میزگردها و برنامههای محاورهای، بخش عمدهای از برنامههای رادیویی و تلویزیونی ایران و جهان است. از آنجا که این برنامهها به بسیاری از معضلات حیاتی مخاطبان میپردازند، میتوانند در زمره بهترین برنامه های رادیویی و تلویزیونی قرارگیرند؛ اما چون این برنامهها از نظر ماهیتی عاری از جلوههای تصویری و هنری هستند و به صورت مصاحبه و یا مباحثه بین دو و یا چند نفر اجرا میشوند، کیفیت تهیه و اجرای آنها در جلب مخاطبان موثر است. به این معنی که اگر تهیه کننده و مجری با مطالعه و شناخت دقیق مخاطبان، برنامهای را به شکل مطلوب ارائه کنند، مورد توجه قرار میگیرد و در غیر این صورت، برنامه آنان خسته کننده و بیفایده خواهد بود. هدف این مقاله، ارائه روشها و توجه به مطالب و نکاتی است که تهیه کنندگان و مجریان برنامه های محاورهای را در ارتقای کیفیت این برنامهها و تاثیرپذیری مخاطبان آنان یاری دهد. برای سهولت، این مقاله به سه عنوان اصلی تحقیق، نگارش و تولید تقسیم شده و با تقسیمات جزئی تر هرعنوان، به روشها و نکات قابل توجه آنها پرداخته شده است.
امروزه پژوهشگران در انجام پژوهشهای خود از شیوههای گوناگونی بهره میگیرند. این روشها را در کل میتوان به دو زیر مجموعه روششناسی کیفی و روش شناسی کمی تقسیم کرد. دراین مقاله تاکید ما بیشتر بر روششناسی کیفی است.از آنجایی که دراین روش هرفرد به عنوان نمونهای منحصر به فرد تلقی میشود، حجم نمونه نیز نسبت به روش کمی کمتر است. این نوع از پژوهش، به ژرفای اطلاعات توجه بیشتری دارد و به عبارتی ژرفانگر است نه پهنانگر و برای پژوهشگر زمینهای فراهم میآورد که در جمعآوری اطلاعات نقش فعالی ایفا کند (ویمر و دومینیک، 1997:84).
دراین مقاله، مصاحبهها، به همان اندازه که در پژوهشهای رسانهای برای یافتن دادهها مورد استفاده قرار میگیرند - گاهی در تلفیق مشاهدات روزانه یا مشاهده مشارکتی - مورد تاکید قرار گرفتهاند (هاموند، بریکسول و نیف اسچو 1995:238). روششناسی کیفی بهطور خاص در حوزه مطالعات قومنگاری به کار میرود(جن سن و جان کوفسکی 1991:33).