تقویت مبانی فکری و کمک به ارتقای سطح محصولات سازمان صداوسیما از طریق ارائه و بحث و بررسی مبانی نظری علوم ارتباطات ازجمله رسالتهای فصلنامه پژوهش و سنجش است. جایگاه رفیع خبر و اطلاعرسانی در مجموعه وظایف رسانه، برقراری پیوند میان مراکز علمی با سازمان صداوسیما را از اهمیت مضاعفی برخوردار ساخته است. از این رو، مشتاق فرصتی بودیم که به بهانه انتشار ویژه نامه خبر را با آنان به بحث بگذاریم. خوشبختانه گروه ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی از پیشنهاد برگزاری این میزگرد با رویی باز استقبال کرد و ما به میهمانی اساتید گرانقدر این گروه دعوت شدیم. آنچه پیش روست حاصل گفتگویی صمیمانه با استادان گرامی است که بیتردید حاوی نکات ارزشمندی برای استفاده علاقمندان حوزه خبر و اطلاعرسانی است.
جستجوی راه حل برای مشکلات و دشواریهایی که در بخشهای عملیاتی سازمانهای رسانهای به وجود میآیند، به غیراز برخورداری از دانش فنی، مستلزم تجربه و آشنایی مستقیم با عملیات و اقداماتی است که در این بخشها به انجام میرسد. ازجمله مهمترین و تاثیرگذارترین این بخشها در رسانه، بخشهای تهیه، تنظیم و پخش خبر است که در هرنوع از رسانهها-مطبوعات،رادیو،تلویزیون و غیره-علیرغم برخی تشابهات، از خصوصیات ویژه و منحصر به فردی برخوردارند. نگارنده این مقاله، میکوشد ضمن تاکید بر تفاوتهای تولید، پردازش و پخش خبر در تلویزیون با سایر رسانهها ویژگیهای کار درهریک از این بخشها را با تلفیق نظریه وتجربه عملی در مراحل گوناگون از جمله «تهیه فیلم و گردآوری الکترونیکی خبر»،«اتاق تدوین و تنظیم خبر»،«نگارش خبر» و سایر مراحل بیان کند و راهکارهایی را برای مشکلاتی که اغلب دراین مراحل روی میدهند، ارائه دهد.
مفهوم دروازهبانی در حوزه اطلاعرسانی و خبر مفهومی کاملا آشناست که از دیرباز مورد توجه دولتها و رسانههای خبری بوده است و علیرغم تحولات گوناگون و بسیار گسترده دراین عرصه، هماکنون نیز جاذبه نظری و عملی خویش را حفظ کرده است. نگارنده در این مقاله کوشیده است ضمن مرور تحول این مفهوم، مهمترین الگوهای دروازهبانی خبر را در چارچوب نظریههای دیویدمنینگ وایت وای.زد.باس مورد بررسی قرار دهد و نقش عمیق دروازهبانان خبر را با تبیین دو نوع کنترل در دروازهبانی -کنترل پس فرست/فیدبک و کنترل توزیع-تشریح کند. در تامل نسبت به وضعیت فعلی دروازهبانی خبر، نگارنده با اشاره به دو رویکرد نئولیبرال متکی بر فرهنگ از یک سو و اقتصاد سیاسی از سوی دیگر و با برشمردن تاثیرات شگرف ناشی از ظهور پدیده شبکه جهانی اینترنت، تاکید میکند که دروازهبانان تنها در صورتی نقش کمتری خواهند یافت که رقابت در تولید و توزیع اطلاعات بسیار شانهبهشانه باشد.
اصول خبرنویسی یا تهیه و تنظیم و ارائه مطالب خبری، همواره متاثر از دو عامل نوآوری در فناوری ارتباطی وتحولات اجتماعی بوده است. این مقاله، ضمن معرفی دوشیوه یا سبک جدید خبری، یعنی «سبک سناریویی»و«سبک سیال ذهن یا رئالیسم جادویی» به بررسی فنون و روشهای جدید تیترنویسی خبری در صداوسیما میپردازد. نویسنده در ادامه، با اشاره به دو روش جدید مصاحبه که پس از دوم خرداد 76 در ایران کاربرد فراوان یافته است، دو فن از فنون جدید گزارشنویسی در مطبوعات را معرفی میکند، چرا که گزارشنویسی با بهرهگیری از خبر، مصاحبه و اطلاعات لازم دیگر امکانپذیر خواهد شد.
اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 در اروپا و امریکای شمالی شیوه خاصی از گزارش و نویسندگی ایجاد شد که به آن الگوی متداول ژورنالیسم گفته میشود، در این روش از سبک هرم وارونه استفاده و بر عینیت و بیطرفی و گفتن حقایق تاکید میشود.این مقاله مدل ژورنالیسم آزادی بخش را به مثابه جایگزین مدل متداول پیشنهاد میکند که در آن بر آزادی و مردم سالاری ارتباطات گروهی تاکید میشود. جهانی شدن یک فرایند است و نه یک حادثه که دفعتا به وقوع بپیوندد جهانیشدن مدلی است بسیارپیچیده از گذرگاهها و مسیرها که ممکن است به احساس بیگانگی و نگرانی کسانی که دراین فرایند زندگی میکنند بینجامد. مردمگرا بودن مدل ژورنالیزم آزادیبخش میتواند بازسازی هویتهای فرهنگی را تسهیل نماید.
کارایی هریک از مجموعههای خبری تلویزیونی، مدیون افراد آگاه و زبدهای است که با تلاش و دانش خود،خبر را با جذابیت بیشتر و کیفیت بهتری در اختیار مخاطبان و تماشاگران تلویزیون قرار میدهند.
ازجمله دانشهای فنی و هنری مؤثر دراین مجموعه، طراحی گرافیک است؛ گرافیک متحرکی که زیباییها و جذابیتهای خبر را به طرح و تصویر میکشد.
طراحی کپشن، طراحی Arm Station خبر، طراحی شیوه نمایش خلاصه اخبار و طراحی سرفصلهای خبری، زیرنویسها و فقط بخشی از وظایف طرح گرافیک تلویزیونی، را تشکیل میدهد. گاه در پخش خبر، علاوه بر تصاویر متحرک، به طرحها و تصاویر ثابتی نیاز داریم که تهیه آنها برعهده طراح گرافیک است. Arm Station خبر که در ابتدای اخبار هرشبکه تلویزیونی پخش میشود و با فضاسازی مناسب، آغاز خبر را اعلام میکند، در تهییج بیننده تاثیر بسیاری دارد.
نحوه ارائه خلاصه خبرها، طراحی سرفصلهای خبری و به گونهای که برای تماشاگر تلویزیون گیرایی و جذابیت داشته باشند، نیازمند ایدهیابی طراحان گرافیک تلویزیونی است. اما متاسفانه در شبکههای تلویزیونی کشور، هنوز این مقوله، جایگاه واقعی خود را نیافته است.
ارزشهای خبری معیار گزینش رویدادها هستند، از بین هزاران خبری که هرروز اتفاق میافتد تنها تعدادی اندک شانس انتشار مییابند. انتشار این خبرها براساس علائق قومی، فرهنگی، دینی، مصالح سیاسی، اقتصادی، جغرافیایی، نظامی و موارد عدیده دیگر است. گزینشگران خبر به هنگام گزینش هرخبر، ابتدا یک یا چند ارزش خبری موجود در خبر را برجسته کرده و سپس اقدام به انتشاران میکنند. خبرهایی که دارای ارزشهای خبری معمول در عرف رسانهها باشند(مانند دربرگیری، بزرگی، مجاورت معنوی یا جغرافیایی، شهرت، عجیب یا استثنایی بودن، برخورد و...) هرکدام قادر خواهند بود قشر خاصی از افراد را به سوی خود جذب کنند. افراد متعددی مانند گالئونگ، روژ، والتروارد، گایار، شولز، دکتر معتمدنژاد و سایر علمای حوزه ارتباطات در زمینه ارزشهای خبری نظریههایی را ارائه دادهاند که به فهم هرچه بهتر بحث ارزشهای خبری کمک فراوانی میکند.