انواع آن پرداخته میشود. انواع کتاب سنجی (توصیفی و ارزیابانه) بررسی میگردد و سپس شبکة استنادی که یکی از کاربردهای رویکرد ارزیابانه به کتاب سنجی است مورد بررسی قرار میگیرد و مفاهیم آن تشریح میشود.