فیلتر های جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۱ تا ۲۰ مورد از کل ۲۴۸ مورد.
۱.

بازخوانی انتقادات متأخران بر ابن غضائری در جرح غالیان

نویسنده:

کلید واژه ها: غلو نصیریه تضعیفات ابن غضائری وحید بهبهانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 94 تعداد دانلود : 40
تا سده یازدهم، استناد به تضعیفات رجالیان قدیم، میان عالمان امامی رایج بود. اما از زمان محمدتقی مجلسی، نگاهی منفی به تضعیفات و شخص ابن غضائری شکل گرفت. بیش از همه، نوه مجلسی، وحید بهبهانی تخطئه تضعیفات مرتبط با غلو را رواج داد. آنان بیشترِ تضعیفات، و حتی بسیاری از تضعیفات غیراختلافی متقدمان را نتیجه سستیِ باورهای خودِ تضعیف گران و کم تحملی شان نسبت به معارف امامان دانسته اند. پرسش مقاله این است که آیا منتقدان تضعیفات، شواهد مقبولی بر این نسبت عقیدتی به متقدمان و تأثیر آن در تضعیفات دارند؟ در این راستا دلایل منتقدان، و کلمات ابن غضائری تحلیل، و با اطلاعات منابع شیعه و غالیان، درباره متهمانی که متقدمان درباره شان اختلاف نکرده اند، مقایسه شده است. بنا بر کلام رجالیان قدیم، تضعیفات، دلایل تاریخی، جریان شناسی و کلامی دیگری داشته اند. متأخران از ادله گسترده غلو پیشوایان غالی، مانند ابن مهران، اسحاق بصری و خصیبی آگاه نبوده، و بی توجه به منابع غلو و پیچیدگی های آن، بر ابن غضائری تاخته اند. همچنین، ابن غضائری با دسترسی به منابع سری خطابیه، به ناشناختگی برخی راویان مختص به منابع غالی اشاره کرده که کتب نویافته نصیریه نیز غالیانه ترین مضامین را از الوهیت و بابیت تا تکفیر امامیان، از همین راویان نقل می کنند. اما در مکتب وحید بهبهانی، این ناشناختگان را با تکلف، بر راویان برخی اسانید نادر در منابع امامی تطبیق داده اند. بر پایه این شواهد، قضاوت ابن غضائری واقع بینانه و حتی محتاطانه است.
۲.

واکاوی مبانی و رویکردهای رجالی آیت الله میرزا جواد تبریزی

کلید واژه ها: مبانی رجالی میرزا جواد تبریزی رجال سند توثیقات عام توثیقات خاص وثاقت سندی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 651 تعداد دانلود : 186
از جمله پیش نیازهای لازم برای فهم روش علمی یک فقیه، دستیابی به مبانی وی در علوم مختلف، از جمله علم رجال است. در این میان بازیابی مبانی و رویکرد رجالی میرزا جواد تبریزی، از آن جهت که ایشان میراث دار محقق خویی در قم، و از استادان صاحب سبک در دانش های فقه، اصول و رجال به شمار می آمد، مهم می نماید. مقاله پیش رو، با بهره گیری از تقریرات، آثار فقهی، اصولی و رجالی ایشان، روشن می سازد که ایشان در پذیرش خبر واحد، به وثاقت سندی باور داشته، و تضعیف یک راوی را در سند روایت، موجب تضعیف روایت می داند. همچنین حجیت قول رجالی را از باب شهادت و اخبار می پذیرد و بر این باور است که مخبرِ به وثاقت، باید ثقه و شهادتش حسی باشد. ایشان در مبانی رجالی خود به میزان چشمگیری متأثر از محقق خویی است. همچنین برخی توثیقات عام را همچون قاعده توثیق مشایخ نجاشی پذیرفته، و برخی را مانند توثیق مشایخ اصحاب اجماع قابل پذیرش نمی داند. نیز نسبت به برخی کتب حدیث و رجال، ملاحظاتی ویژه داشته و در بعضی موارد، انتساب آنها را به مؤلف مورد تردید قرار می دهد. در این مقاله همچنین به برخی فوائد رجالی در نوشته های ایشان اشاره شده است.
۳.

نسخه شناسی «کتاب الحجّ» معاویه بن عمار در پرتوی بخش هایی تازه یاب از آن

کلید واژه ها: معاویه بن عمار نسخه شناسی نوادر اشعری فقه الرضا (ع)

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 182 تعداد دانلود : 108
معاویه بن عمار از روات معتمد امامیه است که در طریق روایات فراوانی قرار دارد. کتب متعددی به وی منسوب است؛ از جمله کتاب الحج او مورد توجه محدثان امامی است. به نظر می رسد بخش هایی از کتاب نوادر اشعری و نیز نسخه فقه رضوی موجود نزد علامه مجلسی، در اصل، خود کتاب معاویه بن عمار یا برگرفته از آن بوده است. نوشتار پیش رو، با مقایسه میان متن عبارات، با روایات مصادر شیعه از معاویه بن عمار، و دقت در دیگر قرائن، روشن می نماید که تمام آنچه در کتاب الحج آمده است عین روایت نیست؛ بلکه گاهی برداشت معاویه بن عمار از روایات است که در قالب فتاوای او نمود یافته است؛ همچنین بسیاری از روایات او که در ظاهر توهم نقل مباشری از امام دارد، برگرفته از روایات مشایخ اوست.
۴.

شخصیت حدیثی رجالی سکونی در منابع فریقین با تأکید بر میراث حدیثی او

نویسنده:

کلید واژه ها: اسماعیل بن ابی زیاد سکونی قاضی موصل وثاقت سکونی مذهب سکونی میراث سکونی تفسیر سکونی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 453 تعداد دانلود : 392
اسماعیل بن ابی زیاد سکونی، از اصحاب امام صادق است که تعداد فراوان روایات او، سبب شده شناخت شخصیتش برای فقیهان شیعه بسیار مهم تلقی شود؛ اما کمبود اطلاعات از او، وضعیت را دشوار کرده است. تعیین عناوین سکونی در منابع شیعه و عامه و بررسی مشایخ، روایان و روایات مشترک، روشن کرد که سکونی در موصل عهده دار منصب قضاوت بوده است. از نظر وثاقت، روایات سکونی بدون اشکال، قابل اعتماد است و متقدمان شیعه در این زمینه اختلافی ندارند؛ اگرچه بین عامه اتفاق وجود دارد که سکونی ضعیف است. اما در مورد مذهب او بین رجالیان شیعه اختلاف بیشتری دیده می شود. این اختلاف در تعیین باور متقدمان، به ویژه شیخ طوسی نیز پیش آمده است؛ بررسی ها نشان داد شرایط سیاسی دوره سکونی و اختلاف او با هارون الرشید، سبب مخفی ماندن گزارش های تاریخی در مورد او شده است؛ بنابراین بهترین راه برای آگاهی از شخصیت رجالی-حدیثی او بازخوانی میراث حدیثی اش شناخته شد. تفسیری که به او منتسب است و روایات وی در منابع شیعی، مهم ترین آثار او محسوب می شوند؛ بررسی این دو اثر و سایر شواهد، نشان داد با توجه به مسئله تقیه، قرائن شیعه بودن او قوی تر از قرائن عامی بودنش است.
۵.

ارزش گذاری دلالی «أخبرنا بجمیع کتبه و روایاته» در آوردگاه تعویض سند

کلید واژه ها: أخبرنا بجمیع کتبه روایاته تعویض سند

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 691 تعداد دانلود : 279
علیرغم آنکه بزرگ ترین ناقلان حدیث شیعه، به تصریح خودشان درصدد گردآوری روایات صحیح بودند، اما بسیاری از همین روایات، با تکیه بر سندی که به دست ما رسیده است، معتبر نیستند. ازاین رو دانشوران شیعه همواره کوشیده اند تا برای اثبات اعتبار و حجیت احادیثی که ضعیف خوانده می شوند، راهی بیابند. «نظریه تعویض سند»، از مهم ترین راهکارهایی است که تاکنون برای حل این آسیب، ارائه شده است. با تکیه بر این روش، مشکل اعتبار سند بسیاری از روایات برطرف می شود، و می توان صحت روایات فراوانی را اثبات، و فرایند استنباط احکام فقهی را هموار نمود. با توجه به اهمیت موضوع، نوشتار حاضر که به شیوه توسعه ای و کاربردی تنظیم شده است، اثبات نظریه یاد شده را با تکیه بر جمله «أخبرنا بجمیع کتبه و روایاته» بررسی و ثابت می کند.
۶.

بازشناسی هویت و وثاقت غیاث بن ابراهیم

کلید واژه ها: غیاث بن ابراهیم غیاث بن کلوب اعتبارسنجی راویان تمییز مشترکات

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 470 تعداد دانلود : 464
یکی از رواتی که در عداد راویان از امام صادق در اسناد روایی عنوان شده، غیاث بن ابراهیم است. او غیاث بن ابراهیم تمیمی عدنانی است و با غیاث نخعی متفاوت است. صحت این ادعا با توجه به قبیله، کنیه و زادگاه دو عنوان یاشده نمایان می گردد. گرچه امکان نقل غیاث تمیمی از امام باقر وجود دارد، ولی نظر به آنکه فردی پرروایت بوده، بعید است زمان امام باقر را درک کرده باشد و از آن حضرت روایتی نقل نکرده باشد. در هر حال او از اصحاب امام کاظم نیز بوده است. شواهد فراوانی بر وثاقت و امامی بودن غیاث گواهی می دهد. مضامین روایات غیاث، یادکرد از حضرت علی با عنوان امیر المؤمنین، کاربست تعبیر «ثقه» از سوی نجاشی درباره غیاث، اعتماد کلینی به روایات غیاث با وجود روایات معارض از امامیان، تنها بخشی از شواهد مورد اشاره است. شایان ذکر است که مراد از غیاث بدون قید «بن ابراهیم» در اسناد روایی، غیاث بن ابرهیم تمیمیِ امامی است، نه غیاث بن کلوب عامی؛ مگر در مواردی که از اسحاق بن عمار نقل روایت کرده باشد.
۷.

نگاهی دوباره به نظریه دلالت اکثار بر وثاقت

کلید واژه ها: قاعده اکثار توثیق عام ضعف

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 922 تعداد دانلود : 895
مکتب اعتبارسنجی متأخرین که میراثدار مکتب حله در چگونگی رویارویی با احادیث است، با چالشهایی روبرو است. از مهم ترین آن می توان به فقدان توصیف بسیاری از روایان نقش آفرین در انتقال احادیث شیعه، در منابع نخستین رجالی اشاره کرد. توثیقات عام از جمله راهکارها برای رهایی از این چالش است. از میان توثیقات عام، نظریه اکثار، بستر مناسبی برای توثیق بسیاری از راویان مجهول یا تضعیف شده به شمار میرود. در کلمات بزرگان سه بیان برای این نظریه به چشم میخورد که گسترده ترین آن منسوب به سیدموسی شبیری زنجانی است؛ بنابر این بیان اگر یک راوی ثقه جلیل القدر که عادت به نقل از ضعفاء ندارد، به فراوانی از یک راوی ناشناخته نقل روایت کند، فراوانی نقل وی کاشف از وثاقت استاد در نزد راوی مکثِر است. دو دلیلِ اعتبار و حساسیت دانشمندان رجالی در اطلاع رسانی، پشتوانه بنیادین بیان مزبور است. به نظر میرسد مجموعه تقریرات سهگانه با سه ابهام عام و تقریر ویژه سیدموسی شبیری نیز با شش ابهام خاص روبرو است؛ بنابراین پیش از برطرف شدن این ابهامات، نمیتوان نظریه اکثار را به عنوان ضابطهای کلی از توثیقات عام پذیرفت.
۸.

تحلیل پدیده «ترجمه ضمنی» در رجال نجاشی؛ گونه ها و دستاوردها

کلید واژه ها: رجال نجاشی ترجمه ضمنی توصیفات رجالی توثیق ضمنی راوی شناسی ناقلان شفاهی حدیث. مقدمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 93 تعداد دانلود : 242
هنگام کاوش های راوی شناسانه در منابع رجالی و فهرستی، با سه گونه داده رجالی مواجهیم: اطلاعات رسمی، داده های جانبی و ترجمه ضمنی. پژوهش رجالی کامل و کارآمد، واکاوی هر سه گونه داده راوی شناسانه را می طلبد، که در میان آنها، تحلیل پدیده «ترجمه ضمنی، در کتاب رجال نجاشی»، محور این نوشتار قرار گرفته است. با گردآوری کاربست های این پدیده در این کتاب و دلالت سنجی و تحلیل آن، چنین به دست می آید که نجاشی، ترجمه ضمنی راوی را معمولاً زمانی به کار بسته است که سه پیش شرط: وابستگی خویشاوندی، راوی بودن، و مؤلف نبودن، محقق شود. بررسی پدیده ترجمه ضمنی، هم دستاوردهای توصیفی را در محورهای توثیق، مدح، تضعیف و طبقه روایی به دنبال دارد و هم دستاوردهای تحلیلی، چون: اثبات وجود ناقلان شفاهی احادیث در عصر صادقین و توثیق غیرصاحبان کتاب حدیثی را نتیجه می دهد.
۹.

فهرست حُمَید در آینه فهرست شیخ طوسی

نویسنده:

کلید واژه ها: فهرست شیخ طوسی حُمید بن زیاد ارسال

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 421 تعداد دانلود : 369
یکی از راه های پی بردن به میزان اعتبار اطلاعات موجود در کتب رجالی، کشف منابع این کتب و خصوصیات آن است. از این دریچه می توان اطلاعات را به شکل صحیح گردآوری نمود، و به جای تفسیرهایِ غلطِ برگرفته از مباحث غیر رجالی، به دور از هرگونه ظاهر نگری، به تفسیری صحیح از آن دست یافت. یکی از منابع مهم رجالی، فهرست شیخ طوسی است که اطلاعات بسیاری از منابع پیشین خود را گزارش داده است. اهمیت این اثر از آن جهت است که انتقال دهنده میراث فهرستی قبل از خود، بدون دخل و تصرفات اجتهادی است. از منابعی که شیخ در این کتاب از آن بسیار بهره برده، کتابی است که اطلاعات فهرست حُمَید در آن منعکس شده است. در نگاه اول به نظر این منقولات از فهرست حُمَید بن زیاد متخذ است، اما بررسی مطرح شده در نوشته حاضر، نشان می دهد کتاب فهرست حُمَید در دسترس شیخ نبوده، یا لااقل در هنگام تألیف فهرست از آن بهره نبرده است؛ بلکه ایشان در نقل این اطلاعات از کتاب دیگری استفاده کرده، که فهرستِ فهرستِ حُمَید بوده است. ترتیب قرار گیری عناوین و ارسال های هدفمند فراوانی که در ناحیه مشایخِ مشایخِ حُمَید مشاهده می شود، مهم ترین شاهد بر این مدعا است. با توجه به این نظریه، استفاده از طرق موجود در این کتاب، برای بحث های رجالی، از جمله تمییز مشترکات و توحید مختلفات با مشکل مواجه می شود.
۱۰.

شیعیان و کتابت حدیث

کلید واژه ها: شیعه حفظ حدیث کتابت حدیث تصنیف جوامع حدیثی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 775 تعداد دانلود : 874
حدیث، از بیان شدن توسط معصوم تا قرار گرفتن در سطور کتب حدیثی، راهی را از میان حافظه راویان، به دفاتر حدیثی ایشان پشت سر گذاشته است. یکی از مسائل مهم -که در اعتبار روایات مؤثر است- زمان و چگونگی مکتوب شدن روایات است؛ معمولاً هرچه فاصله میان صدور و کتابت روایت کمتر باشد، خلل آن کمتر خواهد بود. در این نوشته، پس از تقسیم دوران صدر اسلام تا زمان تصنیف جوامع حدیثی موجود نزد شیعه به پنج دوره (پیدایش منابع اولیه حدیثی، سکوت و تعلیق، شکوفایی حدیث، تکمیل، تدوین اولیه و پالایش، تصنیف جوامع حدیثی)، با ارائه شواهد متعدد، روشن می شود که حدیث شیعه از ابتدا با کتابت همراه بوده است. هرچند کتابت حدیث در ابتدا فراگیر نبوده و مکتوبات اولیه حدیثی در اختیار معصومان بوده، اما به طور خاص از دوره شکوفایی حدیث (دوران صادقین) به بعد، کتابت حدیث در امامیه رواج یافت؛ تا اینکه در دوران ائمه متأخر، غلبه تامی پیدا کرد. می توان ادعا کرد تا پیش از غیبت کبری، بخش اعظم روایات شیعه در اصول حدیثی و جوامع ابتدایی حدیثی تدوین شدند. در گام بعد با استفاده از این اصول، جوامع حدیثی تصنیف شدند که عمده میراث حدیثی امروز شیعه، از این تصنیفات است.
۱۱.

واکاوی مبانی و رویکردهای رجالی آیت الله هاشمی شاهرودی

کلید واژه ها: هاشمی شاهرودی مبانی رجالی اعتبار سنجی حدیث سند وثاقت صدوری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 112 تعداد دانلود : 348
مسأله اصلی این مقاله، واکاوی مبانی و رویکردهای رجالی آیت الله هاشمی شاهرودی است. برای دستیابی به این مهم، تقریرات نُه سال آخر دروس خارج فقه ایشان بررسی شد. به طور کلی مبانی فکری آیت الله شاهرودی در اعتبار سنجی حدیث را می توان به دو دسته کلی «مبانی رجالی» و «مبانی مصطلح الحدیثی» تقسیم کرد. رویکرد اصلی ایشان در اعتبار سنجی روایات بر اساس «وثاقت صدوری» است؛ البته ایشان ابتدا به بررسی سندی می پردازد و سپس به قراین دیگر روی می آورد. بنابراین وی علاوه بر بررسی سندی احادیث، اجماع علما، عمل اصحاب و یا اعراض از آن را مد نظر قرار می دهد. بر این اساس، گاهی از روایت صحیح السند به جهت دلالی و موارد وثاقت صدوری چشم پوشی می کند. آیت الله شاهرودی در دامنه توثیقات عام، قائل به پذیرش قاعده توثیق مشایخ ثقات ثلاثه، توثیق مشایخ علی بن ابراهیم، نقل اجلا و توثیق خاندان آل ابی شعبه است و در مقابل، اعتبار مراسیل ابن ابی عمیر را بر نمی تابد و در پذیرش قاعده توثیق راویان کامل الزیارات، مردد است.
۱۲.

تثبیت شهادت شیخ طوسی به وثاقت مشایخ ابن ابی عمیر، صفوان و بزنطی بر پایه پاسخ گویی به نقض های احتمالی

کلید واژه ها: توثیق عام مشایخ ثقات ابن ابی عمیر صفوان بزنطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 676 تعداد دانلود : 229
یکی از راه های تأثیرگذار در تصحیح سند روایات، تکیه بر توثیقات خاص و عام است. از جمله توثیقات عام، شهادت شیخ طوسی در عده، بر وثاقت مشایخ ابن ابی عمیر، صفوان و بزنطی است. این توثیق عام، راویان زیادی را پوشش داده، و البته پذیرش شهادت شیخ در صورتی ممکن است که منابع روایی، خلاف آن را اثبات نکند. اما بازخوانی متون روایی، پژوهشگر را با نمونه های فراوانی مواجه می کند که نشان دهنده روایت این سه راوی سرشناس امامی، از روات ضعیف است. در نتیجه شهادت شیخ، به شدت متزلزل و از اعتبار ساقط خواهد شد. مقاله حاضر، ضمن بررسی تک تک موارد نقض، بر اساس ارائه پنج پاسخ کلی و تطبیق آن بر مصادیق، به پاسخ و حل این معضلات پرداخته است؛ و از این رهگذر، پذیرش شهادت شیخ بر وثاقت شیوخ راویان یادشده را هموار می نماید.
۱۳.

دلالت منصب وکالت از معصوم بر وثاقت

کلید واژه ها: وکالت وکیل باب ناحیه وثاقت

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 943 تعداد دانلود : 179
یکی از عناوینی که در توصیف برخی از راویان به کار رفته، وکیل بودن از سوی ائمه است. در مباحث رجالی دلالت چنین وکالتی بر وثاقت راوی ارزیابی شده است. برخی مانند آقای خویی این دلالت را به دلیل امکان توکیل شخص فاسق در امور مالی انکار می کنند؛ ولی با توجه به مجموع مطالب موجود در منابع اصیل، به نظر می رسد که وکالت در زمان ائمه متاخر-به خلاف عناوینی مثل خادم- از معنای لغوی خارج و تبدیل به یک اصطلاح تشکیلاتی شده است. وکالت در واقع منصبی است که دارای شئون مهمی از جمله جانشینی معصوم، وساطت بین مردم و معصوم و لازم الاطاعه بودن را داشته اند و انجام معجزات توسط آنها بسیار عادی بوده است؛ با توجه به این نکات وکالت از سوی ائمه بسیار بالاتر از توثیق بوده است و حتی اگر چنین شئونی را نیز برای وکلا قائل نباشیم و آن را محدود به امور مالی کنیم، نیز دلالت بر توثیق راوی خواهد داشت.
۱۴.

وثاقت مشایخ ابن ابی عمیر، صفوان و بزنطی بر پایه توثیق عام طوسی در عدّه

کلید واژه ها: توثیق عام مشایخ الثقات ابن ابی عمیر صفوان بزنطی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 487 تعداد دانلود : 600
یکی از مباحث مطرح در علم رجال توثیق مشایخ ابن ابی عمیر، صفوان و بزنطی است که از شهادت طوسی به دست آمده است. ایشان شهادت داده است که برخی راویان از جمله این سه راوی از غیر ثقه نقل نمی کنند. به این توثیق عام، اشکالاتی وارد شده است که به تمامی آنها در این مقاله پاسخ داده شده است. مهم ترین اشکال، مواردی است که این راویان از غیر ثقه نقل کرده اند. با احصای تمامی آنها مجموع این نقض ها به 83 مورد رسیده است که به تمامی آنها -به جز نقض به نقل راویان سه گانه از عبدالله بن بکیر- پاسخ داده شده است. این پاسخ ها شامل: عدم ثبوت نقل، عدم ثبوت تضعیف، عدم حجیت تضعیف، عدم دلالت تعبیر رجالی بر تضعیف، نقل در حال استقامت و... هستند. با جواب از این اشکالات اثبات می شود که نقل این سه راوی از شخصی نشان از توثیق اوست، هر چند که تنها یک روایت از او داشته باشند.
۱۵.

واکاوی سبک کلینی در روایت از بصائر الدرجات و نقش آن در تعیین مؤلف کتاب و تصحیح روایات مشترک

کلید واژه ها: کافی بصائر الدرجات محمد بن حسن صفار روایات مشترک تبدیل اسناد

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 71 تعداد دانلود : 230
کتاب کافی کلینی و کتاب بصائرالدرجات صفار دو اثر مهم در روایات امامیه در زمینه جایگاه امامت هستند. بیش از 400 حدیث مشترک در دو کتاب فوق به چشم می خورد؛ اما در سند بیش از 90% این احادیث در کافی نام صفار نیامده است و تفاوت هایی در اوایل اسناد و گاه متون روایات مشترک وجود دارد. مطالعه پیش رو به این پرسش می پردازد که آیا شواهدی از توجه کلینی به کتاب بصائر، بیش از موارد یادکردش از صفار وجود دارد؟ این نوشتار با تطبیق و مقایسه اخبار دو کتاب نشان داده که کلینی ضمن استفاده از بصائر، محتملاً با مراجعه به منابع بصائر یا با اتکا به سماع های خود از دیگر مشایخ، اسنادی متفاوت آورده است. در نهایت آماری تفصیلی در وضعیت اخبار مشترک دو کتاب ارائه شده که بنابر آن، قرائن مؤید استفاده کافی از بصائر در بیش از 60% از اخبار مشترک است. از جمله فوائد مهم این پژوهش کمک به تصحیح اسناد و متون و نیز نقد برخی دیدگاه های جدید در نادرستی نسبت بصائر به صفار است.
۱۶.

بررسی نسبت اسماعیل بن ابی زیاد شامی صاحب تفسیر و اسماعیل بن مسلم سکونی راویِ امام صادق (ع)

نویسنده:

کلید واژه ها: عناوین مشترک اسماعیل بن مسلم سکونی اسماعیل بن ابی زیاد شامی تفسیر اثری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 478 تعداد دانلود : 422
اسماعیل بن ابی زیاد مسلم سکونی از راویانِ پرکارِ احادیث منسوب به امام صادق است که اطلاعات چندانی از او برجای نمانده است. با توجه به شهرتِ او به عامی بودن، انتظار می رود که در منابع عامه، اطلاعات قابل توجهی درباره وی وجود داشته باشد. در منابعِ رجالی عامه، چند عنوانِ نزدیک به هم یاد شده که یکی از آنها «اسماعیل بن ابی زیاد الشامی» صاحبِ تفسیر است. در این مقاله، قرائن و موانعِ متحد شمردن «اسماعیل بن ابی زیاد الشامی» و «اسماعیل بن مسلم السکونی» بررسی شده است. شواهدی همچون تصریحِ رجالیان، اشتراک مشایخ و مشابهتِ احادیث بر یگانگی آن دو دلالت دارد. مهم ترین مانعِ اتحاد، کوفی بودن سکونی است که قرائنی بر قابل جمع بودن آن با نسبتِ شامی ارائه شده است. اثباتِ اتحادِ اسماعیل بن ابی زیاد شامی و اسماعیل بن مسلم سکونی می تواند زمینه را برای شناخت دقیق تر و صحیح تر سکونی از طریق میراث او در منابعِ عامه فراهم کند.
۱۷.

نگرشی نو به واقفه اصحاب امام کاظم (ع) در رجال طوسی

نویسنده:

کلید واژه ها: واقفه اصحاب امام کاظم (ع) رجال شیخ صحت مذهب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 353 تعداد دانلود : 408
طوسی در کتاب رجال خویش در ذیل اصحاب امام کاظم افرادی را به عنوان واقفی معرفی کرده است؛ اما نسبت به این افراد در کتب سایر رجالیان و از جمله خود شیخ در فهرست اختلاف نظرهایی وجود دارد. پرسشی که مطرح می شود این است که گزارش های ایشان درباره واقفه تا چه میزان صحیح است؟ همچنین با توجه به مبانی مختلف حجیت قول رجالی آیا می توان به این گزارش ها اعتماد کرد یا خیر؟ از آنجا که طبق برخی مبانی در حجیت خبر واحد، مذهب راوی در حجیت خبر او تأثیرگذار است و همچنین در بحث تعارض، امامی بودن به عنوان یکی از مرحجات مطرح است، مشخص بودن مذهب راوی اهمیت فراوانی دارد. نسبت به پرسش نخست با مراجعه به سایر گزارش های رجالی و مقایسه آنها با گزارش طوسی، نادرستی گزارش ایشان در برخی موارد اختلافی، آشکار می شود و در برخی موارد صحت آن مورد تردید جدی است. نسبت به پرسش دوم نیز باید گفت اعتماد به قول شیخ به تنهایی بنابر هیچ یک از اقوال در حجیت آرای رجالی قابل اثبات نیست.
۱۸.

اسماعیل بن ابی زیاد سکونی در منابع عامه عناوین، مشایخ و روایات موازی

نویسنده:

کلید واژه ها: اسماعیل بن ابی زیاد سکونی اسماعیل بن مسلم شعیری توحید مختلفات روایات موازی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 668 تعداد دانلود : 186
اسماعیل بن ابی زیاد سکونی، یکی از راویانِ پرکارِ امام صادق در قرن دوم است. با وجود حجم نسبتاً بالای احادیث سکونی، شناخت ما از وی ناچیز بوده است. علی رغم عامی بودن سکونی، منابع حدیثی دست اول عامه، تقریباً خالی از روایات او هستند. آشنایی محققان معاصر با شخصیت سکونی، بیشتر از دریچه کتب رجال متأخر اهل سنت بوده، که ناکافی، و با اشکالاتی مواجه است. در این مقاله با بررسی منابع جدیدی از میراث عامه، احادیث متعددی از سکونی به دست آمده است، که به شناخت بیشتر و دقیق تر از او کمک می کند. در گام اول، کشف عناوین سکونی در اسانید اهل سنت و تمییز عناوین مشترک بررسی می شود. در گام دوم، به شناسایی عناوین متحد با یکدیگر در اسانید اهل سنت می پردازیم. در این مسیر، به روایات موازی سکونی در شیعه و اهل سنت نیز توجه می شود. در گام آخر، با مرور تاریخی تمامی داده های رجالیِ مرتبط با سکونی در عامه، تلاش می شود تا شناخت بهتری از وی به دست آید و در این مسیر اتحاد عناوینی مثل «إسماعیل بن أبی زیاد» و «إسماعیل بن مسلم» با سکونی نیز معین گردد. در نهایت این مقاله، فهرستی تفصیلی از عناوین مختلف سکونی و مشایخ او در عامه به دست می دهد که راه را برای پژوهش های بعدی هموار می سازد.
۱۹.

ارزیابی وثاقت مشایخ «محمد بن أحمد بن یحیی» بر پایه توثیق ابن ولید

کلید واژه ها: توثیق عام مستثنیات ابنولید محمد بن أحمد بن یحیی نوادر الحکمه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 850 تعداد دانلود : 238
«محمد‌بن‌حسن‌بن‌أحمد‌بن‌ولید» از میان روایت‌های «محمد‌بن‌أحمد‌بن‌یحیی»، مواردی را که از طریق برخی مشایخ او نقل شده است، استثنا کرده و آن‌ها را نامعتبر دانسته است. بررسی دلالت کلام ابن‌‌ولید بر تضعیف مستثنیات و توثیق سایر مشایخ «محمد‌بن‌أحمد‌بن‌یحیی» گام نخست مقاله است. گام دوم، اعتبار این توثیق و تضعیف است؛ چه اینکه اگر ابن‌‌ولید به اصل عدالت معتقد بوده و یا کلام او مبتنی بر حدس باشد، قابل اعتنا نیست. افزون بر این، دایرۀ شمول کلام ابن‌‌ولید نسبت به مشایخ محمد‌بن‌أحمد‌بن‌یحیی و روایاتی که این مشایخ نقل کرده‌اند، در این سطور مورد بررسی قرار گرفته‌ است. در صورتی که دلالت و اعتبار کلام ابن‌‌ولید تأیید شود، می‌تواند به عنوان یکی از توثیقات عام، تعدادی از راویان را که در کتب رجالی توثیق خاصّی ندارند، به دایرۀ ثقات وارد و زمینۀ اطمینان به روایات آنان را فراهم کند.
۲۰.

اعتبار نسخ مصادر جوامع حدیثی

کلید واژه ها: جوامع حدیثی متقدم اصالت نسخ حدیثی اختلاف نسخ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 264 تعداد دانلود : 413
با توجه به نقش محوری مکتوبات پیشین در شکل‌گیری جوامع حدیثی، احراز اصالت نسخه‌هایی که مورد استفادۀ مؤلفان جوامع قرار گرفته، اهمیت به‌سزایی دارد. موضوعاتی چون انتساب نادرست نسخه، تصحیفات تأثیرگذار در معنا و دسّ و تحریف در نسخه، احراز اصالت نسخه را با مشکل مواجه می‌کند. با این حال، بر اساس شواهدی چون دقت محدّثان در انتساب نسخه و توجه آن‌ها به مسألۀ اختلاف نسخ و اهتمام به تحمّل احادیث به طرق معتبر، می‌توان ادعای اطمینان به اصالت نسخه‌های منابع جوامع حدیثی متقدم را مطرح نمود. در صورت تمامیت این شواهد، اطمینان حاصل، در نوع موارد و در صورتی است که قرینه‌ای بر خلاف آن نباشد. در صورت عدم تمامیت نیز می‌توان این شواهد را به عنوان قرینۀ عامه‌ای که در کنار قرینه یا قرائن دیگر، موجب اطمینان می‌شود، تلقی کرد. ضمن بررسی این شواهد، به اموری چون منشأ اختلاف متقدمان در مسألۀ انتساب و منشأ اختلاف نسخ کتب حدیثی پرداخته می‌شود.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

زبان