درخت حوزه‌های تخصصی

با ظهور فناوریهای اطلاعاتی بویژه اینترنت، پدیدة دستبرد علمی- آگاهانه یا ناآگاهانه- رو به افزایش است. اهمیت این پدیده و تأثیرات نامطلوب آن در پیشبرد دانش، باعث شده جوامع علمی بویژه در کشورهای پیشرفته توجه روزافزونی به آن داشته باشند؛ به طوری که روز به روز شاهد تدابیر و راهکارهایی برای پیشگیری یا مقابله با آن هستیم. از جمله این راهکارها تلاش برای خودکارسازی روشهای کشف دستبرد علمی و همچنین وضع مجازاتهایی برای متخلفان است. از آنجا که بسیاری از دستبردهای ادبی ناآگاهانه و به دلیل آشنا نبودن با مصداقها و تعریفهای آن روی میدهد، مقاله حاضر بر آن است تا به معرفی دستبرد علمی و انواع آن بپردازد. علاوه بر این، تجربه های کشورهای جهان در اعمال اقدامهای پیشگیرانه، راهکارهای کشف و مجازاتها بررسی خواهد شد. امید میرود این مقاله گامی هر چند اندک در جهت آشنایی بیشتر جامعة علمی با این پدیده و جلب توجه صاحب نظران کشور برای ایجاد راهکارهایی برای جلوگیری از آن بردارد

هدف: پژوهش حاضر وضعیت کتابخانه های عمومی استان کرمانشاه را بر اساس استاندارد دیانی (1374) مورد بررسی قرار داده است. این کتابخانه ها از لحاظ 9 معیار (ساعات کار روزانه، مساحت کل، مساحت زیربنا، تعداد کتب، افزایش سالانه کتاب، تعداد اعضاء، تعداد کارکنان، تعداد قفسه و تعداد صندلی) با استاندارد دیانی (1374) در دو سطح کلان و خرد مورد مقایسه قرار گرفته و جهت حرکت برای هر کدام از این کتابخانه ها مشخص شده است. روش: روش پژوهش پیمایشی و از نوع توصیفی است. جامعه پژوهش 52 کتابخانه عمومی استان کرمانشاه می باشد. داده های مورد نیاز برای این پژوهش با استفاده از پرسشنامه گردآوری شده که پس از بازگرداندن آن ها در مواردی که نقصی در اطلاعات وجود داشت، از آمار نهاد کتابخانه های عمومی استان استفاده شده است. روایی پرسشنامه به صورت محتوایی و با استفاده از نظرات متخصصان صورت گرفته است و پایایی آن در برنامه SPSS به روش آلفای کرونباخ اندازه گیری شده و برابر با 83/0 می باشد. یافته ها: پژوهش نشان داد که کتابخانه های عمومی استان کرمانشاه در مقایسه با کتابخانه های درجه 6، به جز در یک استاندارد (مساحت کل)، در جایگاهی بالاتری بوده و در مقایسه با کتابخانه های درجه 5، در دو استاندارد (افزایش سالیانه کتاب و تعداد قفسه) بالاتر می باشند. همچنین در مقایسه با کتابخانه های درجه 4، در 4 استاندارد (مساحت زیربنا ، تعداد اعضاء، تعداد کارکنان و تعداد صندلی) در جایگاه پایین تری قرار دارند ولی در یک استاندارد (افزایش سالیانه کتاب) بالاتر هستند. در مقایسه با کتابخانه های درجه 3، در 5 استاندارد (مساحت زیربنا، تعداد کتاب، تعداد کارکنان، تعداد صندلی و تعداد اعضاء) در جایگاه پایین تری بوده و در دو استاندارد (افزایش سالیانه کتاب و تعداد قفسه) بالاتر هستند. اصالت/ارزش: این مقاله اولین کاری است که به طور جامع کتابخانه های عمومی استان کرمانشاه را مورد بررسی قرار داده و شواهدی را فراهم کرده است که به بهبود این کتابخانه ها کمک خواهد کرد.

هدف: مقاله حاضر با هدف بررسی نقش معرفت شناسی فلسفی در تحقیقات حوزه علوم کتابداری و اطلاعرسانی انجام شده است. روش: این پژوهش به روش کتابخانه ای و به صورت تحقیقی مروری با بررسی منابع مختلف مرتبط با موضوع تحقیق انجام گرفت. یافته ها: ارائه و تدوین فلسفه برای کتابداری نیازمند ارائه اصول نظری و ایجاد مبانی و شالوده های فلسفی است که خود به همکاری خبرگان حوزه نیاز دارد. کتابداری میتواند با استفاده از سه جنبه فیزیکی، محتوایی و اجتماعی، خدمات اطلاع رسانی مورد نظر را برای رفع آن معضل ارائه کند. تدوین فلسفه کتابداری و اطلاع رسانی در قالب نظریه های خلاق و جامع، به عوامل زمینه ساز بسیاری نیاز دارد که از جمله مهم ترین آن ها مطالعه دقیق و شناخت فلسفه علم از دیر باز تا زمان حاضر است. به گواهی تاریخ و تجربه، شناخت سیر تکوینی تاریخ علم و فلسفه در تکوین نظریه ها نقش داشته و می تواند راه گشای کتابداران و اطلاع رسانان در یافتن شاهراه ها و مسیرهای فرعی رشته باشد، تنها در این صورت است که می توان در قبال تنش های معرفت شناختی عالمان علوم طبیعی و علوم انسانی و اجتماعی موضعی سازنده و آگاهانه اتخاذ کرد و به مدد نقد و تفکر انتقادی پایه های نظریه رشته را محکم کرد.

هدف: هدف از انجام این پژوهش بررسی نگرش دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد مجموعه پردیس دانشگاه مازندران نسبت به فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی می باشد. روش: روش انجام آن توصیفی پیمایشی می باشد. نمونه آماری به ترتیب مقطع 357 و 228 نفر بودند که به صورت تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که نمرات دانشجویان دوره کارشناسی در آشنایی با فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی 27/13 و برای دانشجویان دوره کارشناسی ارشد 88/15 بود. تنها 3/1 درصد از دانشجویان کارشناسی اظهار داشته اند که در حد متوسط از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی استفاده آموزشی و پژوهشی می کنند. میزان میانگین آشنایی دانشجویان کارشناسی ارشد به فناوری بیش از میزان میانگین دانشجویان کارشناسی می باشد و تفاوت معنی داری با یکدیگر دارند. همچنین میزان میانگین استفاده آموزشی و پژوهشی دانشجویان کارشناسی ارشد از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی بیش از دانشجویان کارشناسی بوده و تفاوت معنی داری با هم دارند.

یکی از کارکردهای خاص آموزش عالی، تولید و مصرف اطلاعات است. در این فرایند ارتباطات علمی نقشی اساسی ایفا می کند چنان که صاحبنظران، ارتباطات علمی را اساس علم توصیف می کنند. بنابراین می توان گفت که هیچ نوع آموزشی بدون برقراری ارتباط محقق نمی شود. محققان علم سنجی، ارتباطات علمی رسمی را از طریق بررسی میزان استنادهای بروندادهای علمی اعم از کتابها، مجلات و مانند آن، تحلیل و ارزیابی می کنند. با وجود این، نوع خاصی از ارتباطات نیز وجود دارد که فاقد نمود خارجی از جمله استنادهاست و آموزشها و یادگیریهای غیررسمی نیز مرهون چنین ارتباطاتی است. این نوع ارتباطات غیررسمی در تولید علم، به تشکیل مجموعه ای غیررسمی در میان دانشمندان منجر می شود که صاحب نظران آن را «دانشگاه نامرئی» می نامند. تعاریف و تعابیر مختلفی از یک دانشگاه نامرئی وجود دارد که در این جا به تعبیر پرایس اشاره می شود. تصور پرایس از یک دانشگاه نامرئی گروههایی متشکل از بیش از 100 نفر همکار بود که اقدام به برقراری ارتباط بین همدیگر می کردند. به عقیده او افراد در چنین مجموعه ای به طور معقول با یکدیگر در حال تماس اند و قدرت همرایزنی و نفوذ بر یکدیگر را دارند. در این مقاله سعی خواهد شد تا با بازشناسی مفهوم دانشگاه نامرئی به نقش روابط غیررسمی در تولید دانش و نظام آموزش عالی، انواع روش شناسیهای ارزیابی و نقدهای وارد بر مفهوم دانشگاه نامرئی و تاثیر ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی جدید بر مفهوم دانشگاه نامرئی پرداخته شود.

مقاله حاضر با استفاده از آمارهای مؤسسه اطلاعات علمی (ISI)، وضعیت تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی را در سالهای 1990 تا 2007 میلادی بررسی نموده است. نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی بیش از 100 نوع نام متفاوت را در پایگاه WOS مؤسسه اطلاعات علمی نمایه کرده اند. در طی این دورة 19 ساله (با انجام عمل مستندسازی) در مجموع، 1961 عنوان تولید علمی در پایگاه WOS نمایه شده است. از این تعداد 1249 عنوان توسط سازمان ISLAM AZAD UNIV تولید شده است. سهم علمی دانشگاه آزاد اسلامی از کل تولیدات علمی کشور در سال 2000 برابر با 23/2% بوده است که این رقم در سال 2007 به 15/7% رسیده است. از مجموع 1961 عنوان تولید علمی دانشگاه آزاد اسلامی در این دوره، 1937 عنوان در بخش SCIE پایگاه WOS، 56 عنوان در بخش SSCI و 4 عنوان در بخش A&HCI پایگاه WOS نمایه شده است. طی همین دوره، از مجموع 1961 عنوان تولید علمی دانشگاه آزاد اسلامی، 1717 عنوان در قالب مقاله بوده است. 95/99% تولیدات دانشگاه آزاد اسلامی طی این دوره 19 ساله به زبان انگلیسی منتشر شده است. بیشترین مشارکت نویسندگان دانشگاه آزاد اسلامی با نویسندگان کشورهای آمریکا، آلمان و کانادا بوده است. پرکارترین نویسنده دانشگاه آزاد اسلامی طی این دوره RUSTAIYAN, A با 94 عنوان تولید علمی بوده است. گروه موضوعی شیمی میان رشته ای، 230 عنوان تولید علمی از مجموع 1961 عنوان تولید علمی دانشگاه آزاد اسلامی را در خود نمایه کرده است. نشریه APPLIED MATHEMATICS& COMPUTATION تعداد 144 عنوان از مجموع 1961 عنوان تولید علمی دانشگاه آزاد اسلامی را طی این دوره 19 ساله منتشر کرده است. در طی این دوره، نشریة ایرانی IRANIAN POLYMER JOURNAL با انتشار 19 عنوان در ردة دهم نشریات برتر منتشرکنندة تولیدات علمی دانشگاه آزاد اسلامی قرار گرفته است

هدف از پژوهش حاضر، تعیین مؤلفه­های اصلی و رئوس مطالب به منظور تدوین خط­مشی مدیریت منابع الکترونیکی برای کتابخانه­های مرکزی دانشگاه­های دولتی ایران است. نوع پژوهش کیفی- کاربردی، و روش آن پیمایشی است. ابزار پژوهش، پرسشنامة محقق­ساخته­ای است که بین مدیران 112 کتابخانه مرکزی وابسته به دانشگاه­های دولتی توزیع شده است. یافته­ها نشان داد از نظر مدیران مذکور، دست کم وجود 9 عامل در تدوین خط­مشی مدیریت منابع الکترونیکی برای کتابخانه­های مورد بررسی ضروری است و باید در آن لحاظ شود. این 9 عامل به ترتیب واریانس تبیین شده، عبارتند از: مسائل مربوط به دسترسی، مباحث فنی و تخصصی، نیازسنجی از کاربران، بیان رسالت، هدفها و مسائل مالی، اجرا و بازنگری در خط­مشی، مسائل مربوط به دیجیتال­سازی، معیارهای انتخاب منابع الکترونیکی، مقدمه و تعریفهای مربوط به انواع منابع الکترونیکی، و نیروی انسانی. از نتایج مهم این پژوهش می­توان به روابط درونی بین عوامل نه­گانه اشاره کرد که در مدلی عینی این روابط و تأثیرگذاری دو جانبه آنها بر یکدیگر ترسیم شده­ است. پیشنهاد می­شود تهیه­کنندگان خط­مشی مدیریت منابع الکترونیکی در تدوین خط­مشی به این عوامل و تأثیر و تأثر آنان بر همدیگر به شکل خاص توجه کنند

هدف اصلی این پژوهش، بررسی موانع بکارگیری فناوری اطلاعات در کتابخانه های عمومی شهر شیراز است که به روش پیمایشی-توصیفی انجام شده است. جامعه پژوهش حاضر را کارکنان کتابخانه های عمومی شهر شیراز (103 نفر) تشکیل داده است. ابزار گردآوری داده ها با پرسش نامه ای که با نرم افزار «اس.پی.اس.اس.» تنظیم شده است، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. برای تجزیه و تحلیل یافته ها، از روش آمار استنباطی نظیر ضریب همبستگی پیرسون، آزمون های «تی-تست» مستقل و آنالیز واریانس یک طرفه برای انجام مقایسه ها استفاده شده است. نتایج تجزیه و تحلیل یافته ها نشان می دهد که تفاوت معنی داری میان نگرش مدیران و کارشناسان در خصوص بهره مندی از مزیت های بکارگیری فناوری های اطلاعاتی در کتابخانه ها وجود ندارد. تفاوت معنی داری میان نگرش مدیران و کارشناسان در خصوص موانع مدیریتی، فنی، اقتصادی و فرهنگی- اجتماعی بکارگیری مؤثر فناوری اطلاعاتی وجود ندارد.

هدف: این پژوهش به دنبال بررسی دیدگاه جامعه کتابداری و اطلاع رسانی در خصوص تغییر در سه حوزه عنوان، محتوا و آموزش این رشته بوده و درصدد بررسی این مساله مبنایی است که تغییر در حوزه های مختلف کتابداری و اطلاع رسانی از دیدگاه متخصصان و کارکنان و دانشجویان این رشته چه اَبعاد و گستره ای را در بر می گیرد و اولویت تغییرات از نظر آنها می بایست به چه صورت باشد و آیا توافقی بین جامعه کتابداری و اطلاع رسانی در خصوص این تغییرات وجود دارد یا خیر. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است و بنا به ماهیت موضوع، اهداف پژوهش و سؤالات، از پیمایش بهره گرفته شده است. در این پژوهش، نظرات 275 نفر از اعضای جامعه حرفه ای (هیات علمی، دانشجو و کتابدار) گردآوری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. برای گردآوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. برای آزمودن پرسش های پژوهش از آزمون-های آماری فریدمن، کروسکال والیس و تحلیل واریانس استفاده شد. یافته ها: نتایج آزمون فریدمن نشان داد که اولویت تغییر در بین جامعه کتابداری و اطلاع رسانی به ترتیب عبارت از تغییر در عنوان، محتوا و سپس آموزش است. همچنین آزمون کروسکال والیس و تحلیل واریانس نشان داد که سه گروه جامعه مخاطب نسبت به تغییر در حوزه محتوا و آموزش نظر یکسانی دارند ولی نسبت به عنوان رشته نظر یکسانی ندارند. اصالت/ارزش: تاکنون بحث های مربوط به تغییر در حوزه های مختلف کتابداری و اطلاع رسانی به صورت نظرات شخصی و بحث هایی بوده است که در اظهارنظرهای افراد مورد توجه قرار گرفته و یا تنها نظرات بخشی از جامعه این رشته منعکس شده است. در این تحقیق با مراجعه به نظرات سه گروه از اعضای جامعه حرفه ای کتابداری و اطلاع رسانی، اولویت مورد نظر آنها برای تغییر در عنوان، محتوا و آموزش رشته مورد بررسی قرار گرفته است.

پژوهش حاضر با استفاده از آمارها و شاخصهای مؤسسه اطلاعات علمی و پرسشنامه، میزان مشارکت اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در تولید علم طی سالهای 2000 تا 2007 و عوامل مؤثر بر آن را بررسی نموده است. این پژوهش یک مطالعة توصیفی ـ تحلیلی است. بر اساس آمار به دست آمده در پایگاه web of science  تعداد مقاله های اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان طی سالهای 2000 تا2007 بیش از 3 15 عنوان است که بیشترین تعداد مقاله به سال 2007 با 48 عنوان وکمترین تعداد به سال 2000 با 3 عنوان مربوط است. همچنین، نتایج به دست آمده نشان میدهد دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی کرمان با 97 عنوان از مجموع 153 مقاله، بیشترین تولید را در بین دانشکده های وابسته به دانشگاه به خود اختصاص داده است. بیشترین میزان استناد( 252 استناد)، به مقاله های تألیفی اعضای هیئت علمی دانشکده پزشکی صورت گرفته است. تعداد مقاله های خارجی منتشر شدة اعضای هیئت علمی در مجله های غیر وابسته به ISI، 179 مقاله و تعداد مقاله های داخلی617 عنوان مقاله است. تأثیر برنامه های تشویقی دانشگاه در ایجاد انگیزه اعضای هیئت علمی برای چاپ مقاله در مجله های تحت پوشش ISI به طور میانگین ضعیف است. همچنین، بین میزان آشنایی اعضای هیئت علمی دانشگاه با زبان انگلیسی و روش تحقیق و تعداد مقاله های چاپ شده آنان در مجله های تحت پوشش  ISIرابطه معناداری وجود دارد

پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان دسترس پذیری و زوال استنادهای اینترنتی مقالات منتشر شده در سالهای 2005 تا 2008 در 4 مجله کتابداری و اطلاع رسانی موجود در پایگاه اطلاعاتی امرالد انجام شد. براساس نتایج حاصل، در بررسی اولیه از 2886 یو.آر.ال استناد شده، 1858 یو.آر.ال (64 درصد) قابل دسترس و 1028 یو.آر.ال (36 درصد) غیر قابل دسترس بوده است که با استفاده از مرورگر اینترنتی اینترنت اکسپلورر، آرشیو اینترنتی و موتور جستجوی گوگل، استنادهای غیر قابل دسترس از 36 درصد به 5 درصد کاهش یافت. دسترس پذیری یو.آر.ال ها نیز نشان داد که 60 درصد استنادهای اینترنتی در یو.آر.ال استناد شده قابل دسترسی اند و در بین پیامهای خطا، خطای فایل با 61 درصد بیشترین پیغام خطا بود. توزیع یو.آر.ال ها نشان داد که دامنه های .net و .gov در مقایسه با دامنه های .edu، .org و .com ثبات و ماندگاری بیشتری دارند و میانگین استناد اینترنتی برای هر مقاله 8/4 است.

هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی خدمات موجود در کتابخانه های دیجیتالی ایران و جهان به منظور معرفی خدمات پیشنهادی برای کتابخانه های دیجیتالی ایران است. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی است. روش استفاده شده برای انجام این پژوهش از نوع مقایسه ای و تطبیقی است. برای گردآوری اطلاعات لازم درباره خدمات کتابخانه های دیجیتالی مورد مطالعه به صفحات وب آن ها مراجعه و اطلاعات لازم گردآوری شد. یافته ها:در این پژوهش خدمات 59 کتابخانه دیجیتالی داخلی و خارجی مورد مطالعه قرار گرفت که 11 مورد از آن ها داخلی و 48 کتابخانه دیگر خارجی بودند. خدمات ارائه شده توسط جامعه مورد مطالعه جستجو (به شیوه های مختلف)، ارتباط با ما، نمایه مجموعه، تازه ها و اخبار تخصصی، عضویت از راه دور، پرسش های متداول، از کتابدار بپرس، ار اس اس، کتابخانه شخصی (من) و گفتگوی همزمان را در بر می گرفت. در بین کتابخانه های دیجیتالی داخلی بیشترین خدمت رعایت شده مربوط به «جستجو» و کم ترین آن نیز مربوط به خدمت «از کتابدار بپرس» بود. همچنین پنج خدمت ارتباط با ما، نمایه مجموعه، تازه ها و اخبار تخصصی، ار اس اس و گفتگوی همزمان توسط هیچ یک از کتابخانه های دیجیتالی داخلی ارائه نمی شد. در بین کتابخانه های دیجیتالی خارجی نیز بیشترین خدمت مربوط به «جستجو» و کم ترین آن نیز مربوط به «کتابخانه شخصی» بود. در کل نیز در بین جامعه مورد مطالعه خدمت جستجو و کتابخانه شخصی بیشترین و کم ترین بسامد را به خود اختصاص داده اند. در نهایت نیز خدمات پیشنهادی برای کتابخانه ای دیجیتالی داخلی معرفی شدند.